partnerem programu Jutronauci jest Sebastian Kulczyk mecenas książki jutro jest teraz opowiadającej o szoku, jaki przeżyliśmy i o tym jak próbujemy oswoić poukładać świat na nowo to jest ósma 10 podcast gazety wyborczej rozmawiamy o atakach anonimu z kim są, dlaczego stanęli do walki przeciwko Rosji czy pomoc jest błogosławieństwem, a może przekleństwem ósma 10 podcast gazety wyborczej w witam państwa w podcaście Jutronauci tu Vadim Makarenko dyrektor badań sektorów
Rozwiń »
cyfrowych firmy Statista w podcaście Jutronauci występuje gościnnie, a dziś moim gościem jest dr hab. Jarosław Macała politolog z uniwersytetu zielonogórskiego w Instytucie nauk o polityce administracji zajmuje się m.in. geopolityką i ruchami społecznymi dzień dobry dzień dobry witam pana witam naszych słuchaczy mówiąc gracz widzimy nastolatka czasem w kapturze ktoś ma wyobraźnię zawierającego noce to potężny i niestety bardzo fałszywy stereotyp, a dziś przecież mamy graczy praktycznie we wszystkich grupach społecznych podobnie z hakerami dawniej słowo haker miało jednoznacznie negatywne konotacje były osoby, które łamały zabezpieczenia dla zysku potem okazało się, że jest to bardziej zróżnicowana grupa w tej grupie część ludzi robi dla sportu albo pokazały ostatnie ataki grupy anonim czasem dla idei, a może tylko pozory, bo ktoś konkretny bardzo konkretny pod przykrywką oporu wobec agresji rosyjskiej podszywa się pod hakerów załatw jakieś konkretne interesy jak w ogóle mamy patrzeć na tego rodzaju działania to pierwsze mamy uroki internetu to znaczy przynajmniej, że wielu wypadkach zapewnia przepraszam za brzydkie słowo, bo korytarze anonimowość, a więc nie ma wątpliwości, że można się podszyć pod markę także markę anonimowych mogą to być np. przy hakerzy, którzy pracują dla instytucji państwowych pod najdelikatniej mówiąc, żeby siedzieć włamywacz, więc nie ma wątpliwości, że tego rodzaju rzeczy są możliwe, ale rzeczywiście problem harcerstwa to jest problem nowy dużo bardziej złożone niż zazwyczaj sądzi, bo kluczem do rozróżnienia tego zjawiska, którym tutaj chcemy mówić, czyli anonimowych jest pojęcie aktywizmu tak ładnie nazywane to znaczy połączenia aktywności społecznej Obywatelskiej politycznej z harcerstwa, bo jak pan słusznie zauważył istotą podziału no tego ruchu hakerskiego oczy środowiska hakerskiego jest cel, a to znaczy są tacy, którzy robią dla sportu pewnie są dawcy, którzy robią dla zysku no są tacy, którzy robią to najzwyczajniej mówiąc dla idei ja wiem, bo to ma określenie takie media raty równe to znaczy wychodzi na to, że ci, którzy robią dla idei są lepsi niż ci, którzy robią to dla sportu, tudzież wy dla zysku natomiast rzeczywiście grupę anonimów z wielu uważa za aktywa z tą właśnie, dlatego że stawiają sobie cele, które byśmy nazwali celami społecznymi i politycznymi, a nie tylko te cele, które noszą mniej w delikatnie mówiąc szczytne, więc nie ma wątpliwości, że to jest jakaś płaszczyzna, która te ruchy przynajmniej werbalnie odróżnia, ale jest też wielu badaczy, ale też niewielu ekspertów, którzy uważają, że to jest pić wodę to znaczy pozwala to bardzo łatwo podszyć się pod markę po to, żeby usprawiedliwić praktycznie każde złamanie go można do niego dorobić ktoś ładnie mówi ID czy legendy stała niebezpieczeństwo tego rodzaju zjawiska też warto zwrócić uwagę, ale hakerski tak rozumiany jak anonimy też hakerstwo, które mieści się w tym nurcie walki z przełamywania zabezpieczeń, choć nie tylko dla idei, która i to w dodatku idei szczytnej i właśnie zakładają, że to są faktycznie hakerzy zakładają, że to jest faktycznie jakaś grupa, która znana jako anonim z, a nie jest to Niewiem cyber armia ukraińska czy dowolna inna na świecie i zakładają, że to są hakerzy, którzy mają swoje cele polityczne to zdążyli zaatakować witryny Kremla Gazpromu złamali zabezpieczenia telewizji Państwowej, żeby pokazać obrazy wojny zwykłym Rosjanom w chciał pan zapytać, jaka może być cena tych działań dla nas to czy zachód nie zaciąga w tej chwili jakiegoś niech nawet symbolicznego długu ułan nie mógł wojna to do siebie, że upraszcza podział to znaczy stwarza ani chiński obraz świata są dobrzy i źli, jeżeli tak spojrzymy na działania anonimowych no to niema wątpliwości, że sytuując się po dobrej stronie mocy, ale też warto pamiętać, bo historia tego środowiska czy ruchu tu będziemy pewnie nam jeszcze o tym mówić to jest grupa ruch natomiast historia pokazuje te działania, które podejmowano wcześniej, choć od kilku lat raczej się nie chwalili swoją aktywnością no robili różne rzeczy nie zawsze no delikatnie mówiąc odbierany dobrze w świecie szeroko rozumianego Zachodu przede wszystkim przez rządy korporacje, a więc dziś możemy uważać za wojowników cyfrowej wojny, która jest oczywiście nieodłącznym dziś elementem działań wojennych wojna informacyjna, którzy sytuują się po dobrej stronie mocy by atakują Rosja, więc państwo, które napadło na Ukrainę no nie cieszy się z tego powodu delikatnie mówiąc sympatią, ale też UE warto pamiętać, że anonimowi przelicz, którzy pod tą marką skrywają robili też rzeczy, które nie były smak rządom państw demokratycznych, więc trzeba zachować ostrożność w takim szufladkowaniu, że to robią rzeczy wyłącznie dobre czy wyłącznie złe oni kierują się inną zasadą to znaczy walką z tym wszystkim co uważają za naruszenie wolności jednostki wolności w sieci to po pierwsze, a po drugie, uważają, że z tego właśnie powodu warto stawać po stronie słabszych to znaczy tych, którzy są być kontrolowani nadzorowani dyskryminował w stąd broni m.in. porno w internecie to jest wolność też to jest tak to jest 1 wymiar wolności, a jak pan patrzy jak my mamy patrzeć na środowiska hakerskie, bo właśnie wspomniał pan o tym, że grupa ruch jak powinniśmy nazywać, bo media mają problem, gdy opowiadają nam anonimu raz używają określenia ruch oraz grupa raz zespoły widać, że to nie jest łatwe w ogóle ujęcie tego środowiska, w jakich kategorii można zakładać, że to raczej grupy niż samotni strzelcy 1 wprawdzie niedawno taki wyłączył internet w północnej Korei prawie że, ale nie jest łatwo w pojedynkę atakować takie osoby jak Kreml prawda nie to na pewno jest no i grupa to jest na pewno międzynarodówka hakerska przepraszam za używanie słowa, które wielu się kojarzy źle i część chciała pewnie po policję dzwonić, że ktoś jest zwolennikiem jakiejś Międzynarodówki, ale to jest międzynarodówka hakerska jeżelibyśmy usytuowanie to środowisko jako ruch społeczny to niema wątpliwości co do 2 rzeczy, jeżeli nowo tu trzeba by się posłużyć aparatem naukowym pewnymi kategoriami czy modelami, które w badaniu ruchów społecznych występują i tu jakby 2 elementy są moim zdaniem kluczowe, jeżeli byśmy traktowali to środowisko jako ruch społeczny po pierwsze, że jest to ruch nowoczesny to znaczy ten nowy ruch społeczny, który nie ma w zasadzie charakterystycznej dla starych lub społecznych struktury nasz jest struktura logiczna horyzontalna pozbawiona przynajmniej nic o tym nie wiemy pozbawiona jednolitego ośrodka kierowniczego to jest pierwsza sprawa druga no każda działalność zbiorowa nie ma wątpliwości, że ruch społeczny jest działalnością zbiorowo stawia sobie pewien cel, a tym celu żeśmy przed chwilą w tych celach to jest dosyć szerokie pojęcie o tym w celach przed chwilą żeśmy sobie powiedzieli, a więc cel niewątpliwie psimi z tego co tych publicznych oświadczeń wiem jest artykułowane i kolejna rzecz Noto skoro jest to celem jest to również jest dążenie do zmiany w tym wypadku tej zmiany, która pozwoliłaby chronić wolność w sieci, a więc atakuje się wszystkich, których grupa uważa za tych no, którzy łamią wolność sieci ograniczają dyskryminują nadzorują itd. tak dalej tutaj trochę przymiotników to z czasowników by się uzbierało to jest, gdy drugi element czy trzecia sprawa to to co jest największym problemem w przypadku wszystkich ruchów, które no lokują się w przestrzeni wirtualnej przestrzeni internetu mianowicie bariera przejścia od kliki wiz, bo to znaczy tego, że ktoś tam klika czy aktywizmu to są różne określenia generalnie od tego, że moja aktywność ogranicza się do laików np. na Facebooku albo do tego, żeby komuś przyłożyć w mediach społecznościowych grube złote albo do podpisania petycji online to jest właśnie do działań Real i trzeba pamiętać, że przynajmniej do jakiegoś czasu anonimowi takie możliwości udowodnienia to jest ten projekt siano ludzi te manifestacje, które wówczas miały miejsce, więc do pewnego stopnia ma to wpływ także na działania realne i czwarty element, który moim zdaniem, jeżeli mapa ruchów społecznych to jest nieprawdopodobne bogactwo różnych form zjawisk myśli koncepcji dążeń tak dalej, jeżeli byśmy potraktowali to środowisko jako ruch społeczny no to niewątpliwie jego miejsce to byłby ruch protestu to znaczy ten, który artykułuje postulaty wobec rządzących przy czym często są to rządzący państwami, ale bardziej ma wymiar globalistów czyny, bo te wszystkie dobrze się sama się zresztą natury przecież nie ma granic tak rozumianych granice choćby państwowy, więc siłą rzeczy te postulaty są adresowane jednak pod adresem rządzących czy to w poszczególnych państwa czy rządzących decydujących o losach świata w ogóle i anonimowi protestują, czyli no to jest te by nie mieszczące się w klasycznych formach aktywności politycznej dążenia do zmiany klasyczne formy to wszystkim proces wyborczy tu przecież o tym nie ma mowy i tym sposobem dołożą wpływają próbują wymusić zmiany, które ich zdaniem wiążą się wolnością z szeroko rozumianą wolnością w sieci, więc mamy do czynienia z ruchem, który można nazwać ruchem protestu jak każdy ruch protestu jego formy działalności nowe ruchy protestu też zjawisko szerokie te ruchy niekonwencjonalne formy aktywności Obywatelskiej i politycznej ruchach protestu dla obejmują swoim zasięgiem się bardzo szeroką gamę działań od strajków manifestacji protestów, ale też do tych, które są związane z użyciem przemocy, czyli krótko mówiąc naruszaniem prawa i jak sądzę to co możemy obserwować w Realu to także grupa anonimowych, gdzie dokonuje w sieci, czyli działania wahają się od tych, które można by zaliczyć do takich wpisów łagodny, ale generalnie jeszcze nie naruszających porządku prawnego form protestu do tych, które są no ewidentnie przestępstwem już, więc tutaj mamy też szeroką gamę działań, które ta grupa albo ci, którzy się pod nią podszywają tego nie jesteśmy w stanie rozszyfrować podejmują się w marketingu jest taka praktyka, że jak tworzymy nowy produkt czy nową usługę próbujemy sobie wyobrazić naszego końcowego użytkownika w oparciu o badania my sami bardzo często zastanawiamy się kim jest dana osoba tworzymy tzw. persony marketingowe mówimy sobie, że to jest Ola, która ma 25 lat, która przyjechała z miasta średniej wielkości do Krakowa na studia dzień zaczyna tak zrobi to i to jej hobby to i to w chciał pan zapytać kim mogą być przedstawiciele anonimowych czy jak mówimy anonimowi mówi moich działaniach przed chwilą pan wspomniał o jak specyficznym takim rodzaju tego jak się organizują to ma pan przed oczami jakąś taką personę marketingową głos właśnie tu jest problem może Avatar by wyskoczyć, bo się czy Avatar to byłoby fajnie albo metaverse już o tym w tej wersji przyszłości takich wzorcowych Hager powiem tak można tego posłużyć się 2 zjawiska po pierwsze nie ma wątpliwości ze względu na umiejętności my anonimowi, czyli tam międzynarodówka ten ruch, który przekracza granicę na pewno należą do elit cyfrowych to poza dyskusją jest no przeciętny konsument internetu nie jest w stanie włamać się do systemów państwowych zgłasza te, które są bardzo dobrze zabezpieczone, więc to poza dyskusją to jest elita cyfrowa pierwsza rzecz, która niewątpliwie narzuca się od razu druga sprawa no to możemy możemy bazować, ale możemy się odwołać do re tych, którzy zostali ujawnieni to znaczy w tym słynnym filmie Brajana Plater będzie era ujęć, lecz jesteśmy Legionem nawiązującego zresztą do pisma Świętego do tych demonów internetu tam do Diabłów, które Chrystus wygonił od człowieka z Gadary Otóż w tym filmie były wypowiedzi anonimowych, którzy zostali ujawnieni między nimi przez wbija mieli delikatnie mówiąc problemy sprawę to jest minimum 10 lat temu, ale tamten portrety anonimowych to byli głównie ludzie młodzi i to rzecz jasna było wtedy związane z umiejętnościami cyfrowymi no nie ma też wątpliwości, że te umiejętności przez nich wówczas miały charakter generacyjna natomiast dziś ma pan rację, że już nie byłbym taki pewny, że ta persona marketingowa to właśnie taki młody no nie wiem sfrustrowany albo znudzony człowiek, który przepraszam za brzydkie słowo dla jaj wykonuje takie rzeczy albo z powodu szczytnych idei ja myślę, że to jest bardzo zróżnicowane już środowisko, ale wcale bym się nie zdziwił, że ze względu na umiejętności, że dominują tam jednak ludzie stosunkowo młodzi, ale no poza tymi, których siły bezpieczeństwa służb bezpieczeństwa państw ujawniły to niestety nie mamy innych danych, więc pewnie jest to środowisko pokoleniowo zróżnicowane natomiast jak mówię nie mam wątpliwości, że to jest elita internetu, więc jeżeli chodzi o umiejętności cyfrowe to góruje bezdyskusyjnie nad przeciętnym użytkownikiem netu, a jeszcze nie mogę powstrzymać kobiety czy mężczyźni a, toteż dobre pytanie, jeżeli znowu wracamy do tego filmu nieszczęsnego czyszczę z tego też skądinąd polecam chyba jest mam nadzieję, że dalej jest dostępny w necie ten film dokumentalny no totalny, że tak powiemy również były reprezentowane panie natomiast znowu nie podejmuje się tutaj oceny czy grupa tak amorficzne by tak no o bez jakieś trwałe struktury posługuje się my to jest albo praktyką równości płci rozumianej jako reprezentacja w tym środowisku tego już nie powiem, ale myślę, że to jest zróżnicowana także kurczowo grupa przepraszam za to pytanie może rzeczywiście brzmi dość prowokacyjnie, bo skąd my mamy wiedzieć, ale z drugiej strony kiedyś ze zdumieniem odkryłem, że paski informacyjne TVP tworzą kobiety co było dla mnie kimś bardzo głębokim szokiem nie ukrywam do tego nie wiedziałem, więc może zmienię zdanie na temat kobiet tak był kiedyś taki duży tekst w Gazecie wyborczej o tym kto tworzy paski TVP jak to wszystko dla zresztą widać ich przegapi, ale ten jest zróżnicowane no myślę, że to jest to poza pewną wizję świata to jest kryterium umiejętności ja no wolałbym nie nie głosić tezy, że umiejętności cyfrowe są dosyć ściśle związane współudział, bo to bzdura oczywiście i następne pytanie wspomniał pan w celach politycznych czy mają sympatie polityczne, gdyby to wybucha wojna między Chinami Stanami to kogo by poparli ci anonimowi to jest dobre pytanie to znaczy pchły atakowali Chińczyków jak Ameryka nów już dzięki mamy tu do czynienia z, o ile możemy sobie wyobrazić nie daj Boże skądinąd, bo taki konflikt to będzie dopiero dramat to przy tym wojna na Ukrainie to jest zabawa natomiast jeżelibyśmy mam nadzieję, że ten przykład posłuży do innej kandy nie wiem czy taka będzie tutaj pożyteczna, ale może jakiejś mierze określi też czy sympatie, jaki mam nadzieję czy zidentyfikuje sympatię tych osób, które w tym środowisku funkcjonują, dlatego że koszty między USA Chinami to jest konflikt 2 modeli zarządzania cyfrowego model amerykański rock oczywiście z wieloma zajęciami wahnięcia ami to jest ten model generalnie wolnościowy to znaczy model, w którym Amerykanie zresztą dwudziestego wieku choćby UNESCO powszechna deklaracja praw człowieka itd. przywiązują dużą wagę do wolnego dostępu do informacji problem w tym, że oczywiście rząd Stanów zjednoczonych ma w tym zakresie mniej do powiedzenia niż grupa Bahama to jest osobna już sprawa natomiast model chiński to jest model wykorzystywania internetu do kontroli nadzoru społeczeństwa, a więc model z tego punktu widzenia antagonistyczne, którym wolność internetu nie istnieje albo to co wolno w internecie określają władze, więc jeżeli miałbym się tego rodzaju posługiwać rozróżnieniem no to wydaje mi się, że większa sympatia była po stronie Stanów zjednoczonych, bo zwycięstwo Chin w takim konflikcie oznaczałoby, że model zarządzania cyfrowego, który święci swoje triumfy w taki nie dostałby się w noc znacznie bardziej popularny na całym świecie nie tylko państwa, które są państwami autorytarnymi dyktatorskim, bo to jest jakieś mierze zrozumiałe to tam się wodne kontroluje media kontroluje się opinię publiczną i Ilona istnieje, ale generalnie kontrola społeczeństw szeroko rozwinięta no to wtedy wydaje się, że ten model miałby święcił swoje dobre czasy natomiast mogę sobie wyobrazić też inny scenariusz to znaczy, że anonimowi atakują jednych drugich, bo do wrzenia rządu Stanów zjednoczonych to są dążenia, które no i zmierzają do porozumienia z wielkimi korporacjami, które wszystkim kontrolują media społecznościowe, jeżeli takiego porozumienia dojdzie to lód może być także stworzy się, ale to przy całym dla pozoru system, który będzie kontrolował internautów wcale nie będzie gorszy niż chiński no ale gdybyśmy mieli przymierzyć anonimowych do takiego tradycyjnego spektrum poglądów politycznych prawica lewica, gdybyśmy jak byśmy mogli ich premie spróbować określić i dać tu byłby problem, bo dla jednych to libertarianie czy nawet cyber anarchiści, którzy mówią o internecie bez żadnych granic nie tylko granic fizycznych niemal bez żadnej granicy kontroli ja, więc do takim możemy w tym czy libertarianie cyfrowi czy nawet cyber nareszcie, bo takie takie określenia czytałem na temat tego środowiska, ale z drugiej strony to co robią lepiej oceniać ludzi nie po tym co mówią, ale po tym co robią, czyli po owocach użyć biblijnego określenia po owocach ich poznacie, więc jeżeli tak no to wydaje się, że dominują tam sympatie, które byśmy nazwali no powiedzmy de poza tym wolnościowym także i silnie lewicowe przynajmniej dla części tego środowiska, bo najbardziej oni można by użyć określenia protest po kulturę, ale wydaje się, że to dosyć dobrze obrazuje, że dla nich największym wrogiem jest system ten system to są wszyscy ci, którzy czy sieci tworzą presję wobec, gdy wolności jednostki, a więc to nie tylko państwa korporacji, ale to kościoły choćby grupy interesów lobby itd. itd. więc to z tego punktu widzenia możemy takiej nawet sympatię przypisać, ale jeżeli miałbym tak próbować dziś umiejscowić na mapie to najprędzej to są wolnościowcy czy nawet wręcz anarchiści internautki w ja mam przed oczami liczby, które wziąłem z bazy danych statystyk przeciętna wartość strat w wyniku włamania na świecie to jest 1 włamania to jest 3 860 000USD łączna wartość premii, które ubezpieczyciele wypłacą z tytułu cyberataków w 2025 roku wyniesie blisko 20 000 000 000USD dlatego na koniec chciałem zapytać czy powinniśmy w ogóle wierzyć coś takiego aktywizm no bo nawet te protesty prawda anonimowych no one radę zawsze wiąże się z przekroczeniem granic prawa co nazwach aktywnie na szlachetnie wręcz legitymizuje działania hejterów, a może po prostu hakerzy po nie zostać hakerami dociera PiS taki tekst parę lat temu dziś w takiej pracy aktywizm takiej pracy zbiorowej swój tekst anonimowy zatytułowałem cyber przestępcy czy rycerze wolności i myślę, że to bardzo dobrze oddaje ten dylemat, który pan przed chwilą powiedział to znaczy 6 bardzo ułatwia ubieranie się szczytne szaty to znaczy robienia rzeczy wykonywania często działań, które no są ewidentne łamanie prawa i uzasadnianie my później tego szczytny mi celami właśnie wracamy do tego środowiska, że nie możemy zidentyfikować się może jest spora grupa tych, którzy potem brać się podszywają, żeby realizować swoje już mniej nazwijmy to szczytne cele to jest pierwszy czynnik drugi trzeba pamiętać, że te docent egzemplarz rachunki jak mawia łacińskie przysłowie, czyli przykłady pociągają to znaczy, jeżeli okaże się, że ci, którzy łamią prawo i uzasadniają to względami, które no mają charakter wzniosły no i z tego powodu przejmie opinia publiczna, ale często i organy, które stoją na straży prawa, zwalniając z odpowiedzialności oczywiście pociąga także innych także tych, którzy nią właśnie chcą zrobić np. dobry interes albo powiedzą przecież robimy dla was to jest wspaniały szczytny cel tą część działań anonimowych przejmie tych, którzy pod tym szyldem występują może budzić z tego powodu wątpliwości np. w przypadku Sony ujawnianie danych my kart kredytowych, które no jak każdy, kto jest nieco rozgarnięty inaczej wie można bardzo łatwo wykorzystać, żeby wyczyścić konta, więc to nie jest taka niewinna zabawa to znaczy te część przynajmniej działa, bo nie wszystkie te działania, ale anonimowych też plany kilka grup, a więc to co pan mówił włamywali się dla UE np. media rosyjskie tam zamieszczanie materiałów to jest jakby 1 rzecz druga to ataki dos, czyli sparaliżowanie serwerów najczęściej, ale mamy do czynienia również włamywanie się udostępnianiem danych, które są danymi innego najdelikatniej mówiąc wrażliwymi czy wręcz tajnymi i tusz kończy się zabawa to znaczy ja uważam, że tego typu działania mogą doprowadzić do skutków, które ta grupa no być może sobie nie wyobraża mogą się stać dramatem dla wielu ludzi tak cyber przestrzenie to jest przestrzeń, która może nam dać wiele przyjemności zabawy wolności, ale to jest przestrzeń, która może też zabić przepraszam za mocne słowa, ale no wyobraźmy sobie atak hakerski np. na elektrownie szpitale itd. na zarządzanie ruchem komunikacji, więc to nie jest aż tak już niewinny ja się nam wydaje ja no to jeszcze rozdarty to znaczy wiele z tych działań, które anonimowi do tej pory prowadzili no można by umieścić się takiej jak każdy z nas, który nie lubi często władzy w Polsce to szczególnie, bo nie ufa jeszcze tak dalej władze państwa nie lubi korporacji tak dalej to może się wydawać się dobre szczytne trafne natomiast no spora część tych działań już budzi moje mieszane uczucia, bo może krzywdzić innych ludzi, czyli imię wolności łamiemy wolności i naruszane prawa innych osób to już myślę, że każdy z nas powinien się dobrze zastanowić czy tego rodzaju działania godne są poparcia, ale jak ja jestem rozdarty znaczy to nie widzę jednoznacznej oceny czy to jest właśnie to są cyberprzestępcy czy to są rycerze wolności można powiedzieć, że to jest jakaś hybrydowa struktura, w której i to i to występuje i no też w związku z tym nie część działań trudno uznać za niewinne czy nieszkodliwe, bo mogą spowodować bardzo poważne konsekwencje no jest dobre pytanie czy ci, którzy np. ujawniają te dane włamują się i później wykradają dane, które są tajne poufne przy sobie z tego zdają sprawę czy też nie to jest dobre pytania NATO pytanie nie ma odpowiedzi na pewno mają bardzo dobry pan mówił marketing to znaczy potrafią bardzo dobrze nagłaśniać swoje działom państwa moim gościem był dr hab. Jarosław Macała politolog z uniwersytetu zielonogórskiego ja nazywam się Vadim Makarenko dziękuję do usłyszenia bardzo dziękuję gazety wyborczej partnerem programu Jutronauci jest Sebastian Kulczyk mecenas książki jutro jest teraz opowiadającej o szoku, jaki przeżyliśmy i o tym jak próbujemy oswoić poukładać świat na nowo
Zwiń «