O fenomenie Armii Krajowej, a także: historia Wandy Traczyk-Stawskiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia dobry wieczór we wtorek 15lutego wczoraj mieliśmy rocznicę, obok której nie sposób przejść obojętnie 14lutego czterdziestego drugiego roku z rozkazu naczelnego wodza gen. Władysława Sikorskiego istniejący wówczas związek walki zbrojnej, a więc zbrojne struktury polskiego państwa podziemnego został przemianowany na armię krajową to jasne, że dzisiejszy wtorkowy wieczór, kiedy w audycji gości historia Polski będzie właśnie o, a taka i dużo na Rozwiń » ten temat wiemy, że była wyjątkową konspiracyjną organizacją wojskową, że stanowiła integralną część sił zbrojnych Rzeczypospolitej wiemy, że podlegała naczelnemu wodzowi rządowi Rzeczypospolitej polskiej na uchodźstwie miała swoje struktury wojskową hierarchię czy członkowie byli żołnierzami, którzy rozumieli co to znaczy rozkaz przysięgali być wiernym ojczyźnie mej Rzeczypospolitej polskiej stać nieugięcie na straży jej honoru i o wyzwolenie jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił aż do ofiary życia mego wszystko to działo się w warunkach konspiracji terroru represji, a jednak żołnierze armii krajowej przeprowadzili tysiące akcji na rzecz zwycięstwa od małego sabotażu, czyli np. namalowania znaku Polski walczącej po zamach na takiej postaci jak kat Warszawy Franz Kuczera, o czym niedawno w audycji opowiadaliśmy niszczyli transporty kolejowe z dostawami na front wschodni prowadzili zakrojone na szeroką skalę działania wywiadowcze na tym polu do niezwykle cennych sukcesów należy zaliczyć zdobycie informacji o konstrukcji oraz lokalizacji ośrodków badawczych broni uv 1 oraz rakiet trwał 2 czy konstrukcji czołgu Pantera przez cały czas szykowali się zadania głównego, czyli powstania przeciwko Niemcom, gdy przyjdzie właściwa chwila kapitulacja powstania Warszawskiego to początek końca armii krajowej generał Bór-Komorowski dostał się do niewoli jego następca gen. Leopold Okulicki nie był w stanie już wiele zrobić, bo z oczywistych powodów armia krajowa była coraz słabsza pozbawiona tysięcy członków, którzy zginęli w powstaniu czy podczas prób przebicia się do walczącej Warszawy tysiące dostało się do niewoli kolejni byli rozbrajanie lub likwidowanie przez nadciągających Sowietów 19stycznia 1945 roku gen. Okulicki wydał rozkaz, który 8lutego zatwierdził prezydent Rzeczypospolitej Władysław Raczkiewicz, który oznacza formalny koniec tej niezwykłej dziejach drugiej wojny światowej armii w tym w rozkazie czytamy m.in. daję wam ostatni rozkaz dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą starajcie się być przewodnikami narodu i realizatorami niepodległego państwa polskiego w tym działaniu każdy z was musi być dla siebie dowódcą w przekonaniu, że rozkaz ten spełnić cie, że zostaniecie na zawsze wierni tylko Polsce oraz bywam ułatwić dalszą pracę zubożenia pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zwalniam bas przysięgi i rozwiązuję szeregi armii krajowej losy tych, którzy już często w innych strukturach nie wykonali tego ostatniego rozkazu są niemal w każdym przypadku tragiczne ta krótka trochę cyklu medyczna historia AK jak mówiłem jest dość powszechnie znana, ale z pewnością można coś ważnego mniej oczywistego o nich powiedzieć szczególnie mając już osiemdziesięcioletnia doświadczeni mnóstwo badań historyków tego fenomenu drugiej wojny poproszę o to pana prof. Rafała wnuka z Instytutu historii katolickiego Uniwersytetu lubelskiego drugiej części audycji z kolei będzie z nami Michał Wójcik historyk dziennikarz, który właśnie obdarzył nas znakomitą książką pt. Błyskawica historia Wandy Traczyk-Stawskiej również powstania Warszawskiego panią Wandę Traczyk-Stawską stan, skąd wielu słuchaczy doskonale znasz z jej aktywności społecznej może też trochę politycznej jedno z ostatnich wystąpień mocne słowa pod adresem 1 pana narodowca podczas demonstracji na rzecz obecności Polski w unii zrobiły na wielu duże wrażenie okazuje się, że ta niewielka dziewczyna, a potem pani od dziecka miała ostry charakterek ukształtowane na warszawskim Czerniakowie, a w czasie okupacji powstania Warszawskiego mnóstwo odwagi z tym, że takiej mądrej bez lekceważenia zagrożeń bez niepotrzebnego narażania życia szczególnie innych myślę, że znowu siłą rzeczy krótka opowieść pani Wandzie Traczyk-Stawskiej będzie interesującym uzupełnieniem głównego czy też ogólnego tematu związanego z rocznicą powstania armii krajowej goście pojawią się już za chwilę, ale najpierw jeszcze porcja informacji z drugiej strony gazet Maciej Zakrocki przedstawia Iza storpedował zamiary Stanów zjednoczonych przeniesienia kilku baterii systemu obrony powietrznej znanego pod nazwą żelazna kopuła do Ukrainy Kijów zainteresowany zakupem systemu sprzedaży zablokował Izrael by za wszelką cenę uniknąć izraelskiego zaangażowania w kryzys między Rosją, a Ukrainą i rozdrażnienia Moskwy tak podał izraelski portal portal i natką system obrony przeciwrakietowej Iron John został opracowany wspólnie przez Real Pentagon umowa między obydwoma krajami pozwala na sprzedaż technologii w trzecim państwom jedynie za zgodą obydwu partnerów skuteczność żelaznej kopuły w konflikcie zbrojnym Hamasem w maju 2021 roku skłoniła m.in. Ukrainę do zadeklarowania chęci jego zakup ja się na tym nie znam, ale skoro pojawiają się w końcu sygnały, że może uda się jednak uniknąć wojny to rzeczywiście może lepiej nie drażnić akurat takiej chwili Maciej Zakrocki przedstawia kandydat kwietniowych wyborach prezydenckich we Francji Éric Zemmour były prezydent Stanów zjednoczonych Donald Trump odbyli około 30 minutową rozmowę telefoniczną poinformował dzisiaj wiceszef ugrupowania rekonkwista Guillaume Take 2 na czele tego ugrupowania stoi właśnie Éric Zemmour nie poddawaj się trzyma się bądź odważny to właśnie wytrwałość wytrzymałość opłacają się pod koniec kampanii mówił Trump przekazał dziennikarzom sam pan Zemmour były prezydent USA dostrzega francuskiego kandydata przed mediami, które określają Zemmoura jako brutalnego zachowa swoją autentyczność i odwagę zachęcał Trump stacja BFN TV porównuje kampanię Zemmoura kampanii Trumpa szesnastego roku z uwagi na liczne incydenty podczas wieców wyborczych konflikt z dziennikarzami szokujące opinię publiczną uwagi kandydata czy procesy sądowe postawa skrajnie prawicowego kandydata i napięcie wokół jego wejścia do kampanii przypominają byłego prezydenta Stanów zjednoczonych podsumowują komentatorzy o to co się dziwić, że pan Trump poparł pana Zemmoura pytanie czy takie wsparcie pomaga czy osłabia Maciej Zakrocki przedstawia w sieci jest głośno o tureckich sanitariusza za sprawą udostępnionego przez nich filmu w mediach społecznościowych Weseli sanitariusze pokazują jak wygląda ich praca na co dzień oraz co oznacza jedynie karetką po wielkim mieście, jakim jest Stambuł i umiejętności kierującego karetką sanitariusza wywołały podziw internautów, który spowodował, że w krótkim czasie film obejrzało już ponad 21 000 000 osób kierowca karetki niezwykłym tempie jak kolejne samochody bezbłędnie przejeżdża przez zatłoczone ulice internauci w komentarzach piszą, że powinien jeździć w formule 1, a także gratulują mu refleksu film łatwo znaleźć, więc na tym poprzestanę, ale może rzeczywiście szefowie różnych stajni F1 powinni zainteresować się tam polskim kierowcą karetki Maciej Zakrocki przedstawia wydaje się, że to nie tylko jest nasz cytat dnia, ale na całym świecie zlecona dzisiaj uwagę na słowa, jakie wypowiedział rzecznik rosyjskiego ministerstwa obrony Igor Konaszewski KOV, a brzmiały one tak jednostki południowych zachodnich okręgów wojskowych po wykonaniu swoich zadań rozpoczęły już załadunek sprzętu na środki transportu kolejowego drogowego dzisiaj zaczną przemieszczać się do swoich garnizonów wojskowych poszczególne jednostki będą maszerować kolumnami odczyta jako zapowiedź odsunięcia groźby rosyjskiej inwazji na Ukrainę czy słusznie doniesienia skomentował na antenie TOK FM pan Wojciech Lorenz analityk w programie bezpieczeństwo międzynarodowe Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych oczywiście to na razie jest za wcześnie, żeby mówić, że mamy do czynienia z jakimi sygnałami wskazującymi na deeskalację trzeba będzie potwierdzić te informacje także oczywiście do tych sygnałów płynących z Rosji z ministerstwa obrony trzeba odchodzić sceptycznie, ale też jest inny sygnał obiecujący, czyli przyjęcie przez Rosję propozycji polskiego przewodnictwa OBWE dotyczących nowego wzmocnionego dialogu w ramach tej organizacji m.in. na temat interpretacji tych podstawowych zasad jakich obiera opiera się system bezpieczeństwa europejskiego jedną z tych zasad jest niepodzielność bezpieczeństwa Rosja tutaj wskazuje, że nas, że właśnie ta zasada jest łamana przez rozszerzenie Sojuszu Północnoatlantyckiego natomiast państwa zachodnie proponują rozmowę na temat tej zasady jako nasze odnosi do innych zasad m.in. do zasady swobody wyboru własnych sojuszy, pod którą pod wszystkimi tymi zasadami podpisywała, a Rosja wielokrotnie, więc tutaj zaoferowano taką na drogę dyplomatycznego wyjścia z tego kryzysu i drogę ścieżkę politycznych rozmów z Rosją o czymś, o czym konkretnym trzymana mogłaby być zainteresowana, ale tak jak zaczęliśmy na razie rzeczywiście jest za wcześnie, żeby mówić o tym, że dochodzi do jakiejś deeskalacji tych napięć, które obserwujemy od kilku kilkunastu tygodni, a teraz już pora na główny temat audycji Maciej Zakrocki przedstawia jest już z nami zapowiadany pan prof. Rafał wnuk Instytut historii katolickiego Uniwersytetu lubelskiego dobry wieczór dobry wieczór i zapytań właśnie, dlaczego powstaje armia krajowa skoro była służba zwycięstwu Polski potem związek walki zbrojnej czy czy rzeczywiście była potrzeba, aby zmienić nazwę czy to było coś więcej to zależy od punktu widzenia armia krajowa w sensie formalnym była tym samym czy związek Polski walki zbrojnej, czyli czy po prostu jedynym legalnym podziemnym wojskiem polskim w okupowanej Polsce wszystkie organizacje, które nie należały do związku walki zbrojnej z definicji nie było wojskiem tylko były jakimiś my parę militarnymi przybudówkami partii politycznej czy jeszcze mi się lokalnymi wojskami i w tym sensie armia krajowa dziedziczy ten charakter związku walki zbrojnej natomiast to nie było tylko i wyłącznie proste przemianowanie po pierwsze to był bardzo ważny etap w procesie konsolidacji sił zbrojnych w kraju po drugie to było podniesienie symboliczne czegoś co wcześniej było po prostu związkiem do miana armii i co ważne Władysław Sikorski rozkazem tym stwierdza, że armia krajowa staje się najważniejszą częścią polskich sił zbrojnych w ogóle wcześniej armia na Zachodzie tak nie dokładnie tak nie armia ta, która w związku Radzieckim powstawało tak i to było oczywiście odpowiedział na zachodzące zmiany w szerszym planie na arenie międzynarodowej, ale właśnie to należy również wiązać tę datę z tą areną międzynarodową, bo koniec czterdziestego pierwszego roku to jest zatrzymanie się ofensywy niemieckiej pod Moskwą, mimo że jak niektórzy tam już nawet twierdzili, że niektórzy żołnierze Wehrmachtu widzieli wieżę Kremla no i by w i taka nadzieja, że może się coś w tej wojnie odwróci rzeczywiście mogli widzieć bierze kredyt Kremla byłem w miejscu, dokąd doszli żołnierze żołnierze Wehrmachtu to był jest 30 parę kilometrów od kraju, a więc przy dobrze dobrej pogodzie dobrego minister Jerzy Kremla można było zobaczyć natomiast tak to jest bezpośrednie bezpośrednią przyczyną tej tej zmiany była no jeszcze niepewność, ale coraz większe prawdopodobieństwo, że to właśnie związek radziecki może być to sił armia czerwona może być to siłą, która pierwsza wkroczy do Polski druga rzecz równie istotna z tym związaną tu mi do roku czterdziestego pierwszego włącznie Sikorski był przekonany mógł miał wszelkie prawo sądzić, iż na czele armii polskiej z Zachodu u boku armii brytyjskiej wcześniej brytyjskiej francuskiej to on wyzwoli i Zwoli Polskę spod niemieckiego panowania tutaj ta pewność stawała się coraz mniejsza nawet pewność, iż to będzie związek radziecki zaczęła zaczyna przewyższać, bo od prawdopodobieństwa, że to będzie wyzwolenie z Zachodu, ale czy to też m.in. z tego powodu takiej antypatii politycznej np. w słowach przysięgi czytamy, że Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej rozkazem naczelnego wodza oraz wyznaczonemu przezeń dowódcy armii krajowej będę bezwzględnie posłuszni itd. trud, żeby chodziło o to że, żeby właśnie ta siła zbrojna, która będzie na terytorium wyzwalane czy, jakbyśmy to wtedy nazywali Polski, że jednak właśnie to to rząd w Londynie i naczelny wódz w Londynie to są no te punkty odniesień i tak i jakby to też na to warto spojrzeć na cały ten farby i prezes warto spojrzeć by linearnie jak to wyglądało w kolejnych odsłonach służba zwycięstwu Polski została rozwiązana przez Sikorskiego, bo uważał ją za sanacyjnej i za potencjalnego przeciwnika za organizację, która może mu przeszkadzać w objęciu władzy w Polsce po powolnie związek walki zbrojnej w związku z tym został wymyślony jako organizacja absolutnie nie polityczna i relatywnie słaba taka na początku miała być w ogóle, więc związek walki zbrojnej jak być dowodzony bezpośrednio z Francji też okazało niemożliwe w związku z tym by widać, że Sikorski osłabią krajowe podziemie po i upadku Francji zaczął je wzmacniać, ale wraz z tym wzmacnianiem zaczął również coraz mocniej podporządkowywać bezpośrednio sobie, a jednocześnie bardzo dbają dbał o to, aby nie stało się ono, aby armia krajowa nie przed jeszcze ten armii krajowej związek walki zbrojnej nie stał się nie stał się siłą polityczną i w momencie, kiedy wydawał rozkaz 14lutego czterdziestego drugiego roku bardzo mocno podkreślam, że dowódcy wszystkich ustalonych w wojskowych organizacji związków zrzeszeń czy innych grup i nie są wojskiem nie są bojownikami nie o wolność kraju tylko są właśnie bojownikami jakiegoś Stronnictwa politycznego to była też taka siła taki nacisk oddolny, aby ci wszyscy, którzy jeszcze w armii krajowej nie są, żeby te doły naciskały na dowództwa, aby wejść do tego jedynego legalnego wojska polskiego by teraz się chyba, bo tak jak niemożliwe jest, żeby w krótkim czasie opowiedzieć historię armii krajowej, ale może może jednak trochę o tej specyfice czy od takiej niezwykłości tej armii, bo z 1 strony, o czym pan powiedział chodziło o to, żeby to była armia, żeby ona była jednak, żeby ludzie, którzy są związani mieli też poczucie, że są żołnierzami, ale jednocześnie ona zaczyna wypełniać całą masę takich funkcji no nie do końca kojarzony wprost przynajmniej z armią w rozumieniu wojska nowo, jeżeli sobie są zaczęto przywoływać chociażby całą akcję tych wszystkich akcji sabotażowych akcje takie mocniejsze typu typu nie wiem zamach na Kuczera nawet tak czy czy działalność wywiadowcza gdzie, gdzie ludzi z armii krajowej dostarczają no tak cenne informacje chociażby jak właśnie kawałki rakiety out 2 czy konstrukcja czołgu Panther czy czy wreszcie jak się spojrzy na zakończy klub medyczną wyliczankę co robiły oddziały armii krajowej i tam się pojawia, że uszkodzono 6930 parowozów albo wykolejone 73 transporty czy przerwano sieci elektryczne na węźle Warszawa 638× też cała masz jakiś takich no do innych działań powiedział tak nie wprost armijnych no ja tutaj się pozwolenie zgodzić i sianie spustoszenia na zapleczu przeciwnika jest typową działalnością wojskową byt wersja jest elementem po prostu nowoczesnej wojny podobnie zresztą z wywiadem proszę zauważyć druga Rzeczpospolita nie miała wywiadu cywilnego wyłącznie wojskowy w tym sensie armia krajowa była no prostą kontynuacją wojska polskiego z okresu dwudziestolecia międzywojennego bardzo wielu tzw. partyzantów dywersantów działało bardzo intensywnie się podczas wojny polsko-bolszewickiej również ten sposób działania był no i wręcz chlubą wojska polskiego w okresie organizowania, a właściwie nielegalnego pomagania powstańcom śląskim także te elementy były były jak najbardziej i częścią większej większej całości, jaką było wojsko polskie i były też obecne w myśleniu ówczesnych ówczesnych dowódców nie wspomniał pan zamachu na Kutscherę zabijanie niemieckich mundurowych czy to czy to członków Wehrmachtu czy to członków innych formacji mundurowych jak gestapo sesji tak dalej, bo ogólnie podlegało są nie podlegało sądownictwo podziemne mu tylko było traktowane jako część walki bieżącej podziemnej armii krótko mówiąc to były po prostu działania dość brudnej wojnie, jaką w odbyło i druga wojna światowa no ale takie działania jak np. umieszczenie swoich ludzi w urzędach pocztowych po to, żeby przechwytywać np. donos czy to po prostu tak w jakiś złych ludzi na osoby, które były po właśnie zdaniem tych ludzi powiązanych z Rosją państwem podziemnym to jest działalność ochronie własnych Szeregów działalność kontrwywiadowczej tu znowu mogę odwołać się do działań pakietu polskiego wywiadu w czasie w okresie dwudziestolecia międzywojennego i najwięcej informacji o niemieckich przygotowaniach wojennych o odebranie miejskim, czyli rozłożenie sił niemieckich i najważniejszych informacji politycznych polskiej wywiadu czerpał z tzw. akcji wózek, czyli wykradania poczty przejeżdżającej z terenów rzeszy właściwej do Prus przez strony polskiej korytarz polscy wywiadowcy po prostu włamywali się do do wagonów pocztowych kopiowali czytali wykradali worki następnie podrzucali jest powrotem po paru godzinach i z powrotem z plombą wali wagony, czyli to jest znowu ten pewna kontynuacja nie coś całkiem nowego, bo jako Batora muszę zapytać o to, choć trochę wiem, ale ale, ale słuchacze chętnie poznają pana opinii akcja pod Arsenałem chłopaki właśnie z Batorego uczniowie tej szkoły absolwenci oczywiście no cóż oni mieli wspólnego z wojną z armią itd. no to byli normalni chłopcy, którzy kończyli dobre humanistyczne gimnazjum to byli i również członkowie szarych Szeregów, czyli formacji polskiego państwa podziemnego która, jakby wychowywała młodych ludzi do walki bieżącej, a jednocześnie do budowania przyszłej Polski to hasło dziś wczoraj jutro to było hasło szarych Szeregów w momencie, kiedy poszli na podziemne studia, bo akurat przecież większość z nich była kontynuowała naukę nowe wersety warszawskim lub Politechnice w podziemiu, bo może jednocześnie poszli do potwora używek i stawali się pod oficerami podoficerami wojska polskiego to była po prostu armię w podziemiu w pewien fenomen pewna rzecz niezwykła, bo to nie była po prostu partyzantka to nie by ruch oporu tylko oni byli żołnierzami istniejącego wciąż polskiego państwa które, które państwo miało prezydenta premiera wodza naczelnego na uchodźstwie, ale miało też rozbudowany system instytucji i w Polsce i armia krajowa była armią okupowanym kraju to zresztą podkreślała sama nazwa tak oni byli żołnierzami obywatelami polskiego państwa podziemnego, ale czy rzeczywiście, bo czasami niektórzy nam zarzucają, że popadamy w jakąś tam malowanie uważając, że byliśmy jedynie niepowtarzalni i wybitni do tych rządów na uchodźstwie w Londynie było kilka rzeczywiście można powiedzieć, że armia krajowa jest fenomenem skala oczywiście to na pewno, ale jako w ogóle pomysł na właśnie funkcjonowanie takiego ramienia zbrojnego w okupowanej Europie przez np. inne rządy, które też znalazły się lądy by tutaj pozwolę wejść w pewną polemikę skala nie była fenomenem jeśli spojrzymy na skalę oporu zbrojnego nawet w przeliczeniu na 1 000 000 mieszkańców błogosławi czy na terenach okupu w okupowanym okupu w związku Radzieckiego się okazuje że, że armię krajową wcale nie było najliczniejsza, a już z pewnością nie była najliczniejsza w polu proszę sobie wyobrazić MOL ta to na pewno LED około 500 000 ludzi sporu były partyzantki jugosłowiańskiej na poziomie 4 z tego czwartego czterdziestego piątego roku inną samodzielne wyzwolenie wyparcie Niemców do większości regionów Jugosławii czy partyzantka sowiecka przez przeszło pewnie 400 000 ludzi, a w końcu jestem trzeciego roku to było jakieś 140160 000 ludzi w polu to były to były no i olbrzymie ilości dla porównania w okresie akcji burza poza Warszawą to 6570 000 ludzi +40 000 w Warszawie, czyli do przez przez oddziały zbrojne polowy armii krajowej przeszło około 100 000 ludzi cała Warmia wg różnych szacunków między 320350360 000 ludzi liczyła tonie tonie liczebność była fenomenem, ale armia krajowa była częścią polskiego państwa podziemnego, które miało charakter pluralistyczny i prodemokratyczni wielopartyjny obywatelski i to był ten fenomen, bo ani i totalitarne państwo i radzieckie małej żeni ani to co tworzył kit to nie miało charakteru pluralistycznego czy też demokratycznego również państwo, bo klub ukraińscy nacjonaliści próbowali stworzyć rodzaj rodzaj państwa w sumie im się udało, ale toteż, bo państwo dyktatorskie Mono partyjne antydemokratyczne bywały demokratyczne ruchy oporu tak jak we Francji Czechosłowacji wielu kultowych i walczące o budowę demokratycznego państwa, ale one miały charakteru instytucji państwowych, a ich organizacji podziemnej nie miały ani charakteru ani statusu armii wojska własnego państwa w tym sensie rzeczywiście polskie państwo podziemne armia krajowa były fenomenem tylko na koniec zapytam o coś co wielokrotnie pojawiało w różnych dyskusjach dotyczących właśnie tamtej historii sam pamiętam, kiedy wiele lat temu jeszcze w szkole pytałem wielu powstańców czy naprawdę to jest także, jakby nie było rozkazu, żeby iść do powstania to byście nie poszli skoro tyle mówi właśnie tej atmosferze od tych latach okupacji potrzebie właśnie rewanżu zemsty itd. że to gotowali się i no, skąd przybyliśmy żołnierzami, jakby nie było rozkazu tobyśmy nie poszli, a potem jest 19 stycznia 400 piątego roku gen. Okulicki wydaje rozkaz potem zatwierdzany przez prezydenta, któremu przysięga no przecież właśnie, o czym mówiłem Władysława Raczkiewicza, który mówi, że to jest ostatni rozkaz, że on rozwiązuje szeregi armii krajowej, a jednak nie wszyscy posłuchali i do akurat tą rzeczą się zajmuje od dłuższego czasu i owszem nie wszyscy, ale posyła znakomita większość co więcej, gdybyśmy spojrzeli na mapę Polski to by się okazało, że na ogół nie posłuchali ci, którzy znaleźli się i na wschód od linii frontu, czyli w warunkach władzy sowieckiej i do tego wszystkiego zostali odcięci na ponad pół roku od dowództwa armii krajowej w Warszawie w efekcie i ja też trochę takich rozmów jak pan przeprowadziłem dla ludzi z Białostocczyzny Wileńszczyzny Lubelszczyzny i rozwiązanie armii krajowej wydawało się być kolejnym politycznym trikiem osuwaniem się na chwilę przeszeregowanie MO z punktu widzenia ludzi z włączonym do związku Radzieckiego tego typu rozwiązania armii krajowej wydawały się wręcz rodzajem zdrady prawda natomiast oddziały z Pomorza Zachodniego Mazowsza Kielecczyzny Śląska krakowskiego one się rozwiązały praktycznie do niemal do zera to jest właśnie kwitnie i kwestia tych odmiennych odmiennych perspektyw i np. takie podziemie na Lubelszczyźnie dopiero w maju nawiązało kontakt z powrotem z dowództwem krajowym białostocki jeśli dobrze pamiętam bardzo, bo kwietniu także tutaj zaczyna się już wiele takich małych oddolnych indywidualnych historii, które trzeba analizować pewnie jakiś dłuższy innej rozmowie to pewnie będzie jeszcze ku temu okazja dzisiaj rzeczywiście bardzo dziękuję pan prof. Rafał wnuk Instytut historii katolickiego Uniwersytetu lubelskiego był naszym pierwszym gościem dziękuję bardzo, dziękuję również Maciej Zakrocki przedstawia, a teraz z nami anonsowany wcześniej Michał Wójcik historyk dziennikarz autor książki Błyskawica historia Wandy Traczyk-Stawskiej żołnierza powstania Warszawskiego dobry wieczór dobry wieczór to oczywiście jak zawsze, kiedy książka jest jakimś punktem wyjścia do rozmowy z moimi gośćmi to zaczynam od tego, że odsyłam do niej i oczywiście nic nie zastąpi przeczytania książki w całości, a siłą rzeczy nasze kilkadziesiąt minut, a może nawet kilkanaście no zmusiło mnie zmusza zawsze do pewnego wyboru ja pozwoliłem sobie właśnie na początek naszej rozmowy wygrać taki fragment książki, w której pana bohaterka opowiada czy przedstawia taką strasznie dramatyczną scenę kobiety biegnącej zbyć okiem, do której zaczynają strzelać broni maszynowej ten trafiają w becikowym rozpada się na kawałki kobiecie odpada ręka areszt i tego być dzika wylatują góry jak pierze uderzonego przez samochód taka pominę tutaj niektóre mocne dosyć fragmenty, ale ona potem właśnie mówi zrozumiałem, że trzeba przeciwstawić się czynem że, że tu nie ma miejsca na układy boskim katem, gdyby nie napadli na miasto, gdyby nie mieli go za nic nie chcieli go zniszczyć zetrzeć z powierzchni ziemi na wszystkich pozabijać nie walczylibyśmy dalej to jest właśnie tajemnica polskiego podziemia, a potem powstania Warszawskiego o tym się nie mówi, ale to wtedy we wrześniu zapadła decyzja o powstaniu, ponieważ to dzisiejsze spotkanie coś jest związane z 80 rocznicą powstania armii krajowej pomyślałem sobie, że może warto do tego fragmentu wrócić pan myśli, że rzeczywiście takie sytuacje, jakie miały już miejsce wtedy mogły to właśnie jak twierdzi pan bohaterka zdecydować o powstaniu tych absolutnie tak, że nie wiem czy akurat o powstaniu warszawskim to znowu antycypując tutaj bardzo do przodu, ale rzeczywiście mało się poświęca czasu miejsca w czasie takich dywagacji o polskim ruchu oporu o tym co się stało mówimy o Warszawie i we wrześniu 3009. roku nie ta to oblężenie Warszawy to zdobywanie miasta to jest historii numer kolejny gwałt sprawca kolejny gwałt zadany przez kolejnego okupanta, ale ten był nieprawdopodobny to innym no nie wiem czy są jakieś dobre monografii na ten temat są powstawały w PRL-u wiem ale jakby ten nowy czytelnik chyba nie wie to dokładnie co tak naprawdę wydarzyło w czasie kampanii wrześniowej Warszawy została zgwałcona absolutnie zgwałcona to znaczy no my statystyka o tym mówią i prawda co dziesiąty budynek zniszczony nie tysiące ofiar na głowy warszawiaków sypały się tony bomb tam 1 dnia tam 400 bomb zdaje się czarny czwartek czy któryś z tych tych dni przed już podpisaniem kapitulacji prezydent Paszyński nie wstrzymywał się z tą decyzją decyzją i Niemcy pod kry podkręca tempo podkręcili tempo gwałtu i podkręca też nie wiemy jak to nazwać, bo to co się wydarzyło to jest chyba taki precedens wody w dwudziestym wieku wiemy o k nic o wiem, że tam i Holandia też została tak strasznie zbadano później w trakcie drugiej wojny światowej oczywiście Drezno itd. tak dalej wiele innych miast, ale też wszyscy dziewiąty rok wojny tak nie wyglądały wcześniej nagle na spokojne miasto pełne warszawiaków, którzy wiedzą, że my te kampanie co wojny z Hitlerem wygrywamy nikt nam nie zrobi nic nic nie zrobi nikt go zdamy jest śmigło rygory w tym nie i tu nagle dziś Armagedon kompletny apokalipsa totalna i rzeczywiście tak te dziewczyny czka pani Wanda radnym tata znana przez wszystkich drobna kobieta z tych wszystkich manifestacji wtedy ma kilkanaście lat widzi takie rzeczy, którym po, którym pandy powiedział prawda później ona zresztą widzi takich scen więcej one budują jej, ale też rówieśników trochę starszych dużo dziewczyn chłopaków szarych Szeregów były też tam młodzieży akowskiej i budują budy to to buduje tożsamość ten to wolę oporu i tu wolne i noc zemsty i odpłacenia zadośćuczynienia na coś musimy zrobić na to trzeba odpowiedzieć nie może sobie tak po prostu być, że Niemcy zniszczyli Warszawę jeszcze tam mówi, bo bardzo ważnej rzeczy, które też jakoś umyka i w dwudziestoleciu Warszawa została odbudowana po wielu latach zaniechań zaborów tak dalej oczywiście to były prowincjonalne miasteczko w zaborze nie rosyjskim później była okupacja pruska to też gdzieś tam na rubieżach imperium radę i tutaj wysiłkiem tylko pokolenia Legionowego i następnego Warszawa została wskrzeszona do rangi symbolu takiego na stolicy, ale miasto nowego odrodzonego państwa, które nie w by Polacy sobie sami walczyli i zamykać po paru latach właściwie, bo to ten moment cieszenia, o których pan mówi ona dziś tam określa, że to są już trzydzieste lata w zasadzie, kiedy ten pan proces, jakby budowy takiego nowocześniejszego miasta się kończy prawda Dawid Warszawa czy Warszawie straszy dumni z tego z tego, gdyby krótkiego okresu takiego no takiego boomu prawda albo budowlanego na wszystkie te plany jest by prezydent Starzyński został do końca zrealizowane, ale Warszawa miałaby wyglądać no z szaf świetnie w ogóle takie plany powstawały też w innych miastach już chyba nie wspomnę Germanii Adolfa Hitlera, ale i do i nagle prawda dzieje się o PIT w takim dziękuję też to ona postanawia, że tak czy dla niej to wtedy jakoś po powstaje taka taka w głowie taka taka decyzja, że ona tego ona i tysiące innych młodych ludzi nie puszczą tego płazem i podkomisji inna też bardzo ciekawa scena bardzo wydaje się zresztą ona sama o tym mówi, że to była dla mnie jako kolejna lekcja to jest ta scena z Kercelaka, kiedy ona jest świadkiem szacuje tak zabicia przez Niemca żydowskiej dziewczynki, która tam tańczyła, śpiewając Borcza dostać po prostu albo kawałek chleba albo jakiś grosz i niemiecki żandarm ją zabija wtedy grupa kobiet właśnie rzuca się na niego i no pozbawia go bronił pasa i właściwie rozchodzą się kobiety on przerażony, bo po prostu jak to ona sama mówi nie ma broni baby rozbroił i co teraz co ma zrobić jak się zachować był przerażony dla niej to był też sygnał właśnie, że to też nie jest także oni są zupełnie nie do pokonania prawda przy pewnej determinacji i jakiejś takiej woli pokazania, że tak tak nie będzie no tak tylko akurat w tym wypadku tego żandarma Agape jakiegoś taki starszy pan w Ga-Pa zawyża zapędził się na kary cel sam absolutny błąd zastrzelił żydowską dziewczynkę i jak w jego kierunku życzyła matka nie Wandy Traczyk-Stawskiej i być może też strzelił do niej, gdyby ona dobiegły do niego właśnie wtedy rzucają się na nim na tego Niemca wolskie trwania takiej karty rakowe przekupki i one rzeczywiście taki Chart pies rozszarpał ją w ogóle wynoszą żyje, ale nie ma broni pasa jest bez silnej bezbronny i ona rzeczywiście widzi w kulcie kobiety są nie są silne kobiety albo szerzej nie jesteśmy bez chwili furtę LM determinacją jakąś taką akcją można coś wskórać u tych nauk luty całą okupację to jest jej nauka prawda tak także przedstawić przedstawić na rację pani Wandy 13 uczy uczy się być zbrojną linią taką zbrojną machiną do zabijania u nas staje się w końcu maszynę do zabijania staje się chłopakiem od 3 akcja ciągle podkreśla, ale jednocześnie właśnie to co jest ważnym i ja szczerze, ponieważ właśnie też trochę to wynika aż w mojej listy chorych w rozumieniu kontaktu z ludźmi z powstania Warszawskiego przez szkołę, którą kończyłem w Warszawie i bardzo dużo tych powstańczych historii w moim życiu poznałem, a nas fascynująca jest dla mnie, choć w wielu miejscach dramatyczna właśnie ta ta opowieść przed powstańcza pani pani Wandy Stawski bo, bo np. ta scena z kolei, gdzie ona najpierw opisuje jak są na zajęciach na kompletach są takimi świadkami właśnie masakry rozstrzelania kilkuset Polaków to trwa kilka godzin i ona ona no bo wychodzi potem z tego pomieszczenia odbywały się te zajęcia tam odbyła takie sprzątanie jako chyba używa takie określenie, jakby grabili liście prawna Atosa resztki ludzkich ciał z który, które są sprzątane i ona taka taka wściekłość bezsilność i idzie w stronę placu 3 krzyży, a tu fragment książki 2 małe dziewczynki szły chodnikiem od strony placu 3 krzyży trzymałem dziś tornistry czy też praw z nimi zrównała usłyszałem, że mówią po niemiecku i nagle widzę, że się zagadał i weszły na jezdni prosto pod pędzący tramwaj odruchowo rzuciłam się w kierunku jest złapałam dosłownie w ostatniej chwili i za chwilę tuż teraz i ja skracam no podbiega facet w mundurze SS, który jest ojcem tych dziewczynek i no chce i jakoś podziękować, bo widział ten sceny wierze, że Rze, że mała Wanda uratowała życie tym dziewczynką ona z 1 strony właśnie robi to co rok wcześniej, czyli w ludzki sposób odruchu ratuje dzieci teraz na mówi już nie byłam sobą byłam wściekłością i tak go odepchnęła z całej siły odrzuciłam tę jego wyciągniętą rękę zaś zachwiał i czapka spadła uderzyła go Barania kompletnie z Baranią stał na ulicy czapka na chodniku przerażone córki, a ja pobiegłam dalej moją stronę biegłem do placu 3 krzyży i płakałam cały czas płakała, ale ten się dzieje dalej czy to jest niestety historia ma ciąg dalszy prawda był Rabiej spotkanie konspiracyjny ma się mówić chłopakiem, z którym zaraz będą robić jakąś akcję na ciągle względnie poznawała chłopaków, których no tak przekupywali wręcz, żeby tam jakieś akcji nie zabrali i ona znowu się Ross słucha na mieście miała wizytę w kościele, gdzie no dochodziła do siebie tam jeszcze Świętego Aleksandra tam usiadłam na ławce pogrążyła się modlić, a później później poszło na to spotkanie, po czym, po czym my nie powiedziała temu chłopakowi nasi nie nadaje do konspiracji nie należy się do podziemia, bo ratuje im kiecki dzieci zamiast zabijać zabijać tych Niemców i właśnie do ten u Hanny nowy chłopak, który nie widział ani tego rozstrzelania nie wiedział nic nie ma ani ani tej sytuacji nie widział próbuje uspokoić właśnie dlatego się nadaje do tego do tej konspiracji, dlatego że nie jest wypracowana, dlatego że nie chce mechanicznie zabijać tylko tylko myśli przy tym Tety to jest niesamowite, chociaż ona stała się taką machiną do zabijania na czym my prowadzimy prawda, gdy dojrzewa ani dojrzewanie taki tak, kiedy używanie Nikity jak z tego filmu francuskiego takiej maszyny nie DD dodawać do zabijania nie to to się kończy, jakby ona przechodzi taką metamorfozę już w trakcie powstania Warszawskiego, kiedy mówi dość, w których śmiecie znaczy, że to do niczego nie prowadzi, bo ona i do udało jej się co znaczy ona się zemściła, jeżeli mogę tak powiedzieć czy do, jakby nie z taty to zło, które w niej rosło Rostock syna tej nienawiści która, która w niej pęcznieją gotowała się gotowości wreszcie kulała poznać jako chłopak w najlepiej uzbrojonym oddziale i powstania Warszawskiego narzędzi, choć jego osłonowych by działał z nowym Gero montera mieli popisów z tą właśnie różni karmili własne błyskawice, czyli każdy żołnierz był świetnie skrojony ona się wreszcie mogła, jakby no wyładować czy wreszcie rozstrzelać prowadzi do techników i dochodzi do tego wnioskuję i to jest nam się tym ciąg dalszy, że nie nie tędy droga czy to się kiedyś musi skończyć to właśnie ta metamorfoza to dojrzewanie Wandy mówi w pewnym momencie właśnie zrozumiał na pewno zrozumiał już miałem to w oczach była niebezpiecznym żołnierzem żołnierzem mężczyzną to rzeczywiście to też jest bardzo ciekawy taki taki fragment czy właśnie to się przewija w tym okresie powstańczym w tej opowieści pan przy okazji tam dopytuje, że w tych różnych innych relacja bardzo często nawiązuje się do tych miłości powstańczych, że one też były w pewnym sensie jakąś taką potrzebą ze względu na to, że się funkcjonowało w warunkach kompletnie jakiś ludzki w stąd potrzeba bliskości miłości była jakimś sensie naturalna ona starała się właśnie notą swoją taką mamy męskość raczej podkreślać i żołnierską, a nie kobiecość, choć jest też taki dosyć wzruszający moment, kiedy i to się chyba wrzesień, o ile dobrze pamiętam, kiedy już wiadomo jak wygląda sytuacja Warszawy w jakim stanie na żołnierzy walczących w tym powstaniu i ich po prostu nie mają siły, że mają ruszyć, a chwilę zasypiają ona zaczyna ich całować w ne, żeby w ten sposób się ocknęli rzeczywiście to skutkuje tak no właśnie podkom chyba mówi, że niektórzy wzięli dosłownie uważa Hiszpan w ten sposób więc, jaki musi miłość swoją wyznaje ich oczekiwali potem jakiegoś ciągu dalszego tak tutaj kilka rzeczy poruszyliśmy oraz oczywiście czekamy być może dla czytelnika udawała chłopaka po bo gdyby była dziewczynką udawała różnie nie musiał dodać że, gdyby była dziewczyną nie to by nie miała tego karabinu też pistoletu jest jak on mnie teraz mniej, ale nie chciałby ostre słowo dni powiedział za mylenie pistoletu maszynowego karabinu w i nie należałoby się Błyskawica Bergman te inne w maszyny do zabijania, dlatego że ciągle przypomina, że Błyskawica pan wie zaczynała się ta wcześniejszych otwiera mówi siusiu Paciorek spać ale zanim spać 15 minut na czyszczenie broni też w ogóle nie to jest to jest sakrament to czyta absolutnie trzeba robić nie nowość, ale nie stała się chłopakiem z przebrała się za chłopaka udawała chłopaka wobec morza dodaje, bo to też jest takie wzruszające to ojciec jej przed pójściem do powstania obcina jej no też można powiedzieć słynne w jakim sensie warkocze tak, które wcześniej powodowały, że wielu Niemców w różnych sytuacjach jej zawdzięcza życie życie tym warkocza taki ojciec mówi właśnie, bo ci, gdy każe ściąć warkoczem, bo będą przeszkadzały będzie się ociągała na pewno coś zaczepi to niebezpieczne miał rację zgodziłam się obciążeni wzruszająca strasznie Scent no i też tak symbolicznie właśnie staje się chłopakiem przebiera się za upadki jak wygląda jak po tak strzela jak chłopak nagle rzeczywiście u chłopcy chciał do nich ma chłopak on wam tak przewodni kącika tutaj dzisiaj towarzyszy we wrześniu kompletnie zmęczeni ranni krwawień Roza sypiają po prostu na zawarcie nie Niemcy za mogą za taką w każdym momencie one nic już nie wie co robić z chłopakiem, ale rzeczywiście podkrada się do nich, mimo że jest przeciwnikiem też miło miło stek i tych romansów nie lubi tego dni i no tak całuje jej prawdę erotycznie te jest taki tylko tam w próbuje wskrzesić ją erotyczną nutę i oni się życie budzą później no jest za coś zaczyna iść do radnej po łapach oczywiście już po akcji, że absolutnie nie chodzi o żadne erotycznej sprawy hipotek cynicznie chciała ich pobudzić do działania po, choć oczywiście tych scen smutnych dramatycznych w taki no gdzie gdzie bliscy ludzie to wiadomo no giną w strasznych okolicznościach czasami osoby trochę przypadkowo przypadkowo spotkane w trakcie walk z opisu np. takiej dziewczyny, która zostaje w pierwszej ona widzi jej serce płuca park kiedy, kiedy one już właściwie przestają pracować są odsłonięte po po tym trafieniu w mnóstwo jest oczywiście Drama dramatycznych scen opisanych w tym powstaniu, ale jednocześnie jednocześnie właśnie jest sporo takich i takiej siły jednak chyba mimo mimo zdań z zderzenia z tym wszystkim co tam wydarzyło ich jednak nie ma też takiego strasznego oskarżenia, bo pan zaczyna potem powstańczą opowieść tym co mówi wielu powstańców, że ten 1sierpnia to był najpiękniejszy dzień, że w jej życiu prawda apotem mimo, mimo że tej tej tragedii tego wszystkiego przez co przeszła ona ma tam taki moment oskarżenia dowódców powstania szczególnie, kiedy chodzi o drugą próbę przedarcia się praw natomiast, obserwując co takie takie takie głosy oskarżenia mnie z tak, aby stan niektórych dowódców pamiętajmy, że jej życie nie zakończyło się na wielu innych powstańców na świat tych, którzy później emigrowali i no i rzucić życie im się jakoś nie ułożyło dla nich to jest dopiero początek przecież później jedzie do Palestyny później wraca później podziemie działanie takie jest, w której my dzisiaj znamy ona ciągle działa czy jest przez 30 lat nauczycielką to jest wojna przez front prawda nauczycielką dzieci niepełnosprawnych lub każdego dnia walczy o zdrowie niepełnosprawnych dzieciaków ty jak wojnę czy to wynik wymaga takiej samej siły i oleju cały czas sobie znajduje więc, więc absolutnie nie jest sfrustrowana to powstanie, mimo że toskańska nie powoduje, że ona złamana wręcz przeciwnie później przecież w zasadzie do do teraz zawsze co roku tam chyba pierwszą niedzielę listopada spotyka się ze swymi towarzyszami walki w kościele Świętego krzyża, a później idą na podjął Leśnicki czy w taką widzieć to znaczy teraz to przy zasadzie został tylko Kruczek stulatek stypy okres czy Stolat z tego wielkiego 100 kilkudziesięciu osobowego działo nie tylko były te zostały Baśka umowa ani kraj chyba nie wychodzi spotkania nie tylko oni i oni dalej mają siłę toczyć ze sobą właśnie kłótnie te powstanie np. Kruczek mówi o sobie, że jest komunistą, lecz jest komunistów ona uczy się zupełnie innych poglądów politycznych ciągle się kłócą błyskawice o to, że jedno drugiemu zabrało pistolet w trakcie tak dramatycznej takiej sytuacji, które opisujemy dziś nie, więc to jest ciągle ciągle ma energię wtedy powstanie dał jej 2 na powielić ich za mało na tak co też może ważne w kontekście tego co zdążyliśmy powiedzieć i znowu od razu mówi, odsyłając do całej książki, która jest na naprawdę, że reguluje znak ze znakomitą książką, ale ona przy tej całej swojej taki chłop chłop czy to o wartości niewiele, kto się odmienia kiedy, kiedy kończy się pod powstanie mówi my kobiety powstaną dostałyśmy wtedy status żołnierzy tylko my dziewczęta z powstania to miało swoje konsekwencje zostałyśmy zrównane z mężczyznami prawach jeńców to bardzo ważne wydarzenie właśnie od tamtego czasu jestem bardzo wyczulona na równouprawnienie kobiet mężczyzn w no co ważne też też pokazuje właśnie kolejną przemianę prawda z tej takiej chłopczyk, która chce być właśnie mężczyzną a, ale jednocześnie potem kobietą która, która tak pan maga wraca do roli matki sią prawda znowu jest kobietą później to brak jeszcze zachęcam do sięgnięcia po książkę Michała Wójcika błyskawiczna historia Wandy Traczyk-Stawskiej żołnierza powstania Warszawskiego planu dziękuję mam nadzieję, że w tej krótkiej opowieści z zachęcili my wszystkich, żeby książkę przeczytać dziękuję Super mam nadzieję dziękuję bardzo, dziękuję podziękowała też Małgorzaty Raczyńskiej, która wydawała audycję Maciej Zakrocki życzę państwu dobrej nocy Zwiń «

O fenomenie Armii Krajowej, a także: historia Wandy Traczyk-Stawskiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 18:00

Najnowsze Podcasty

"Dziecko nie powie, że źle widzi". O krótkowzroczności dzieci

Ukraińskie dzieci w polskiej szkole. ''Pracy jest bardzo dużo, bo problemów nie brakuje''

Ukraińskie dzieci w polskiej szkole. ''Pracy jest bardzo dużo, bo problemów nie brakuje''

Mniej wypadków, mniej zabitych i mniej rannych na drogach w 2022 r

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL