Ledwie zaczęła się odbudowywać, znów mierzyła się z kryzysem. O polskiej gospodarce w latach 30. XX wieku

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dobry wieczór państwu zapraszam państwa na audycję sprawy różne przy mikrofonie Karolina Lewicka, a moim państwa dzisiejszym gościem jest prof. Marek Kornat kierownik zakładu dziejów dwudziestego wieku w Instytucie historii Polskiej Akademii Nauk panie profesorze dobry wieczór dobry wieczór kłaniam się będziemy dzisiaj rozmawiać o polityce gospodarczej drugiej RP z naciskiem na to co działo się w latach trzydziestych, ale oczywiście musimy zacząć od początku, a początki Rozwiń » drugiej RP były, jeżeli chodzi o kwestie gospodarcze po prostu dramatyczne mam taki cytat z Dziennika Juliusza Zdanowskiego, który pisał tak nasz kraj jest 1 obszarem zniszczenia 1 polem głodu i 1 szpitalem zaś Władysław Grabski ogłasza na konferencji prasowej w grudniu dziewiętnastego roku, że Polska znalazła się w sytuacji niemającej sobie równej z Europie przez całe lata dwudzieste trwało intensywne podnoszenie się z tych powojennych ruin intensywna odbudowa Polski no, kiedy już powoli wychodziliśmy na prostą to pod koniec tej dekady przyszedł kolejny cios, czyli światowy kryzys gospodarczy on był oczywiście dotkliwe dla wszystkich, ale dla Polski kraju agrarnego jak rozumiem był dotkliwy podwójnie tak zdecydowanie zgadzam się z tą ogólną tezą może być tylko pozwolił sobie nieco rozwinąć pełną myślę mianowicie istotnie lata 19191921 to są czasy stojące pod znakiem wojny no, a aż dla wszystkich ogólnie choćby zorientowanych w historii powszechnej nie powinno być wątpliwości, że była to dla Polaków właśnie kontynuacja wojny, która rozpoczęła się jako pierwsza wojna światowa 1914 roku i tułów w można mówić o swoistej gospodarce wojennej o polityce prowadzącej do podporządkowania wszystkiego wydatkom na cele militarne, aby osiągnąć cele, które były wtedy stawiane chodzi mi oczywiście o zwycięstwo w wojnie polsko sowieckiej chodzi oczywiście również granice by w Krynicy, które były przecież przedmiotem walki sporów z innymi sąsiadami no, że wspomnę z narodem ukraińskim z Litwą w Czechosłowację Sejm i Niemcami ogólny Śląski itd. no ta polityka dała swoim ostatecznym efekcie katastrofalny w sumie rezultat gospodarczy, aczkolwiek jestem głęboko przekonany, że innej udało się wprowadzić tamtych warunkach, a ten katastrofalny rezultat to jest hiperinflacja w 1923, kiedy to w ogóle mamy właściwie znak zapytania nad dalszym funkcjonowaniem budżetu państwa polskiego w ogóle jakichkolwiek rygorów co do rachunków państwowych tak dalej w tym momencie przychodzą reformy Grabskiego, których każdy jako tako wykształcony Polak z pewnością słyszał były one niewątpliwie ocaleniem i fenomen ich polegał na tym, że tak naprawdę to nie było znaczącej pomocy zewnętrznej uzyskaliśmy oczywiście kredyt włoski świecki 2 kredyty stabilizacyjne, ale nie było czegoś takiego jak np. ratowanie finansów Polski przez ligę narodów, czyli wielką wtedy organizację międzynarodową, którą wiązano duże nadzieje liga narodów np. taką sanację finansów zaproponowała przeprowadziła w przypadku Austrii Polska, o czym była w innym położeniu, więc sukces reform Grabskiego zasługuje na wielkie uznanie, aczkolwiek owoce tego sukcesu zbierali piłsudczycy dopiero 2006. poczynając o od z swojego no objęcia władzy w drodze przewrotu wojskowego i zapoczątkowanej dyktatury marszałka Piłsudskiego w 2 też 2006. roku panie profesorze zaczął się ten czas dobrej koniunktury akurat gospodarczych wyjaśnia właśnie do tego do tego zmierzam chcę powiedzieć, że lata 1926789 były bardzo dobre to to jest to są czasy, kiedy mamy w noc znaczące sukcesy znaczące ożywienie gospodarcze to też umożliwiło stabilizację do dyktatury marszałka Piłsudskiego dodajmy, ale ten w ten krótkotrwały okres kończył się jak wiadomo już zresztą pani redaktor wspomniała kryzysem światowym zapoczątkowanym w Ameryce jesienią 1929 roku, aczkolwiek tak prawdę mówiąc to Europę zachodnią i uderzył ten kryzys dopiero rok później, a Europę naszego naszą jak to powiedział Miłosz drugą Europę, bo tak to nazywano wtedy przed wojną po okresie międzywojennym jeszcze troszkę później 3001. a tu dochodzimy do sytuacji, która wydaje się godna paru słów mianowicie mamy do czynienia w nos głębokimi upośledzeniem tych krajów przede wszystkim, których w, których można mówić o rolniczym charakterze gospodarki tak by to ujął, a cała Europa międzymorza prawda, bo tak tak to wtedy to pojęcie było w obiegu powszechnym mianowicie Europa międzymorza, czyli z 1 strony między Rosją sowiecką związkiem sowieckim, a Niemcami, a z drugiej strony od Skandynawii tam gdzieś po Jugosławię Grecję to jest Europa jednak rolnicza wyjątkiem Czech Słowacji właśnie to Czech prawda uprzemysłowionych stojących wysoką po powyżej prawda zdecydowanie powyżej tych tych pozostałych narodów tego regionu no i to daje się we znaki w Polsce bardzo szczególnie to trzeba jasno jasno powiedzieć także krótkotrwały okres koniunktury i zapoczątkowanej reformami Grabskiego daje w sumie rezultaty połowiczny co oczywiście nie powinno nam chyba dawać sposobności do jakichś takich refleksji deprecjonując tych reform Grabskiego, gdyby ona nie nie zaś nie poskutkowały powodzeniem groził nam przecież jeszcze inny scenariusz, w którym zresztą historycy pisali już mianowicie mogło być tak, że wtedy w atmosferze konferencji w Locarno doszłoby do zaproponowania zbankrutowanej Polsce pomocy finansowej, ale za cenę ustępstw terytorialnych na rzecz Niemiec notabene teraz mam takie pomysły prawda minister zagranicznych rzeszy niemieckiej strefy man to nawet nawet mówił nawet na to źródłach spotkały także także to jeszcze taki szczegół w, czyli jesteśmy krajem rolniczym, więc bardziej narażonym na konsekwencję formalnie rolniczo przemysłowym, ale tak naprawdę rolniczym tak jest trzeba też dodać oczywiście mieliśmy cały czas nie nadrobione do końca straty wojenne też czynnik obciążający no właśnie ta koniunktura, której powiedzieliśmy, że ona tak naprawdę zaczęła być dobra dla nas mniej więcej od połowy 2006. roku to było stosunkowo późno o w stosunku do krajów Europy zachodniej, gdzie tę dobrą koniunkturę powojenną notowano już mniej więcej 2 lata wcześniej czy już 2004. na roku, a u nas ten okres prosperity przed kryzysem gospodarczym trwał krócej zaczyna się kryzys gospodarczy i panie profesorze, gdybyśmy mogli nakreślić charakterystykę jak to wygląda w kraju co się dzieje może jeszcze jeśli pani redaktor pozwoli kilka słów od tych realiach Otóż istotnie istotnie po przeprowadzeniu wielkiej operacji, jakie było uregulowanie kwestii spłaty długów niemieckich z tytułu reparacji wojennych na konferencji w Londynie 1924 doszło do umożliwienia ożywienia gospodarczego w Europie zachodniej, a my wtedy borykamy się wielkim szczytowym kryzysem, który zażegnał Grabski nieco później to jest pierwszy fakt bardzo istotny Polska jest krajem olbrzymiego ryzyka inwestycyjnego można sobie zainwestować prawda gdziekolwiek w Polsce nie wiem w jakikolwiek rodzaj przemysłu, ale potem się tego nie odzyska, kiedy ten kraj upadnie prawda, a więc ryzyko inwestycyjne jest kolosalnie wysokie i napływ obcego kapitału Arce problematyczne po trzecie należy dodać, że no no chyba nie nie pomylę się teraz, chociaż może ktoś to uznać za pewne uproszczenie zabory spowodowały, że każda z tych dzielnic zaborczych gruncie rzeczy była gospodarczą prowincją Galicja dla Austrii królestwo polskie pewnie mniejszym stopniu dla dorosłych, ale też jakiejś mierze zabór pruski też jakiejś mierze i warto może dodać, że no np. że np. coś takiego jak przemysł zbrojeniowy, który jest arcyważny prawa dla kraju dźwigającego się długotrwałej niewoli no on on wyglądał tak właśnie nie było po zaborcy dobrze wiedzieli przez budowanie choćby 1 fabryki na tych terytoriach przejętych w wyniku zaborów spowodować może pewnego dnia, że dojdzie do powstania w wyniku tego powstania szyitów problem no ci ci zbuntowani Polacy np. przejmą kontrolę nad nad nową fabryką uruchomią produkcję broni to może być niekorzystne daje delikatnie mówiąc lat dla dla zaborców, a więc stąd np. tak ostry był konflikt polsko czeski Śląsk Cieszyński, bo tam był przemysł zbrojeniowy brak to jest jeszcze dodatkowej dodatkowy czynnik a, przechodząc do kryzysu na słuszną Polska nie jest wyjątkiem może od tego zacznijmy wszystkie kraje rolnicze międzymorza dotkliwiej go odczuły natomiast jest wielkie pytanie o wielkie pytanie o słuszność celowość polityki jak to się ładnie mówi językiem bardziej powiedzmy fachowy makroekonomicznej mianowicie czy było właściwe prowadzenie polityki deflacyjnej czy słuszne było założenie o możliwości przeczekania kryzysu taką politykę prowadził rząd PiS-u Cikowski czy rządy zmieniały prawda premierzy się zmieniały zmieniali ja, ale mówimy o obozie miała za Sikorskim, a Józef Piłsudski wymieniał premierów bardzo regularnie prawda o tym właśnie panie profesorze to jest także, kiedy ten kryzys się zaczął w tym 3001. roku to właściwie mówimy o jego końcu roku 3005. tak rządy sanacyjne były przekonane, że ten kryzys ma charakter krótkotrwały także to będziecie tak najwyżej 2 lata wtedy wydawanie tak, że wynika z cyklicznej cyklicznej fluktuacji, że tak powiem koniunktury gospodarczej mówi rogi Górki tak ustroju rynkowym i to było połączone z rygorystyczną walką o zachowanie Monetary stycznego kursu, czyli obrona złotówki za wszelką cenę i parytetu złota i tu przyznam szczerze no jest łatwo dzisiaj krytykować historykowi natomiast w owym czasie pamiętne sobie otwarcie straszliwe wspomnienie druku 2003. gdzie ponoć tak przynajmniej moje mojej rodzinnej tradycji dowiadywałem się w koszykach przenoszono w koszykach przenoszono pieniądze marki polskie, które dopiero Grabski zlikwidował no to jest traumatyczne wspomnienie o gospodarczej klęski to dużo mówić rada, a więc się to trochę usprawiedliwia tych decydentów nie usprawiedliwia ich jednak w innym zakresie mianowicie świat się podzielił mianowicie stany Zjednoczone wielka Brytania przystąpiły do polityki polityki nakręcania koniunktury odeszły od rygorystycznego monetaryzmu zdecydowały się na dewaluację rząd Polski to obserwował początkowo biernie i tu jest wielkie pytanie czy nie dało się bardziej elastycznie do tego podejść ja tu widzę tu widzę problem i IT ten kurs polityki rządu Piotr Cykowski oceniam raczej krytyczne, a to od razu dopytam, bo tak to też były kwestie psychologicznych i polityczne, bo czytałem także o tym, że ta osiągnięta 2007. roku stabilizacja walutowa stanowiła rzecz jasna dokonanie gospodarcze i była taka część obozu piłsudczykowskiego, która uważała, że należało tego dokonania bronić po prostu za wszelką cenę znana była wypowiedź gen. Wieniawy Długoszowskiego, który ogłosił, że położy się jak Rejtan na progu gabinetu ministra skarbu nie dopuści do zaprzepaszczenia spuścizny po Piłsudskim, jaką jest mocna waluta no tu bym powiedział tak mianowicie istotnie w obozie rządowym, ale ja myślę, że też w społeczeństwie w każdym razie w sferach chyba wolno tak powiedzieć, że inteligencja wówczas to była pełna no warstwa przywódca prawda nie w sensie politycznym, ale no i sprawująca pewien rodzaj Niewiem przywódczej roli w społeczeństwie, więc w tych środowiskach panowało istotnie przekonanie, że silna waluta jest rękojmią i niepodległości, jeżeli utracimy silną walutę pójdziemy w kierunku inflacji utracimy utracimy to wielkie dobro niepodległość będzie narażona na szwank jeszcze dochodził 1 czynnik mianowicie problem zaufania to znaczy ci, którzy bronili polityki i Monetary styczny uważali, że słuszne założenia o możliwości umiar z umiarkowanej inflacji nie sprawdzą się dojdzie do inflacji Lawinowej niekontrolowanej, kiedy opuścimy, że tak powiem pas pasa, chcąc osiągnąć dobry cel, ale potem dojdzie to to do lawinowego rozwoju sytuacji i upadku wartości naszej waluty to był to był też poważny argument dyskusja, której ja sobie w tej chwili w tej chwili prasy ówczesnej przypominam, więc to był to był problem który, który odstręcza od wszelkich takich decyzji Wieniawa Długoszowskiego natomiast, którego pani cytowała nie jest akurat tutaj specjalny autorytety, bo wszyscy dobrze wiemy, że był wojskowym prawda potem dyplomatą, aczkolwiek wyrażał on oczywiście pewne ogólne ogólne przekonania tu pod którymi być może niejeden ekonomisty by się podpisał natomiast w obozie piłsudczykowskiej im był rygorystyczny kierunek Monetary styczny, a więc w konsekwencji, a firmujących politykę deflacji i politykę przeczekania kryzysu no tu należy przede wszystkim moim zdaniem wymienić prof. Władysława Zawadzkiego był to prof. Wilnie w prof. Wilnie, z którego twórczością spotkałem się, kiedy pisałem książkę o polskich sobie teologa ach, czyli badacza z systemu sowieckiego on do niej nie należał, ale jego uczniem tak mówił już na marginesie w formie dygresji był profesor z świat dziwić Stanisław Swianiewicz który, który pełno był prekursorem rada studiów teologicznych w Polsce to jest 11 kierunek, a drugi kierunek to jest środowisko czy 2 skupione wokół czasopisma gospodarka narodowa tam był Stefan Starzyński późniejszy bohaterski prezydent Warszawy tam był tam był Czesław Bobrowski należy jeszcze dodać późniejszych już w w dobie powojennej, kiedy komuniści przyszli do władzy przy pomocy naszego wschodniego sąsiada był prawda szefem centralnego urzędu planowania i zwolniono go w tym momencie, kiedy nastąpiło no mocne przejście już do kursu na model sowiecki czterdziestym ósmym tam było jeszcze parę innych ważnych ważnych osobistości i trzeba powiedzieć że, że ich strony dobiegał głos właśnie o jednak decyzję o odejściu od polityki pary obrony parytetu złotego, czyli wyprowadzenia Polski tzw. bloku franka Polska należała do bloku franka, czyli w bloku obrony złotówki parytetu złota i wartości złotówki za wszelką cenę, a alternatywą jest blok funta szterlinga, do którego do, którego zapisało się większy większa liczba państw notabene ten ten blok franka załamał się 3006. a kiedy we Francji zwyciężył front ludowy prawda latem trzydziesty szóstym Francja opuściła to środowisko na zawsze i przeprowadziła wielką dewaluację i słusznie szczerze powiedziawszy notabene front ludowy, który był w Polsce okrzyknięty pierwotnie jako zapowiedź komunikacji Francji ustanowienia reżimu komunistycznego we Francji przemocą albo w ogóle bez przemocy, ale na to samo wychodzi chodziłoby o te przepowiednie się nie sprawdziły front ludowy okazał się do osób pewnie dopełnienie najgorszym pomysłem także z punktu widzenia stosunków polsko francuskich, ale trochę inny temat w tak wracamy do do tej polityki czy koncepcji prowadzenia polityki gospodarczej przez rządy po majowe to była koncepcja polityki deflacyjnej jak mówił pan profesor zwany także deflacją integralną to pojęcie zdefiniował minister skarbu Władysław Zawadzki na Czechy 193235 chyba najtrafniej, a w taki krótki sposób po strategię gospodarczą, a z konkludował Ferdynand fakt, który stwierdził, że prowadzona polityka nastawiona była na utrzymanie waluty bezwzględnie ustabilizowanej i dostosowanie reszta elementów życia gospodarczego do wymogów tej stabilizacji walutowej no to zapytam o konsekwencje, bo prowadzona konsekwentnie taka polityka spowodowała ogromne koszty gospodarcze społeczne prawda tak no zdecydowanie tak w ogóle w ogóle no tu wyliczanie jest trochę trochę żmudne mamy w każdym zakresie życia gospodarczego poważny regres nie jest tajemnicą, że dochodzi to pogłębienia pauperyzacji przede wszystkim wsi, ale także znacznego bezrobocia, o czym nie sposób powiedzieć spadają inwestycje w ogóle para dochód Narodowy, chociaż wyliczenia tutaj nie są do końca precyzyjne zależy, jaką metodą się liczy, ale są poważne to są poważne obciążenia straty no i dochodzi też to zapóźnienia w inwestycjach na wojsko musimy dodać, że na szczerze powiedziawszy od roku 3003. dojścia Hitlera do władzy mamy nieustający kryzys dyplomatyczny w Europie prawda jak to powiedział wyraźnym amerykański historyk prof. Weinberg mamy dyplomaty rozwalił się Europie w ewolucji dyplomatyczne nie mówiąc krótko to są wszystko o konsekwencje konsekwencje tej polityki polityki, która notabene prawdopodobnie gdyby nie dyktatura i gdyby nie wydarzenia trzydziestego roku, który rozmawialiśmy kiedyś tu na antenie przyniosłaby poważne perturbacje społeczne skutkujące obaleniem rządzących dyktatura w pewnym sensie no umożliwiła przetrwanie rządzących władzy nie było, jakby to ująć możliwości odebrania im tej władzy drogą legalną, a się, jakby to powiedzieć skala niezadowolenia społecznego, choć znaczna nie przerodziła się jednak w w jakiś rodzaj zrywu rewolucyjnego to też jest to jesteś fenomen na osobną chyba rozmowę dzięki ich w panie profesorze to zapytam o takie powolne wychodzenie z tego kryzysu, a jednocześnie o takie czynniki, które potem będą determinować politykę gospodarczą aż po drugą wojnę światową, bo gigantycznym problemem drugiej RP był brak kapitału zagranicznego takich, którzy twierdzą, że też polityka kolejnych rządów była wobec zagranicznych inwestorów mało przyjazna, ale tak czy owak inwestycji zagranicznych i tego kapitału zagranicznego zbyt dużo nie było no i to w sposób naturalny pchało kolejne rządy do tego, żeby te inwestycje czyniło państwo, bo skoro nie ma zagranicznego grosza od prywatnych inwestorów to trzeba wysupłać coś z budżetu tak mniej więcej tak to było jak może tylko dodał, że owa nieprzyjazna polityka jest faktem pisano zresztą o tym historiografii naszej dodałbym tylko, że takie no przychylne podejście do obcego kapitału w niektórych przypadkach skutkowało nadużyciami, że wymienię tutaj zakłady żydowskie sprawa sprawa związana z tymi we z aferą radomską, czyli Głuszak takiego, a działalność gospodarcza tutaj jako Francuza no to jest to są rzeczy trochę zwanej wydaje się, że odstraszające tezy, że kapitału kapitał zagraniczny no krótko mówiąc w jakoś to powiedzieć działał w w działał w interesie no państwa polskiego itd. to była czasami no bardzo bardzo się w pozbawiona skrupułów działalność ten przykład właśnie właśnie tutaj chciałem chciałem podać no a co do co do polityki etatyzmu ud tak no i etatyzm stał się chyba jedyną możliwością warunkach ożywienia koniunktury to znaczy innymi słowy, aby ożywić koniunkturę pojawiła się koncepcja zastosowania etatyzmu ale trzeba by tu może dodać to wydaje mi się 2 rzeczy mianowicie etatyzm w Polsce nie jest chyba jakimś wyjątkiem na skalę światową jeśli już w tym zakresie mamy bardzo wyjątkową wyjątkowo duże ryzyko inwestycyjne słabe obecność kapitału obcego, zwłaszcza mimo wszystko, ale no i w no w ogóle impuls państwa jest niezwykle ważny przy wychodzeniu z depresji no weźmy choćby wielkie inwestycje publiczne w ramach New dealu Roosevelta przecież prawda nie porównuję oczywiście Polski totalnie uczonych staną zupełnej nikt tego chyba nie oczekuje dobrej wierze ale, ale no w stanach Zjednoczonych kryzys też mógł być np. przecieki Iwan rzeszę tak wyrazie skutkowałoby to być może jednak perturbacjami społecznymi tak gigantyczną skalę Roosevelt i chwała mu za to sąd dostrzegł to co byśmy nie sądzili o jego polityce zagranicznej później to jest inna polityka gospodarcza stworzyła kapitalizm, jakiego znamy dzisiaj ta niewątpliwie tak jest, ale tam jest inwestycja ta jest inwestycja w sprawy no w publiczne sektor publiczny impuls Państwowej także przecież to jest pierwszy prawa i sprawa druga, o której wydaje mi się warto może powiedzieć Polska jest szczególnie tego niektórzy ludzie nie rozumieją pamiętam jak kiedyś znany publicznie człowiek polityk mam na myśli Janusza Korwina Mikkego powiedział, że przecież po co było tworzyć własne zakłady zbrojeniowe można było broń kupić za granicą właśnie nie można było kupić właśnie nie można było na tym polega problem mianowicie kupić broń rzeczy można było, owszem, bardzo się w Niemczech, ale za cenę wasali racji kraju i podporządkowania się temu mocarstwu spełnia jego życzeń natomiast można było Francja nie posiadała nie posiadała rezerw do sprzedania nam broni sama pamiętała o sobie i realizacja kredytu w Rambouillet udzielonego na mocy umowy w Rambouillet w we wrześniu 3006. niezwykle opieszale toczyła się tak powiem później, ale trochę inna historia w każdym razie i specyfika Polski, bo to jest płyta mojego wywodu jest taka, że mamy do czynienia z państwem, które na gwałt się tak w razie potrzebuje inwestycji zbrojeniowych, aby móc własnych siłach wytwarzać broń no to dodatkowej dodatkowy motyw zaangażowania państwa, a więc na pytanie czy Eugeniusz Kwiatkowski, bo pora to nazwisko tutaj sprawa, że wprowadzi wykonawcę tak proszę pora wprowadzić to nazwisko no dlatego Kwiatkowski Kwiatkowski decyduje się na politykę niewątpliwie etaty styczną no i sądzę, że warto może może jeszcze raz podkreślił być może myśmy to już w poprzednich tutaj spotkaniach wspominali mianowicie Mościcki jako prezydent Rzeczypospolitej matą dużą zasługę, że wprowadził krakowskiego, bo Kwiatkowski był w otoczeniu, że tak powiem tej ścisłej elity piłsudczykowskiej i to nie tylko nie tylko PUK grupy pułkowników, ale także w kręgach otaczających marszałka Śmigłego-Rydza generała potem marszałka no delikatnie mówiąc nielubiany, a więc Mościcki wprowadza Kwiatkowskiego i to i to to jest kolosalne moim zdaniem krok w dobrym kierunku takie moje z takim moment zwrotny związany z człowiekiem, który zaczyna kształtować politykę gospodarczą powiedzmy kilka słów o Kwiatkowskim bo kiedy czytam wypowiedzi tych, którzy znali o nim to wyłania się niezwykle pozytywny obraz Stefan Bratkowski mówił tak był Szwajcarem menedżerem pełną gębą człowiekiem z ogromną fantazją Jan Nowak-Jeziorański twierdził, że Kwiatkowski zdobywał sympatię ludzi żywotnością umysłu i cudownym darem wysławiania generalnie to nie był taki typ technokratyczny tak skupiony na cyfrach wykresach to nie był typ, który znamy z dzisiejszych korporacji, ale to był niezwykle pracowity człowiek z olbrzymią fantazją tak też sądzę c rzecz jasna ci, którzy zostali osobiście mogą powiedzieć więcej niż History, który może tylko opierać się o to co co naraz źródłach to przede wszystkim może warto powiedzieć, że Kwiatkowski był już wcześniej ministrem przemysłu handlu pod koniec lat dwudziestych, ale zdaje się tak chyba trzeba to ująć jego wizyta w Czechach Czechosłowacji trzydziestym roku wzbudziła pewne zaniepokojenie daje się samego marszałka Piłsudskiego został wtedy zdymisjonowany później był w stanie pewnej czynności i przychodzi do momentu, kiedy w październiku 3005. roku mamy kryzys wewnętrzny pamiętajmy o tym głęboki kryzys wewnętrznej w ścisłej elicie władzy to znaczy dochodzi to starcia, którego o charakteru tak naprawdę nie da się chyba tworzyć dzisiaj między prezydentem, a w premierem Sławkiem wcześniej były wybory, w których uczestniczyło tylko 46% obywateli to jest uważane za ciężką klęskę obozu rządowego opozycja bojkotuje wybory Sławek składa rezygnację rozwiązuje BBWR, czyli tą główną siłę prawda rządową wtedy dochodzi do zagrania zupełnie niespodziewanego po tak wygląda, że PiS, że wpierw piłsudczycy piłsudczycy skupieni w grupie pułkowników uważali, iż Mościcki w ogóle nie zdoła stworzyć rządu tymczasem Mosiński połową na premiera Zyndrama Kościałkowskiego płk. Mariana Zyndrama Kościałkowskiego, który otrzymał tak powiem coś w rodzaju ultimatum nie wiem czy to czy tego słowa tu warto używać, ale coś takiego mniej więcej mianowicie, że musi do swojego rządu wziąć Kwiatkowskiego no i ją się na to zgodził i tak Kwiatkowski przyszedł został zaprzysiężony w październiku 3005. roku jako jako mini jako minister skarbu wicepremier, a co o nim możemy powiedzieć no cóż no no wydaje mi się, że to jest człowiek to jest człowiek nietypowy dla drugiej Rzeczypospolitej tak bym powiedział to jest moja pierwsza uwaga, dlaczego nietypowy no chyba nie będzie nadużyciem powiedzieć, że druga Rzeczpospolita jest jakimś sensie przedłużeniem tradycji tak pod względem duchowym może powiedzmy szkoła np. wychowywała dzieci w kulcie tradycji insurekcji innej powstańczej prawda kulcie powstań walk zbrojnych, których ukoronowaniem jest oczywiście Piłsudski wojna dwudziestego roku Sowietami natomiast rzućmy tradycję romantyczną tak jest, a pił, a Kwiatkowski reprezentuje kierunek sięgający niewątpliwie korzeniami do szkoły krakowskiej historycznej, czyli Szujski Kalinka Bobrzyński przekonanie o tym, że w naród Polski bardzo liczne wady dlatego tak się skończyło tragicznie dla niego to doświadczenie wielkiego państwa, jakim była pierwsza Rzeczpospolita do nowe możemy sobie zajrzeć zachęcam każdego, kto słucha tych słów do książki dysproporcje było niedawno jeszcze wznowienie tej książki książka dysproporcje fenomenalny tekst fenomenalny manifest myśli politycznej w duchu takiej przestawienie akcentów patriotyzmu insurekcji innego i romantycznego na gospodarczy organizm Sikorski tak dołują, więc to jest pierwsza sprawa druga sprawa no sądzę, że chyba trzeba powiedzieć też ryzykujemy może tu pewne uproszczenia mianowicie Kwiatkowski nie jest ani zwolennikiem gospodarczego leseferyzmu tak jak wymienionych przez panią redaktor Ferdynand 2 uczeni Adama Krzyżanowskiego w Krakowie 3 Edward Heil w Poznaniu, który u, którego z kolei pisał pracę doktorską i nie zdążył napisać Nowak Jeziorański prawda wybucha wojna, a miasto byli FR liści Tyler, czyli czy czy trwajcie Krzyżanowski natomiast Kwiatkowski nie jest to niewątpliwie z tego kierunku i nie jest też w kierunku absolutnie nie jest też w kierunku etatyzmu w takim rozumieniu jak wspomniany już tutaj Władysław Zawadzki to nie jest znawca tej tego kursu to co nazywa polityką polityką gospodarczą polityką o charakterze po organicznym tak się wyrażę polityka organiczna brzmi to jak Eufemii z tego nic nie wynika prawda co może z tego wynika z tych słów, ale wydaje się chodziło mu o jakiś taki pragmatyczny kierunek, który nie będzie ani monetaryzmu mem ani nie będzie polityką leseferyzmu gospodarczego ani też nie będzie etatyzm mem w takim znaczeniu, że no, w czym mamy się koncepcji przeczekania kryzysu nie ma to też tutaj co ukrywać, że to było bardzo daleko od tych wszystkich koncepcji etatyzmu w duchu państwa elitarnych prawda to chyba nie musi tego nawet dodawać, ale tak na wszelki wypadek to to mówię był zwolennikiem jakiegoś szukania drogi pośredni, ale no nie chciałbym, żeby to zabrzmiało, że ktoś to wysłuchawszy pomyśli, że to wyzwolenie trzeciej drogi takie jak o jakich dyskutowano po drugiej wojnie świata, bo to nie o to chodzi, czyli między kapitalizm socjalizm prawda absolutnie jasne powiedzieliśmy o człowieku to powiedzmy teraz o jego działaniu, bo od lipca 3006. roku wdrażano tzw. czteroletni plan inwestycyjny i on był częścią takiego piętnastoletniego planu gospodarczego równe szanse 5 lat mającego być w realizacji aż do uwaga pięćdziesiątego trzeciego roku z wiadomych względów oczywiście nie był w 3009. wybuchła wojna to na jak wyglądał ten plan należałoby tu rozróżnić może na 2 jednak te plany, a mianowicie czteroletni plan modernizacji armii od 3006. do czterdziestego i potem wygłoszone przemówienie w Senacie w grudniu 3008. zapowiadało to jak pani powiedziała do pięćdziesiątego trzeciego piętnastoletni jeszcze plan modernizacji Polski tak ujął dzisiejszym językiem w ogóle słowo modernizacja chyba nie było dostępne w języku Kwiatkowskiego ja się nie spotkałem przed bojem z przeboje przedwojennych wypowiedziach jego z tym słowem, chociaż dzisiaj opisujemy te działania to mówimy, że celem była modernizacja i za realizację rada, czyli ani no to jest ten problem, który mają historycy chyba nie tylko tego okresu, w którym ja się zajmuje nie sądzę żeby, żeby Fryderyk drugi Polski albo Maria Teresa nazywali się Absolut ustami prawda osiemnastym ilu nazywamy ich tak to jest w tym oświecony pada pomija już teraz czy słuszne jest to pojęcie czy nie, bo na ten temat trwa spór wśród historyków ale, ale to jest problem problem który, który bardzo może sobie uświadomić czy bojący może najkrócej no ten czteroletni plan miał stworzyć zasoby umożliwiające jak już powiedziałem dzisiaj produkcję broni własnych siłach by kupić można było taka jest prawda czy można było jeśli już za cenę politycznych koncesji i to poważnych w i to jest idea, która wiąże się bez wątpienia koncepcje co pół, czyli centralnego okręgu przemysłowego w tzw. w widłach rzek Wisły Sanu, którą rozpoczęto jako inwestycję trzydziesty szóstym roku prowadzono w sposób godny godny podziwu, aczkolwiek trzeba powiedzieć to było daleko poniżej potrzeb ta inwestycja była daleko poniżej potrzeb ówczesnej Polski i to nie tylko w zakresie inwestycji zbrojeniowych, czyli tak, żeby wzmocnić armię, ale też wydaje mi się, że noty ktoś kiedyś powiedział nie pamiętam, które ktoś publicystów polskich może o nie pierwszoplanowym nazwisku dlatego zapomniałem, że takich topu trzeba było stworzyć 10 rozładować problemy społeczne wywołane bezrobociem i to i to takim bezrobociem systemowym wasza przeludnieniem wsi prawda ówczesnej Polski to jest 1 sprawa natomiast ten plan piętnastoletni on on jest takim właściwie na szerokim zakreślenie wizji przyszłości to jest mowa długa długa mowa w Senacie notabene wygłoszona tak propos w dniu, który nam się kojarzy z innych powodów bardzo mocno mianowicie jest 13 grudnia 3008. rok mamy mamy Senat piątej kadencji prawda wybrany w listopadzie 3008. roku przed tym Senatem, gdzie 13 senatorów to są nominaci prezydenta notabene wśród nominatów było najbardziej najbardziej spore grono krytyków rządów, czyli można powiedzieć, że prezydent pełnił rolę opozycji tanecznej tak to tak to ujął po latach tutaj też na plus zapisuje prof. Mościckiemu na jej Kwiatkowski wygłasza przemówienie, które jest daleko roczne bardzo i takie odważne, aczkolwiek wielkie pytanie się pojawia ile tego można było zrealizować natomiast było tam był chyba 5 punktów ile dobrze pamiętam 5 takich założeń ogólnych najpierw dokończenie jeszcze inwestycji zbrojeniowych potem rozwijanie sektora usług po roku inwestycje rolnictwo na końcu ten piąty punkt mówił o potrzebie zasypywania przepaści między polską, a pewna, czego chyba nie muszę rozwijać bo gdzie była Polska a gdzie byłaby to każdy wie są tylko historycy, którzy uważają, że jest ono to sformułowanie niezbyt ścisłe, bo można mówić o Polsce ABC mianowicie dawne królestwo kongresowe to wypłata Polski Galicja była ta Polska ta Polska powiedzmy sobie bez, a powiedzmy poznańskie 3 czy sama Warszawa czy Kraków to jest Polska a, a kresy kresy to jest prawda tutaj mamy mamy mamy jeszcze taką modyfikację spotkałem się kiedyś z tym w literaturze czy tylko taki wątek poboczny, ale i tak ciekawości tak niezwykle dobry Pijar to też słowo, którego wówczas nieznaną i nie używano miał centralny okręg przemysłowy, bo dla uzyskania efektów propagandowych Kwiatkowski wydają Melchiora Wańkowicza, a akwarele malował butów Rafał Malczewski syn Jacka w 3008. roku zaczął wychodzić specjalny dwutygodnik później tygodnik co pismo centralnego okręgu na przemysłowego, więc rozgłos był no powiedziałbym także krakowskich może to nie jest znane jako jego biografii mamy 1 jego biografię pióra prof. Mariana Marka Drozdowskiego długoletniego pracownika Instytut historii pan w notabene który, który akurat o tym chyba tam nie wspomina, ale to bardzo nowoczesny polityk także od strony takiej nią powiedzmy sobie właśnie samo prezentacji społeczeństwu czy narodowi to już drugorzędna kwestia jak to jak to nazwiemy naraz można by można by może jeszcze dodać że, że te jego wysiłki mogły skończyć się dużo wcześniej dymisją, gdyby nie oparcie znajdywane w Mościckim, bo z tego co źródła przynajmniej mniej znane mówią to dosyć wyraźnym przekazem to no zarówno pretensje Śmigłego-Rydza, że za mało daje na wojsko były mocne jak i bardzo nieciekawie, że tak wyrażę układały się jego relacje jest moim skądinąd bohaterem prawda, czyli Józefem Beckiem, którym pisałem pisałem niedawno natomiast chciałbym jeszcze 1 rzecz powiedzieć mianowicie to, że Polska 3006. roku mogła to zrobić, ale nie poszła na Info na koncepcję inflacji, czyli dewaluacji złotówki pompowania, że się tak w razie określonej określonego strumienia pieniędzy do gospodarki z wszystkimi konsekwencjami tego negatywnymi pozytywnymi to jest oczywiście skutek decyzji Kwiatkowskiego, ale to była decyzja za, która zapadła w ścisłym gronie kierownictwa państwa, czyli tam był Mościcki Śmigły Rydz Beck premier kościół kostki jeszcze wtedy, bo to jest to jest marzec czy 3006. roku na krakowskiej także byłbym bardzo ostrożny, żeby to te decyzje wszystkimi konsekwencjami złymi dobre dla Polski przypisywać krakowskiemu to była decyzja ścisłego kierownictwa państwa no wyglądało to tak jak wyglądało inaczej prawdopodobnie jestem o tym przekonany pójście w kierunku większego rozluźnienia tych rygorów w polityki monetarnej mogło dać może lepsze rezultaty choćby zbrojenia, ale pytanie jest tak obarczone wieloma wątpliwościami, że nie podejmuje się tutaj być na nią zwolennikiem jakiegoś twardego twardego stanowiska mam jedno przekonanie na pewno na pewno nie ułatwiała ta polityka przy całych bardzo licznych swoich, ale zaletach i intensywnych zbrojeń, których nam było wtedy bardzo potrzeba tak to co na koniec panie profesorze przeniosą nas na chwilę jeszcze do roku 3008. mówi pan już tam raz byliśmy o tym słynnym przemówieniu Kwiatkowskiego na polskim Sejmie Senacie to było w Senacie to było w grudniu jak 13grudnia 38 tak jest na początku tego roku też 3008. pojawił się taki dokument studium planu strategicznego Polski przeciwko Niemcom i to był dokument opracowany między nimi przez gen. gen. Tadeusza Kutrzeby ta no to był dokument porównujący stan przygotowań do konfliktu Polski Niemiec pod względem militarnym i gospodarczym właśnie czysto opisy przedłożono Rydza Śmigłego w styczniu i fragment przewagę Niemiec nad nami można określić jako mniej więcej trzykrotną w dziale przemysłowym przewaga ta jest olbrzymia i nie da się nawet w przybliżeniu określić cyframi potencjał wojenny z całej Polski jest w porównaniu do Niemiec tak nikły, że trzeba uznać Polskę jako niezdolną do samodzielnej wojny z Niemcami i to będzie dla mnie punkt wyjścia do ostatniego pytania panie profesorze jesteśmy w przededniu wojny jak gospodarczy u nas wygląda na słuszność, ale to wygląda to znaczy wydajemy na zbrojenia jak niektórzy uważają nawet 40% wydatków państwa to jest ogromna kwota niewyobrażalna dzisiaj prawda dzisiaj musielibyśmy chyba zaprzestać płacenia emerytur musielibyśmy przejść to likwidacji szkół publicznych, żeby takie wsie zjawisko sobie zafundować prawda, a więc to wygląda bardzo źle Niemcy i Sowieci dodajmy jeszcze Sowieci się intensywnie zbroją intensywnie notabene w państwie sowieckim sytuacja jest inna tam jest wszystko w rękach państwa data nie działa mechanizm rynkowej państwo ustala ceny państwo jest gotów jest głównym producentem gospodarzem mający w rękach środki produkcji natomiast stwierdzenie, które pani przywołała rzeczy krotną przewagę tak bardzo optymistyczne, bo to niestety w kampanii wrzesień wygląda 10 do 1, chyba że w liczebności zmobilizowanych żołnierzy NATO to tutaj tutaj jest lepiej, bo to było dla 1 dla nieprzyjaciela w tym, że nasza armia nie została na czas zmobilizowana skoncentrowana ze względu na uwarunkowania polityczne, czyli interwencje aliancką, która wymusiła opóźnienie mobilizacji ja zresztą o tym pisałem mówiłem wielokrotnie dochodzimy do pytania, które już chyba zasygnalizowałem mianowicie być może być może trzeba było zdecydować się na jeszcze powiększenie tych wydatków zbrojeniowych drodze inflacyjnej tylko czy trzeba nam coś dało wygrać kampanii wrześniowej oczywiście nie mogliśmy to jest jasne nikt nie powie chyba inaczej, ale może dałoby to np. takie rozwiązania jak to, że uniknęlibyśmy eksportowania sprzętu bojowego eksportowania sprzętu bojowego bywało się jeszcze 3006. roku co do Grecji do Turcji armat samolotów no to są to są rzeczy które, które chyba warto się nad nimi nad nimi zatrzymać Polska w tamtym układzie ja powtarzam chyba już po raz na nie pierwszy ale, ale on wielokrotnie mówiłem było nie do uratowania z powodu nam tej konstelacji geopolitycznej, jaką przyniósł taktyczny Sojusz Berlin Moskwa, ale to nie jest także zrobiliśmy wszystko co mogliśmy, aby się przygotować do wojny nie zrobiliśmy wszystkiego niestety co było w naszej mocy tak uważam i to to jest moje zdanie prof. Marek Kornat kierownik zakładu dziejów dwudziestego Zwiń «

Ledwie zaczęła się odbudowywać, znów mierzyła się z kryzysem. O polskiej gospodarce w latach 30. XX wieku

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 10:00

Najnowsze Podcasty

J. Piechociński: "Wobec wsi i wobec rolnictwa mamy do czynienia z totalnym chaosem. Będzie drożej"

Jak Tusk może uratować Hołownię, żeby uratować nadzieję? - Agnieszka Wiśniewska, Wiesław Władyka

Góralczyk: "Chiny liczą się z przegraną Rosji"

Marek Sawicki: "Ja nie jestem bliski Pisowi, ja jestem bliski Polsce"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL