Maciej Płaza: "W "Golemie" chciałem ożywić świat i go ocalić"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

kultura osobista dzień dobry przed mikrofonem Marta Perchuć Burzyńska Maciej Płaza prozaik tłumacz literaturoznawca dzisiaj gościem kultury osobistej witam serdecznie dzień dobry na początek krótki pisarski biogram debiutancki tom opowiadań skoro nie przyniósł panu nagrodę literacką Gdynia nagrody Kościelskich w roku 2016 w roku 2018 został pan laureatem literackiej nagrody Europy Środkowej Angelus za powieść Robinson w Bolechowie od kilku dni w księgarniach najnowsza pana Rozwiń » powieść, czyli golem wydana przez wydawnictwo w Łabę tak się zastanawiam po tylu nagrodach wyróżnieniach kolejna książka to jest jeszcze większe wyzwanie czy może już właśnie zupełnie inne pisarskie doświadczenie w moim pytaniu nie kryje się broń Boże sugestia, że książki pisze się dla nagród dla wyróżnień wolno doświadczenie na pewno, ale też bardzo przyjemne największy najbardziej kluczowe rzeczy jakich nauczyłem, pisząc na część pierwszej drugiej książce dróg druga książka dając tak się mówi jest taki taki obiegowy pogląd, że druk drugą książkę czy drugą płytę nagrać drugą książkę napiszecie najtrudniej faktycznie chyba było trudno zrobić Sanem i to było duże napięcie, że duży stres dużo dużo pracy natomiast golem pisało się dość łatwo czułem, że może już jednak mam ten fach w ręku, ale czułem no nie członków wśród wiedziałem doskonale, że pisze coś jednak mocno odmiennego od tego zapisane do tej pory jest oczywiście były jakieś wyzwania, ale bez wezwania nie ma nie ma pisze bez żadnych czy to prawda, że początkowo w ogóle nie myślał pan jak o opowiadaniu ani jako powieści tak tak miało to być powieleniem miało być częścią cyklu osnuta wokół opowieści biblijnych mitów legend miało być długie potem jak już zacząłem pisać konspekty się okazało, że będzie to długie opowiadanie jak zacząłem pisać się okazało, że będzie bardzo długim opowiadaniem no jest jak skończyłem to było bardzo długie opowiadanie ma dosyć bezkształtne minister wiem, że jest on nie może go zostawić bez tego zrobić powieść nie wydłużyć kości tego zbudować po prostu w 3 wymiarach zaiste, z tego utwór mniej linearnej bardzo bogaty no właśnie przepisaną formę nową tak tak wyszła powieść wyszła powieść golem bohaterem Golema jest mężczyzna Przybysz bardzo tajemniczy pół głuche niemowy, który trafia do miejscowości ściska do malutkiego Setla, w którym mieszka świąt Gliwice Tadek Tadek no właśnie tu chasydzi ich społeczności kultura tak się zastanawiam czy na początku tej powieści na początku opowiadania, ale później powieści historii był bohater właśnie zachwyt kasynami był bohater na początku ten gol mnie ten tętent Rafal to jest jakaś tam polemiczną postać trochę pamiętam jak doprowadzić do tego Sztetl znaczy ja szedłem za golem z motywem Golema z wątkiem Golema z legendami regulacje i od początku takie założenie, że do korzeni źródeł tych legend, a ponieważ najpopularniejsza popularni kojarzona z Pragą legend w ogóle nie jest żadną praską tylko późniejszą duża XIX-wieczna mistyfikacją uznałem, że to Niejestem tą Pragą jak związane mogę właściwie historią mieścić tam, gdzie myślało się o społecznościach żydowskich osiedlach o zasadach najlepiej, czyli właśnie na Kresach Wschodnich chasydzi pojawili się później, dlaczego jak zacząłem czytać osiedlach w ogóle mnie i o kabale no to trafiłem do kasy wchodzimy orzekli w drugiej kolejności także także ten golem trafił do kasy w tak takiej kolejności to było tak się zastanawiałam, bo zanurzamy się pana książce właśnie tej chadeckiej kulturze mam takie poczucie że, że chasydzi pana też w książce występują trochę w kontrze do Żydów ortodoksyjnych i dla mnie ta książka w ogóle jest także takim mocowaniem się żydowskiej tożsamości z żydowską tożsamością tak, bo był konflikt był konflikt dosyć silne można się przekonać czytając najlepiej nawet nie powieści czy czy opowiadanie tamtych czasów, których sporo, bo literatury jidysz na tamtych terenach wtedy wściekli rozkwitała, więc sporo materiału literackiego, ale też sporo pamiętniku po polsku sporo jeszcze nie jest, ale pojawiają się pamiętniki to są pamiętniki bardzo pouczające, bo ona o uzmysławiają rzeczywiście konflikt był tutaj, aby licznych daje stan medyczny osobie w silnych wpływowych rabinów ortodoksyjnych zwalczą chasydów ośrodki takim silnym ośrodkiem antyrosyjskim Litwa była tradycja geo nas irlandzkiego wielkiego rabina, który zwykle chasydów i tradycji antyrosyjska bolączkami silna dlatego dawców chasydów sięgały za to chasydzi rozprzestrzenili się bardzo szeroko po Galicji no i po terenach dzisiejszej Ukrainy i dawnych dawnych Rosji czy ówczesne Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej tak tylko konflikt z czasami w ramach jedno miejscowości czasem w ramach 1 rodziny nawet kiedy mężczyzna stawał kasynem to było często postrzegane jako pewne pewne groźba pewne jest niebezpieczeństwo chasydyzm są swoją ekscentryczną mistyczną radosną, ale też taką ludyczny dosyć religijnością bywał niebezpieczny dla więzi rodzinnych chasydzi trochę mieli skłonność do zapominania o tym, że mają rodziny zapamiętali w swoich swoich pielgrzymkach do docent byków swoich w swoim towarzystwie swoich wspólnych modlitwach, ale też nazwijmy to po dzisiejszemu imprezach niszach ucztach no mieli skłonność do zapominania o tym, że mają rodziny dzieci powinni się nim zajmować to jest to jest to jest fakt to można się przekonać czytając pamiętniki z tamtych czasów proszę powiedzieć kim jest bohater pana powieść już trochę o nim powiedzieliśmy co sobą uosabia tę tajemniczy Przybysz z 1 strony nie ma uznane za Świętego z drugiej nieufnie traktowana jako źródło złych mocy ten bohater przyszedł mi do głowy, kiedy czytałem w kolejności warianty tej klasycznej legendy w ogóle mnie, czyli legendą robinie praskim rabin Harel, który ulepił Golema ożywił wraz z 2 uczniami ubrał no nadał wygląd człowieka na pytania uczniów, ale zrobimy co powiemy ludziom kiedyś spytałem, kto to jest odpowiedzią mówcie, że to jest przybłęda, który przybłąkał się, skąd siedział rano przed synagogą i przekonałem ten motyw przykuł moją uwagę pomyślę sobie, gdyby tak rzeczywiście, gdyby ten golem golem status mego mojego bohatera jest jest jest niejasny dosyć tajemniczy, gdyby taki golem golem rzeczywiście przyszedł do miasteczka usiadł pod synagogą czy pod ręce Dyka jak koleje zobaczył cadyk zobaczył w nim coś niezwykłego powiedział Zostań tutaj zobaczymy co z tego będzie nosić mini znaczeniami ja, pisząc książkę myślałem o nim trochę ogóle Niechcę tego, że za bardzo bardzo rozwijać, bo nie chce czytelnika nastawiać za dużo zdradzać, ale on ma pewne rysy Golema nie wiadomo dokładnie kim jest niektórzy uważają za ułamek wnika, czyli 136 sprawiedliwych jest piękny motyw myśli żydowskiej bardzo bardzo stary o tym, że w każdym pokoleniu istnieje 36 sprawiedliwych ludzi dobrych ludzi, których dobre uczynki sprawia, że świat jeszcze istnieje prawda, że świat jeszcze się nie rozpadł jeszcze więcej, którzy widzą w nim takiego jednego z 36 sprawiedliwych, a można takiego lepiej takiego sprawiedliwe nie przeoczyć, bo są ludzie gdzieś w opinii tłoczy skromni no przecież nie wiadomo, którzy są ludzie dlatego każdego biedaka na każdego skromnego ułomnego kaleka itd. trzeba uważać, bo być może to jest jedno z nich być może Rafael jest jeden z nich no właśnie i że warto zaryzykować czasami wejście w kontakt z tym co co niepojęte i co niezrozumiałe o tym też jest dla mnie pan opowieść tak w ogóle go Rafa jest jest jest taki jest przybyszem z zewnątrz jest przybyszem jakiś jakiś chyba nieznanych ferma ma niezwykłym moich umiejętności jest postacią dziwną tak odrażającą trochę fascynująco, ale takich postaci w tych miejscowościach bywa trochę przychodzą jak pisze narrator Golema przychodzi taki w takich takich dziwaków dziwnych osobników do miasteczka od czasu do czasu sporo problem w tym, żeby odróżnić dostrzeże oczywiście jakiś jakiś autentyczny blask nowi cadyk, który jest przywódcą tej myśliwskiej społeczności widzi w nim taki blaski i Skry blasku jakąś tajemniczą niezwykłą i no i tak jest kontakt z czymś czymś niepojętym niewyjaśnionymi zrozumiałem i niektórzy ryzykują, a inni boją się zaryzykować tego kontaktu kontekst historyczny jest też nie do pominięcia w rozmowie z powieści golem mamy początek dwudziestego wieku i dramatyczny czas pogromów, które trwają, ale są dopiero tak naprawdę zapowiedział największego dramatów w dziejach ludzkości tak się zastanawiam czy, pisząc książkę w jaki sposób może na nowo zrozumiał mechanizmy zła, jakie na trawie od zarania dziejów to na pewno, ale tak mocno urzeczywistniają się właśnie w czasie, który pan opisuje tak myślę, że tak, bo legenda ogóle mnie już od dziewiętnastego wieku, a tak naprawdę niejako wstecz, bo ona jak powiedziałem to legenda praska zostałyśmy w wieku dziewiętnastym rzutował na wiek szesnasty i ona mówiła o tym, że ten praski rabin Harel stworzył golem dla obrony Żydów, żeby bronił Żydów przed oskarżeniami o mord rytualny przed groźbą pogromu te oskarżenia i ogromnej groźby pogromu są bardzo stara od sięgają jeszcze średniowiecza, a więc jest groźba, która społecznościami żydowskimi dzisiaj właściwie od od od wielu setek lat o pogromach musiałem trochę przeczytać on ona rzeczywiście żyły na żyły na w terenie Ukrainy Rosji wschodnich Kresów Rzeczypospolitej od końca dziewiętnastego wieku były zresztą z listy malowane prowokowane przez władze carskie oczywiście nad nad tymi społecznościami żydowskimi zbierały się chmury no i pierwszy kataklizm właśnie wodną drugi z drugiej oczywista, ale pierwszy kataklizmem mniejszym, ale takim, który się wstrząsnąć tymi z tymi społecznościami nad kusił te więzi zdziesiątkowała społeczność żydowską muzyką żydowską żydowską także na Kresy Wschodnie pierwsza wojna światowa już zależało jednak na tym, żeby nie uruchamiać taki nad wiedzy nazwijmy to takiej takiej świadomości, że tutaj piszemy o społeczności żydowskiej na początku dwudziestego wieku, ale przecież wszyscy wiemy co wydarzyło się 30 lat później właśnie chciałem tego tam tam wiszą jakieś ciemne chmury gromadzą się zasady przewiduje, że coś coś niedobrego się rychło zdarzenie tylko pogrom, ale być może jakaś wojna, ale mojej intencji takim się wydawało jak wsłuchiwałem się w jego myśli, że chyba chyba na myśli raczej pierwszą wojnę dlatego też książka się kończy tak jak się kończy stwierdzenie, że dziś jednak sobie razów stanie gorzki trochę ironiczne ale, ale jednak nie chciałem, żeby to był nie chciałem, żeby to był lament nad czymś bezpowrotnie utracony raczej raczej ożywił się ożywić pewnie świat jednak zostawić w jeszcze jeszcze jeszcze żyjącego jeszcze jeszcze żyjący jeszcze funkcjonują jeszcze piękne panie Macieju jak się tworzy taki świat jak się go literacko stwarza to językowe bogactwo znaczeń opisów metafor zanurzonych w realiach świetlana pod rozpocząć dwudziestego wieku bierze się z talentu to na pewno, ale również jak przypuszczam ciężkiej pracy pisarza, ale też dokumentalisty w operacie re konstruktora Macieja płac tak tę pracę trzeba wykonać to jest ogromna praca trzeba przeczytać no dobre kilkadziesiąt książek no, więc tym lepiej oczywiście na szczęście jest sporo literatura na ten temat jak wspomniałem literatury żydowskiej pisane i też i po polsku jest z tego okresu sporo to są czasy, kiedy z, których jeśli nawet pisali później to czasy, w których wyrastali tacy pisarze jak bracia w Węgrowie jak jak Julia Strykowski w tych czasach pisali Szalom Alej Chem Szalom Asz i co klej Perek no wybitni pisarze, gdyż dotychczas nawiązuje nawiązują też wspaniałe opowieści chasydzkich Martina Ubera także jest czas ten czas zmierzchu odbyła się już Zmierzch fasady mu inny świat szczyt został został bardzo dobrze opisane bardzo dobrze uwiecznione w literaturze pięknej literaturze jest dużo wzorców jeszcze czerpać no jak też wspaniałym pamiętniki, których po polskiej jeszcze niewiele, ale zaczynają się ukazywać pamiętniki zapiski jest materiały ikonograficzne filmowe nawet tak trzeba wykonać robotę archiwa robi też bracia przerzucić te 203040 książek no do tego oczywiście literatura na temat kabały on Krak, która jest potrzebna i na temat samego Golema akurat nie jest łatwo po polsku, bo Polska publikacja w ogóle miejsc jest mało literackich naukowych przeczytałem właśnie wszystko co wpadło w ręce po polsku angielsku lub hebrajskim czytam, więc tak rzeczywiście to najpierw papież kilka miesięcy bardzo intensywnej pracy tak taki brak archiwalne samego czytania zbieranie materiałów robienia notatek konspektów potem można pisać, ale to jest założenie jest konieczne jest wspaniałe bo kiedy się kiedyś autor przyszły autor takiej książki zanurza w ten świat to wpłynąć doznaje się takiego takiego olśnienia rzeczywiście tak by trafiało na plan filmowy prawda też tańsze zbudowany w głowie teraz mogę z niego wejść już pozostaje czysta radość opisywanych to jest bardzo piękne, a potem pozostaje tylko zaprosić Czytelników do tego, żeby również zanurzyli się w ten świat świat chasydów świat w świetle z początku dwudziestego wieku autor powieści golem wydanej przez wydawnictwo dwu, aby Maciej Płaza był gościem kultury osobistej bardzo panu dziękuję dziękuję bardzo, do usłyszenia wczesna informacja w TOK FM Zwiń «

Maciej Płaza: "W "Golemie" chciałem ożywić świat i go ocalić"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: KULTURA OSOBISTA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 03:00

Najnowsze Podcasty

Podsumowanie tygodnia, a w nim Marsz Miliona Serc bez Trzeciej Drogi i Słowacja tuż przed wyborami

Podsumowanie kwartału na rynku sztuki (cz. 2)

Marsz, marsz Tuska

Niska inflacja, braki paliw

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL