Herstorie: Polki prawa wyborcze musiały sobie wywalczyć

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

my na historyczną opowieść wysokich obcasów dzień dobry jeśli tam ktoś na brzeg, a ja nazywam się Natalia Waloch i jak co tydzień witam w naszym podcaście Herstorie wysokich obcasów, w którym opowiadamy o kobietach, które wiodły często niecodzienne życie łamał reguły lub umiejętnie wykorzystywał do swoich celów te już zastane wysokie obcasy, a dziś trochę zmieniamy formułę po w niedzielę obchodziliśmy albo nie nagramy w piątek jeszcze nie wiemy czy państwo jakoś Rozwiń » będzie świętować z tą trzecią rocznicę przyznania Polkom praw wyborczych no i z tej okazji powiemy wam o tym jak do tego wiekopomnego wydarzenia doszło oraz pierwszych 8 kobietach, które biernego prawa wyborczego skorzystały, a właściwie nie tyle my opowiemy co powie nasza gościnni Olga Wiechnik autorka książki poseł i 8 pierwszych kobiet też w tym latamy części na test ta książka jest książką historyczną bardzo cieszącą się tutaj umysły serca Kasi i moje ona opowiada o tych 8 poseł kach, ale nie tylko bynajmniej nie tylko o tym jak były w sejmie, ale kim były przedtem kim stały się potem także dużo dużo opowieści no właśnie z lekcji historii muszę przyznać, że dość mgliście, bo to był jakiś czas temu pamiętam, że w Polsce dziewiętnastym i na początku dwudziestego wieku nabył ruch wiadomo niepodległościowe i długo długo nic potem socjalistyczny, ale tak ważne chyba tylko jako ten tramwaj Piłsudskiego do niepodległości był Ruch Narodowy maj był ruch ludowy, a czy mieliśmy ruch kobiecy ruch sufrażystek tak oczywiście w Polsce znaczy na ziemiach polskich pod zaborami istniał rozwijał się od bardzo specyficznych warunkach w każdym zaborze wyglądał trochę inaczej się pod zaborem rosyjskim ten system kontroli był brutalny, ale do biura, więc tam była większa swoboda prowadzenia różnych działań z kolei w zaborze pruskim funkcję całkowity zakaz kimkolwiek gromadzenia się działalności naj swobodniej było w zaborze Galicyjskim w każdym z tych zaborów, jakiej formie kobiety co najmniej od lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku organizowały i np. odbywały się takie ogólne zaporowe zjazdy kobiet, które pierwsze słyszę w Warszawie jeszcze tych kobiet, bo niewiele w prywatnych mieszkaniach spotykały pod pretekstem dyskusji o hodowli drobiu to przyszło do historii jako służy Kongres podczas tego Polki jeszcze wtedy rozmawiały głównie o organizowaniu tajnego nauczania, ale już następne kongresach we Lwowie czy czy Zakopanem rozmawiał też o swoim prawie do nauki o swoim prawie do do pracy do płacy i np. w Zakopanem, kiedy już tych kobiet to był rok 1800 dziesiąty dziewiąte i Zakopanem nie tylko takim centrum intelektualistów artystów, ale także feministek tam zjechało już ponad 300 kobiet z 3 zaborów w prywatnych mieszkaniach już się nie mieściły, więc organizowały takie duże spotkania, które ze względu na kontrolę władz zaborczych też musiał jakoś zakamuflować użył takiego wybiegu kobiecego powiedziałem, że kobiety kobiety ruchliwe przy mężczyznach będą bały się odezwać o tych ważnych sprawach w tym dla zupełnie politycznych muszą porozmawiać, więc tak oczywiście być dobrą matką żoną wychowanie dzieci także hodowla droga nadal tak dalej więc, że mogą rozmawiać to niestety nie może być tam żadnej kontroli męskiej żadnych władz zaborczych po prostu będą się bały odezwać się władza się na to zgodziły kobiety mogą wtedy spokojnie debatować już także swoich prawach współorganizatora tego Kongresu, bo jedna z późniejszych poseł czy 5 posła Gabriela Balicka na nie była też Irena Kosmowska wtedy jako dziewiętnastolatka słuchała ich runęła całą sobą tego, o czym tam kobiet rozmawiały swobodnie, a w ogóle wypadało się dopominać praw kobiet w sytuacji, kiedy wiadomo ojczyzna ciała w kajdanach zaborców no oczywiście Polki słyszały, że jak mogą w ogóle dopominać się swoich praw, gdy tak ojczyzna cierpi, gdy tych praw nie ma całe społeczeństwo w ogóle tutaj za skrajnego mówić o swoich prawach Night też pierwsze ruchy, które istniały one na początku wprost o prawach kobiet nie mówiła np. jeden z takich dość powszechnie działających organizacji kobiecych było około zmiany, które koło Ziemianek, które działały na wsi i dobry panie ze dworu w ramach swojej wojskowej misji chciały wychowywać kobiety chłopki dobre matki żony i katolickiej, ale czasem też włączyły do swoich działań prawa polityczne były też np. stowarzyszenia sług katolickich, które nas kolejne były główny cel sprawić, żeby służące pokochała swój straszny los, bo tak się Bóg, ale one też jakąś rolę taką uświadamiającą, ale o tym, bo brzmi to skrajnie anty w administracji, ale z kolei później, kiedy przyszedł czas na działanie to było 900 siedemnastym już roku, kiedy tutaj zrobił właśnie wycieczka do przodu, żeby obronić się troszeczkę kiedy, więc siedemnastym roku przez działanie okazało się, że no nie ma w tych nowo tworzących się w organach państwowości nawet tych związanych z Piłsudskim socjalistami niema miejsca dla kobiet panowie zasiadający w tych różnych organach ogłaszali w przyszłym państwie polskim, który już tuż-tuż za rogiem prawa wyłącznie dla mężczyzn to wtedy liga kobiet określa zaraz może warto powiedzieć szerzej zorganizowała taki ponad zbiorowe ogólno organizacyjnych zjazd kobiet w Warszawie i tam stawiły się elegancki kilkunastu organizacji m.in. sług katolickich, które razem właśnie z Łomiankami czy kołem kobiet działający w handlu przemyślał taki pierwszy związek zawodowy kobiet powstał na początku dwudziestego wieku on tam tłum nie przyjechały i to taki pierwszy strajk kobiet dopominały się swoich praw i z tego zjazdu wyłoniły się na regaty, które posiada Piłsudskiego domagać się podpisania dekretu, więc tutaj też jakoś włączyły się potem w ten ruch, ale oczywiście przez cały okres zaborów później Polki słyszałem już podczas wojny słyszały, że no, żeby niebyły wojska nie zajmowały się taką fanaberię własne prawa, o czym słyszała też, jakby ich wrogiem był też wyborca, który próbował zresztą rozwiązał później liga kobiet próbował nie dopuścić do dużego zorganizowania kobiet również wrogiem był kościół katolicki Episkopat wydał list Pasterski w 900 jedenastym roku na wywołujące mężczyzn do bronienia swoim żonom działalności jakiekolwiek politycznej mówiąc o tym, że prawa kobiet to jest zagrożenie porządku społecznego w ogóle zło wcielone jeśli te kobiety muszą robić to niech chodzą na kółka różańcowe, ale broń Bożenie niebawem polityka po tej przerasta ten ruch, mimo że miał przeciwko sobie najróżniejsze instytucje także dużą część społeczeństwa, bo pojawiały się oczywiście głos również w prasie, że najlepsze co kobieta może zrobić dla siebie z tego kraju jest urodzenie syna, żeby się nad nie zajmował niczym innym, ale ten ruch istniał bardzo różnych formach również w takiej, że od chyba 900 dziewiątego roku jest dobrze pamiętam obchodzono może to jest się też na słowa próbowano obchodzić w Polsce międzynarodowy dzień kobiet, które zostało utworzone po to, żeby szerzyć właśnie idea równouprawnienia dla kobiet i taką prekursor komponent święta była Zofia Marczewska, która wówczas złożono Jędrzeja Moraczewskiego wówczas inżyniera kolejnictwa, które w różnych małych galicyjskich miasteczkach mieszka nadzorował budowę kolei, a Zofia w tych mało galicyjskich miasteczkach nadzorowała tworzenie się właśnie naderwała własnymi rękami ten ruch feministyczny rozwijała np. co roku w ten dzień kobiet, maszerując przez ulicę kolejnego małego miasteczka z kilkoma tymi 3 kolejek ani jakaś garstka koleżanek i święto świętując, obchodząc tę ideę praw kobiet, siedząc jak tylko może no to niesamowite, że mówimy o czymś co się działo to 3 lata temu, jakby te argumenty drogie panie może teraz zajmijmy się naprawdę ważnymi sprawami, a nie jakimiś ważnymi tematami zastępczymi tutaj jakoś bardzo aktualnie tak jest, bo 30 lat brzmi aktualnie takich tematów wątków argumentów naprawdę przybył, śledząc prasę i i też debaty sejmowe tamtego czasu znajdował mnóstwo sama byłam bardzo zdziwiona, że to wszystko wciąż jest powtarzane i tak niewiele się tak naprawdę zmieniło się zmieniło się bardzo wiele tak, a czy mogłabyś powiedzieć nam, jaka w tym czasie, o którym mówimy walki o prawa kobiet była taka sytuacja społeczna prawna kobiet tak, bo to dosyć bolą zęby jak się czyta od tej pracy za zgodą męża braku prawa do własnego majątku o tym, że pan nad dzieckiem nie mogła dochodzić ojcostwa powiedz proszę o tym coś więcej, bo to jest jednak szokujące wydaje się, że początek jednak dwudziestego wieku już jako taka cywilizacja no właśnie, o ile sytuacja pod zaborami jest teraz wytyczne, że można zwalać wszystkie skrajne niesprawiedliwości prawne na wyborców można też Napoleona, którego kodeksy będą podstawą prawną, a który odbierał kobiet jakąkolwiek umysłową podmiotowość no ale z kolei kiedy już Polska odzyskała niepodległość dalej był ogromny problem ze zmianą tych praw ta opowieść o walce kobiet równouprawnienia z takiej obowiązującej narracji kończy się na tym dziewiętnastym roku osiemnastym roku właściwie tak jakby to wywalczenie praw wyborczych, bo w takim mądrze długo szczęśliwie potem, ale to był tak naprawdę dopiero początek, bo to co decydowało o życiu kobiet w ówczesnych ziemiach polskich to były prawa zawarte w kodeksach karnych cywilnych, a one mówiły właśnie na świat o tym, że żona jest zobowiązana posłuszeństwo mężowi no i to może znaczyć nic, że wszystko, a karą do więzienia za posłuchanie męża kobieta nie oczywiście prawa dziedziczyć nie ma prawa do pracy, o ile mąż łaskawie zgodzi, a jak się zgodzi nie ma prawa do własnej płace nie ma prawa do dzieci coś takiego jak prawo rodzicielskie, bo wyłącznie prawa ojcowskim w ogóle, bo także kobieta była albo pod władzą ojca albo męża, więc tak naprawdę dziś minimum praw i możliwości decydowania o sobie kobiety, które się na małżeństwo nie decydowały kilka mają przepraszam nawet był jakiś taki zapis, że w razie rozbieżnych zdań męża żony matki ojca co do dobra dziecka to zdanie decydujący miał zawsze staramy się tak ta kobieta tutaj nie miała nic do gadania co gorsza też czy tak mogła być matką decydujące, jeżeli dziecko nieślubne, ale to była matką skazana na zupełny margines społecznej prawne, ponieważ prawo np. wprost zakazywało dochodzenia ojcostwa nieślubnego dziecka po to, żeby chronić świętą rodzinę, ale czemu zresztą zawdzięczamy ogromną skalę aborcji tak nielegalnych kończących się śmiercią, bo nic gorszego nie mogą kobiety spotkać jak zostać matką z dzieckiem dokładnie w tamtych realiach też ekonomicznych znaczy w związku z tym, że kobieta nie ma prawa do wykształcenia nie mają wykształcenia nie ma możliwości zarabiania innego niż bycie służącą, a potem często prostytutką jeśli zachodziła w ciążę i oczywiście wyrzucano ją z posady i w realiach to w podwójnej moralności, która mówiła o tym, że Panicz musi się wyszumieć przed ślubem najlepiej ze służącą, bo trochę bezpieczniej jednak niż z prostytutką, ale jeśli ta służąca Zosia wciąż też była natomiast wyrzucana nie miała zupełnie jak się utrzymać siebie dziecka porzucenia dziecka było karane więzieniem, więc mogła zostawić w sierocińcu nie, narażając się na więzienie zresztą los dzieci w sierocińcach nie był wiele lepszy to śmiertelność była ogromna, więc kobietom zostawała śmierć głodowa niektóre decydowały się tak oczywiście, na jaką pokona aborcję przeprowadzono w strasznych warunkach umierał bardzo często inne skrajnej rozpaczy decydowały się na porzucenie przykład noworodka po wejściu do szpitala zimą gdzieś w parku na szybką i mniej bolesną śmierć niż śmierć głodowa to było realne dramat bardzo bardzo wielu kobiet i właśnie zmienia tej sytuacji po te kobiety, które dostały możliwość wejścia do Sejmu próbowała się przede wszystkim zabrać no właśnie oczywiście rozmawiamy co do losów służących Tokarz dekrety do Gabrieli Zapolskiej jest książką na ten temat wciąż wstrząsającą Ewą przeszła do tego jak stał się znalazły na to mamy listopad niesłużące tylko dla posłanki w sejmie, tak więc mamy listopad 1916 roku wojna się nawet ledwo skończyła nowe państwo polskie, o ile można nazwać nowym państwem polskim nie ma jeszcze granic jest potwornie zniszczone społeczeństwo patriarchalne katolickie na jedno brak takiego silnego ruchu sufrażystek, a potem nagle pękł Józef Piłsudski podpisuje dekret 28listopada osiemnastego roku ordynacja wyborcza do Sejmu ustawodawczego na pierwszy artykuł tego dekretu brzmi wyborców do Sejmu jest każdy obywatel państwa bez różnicy płci, które do dnia ogłoszenia wyborów ukończył 7 lat no jak ten zapis się w tej sytuacji tam znalazł lubimy myśleć o tym w ten sposób, że Polska była takim postępowym społeczeństwem, które w tym 900 osiemnastym roku przyznał łaskawie ponad połowę swego społeczeństwa prawa Ano taka Anglia czy obozie Szwajcaria to takie są w ogóle zapóźnione na, ale to wcale nie była taką optymistką to wcale nie było takim dowodem na naszą postępowość po prostu taka sytuacja nowego początku, którą Polska miała wiele europejskich krajów można szczęście nie miało sprzyjała zmianom, które inaczej w innych warunkach całe morze dużo dłużej i to, że Polkom prawa przyznano 9 trzynastym roku było splotem różnych okoliczności oczywiście chociażby tego, że nie też kalkulacji politycznej takiej, że głos Polek to także głos za polską w plebiscytach, które miały wkrótce zdecydować o tym, do którego państwa niektóre ziemię będą należały, więc tak by Piłsudskiego tego świadomy jak też doceniła jakość pewne role jego żony jak się ma w domu feministka to też myśleć troszkę może być otwarty bardziej na tak rewolucyjną ideę jak prawa kobiet z kolei trochę też było także te prawa deklarował jako pierwszy Piłsudskiego Daszyński w rządzie lubelskim powstał wcześniej i którego członkinią była Irena Kosmowska jedna z późniejszych pierwszych posłanek no i też na pewno nie pamiętam bo nigdy by się sama nie upominały regularnie głośno i bardzo skutecznie ten właśnie ogólnopolski zjazd kobiet dzień trzynastym roku wydaje się być bardzo takim ważnym sygnałem od kobiet, że no, ale jesteśmy tutaj nie od dzisiaj też może niektórzy uznali też były takie głosy, że taka nagroda za ich udział w wysiłku niepodległościowym no przecież tworzą tutaj na edukację od przecież organizowały finansowanie dla regionu przemycał broń walczyły w różnego rodzaju jednostkach mimo, więc panowie otrzymali nagrodę nagroda tak tak taką zasłużyłem na to proszę, ale oczywiście ten splot okoliczności i wydaje już bez tego zaangażowania aktywnego takiego trzymania ręki na Polsce się przez organizacje feministyczne między liga kobiet, która noc w podczas wojny liczyła już ponad 16 000 członkiń i to ona zorganizowała ten zjazd dziewiętnastym roku to w też ogłosić nazwiska potoczyć na ich brak to podsumować to uważa, że prawyborcza była Polką właśnie dane czy bardziej wywalczone no ja zerwania z lasu wywalczone no popraw nikomu się tak dobrowolnie oddaje, bo to jest pozbycie się części władzy na takiej bardzo realnej władzy i w domu w państwie, czego mogłabym wiele środowisk bardzo chciał zrobić tego niektóre bardzo nie chcą zrobić dzisiaj, więc zdawanie Polki wywalczyły to właśnie walczyły bardzo różny sposób się też nie można też doprecyzować takich mniej jawnych form takiego uświadamiania feministycznego, która nie mówiło wprost o tym, że sami praw politycznych, ale dawały kobietom jakieś poczucie podmiotowości, bo np. ruch ludowy, o którym wspomniał jeszcze on w przeciwieństwie do miejskich koło nie traktował chłopów, ale chłopak też jako przedmiotów właśnie łaski Pańskiej tylko jako dawały takie poczucie podmiotowości w 2 z moich bohaterek zakładały szkoły wiejskie dla dziewcząt, w których oprócz tego jak prowadzi gospodarstwo i dom pracy na roli też uczyły myślenia samodzielność w myśleniu i takiego pozwolenia sobie na samodzielność myślenia, więc tak, bo było bardzo bardzo wiele różnych form działania, które dawały kobietom jakiś taki inny wzór niż ten, w którym spotykały się od dziesięcioleci od wieków mianowicie, że ich ich małe muszki nie dadzą radę, że ich organy wewnętrzne też ucierpiał myślenia, że one nie są w stanie podjąć decyzję żony nie są w stanie, których analizować no generalnie nie nadają do dożycia poza domem tak tak tam cytujesz książce taki pogląd, że nie może już wybierają robotnicy chłopi nawet analfabeci, ale zbrodniarzom wariatom kobietom głosu dać nie można traktem właśnie tuż przed tym odzyskania niepodległości pojawiały takie głosy, że no fajnie fajnie, że te tutaj kobiety były zaangażowane, ale przecież nie możemy dać praw politycznych, bo to obniży poziom umysłowy mas wyborczych, a potem na kobiety nie zagłosuje na faktycznie było także te kobiety jest już dopuszczano je nawet prawa wyborcze kobiet stało się faktem i musiał ustępować nawet Roman Dmowski, które był wielkim przeciwnikiem tych praw ale kiedy tego kraju weszła żeńska żeński elektorat no to jakoś musiano sobie z tym poradzić kobiety pojawiały się na listach wyborczych, ale najczęściej na bardzo niskich miejscach takich, które nie dawały absolutnie żadnej szansy wejścia do do Sejmu i 8, które się udało udało się, dlatego że one już od wielu wielu lat działały one nie były politykami w takim sensie, że robią karierę polityczną, ale były bardzo ważnymi osobami w swoim ruchu w swoim środowisku od wielu lat na to pozycję pracowały i po prostu był bardzo znane w tych swoich stanowiskach i im się dlatego udało, ale no na wejście do Sejmu kobiety wtedy miały szansę na taką bardziej teoretyczną praktyczną ile tam startowało ile dostało to jest także tych danych takich pełnych za pierwsze wybory są takie bardzo szczątkowe dane najpełniejszą są wybory do Sejmu pierwsze kadencje, które odbyło się w dniu 9 chętni dwudziesty drugim roku i tam na ponad 6000 kandydatów było trochę ponad 100 kobiet kandydatek na więcej to jest bardzo niewielka niewielka liczba w tych pierwszych wyborach są jakieś dane dla Warszawy Jane są podobne starą porcja jednak znacznie znacznie znacznie znaczna przewaga na listach była mężczyzna kobieta tak jak wspomniałem, że pojawiały to główna bardzo niskich miejscach, ale co ciekawe Polki z kolei z czynnego prawa wyborczego dosyć ochoczo skorzystały, bo w Warszawie zagłosowało prawie 70% uprawnionych w Krakowie prawie 80% to wydaje się jednak takim sukcesem i tym, że no to był dobry moment na zmianę i rzeczywiście coś w powietrzu wisiało tak więcej Polek niż Polaków zagłosowało w tych pierwszych wyborach na, ale też tak, że do wyboru wyglądał inaczej wybory teraz wyglądają to znaczy przychodziło się własną kartką no, więc tutaj w dużej mierze zdecydowała skuteczność agitatora np. po kościele po mszy rozdawał kartki opowiada instrukcja jak wypełnić zatem straszono kobiety przed tym, że socjaliści, których porównywano z komunistami zrezygnowano z szatanem będą chcieli by kobiety były wspólne w ogóle zbędną koniec świata, więc też kobiety głosowały raczej konserwatywnie, ale głosowały skorzystały z tego swojego prawa i to jesteś wielki sukces tego ruchu, uświadamiając tego, że nożem mają prawo zabrać głos nowość, ale głosowo jednak głównie mężczyzn dostało się do pierwszego Sejmu najpierw 5 potem 3, czyli w sumie 8 poseł jak wtedy nazywano najwyższy dla mnie nieprawdopodobne było to, że większości z nich jeśli nie wszystkich to projekt się w ogóle nie słyszałam ani ulic ani w podręcznikach nic wydawałoby się, że to jednak to chyba potężna zmiana, jakiej się też cenzurę ani nic kompletnie też są kobiety z niesamowitymi życiorysami przed sejmowymi sejmowymi bardzo zasłużone na wielu polach naprawdę wielkie postaci, a no może może uczyliśmy się trochę gdzieś nawet coś za dużo powiedziane gdzieś tam się pojawiła Zofia Marczewska jego żona swojego słynnego męża Andrzeja Markowskiego pierwszego premiera RP, gdyż może Gabriela Balicka rację po prostu może my oddali Żuk pyły Dmowski i ewentualnie Paderewski Witos i to w Tychach no tak tak, że były tam da ich nazwiska w formie męskich mężów kontaktu tak to wygląda kuracja no, a troszkę się daje się coś nam się zadziało na wkład Anna Piasecka dostała swoje rond w Gdańsku, gdzie tam jakieś tam ruch się pojawiają to wciąż mało na to co one zrobiły jak żyły, jakim było nie są osobami no tak kra, a może dodam, że ten problem zupa pamiętanie o kobietach jest złożony, tyle że za emerytów np. narzekała całe życie na to, że on potem prowadziła po Sejmie prowadziła taką wielką masą organizację kobiecą związek oraz Obywatelskiej kobiet i ona bardzo narzekała na to, że te kobiety wstydzą się odezwać, że w ogóle nie chcą mówić o swych dokonaniach nie są w ten sposób ich odnotowywać, że no kobiety same uważają, że to co robią jest nieważne nie wart odnotowania zresztą sama ten ten błąd popełniała, zaczynając dokumentować naprawdę bardzo wiele różnych zapisków pamiętników wspomnień, ale robiła to na początku dlatego, żeby uhonorować swojego wspaniałego wielkiego męża dopiero z czasem pozwoliła sobie NATO myślę to ona robi też ważne też warto zanotować, bo inaczej no nikt nie będzie wiedział, jeżeli sama o tym nie powie jak podkreśla wielokrotnie panowie w sejmie nie tylko bardzo lubią opowiadać w swoich dokonaniach kobiety natomiast raczej działają no tak w książce takie wstrząsające wliczenie właśnie jeśli chodzi o Annę Piasecką ziemią 98 lat żyła miał czwórkę dzieci pięcioro wnucząt kilkanaścioro prawnucząt i nie został po niej ani 1 list to no to jest wstrząsające naprawdę coś takiego wbija w ziemie i zastanawiam się ile kobiet przeszło przez historię i już o nich więcej nie dowiemy na szczęście w przypadku Anne teraz nawet jest przed kilku tygodni dostał informację od krewnych dalekich, że od znalazło się kilka listów i odnalazła informacja, że ona prowadziła jakieś zapiski z czasów plebiscytu, które na razie ich nie ma nie wiadomo czy zachował czy nie, ale jakąś próbę, bo odnotowania tego co robiła dziś wprowadziła tak często jest także nie pamięta się oraz one nie dbają o to, żeby pamiętać tutaj szafka jest przykładem historia Franciszkiewicz wiekowej, która nie opowiadała dzieciom wnukom swej działalności pszczyńskie swego męża, który bardzo lubił w niedzielę zapraszać kolegów sobie razem debatowali wspominali tam wnuki wiedziały, gdzie zapisem słuchały w związku z tym widziały pamiętały, a obaw nie widziała nic dopiero wnuki jako nastolatek odkopał w ogrodzie medal pamiątkowy Sejmu ustawodawczego zapytał mamy co do takiego ma powiedział, że to chyba trzeba coś tam kiedyś zajmowała polityką, ale nie pamięta nowa wcześniej żyła i nie miała o tym opowiedzieć się, kto o to zapytać czytam listy, które stoją swej książce to czy obecna jest z 1 strony taka taka egzaltacja mężczyzna sprawa, a to wszystko w wielkich liter, a z drugiej strony poświęcenie i tutaj cytat z czeskiej przysięgam wobec otwartego pogodnego nieba mojej duszy, że całe życie moje świętym ideę pracy dla ojczyzny mojej poświęcę rządami mówi, że życie zdrowie siły i szczęście moje to jest poświęcenie wręcz jego kariera, gdyby licytacja na to, która w tej sprawie przez duże jest więcej nie, żądając nic właśnie w zamian, skąd się w nich wzięło i gdzie w tym miejscu dla nich no tak było wychowywane raz, że czasy zabory temu sprzyjały, żeby karmić tę ideę wolności poświęcanie dla niej ważna nasza Polska specyfika kocha to męczeństwo i poświęcenie, zwłaszcza w wykonaniu kobiet, bo przecież my do tego stworzone na potrzeby ona chyba dopisała, bo jeszcze dość młoda i egzaltacji wtedy faktycznie było dużo potem już wchodzi też dużą prozę życia takiej bardzo konkretnej Zofia faktycznie była osobą, która brała na siebie strasznie dużo i to było zarówno w domu, ale nie tylko zajmował się wszystkim tym czym kobieta się czas w domu zajmowała miała czwórkę dzieci, ale także wszystkim innym to znaczy chciał, bo studnia naprawić dach załatać podłoga, która zginęła wymienić cokolwiek to ona zrobiła, żeby je Jędrusia jako umówiła się nie kłopot za bardzo, żeby mógł sobie odpocząć poczuć święta to on tam piszą list do siostry zużyte ciasto czasem piekła skurczu rąk dostawała, ale ważne, żeby Jędrusia miał czas to co tak bardzo lubi oczywiście można się na to zżymać na to Drzymała, ale też należy pamiętać, żeby oceniać takiej perspektywy historycznej, bo ich małżeństwo było postępowe jak na tamte czasy było partnerski jak na tamte czasy no ale też na taką najsilniejszą klatkę często same sobie nakładamy no zresztą toczył się od dziecka słuchało się przesiąkła to tak zostaje Zofia w jej listach wspomnieniach cały czas widać taką straszną usterkę, że strony bardzo nie jest ważne działania polityczna praca jest potrzebna tutaj satysfakcja chcę robić wierzę też ważne nie tylko dla niej, ale też dla kobiet w ogóle, a z drugiej strony cały czas się boi, że zaniedba dzieci zaniedba dobrze, że ktoś poświęca właśnie najbardziej dzieci się martwiła i podczas gdy jej mąż nie wykazywał ich zmartwień, że narzeczona też by uzyskiwał bardzo na ten takie bardzo niesprawiedliwe ocenianie matek to znaczy, jeżeli coś się wydarzy dziecko zejdzie na złą drogę to zawsze to wina matki, a ojciec biedny, że takie coś spotkało takie nieszczęście no i to taką szarpaninę, żeby nie nic co robi nie było kosztem dziecka widać dzieci domu widać przez całe życie i oczyszcza też bywał jej kosztem kosztem jej zdrowia no i taki, iż zmiana w tym lepsze od rana w nocy w tym domu tych działających społecznie, ale miał czas na sen, a piętro przychodzi otwiera gazetę nie ma nawet podziękował czy to ty miał cień refleksji może nie fair dlatego przeszkadzało ona prowadziła takie zapiski bardzo bogate, ale na szczęście trasa dwutorowa w takim sensie, że wprowadziła takie wcale wspomnienia, jakby taki ze świadomością, że ktoś będzie czytał, gdzie ten może krystalicznej bardzo bardzo bogaty bardzo intymna ścianą korespondencję swą siostrą chronią też po bardzo zbliżyła tragiczne losy rodzinne, bo matka popełniła samobójstwo jedna z szósty trzecia siostra popełnia samobójstwo, więc on miał bardzo bliską wieś i w tych listach zdarza się tak zdarza się, że ona, że ona tak daje wyraz frustracji, zwłaszcza kiedy dotyka ich tak bardzo no tragedia osobista jest szesnastoletni syn ginie jako ochotnik na wojnie z bolszewikami i co gorsza przez długi czas nie wiadomo czy on zginął on dostał do niewoli i Zofia w takim strasznym napięciu emocjonalnym i też no tam wtedy wychodzą różne pęknięcia w tym małżeństwie, które gdzieś tam już wcześniej już narastały, ale no, ale mimo wszystko ma poczucie, że to małżeństwo było dobrym kochającym małżeństwem w przeciwieństwie do no losów innych bohaterek tak w ogóle życie ich wszystkich prawie było kim naprawdę dramatyczne, bo mówię to tych samobójstwach więzi z siostrą, ale przecież on traciły dzieci w niemowlęctwie, bo to też była taka taki czas, że mną powikłania wszystkiego koło porodowe i matek dzieci były straszne, więc i co mnie uderza z kolei jak czytam o nich to wcale nie najbardziej poświęcanie się jakieś takie skłonność do cierpieć nic tylko właśnie inna rzecz ja w nich widzę takie bardzo pragmatyczne Pozytywista one oczywiście w tym poświęcały ale czego nie robiły zakładały jakieś przedszkola ochronki jeździły po Rosji szukać polskich jeńców, których tam można pomóc to w ogóle jest dla mnie taki pozytywizm czystej postaci takie właśnie kobiece życie złożone z takich małych praktycznych Cafe leków i ta właśnie siłaczka, która wierzy, że jak te kafelki razem po składa to zrobi dużą zmianę niesamowite to w nich jest no właśnie często się kobiecej działalności w sejmie przypisuje te mają taką łatkę takie mniej istotnej zajmował się sprawami dzieci kim są społecznymi socjalnymi nigdzie uważa zresztą sam pił z latach zresztą sam Piłsudski powiedział coś takiego do innej działaczki, która odwiedziła go przecież okazji, że ona widzi życie z parteru, a on tam jedenastego piętra ogarnia wszystko, ale to życie parter wyglądał także w wolnej Polsce, gdzie ginęli z głodu, że no właśnie kobiety ginęły ginęły dzieci i one się tym parterem zajmowały, żeby no, żeby tak naprawdę realną zmianę, a ani, jaki tam polityczne przepychanki na wysokościach jedenastego piętra i np. też fantastyczne odtrąbiły to było zakładania takich miejsc, gdzie kobiety właśnie w siódmej ciąży mogła urodzić dziecko spędzić kilka tygodni bądź miesięcy, ucząc jakieś zawodu cokolwiek szycia czegokolwiek, żeby miał jakikolwiek inny start niż właśnie porzucenie tego dziecka w parku po wejściu do szpitala, żeby nie umiera razem z głodu, a narobiły mnóstwo rzeczy np. też wciąż dzisiaj kontrowersyjnych postępowych, chociaż na wydawałby się pan być dawno oczywiste Franciszka wielowiekowa, która warto dodać była córką nie piszmy tego chłopa, a doszło do Sejmu jako jedna z pierwszą osią kobiet jesteś niesamowitą drogę ona z kolei potem po swojej kadencji sejmowej prowadziła takie pismo głos kobiety, którym pisała o tak kontrowersyjnych sprawach sektorze dzieci należy bić natomiast należy szczepić i Smokie trujące i to dzisiaj dla ludzi jest zupełnie niektóre zupełnie nie akceptowania tak samo zresztą jak prawa kobiet, więc one się można z 1 strony się zatem trochę waliły głową senatorom dalej walimy, a z drugiej no były bardzo konkretną robotę, która zmieniała realnie życie kobiety wokół nich tak na Zofia Sokolnikach, która uważała, że każdy człek powinien się uczyć podstaw ekonomii i że to od równowagi gospodarczej ani liczby armat będzie zależała trwałość pokoju i że trzeba zasypywać nierówności między nędzą, a obłędnym bogactwem to brzmi jak dobry z tej moment na dziś absolutnie ja pamiętam, że jak na ten czytałam pracowała nad fragmentem z afrykańskiej albo już zaraz książka wyszła będą to był okres strajku nauczycieli i bardzo się nakładała to, o czym ona mówiła w sejmie zaraz po odzyskaniu niepodległości z tym co się działo wokół mówi o tym, że armia analfabetów żadnego mocarstwa nie zbudujemy mówi o tym, że profesorowie zarabiają mniej niż z też, że nie stać na książki, że w ogóle nie ceni nauki oraz o tym, że podstawą niezależność jakiekolwiek ich niezależność ekonomiczna i kobiety przede wszystkim muszą mieć możliwość niezależność ekonomiczną utrzymania się i dyskryminacja zawodowa kobiet to było coś czym się też osełki w sejmie bardzo żywo zajmowały zresztą miało też tutaj takie doświadczenia osobiste np. Gabriela Balicka, która była pierwszą Polką z doktoratem z Botaniki wykształcona za granicą w Polsce oczywiście wciąż uważano, że kobiety są niezdolne do myślenia i ona pracowała czy jej prace naukowe były cenione na całym świecie, kiedy zdecydowała się na powrót do Polski wydaje się, że w Polsce pracy ani nie ma, bo kobietom się za pracę nie płaci on mogą sobie jak chcą bardzo coś tam robić za darmo na tym Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie dobry próbowała się jakoś się zaangażować, ale nikt płacić nie będzie chcę to sobie głowę i ona potem w sejmie bardzo była uczulona na dyskryminację zawodową kobiet, która odbywała się zupełnie oficjalnie kobiet zwalnia w pierwszej kolejności kobiet nie awansowano mimo lepszych kwalifikacji tak dalej tak dalej no ale były z różnych ugrupowań od narodowców przez ludowców po lewica na dziś trudno sobie wyobrazić kwestie co, do której Anna Maria Siarkowska miał być zgodnie z Magdaleną Biejat jak wtedy wyglądało no właśnie to jest też w tej historii dla mnie absolutnie wspaniała bardzo budujące, że to jest możliwe czy było możliwe wtedy może to był taki specyficzny moment jakieś takie bardziej ideowe podejście nie wiem do życia, które potem w takich czasach trochę bardziej cywilizowanych nie wiem jest trudniejsza, chociaż płynąć łatwiejsza one potrafiły się dogadać w kwestiach ważnych, czyli w kwestii praw kobiet, mimo że no przepaść między zatem czeską bliską współpracownicą Piłsudskiego socjalistom serca i umysłu, a Gabrielą policką żoną Zygmunta Balickiego głównego ideologa endecji, który zresztą mógł to technologie rozwijać za ich pieniądze no jest ta była ogromna przepaść, ale nie one potem potrafią współpracować potrafił dogadywać potem niestety w kolejnych kadencjach też wygląda inaczej Zofia Morawska to obserwowała i z no ze smutkiem odnotowała, że czy coraz bardziej jednak stołki liczą coraz bardziej to co mówi partia jest wiążące i coraz rzadziej sobie pozwalają posłanki na jakiś odstępstwo od tego w imię jako swego sumienia czy tego co wierzą w ofercie tego nie bała np. kiedy w sejmie głosowano konstytucja ona jako socjalistka powinna się sprzeciwić, ponieważ PS nie chciał tej konstytucji, bo tam znalazły się zapisy nagrań należało zauważała, że w momencie tej odzyskanej niepodległości to zbyt ważne ta konstytucja musi być i te po między partyjne rozgrywki są istotne i ona zresztą takiej zachować wspomnienia kogoś bardzo podniosła, że dwoje socjalistów stało podczas reszta siedziała, czyli osoba przeciwko była to właśnie Zofia Marczewska mąż odważnie sprzeciwili się nakazom partii za pamięć wspomnianego zawiodła, więc miał mniej odwagi po prostu wyszedł z sali, żeby zagłosować, a Zofia jawnie się sprzeciwiła zresztą nie pierwszy raz, kiedy uważała, że coś naprawdę ważne to nie dała się sprzeciwić partii może wiedziała, że może stracić mandat poselski inna posłanka z trochę mniejszą pozycją najmłodsza wśród tych kobiet Maria Moczydłowska miała może trochę mnie było odwagi, ale też się tam, gdzie uważała, że to jest słuszne i morale sprzeciwiała stosowała z kolei może takie bardziej wybiegi jawny sprzeciw np. raz udało omdlenie i razem był pilny telefon ją wywołał sali wtedy, kiedy np. trzeba było zagłosować za ustawą o warunkach reformy rolnej, przeciwko której jej partia związana interesami ziemiaństwa się sprzeciwiała, ale ona mimo tego, że też była no właśnie włosy bardzo konserwatywnej części sejmowej uważała, że no głód ziemi tak jak i głód w Polsce zabija i należy jak najszybciej los chłopów zmienić ci też głosował inaczej niż partia kazała no potem to było coraz mniej powszechne, ale wśród tych pierwszych kobiet to było bardzo wyraźne, że one robią to co uważa za słuszne i za ważne dla ludzi, a nie to co uważają za dobre dla swoich karier, a co, a co się przez 4 lata w tym 8 poseł kom udało, a co się to jednak nie do przejścia na taką główną walką, jaką toczy od początku to była walka o zmianę zapisów w kodeksach właśnie prawnych cywilnych no jak długo słyszały, że są ważniejsze sprawy, że najpierw ta właśnie prawa chłopów prawa robotników prawa jakiś tam kogoś, a potem kolejnymi mniejszościami zajmiemy, jakby kobieta kiedykolwiek mniejszością słyszały też to jest zbyt skomplikowane no bo przecież to są 3 ustroje polityczne 3 zaborów, żeby to jakoś ujednolicić normować na to dużo pracy znajdą w końcu po 2 latach się uda doprowadzić do do zmiany to pierwsze takie reformy prawa zapisów prawnych, które najbardziej dyskryminowała kobiety, bo był ten zapis konstytucji, że jesteśmy również sprawa, ale już zapisy poszczególne był bardzo dyskryminujące naj po tych 2 latach część zapisów zniesiono zniesiono o zakazie dziedziczenia różne dyskryminujące przepisy zmieniono nie wszystkie walka jeszcze trwała długo one zresztą też na bieżąco reagowały na różne próby wprowadzenia kolejnych dyskryminujących zapisów np. kiedy taki drobiazg Otóż okazuje może o tym dlaczego tak ważna jest reprezentacja kobiet w sejmie istniał taki zapis, że Polka, która wychodzi za cudzoziemca traci możliwość pracy bardzo wielu zawodach i to się wydaje pewno mało istotne, ale poza barwą społeczeństwie bardzo wielu Polaków nie obce obywatelstwo i co istotne to nie działa w drugą stronę to znaczy mężczyzna, który ożenił się z Polką niczego nie tracił nawet 2 taki, że kobiety były pozbawiane możliwości pracy one na to zwrócił uwagę nowemu problem dotykający kobiet panowie w sejmie nie widzieli problemu nie rozumieli, o co chodzi najwyraźniej nie udało, ale żywo reagowały na różne sytuacje walczył o zmianę praw cywilnych kodeksach cywilnych karnych oraz co moim zdaniem też jest bardzo ważne no były tam to znaczy był przykładem jest możliwe kobiety widziały, że kobiety są w sejmie, że kobiety mogą zająć polityką, kiedy już nawet dopuścimy jakąś możliwość jakiś obraz w Głogowie to on zostaje on potem pracuje dalej na zmianę jako główną bohaterką, chociaż piszesz o wszystkich, ale jednak najwięcej miejsca poświęca rzeczywiście Zofii Moraczewski i teraz dlaczego, bo też nie ukrywa, że to jest twoja bohaterka w sensie coś takiego aktualności przesłania, jakie niesie całe to jej życie publiczne czy może się trochę opowiedzieć o tym jak właśnie konstruowała książkę, dlaczego tak jak inny sposób jak wyglądała praca warsztatowa wobec tego, że informacje o niektórych bohaterkach było bardzo mało no zależą przede wszystkim na tym, żeby nie były takie polityczne biografie takie takie historyczne notki bardzo chciałam dotrzeć do jakich emocji przemyśleń związanych z tą rolą, jaką pełnią Night walczyć z jakimi kobietami były jak się w tej roli kobiecej ówczesnej znajdowały naj właśnie z piski Zofii mity umożliwiła ona naprawdę zostawiła sobie mnóstwo materiału i właśnie te listy pisane do siostry są bardzo bardzo bardzo cennym źródłem takiego wglądu w jej przeżycia i myśli, a że przy okazji była też osobą, która bardzo dowcipnie cała miała bardzo swój oryginalny styl i też taka była naprawdę tak i zadziorne i szczera w tych listach no to bardzo cenne źródło, zwłaszcza te jak można było zostawić w takim bardziej oficjalnym jej zapisami na też życiorys jest jest przebogaty w różne dramatyczne sytuacje oraz to takie więzienie pomiędzy chęcią działania bycia kimś więcej niż matką żoną, a bycia matką żoną w tamtym czasie też, gdy to było dużo takiego dramatycznego napięcia, które pozwalają lepiej zrozumieć to ich sytuację z kolei o innych bohaterkach było dużo mniej na szczęście miały w pewnym sensie w 2 działacz ludowy to znaczy Irena Kosmowska Jadwiga Dziubińska które, ponieważ działa w ruchu Ludowym i ponieważ zmarły przed drugą wojną światową zostały poza sferę trochę takie wzięte takie prekursor leki tej Polski ludowej w tym nie było, więc nie mogę powiedzieć co Polsce ludowej myślą na pewno nie to co im potem wmawiano, ale dzięki temu dotarł to jeszcze póki żyli do różnych ludzi, którzy znali do ich uczniów i uczelni przede wszystkim, więc tutaj też mogą trochę więcej materiału uzyskać niestety nie wszystkim takie szczęście Franciszka Wilczko wiekowa wspomniałam no też nie funkcjonowała żaden sposób tak ikonograficzny to znaczy, kiedy zbliżały się obchody setnej rocznicy wywalczenia przez Polki praw wyborczych gdzieś tam ktoś podjął próbę takiego skompletowania wizerunków kobiet okazało się, że zdjęcia Franciszka nigdzie nie ma nic nie jak wygląda nawet, tym bardziej ucieszyłam jak weszłam do mieszkania wnuka Franciszki zobaczyłam wielki piękny portret u niego nad myślenie wie tętno tutaj różne miałam zasób materiału, ale wiedziałam, że Zofią jako system też w stanie nam się poznać, bo rynek się dzisiaj w bibliotece rękopisów i czyta pamiętnik osiemnastoletniej dziewczyny, która pisze o tym jakie się więcej oświadczył, że na czas jej zamożna czystki chciałaby się nauczyli człowiekiem, zanim zostanie żoną na to też jakoś też bardzo wzruszające i potem z kolei krzyczy o o śmierci całej czwórki dzieci o tym, jaki mąż umarł na rękach no wcześniej tak matka siostra to też tak no trudno nie zastanowić, skąd ta kobieta brała natowska siła zresztą ona takie wyciągam też takie motto dla mnie trochę w książce napisze, że w życiu tylko tyle jest chyba tak dokładnie miałoby tyle dobrego sami w sadzimy w życia reszta jest tylko ręka dla wszystkich nowy system motorze no trzeba samemu ten wysiłek czynienia świata w oku lepszym podejmować nieustannie może trochę mniejszym takim poświęceniem Zofia nie trzeba tych 7 czas na każde święta pierwszy z samej oraz można sobie zażyczyć innego lepszego prezentu pod choinkę niż naprawa zegarów w domu no chyba, dlatego że łączka prezesie węglu, ale doboru dobrego zrobiła jednak tak tak zdecydowanie, ale może pozwolić potem na jakiś komentarz się niesamowita była też notatka, gdzie ona miała podjąć decyzję, żeby startować do Sejmu i wyliczała za przeciw przeprowadzce rodziny i wylicza m.in. ceny wołowiny i smalcu w Warszawie jak to z dochodami będzie to jest takie to jest takie kobiece tak no i to pokazuje, że to ono wszystkim stała ona porównywała ceny biletów tramwajowych dostępność szkół właśnie ceny mięsa i opału w Krakowie Warszawie, zanim zdecydowała się przyjąć propozycję Ignacego Daszyńskiego, żeby kandydować w tych pierwszych wyborach natomiast mąż wtedy mieszkał w Warszawie i w ogóle nie przejął tym co będzie z dziećmi domem prowadzeniem tego wszystkiego no bo już tam mieszkał i zajmował się polityką to ona musiała ten cały ich świat ogarniać tak zrobiła sobie belkę, żeby jakoś to, o czym pisał tabelkę swoją satysfakcję, bo jednak w tym wszystkim była też na koncie Piątnica one cały czas podkreślała, że taka dla niej jest praca ważne, że jest potrzebna chcę robić tak po 2 latach może sepsa własna satysfakcja jest poste, a naszą rozmowę życzę nam się kończy chciałby zakończyć też notatkę z firmą radcowskiej, a straty zaczynasz po 1 stronie lista zakupów 3 pary kalesonów 2 pary mankietów 3 kołnierzyki 3 pary skarpet po drugiej stronie najważniejsze sprawy do załatwienia równa płaca zarówno płace dopuszczenie kobiet do stanowisk rewizja prawa cywilnego ochrona macierzyństwa tym się wydawało takie idealne właśnie podsumowującej życie z 1 strony, a z drugiej strony są tak, o ile bankiety kołnierzyk się zdezaktualizowały równa płaca rewizja prawa aborcyjnego np. ochrona macierzyństwa stanowiska są wciąż do zrobienia może nigdy się z tymi 6 testami faktycznie zostawia trochę przestrzeni na własny spokój, ale tak już Zofia Borkowska, bo jest to bohaterką, która też patrzeć podziwem, ale też w i jej życie wciąż dla RM Witek absolutnie niesamowita za to dziękujemy bardzo Olka ze przyszła do nas i nam powiedziała po sokach dziękujemy też za tę książkę, która jest naprawdę fantastycznym świadectwem świetnie się czyta polecamy gwarancji polecamy, więc już teraz zapraszamy do naszego podcastu za tydzień zaproszę naszego Instagrama Herstorie o naukowej wybory drogę tak dzięki już teraz znajdą mówiła jak nowy brzeg nie mówiłam też Natalia Waloch był podcast wysokich obcasów Zwiń «

Herstorie: Polki prawa wyborcze musiały sobie wywalczyć

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: GOŚCINNIE: WYSOKIE OBCASY

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 01:00

Najnowsze Podcasty

Forum socjalne w Porto, czyli jakie cele społeczne chce osiągnąć UE?

Nazywano go Buldożerem. Jak Borys Jelcyn został prezydentem?

Jaki wg Ciebie będzie wpływ "lex Tusk" na naszą scenę polityczną?

Nowe BMW 5, Fiat 600 oraz sprzedaż nowych samochodów na świecie

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL