Republikanie. Skąd się wzięła ta partia i jakie były jej losy?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dobry wieczór państwu przy mikrofonie Karolina Lewicka zapraszam państwa na audycję sprawy różna moim państwa dzisiejszym gościem jest dr Marcin Petelski Instytut amerykanistyki studiów polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego panie doktorze dobry wieczór dobry wieczór pani redaktor dobry państwu będziemy się dziś zajmować partią republikańską amerykańską partią republikańską rzecz jasna i sam już Kimi jej początkami na to, skąd się Partia Republikańska wzięła Rozwiń » jak w ogóle wyglądał na początku dziejów amerykańskich system polityczne ten system polityczny paradoksalnie był w historii Stanów zjednoczonych bardzo podobny do do obecnego systemu politycznego nie wiadomo dwu partyjny specyfika Stanów zjednoczonych jest taka, że tam z różnych powodów nigdy kolejna siła polityczna nie mogła się pojawić pośród tych 2 głównych czy oczywiście bywały tak dzisiaj w zakresie zresztą o tym mówi działają jakieś ugrupowania polityczne, ale bywał też oczywiście w historii Stanów zjednoczonych także te trzecie partie tzw. wypływały na scenę polityczną to się działo w sytuacji, kiedy następował jakiś przesilenia bądź zmiany to znaczy pojawiała się tak grupa polityczna czy trzecia partia tak nazwano, która wyrażała niezaspokojone potrzeby jakiejś części elektoratu bywało też tak, że ta siła polityczna nowo ujawniająca się zajmowała miejsce jakieś innej siły politycznej jednej z tych 2 głównych tak to umownie nazwijmy go samego zarania Stanów zjednoczonych tak pierwszy wielki spór toczył się między federalistów mi anty federalistów ami to był spór o to czy stany Zjednoczone mają być federacją tym czym się ostatecznie stały czy mają być taką luźną Konfederację Stanów, czyli tym czym były na początku, bo można powiedzieć jest to element takiego sporu, który w, jakim zakresie toczył się zawsze to czy będzie chyba w stanach Zjednoczonych oto, jaka jest rola rządu centralnego początków państwowości amerykańskiej ten spór był zupełnie zasadniczy, ponieważ część elit politycznych część elit politycznych tych, które wyłoniły się w toku walki o niepodległość tzw. rewolucji amerykańskiej czy tej wojny przeciwko monarchii brytyjskiej, która Ameryce przyniosła wolność państwowość pensji UP elity polityczne no żyły dobrze i też można powiedzieć utożsamiał się z ideą takiej niezależności Stanów już sama nazwa nad czym się chyba rzadko zastanawiamy ile z tej co Ameryka mówi Zjednoczonych tak naprawdę państwach Ameryki i z tej cła nie mówimy stany później rzeczywiście te Zjednoczone stany stały się Zjednoczone Zjednoczone państwa stały się Zjednoczonymi Stanami by tak przełożyć to ze wolnym tłumaczeniu na później po upadku tego sporu na korzyść federalistów wyłoniła się konkurencja w stosunku do owych federalistów, czyli partia demokratyczna republikańska to początkowo były bardziej właściwe kluby polityczne dopiero później partie bardziej masowe no i ten spór wówczas bobu spór wielkich 2 wielkich postaci amerykańskiej historii Alexandra Hamiltona i Thomasa Jeffersona 1 Hamilton reprezentował federalistów Jefferson reprezentował, aby demokratycznych Republikanów UAM to znów jest spór o to jak silny ma być centralny Hamilton uważał, że powinien być silny, a stany Zjednoczone powinny rozwijać przemysłu oraz uproszczeniu Jefferson uważał, że rząd centralny silny rząd centralny to zawsze jest droga do dyspozycji zaś silne rolnictwo oparte o średnich farmerów większych właścicieli ziemskich to jest prawdziwe społeczeństwo obywatelskie i prawdziwa gwarancja, że do rozwoju despotyzmu i dojdzie przecież mówił Thomas Jefferson od tego do spoty umówiliśmy się właśnie, wyrzucając stąd Anglików no wreszcie później po tych wszystkich przemiana, kiedy z kolei przed schyłek partii federalistycznej czy federalistów wyłoniła się partia demokratyczna fali tych przemian ona związana jest Andrew Jacksonem to jest taka ciekawa postać historii Stanów zjednoczonych prezydent, który odwoływał się bardzo silnie takiego nurtu nazwali nazwijmy go głównie populistycznym, choć niekoniecznie musimy temu nurtowi nadawać tutaj bardzo negatywny czy pejoratywny wydźwięk chodzi o to, że w stanach tak jak już początków państwowości tak później toczy się ten spór w tym część polityków wykorzystywała taką idée reprezentacji tego prawdziwego ludu Jackson właśnie uważa czy stawia się w roli takiego, który takiego polityka, który chroni ów lud przed opresją elit i to właśnie w tym duchu rozwinęła się ta partia demokratyczna partia demokratyczna gra była partią no ba ogólnokrajową obok wyrosła partia wigów też była partią ogólnokrajową, ale partią no mającą chyba mniejszą zdolność do generowania poparcia ogólnokrajowego tutaj się ramy chyba do tego momentu, której będzie istotą naszej rozmowy to znaczy do narodzin partii Republikańskiej, bo między tymi 2 partiami będzie się toczył spór między nimi kwestie niewolnictwa właśnie tak sobie pomyślałam, że po tych wszystkich wielkich sporach, które dzieliły Amerykanów czas na też spór gigantyczne przed wojną secesyjną rośnie siła ruch przeciwników niewolnictwa tak i może warto powiedzieć o tym, że ten ruch wynikał z samej by takiego wielkiego sporu o to jaka ma być, jaki ma być miejsce niewolnictwa w stanach Zjednoczonych przypomnijmy, że struktura państwa państwowości amerykańskiej oparła się na kompromisie, iż niewolnictwo dopuszczalne jest w stanach południowych natomiast nie ma niewolnictwa w stanach północnych i rzecz polegała na tym, że cała ta całe życie polityczne Stanów zjednoczonych cała struktura państwowości amerykańskiej oparta była na idei równowagi naczynie może być Stanów niewolniczej więcej niż stan wolny nie może być stanu w wolnych, więc stanowiło liczy chodziło o to, że i te stany niewolnicze panicznie bały się zakwestionowania tego czy coś tak nazwali szczególną instytucją teraz do 2 sprawa jeśli można tutaj warto powiedzieć jednak pat jest taka, że sprzeciw wobec niewolnictwa rodził się na gruncie sprzeciwu o charakterze moralnym etycznym to zawsze był element dyskusji w stanach Zjednoczonych warto może o tym powiedzieć, że jeszcze początków państwowości amerykańskiej bóle rozmawiano o niewolnictwie, jaka ma być rola niewolnictwa, gdzie powinno być dopuszczalne czy on z czasem powinno zbliżać do wygaśnięcia czy nie czasem właśnie, kiedy i to niewolnictwo tak okrzepł na południu i stało się właśnie podstawą takiego specyficznego tak specyficznej struktury nazywa się w literaturze Helen folk i Okrasy, czyli taka taką demokracją lasy panów, więc to niewolnictwo stało się też te w ogóle pójdzie przestał dopuszczać dyskusję na temat na temat zniesienia niewolnictwa i zazdrośnie bardzo bardzo skrupulatnie pilnował tego, że niewolnictwo zostało w żadnym stopniu podważone a, a do podważenia mogła być zachwianie właśnie równowagi w ramach struktury nam państwowości amerykańskiej i druga sprawa o tym warto powiedzieć, że oprócz tej kwestii związanej z moralną ocenę niewolnictwa trzeba powiedzieć bardzo wyraźnie 1 rzecz znaczna część społeczeństwa północy, które to społeczeństwo opowiadało się przeciwko niewolnictwu, a opowiadała się ta część nie z pobudek moralnych tylko z powodu swojego wyobrażenia o tym, że niewolnictwo daje specyficzną przewagę Stanom południa w zakresie rozwoju gospodarczego myślę że, że to jednak trzeba powiedzieć wyraźnie społeczeństwo amerykańskie było społeczeństwem rasistowskim sama idea tej rasy anglosaskiej, która tak da się wykład dziewiętnastym wieku idea wokół tej skoncentrowana była cała ekspansja terytorialna Stanów zjednoczonych na zachód ta idea objaw innego przeznaczenia oto my Lassa rasa anglosaska ci lepsi lepsi od od miejscowych od ludności rdzennej pilot i Bianchi lepsi od tej ludności z południa, czyli dziedziców powiedzmy kolonizacji i hiszpańskiej, a więc dla tych Amerykanów przez to są katolicy prawie Czarni gruncie rzeczy, jeżeli chodzi o kolor skóry czy generalnie jesteśmy lepsi od wszystkich i nawet na północy, którzy opowiadali się przeciwko niewolnictwu opowiadali się zdecydowanie przeciwko niewolnictwu z powodu faktu, iż uważali, że nie można budować prosperity w przeszłości dobrobytu w oparciu o w oparciu o idee utrzymania dla innego modelu gospodarowania na północy innego na południu na północy muszę zapłacić pracownikowi robotnikowi rolnemu na południu właściciel niewolników ma przewagę nade mną jedyne co ich łączyło ich wszystkich to ekspansja na zachód wszystko właściwie dzieliło kas pytanie o okresie rozbije w gruncie rzeczy Republika amerykańska jest to co się nad dziećmi terytoriami, które oni będą włączali do do Stanów zjednoczonych na początku jako terytoria później jako stany to jest 1 kwestia druga to po to, o tym pani wspomniała jest to pytanie o te o te ruchy które, które były przeciwko niewoli słońce abolicja oni no i chociażby te ugrupowania polityczne tak jak np. partia wolnej ziemi w Sojusz partii, która opowiada się wprost no przeciwko za rozwojem osadnictwa przeciwko niewolnictwu Alka plonem tych ugrupowań polegał na tym, że i tutaj znów wracam do tego wątku, który pod podjąłem przed chwilą, jeżeli ugrupowanie polityczne stawiało w centrum swojej uwagi samą kwestię niewolnictwa to dla części wyborców, dla których sprawy moralne nie stanowiły sprawy zupełnie zasadniczej to ugrupowanie no stawiało się ugrupowaniem powiedzmy niekoniecznie pierwszego wyboru i fakt, że partia demokratyczna była partią ogólnokrajową powodował, że zawsze Demokraci na północy znajdowali swoich zwolenników niekoniecznie ta partia wolnej ziemi chociażby była w stanie przyciągnąć tych, którzy potencjalnie mogliby przeciwko niemu niewolnictwo się opowiadać prawda powiedział pan panie doktorze pojawiała się wątpliwość pytanie co ma się dziać na tych kolejnych terytoriach, które będą przyłączane do Stanów zjednoczonych tak tu muszę zapytać o 2 akty prawne, które dzieli kilkadziesiąt lat najpierw o kompromis mizerii z 1800 dwudziestego roku, a potem o ustawę o Kansas Nebrasce z roku 1800 pięćdziesiątego czwartego, która to ustawa już nas bardzo płynnie doprowadzi do narodzin partii Republikańskiej właśnie w taki kompromis, jeżeli był właśnie wyrazem woli i utrzymania równowagi między Stanami, które były niewolnicze Stanami, które były wolne przypomnijmy, że to się przekłada na Kongres i to się przekłada na głosy elektorskie, a jeżeli południe chciało dopilnować tego by na poziomie federalnym władza nie zakwestionowała tego co tak ukochali co uznali za istotę swojego stylu życia swojej gospodarki, czyli gospodarki niewolniczej to musi pilnować nie musiał pilnować tego, żeby nie doszło do zmiany tej równowagi właśnie w zakresie liczby Stanów wolnych nie wolno chodziło o to, że w ramach kompromisu i Zuli włączono do Unii stan Bzury w zamian za to, że utworzono wolny stan Maine na ustalony taką linię, która dzieliła tę część wolną część niewolniczą na 3006. równo leży NIK-u i by problem pojawi się później w momencie kiedy, kiedy tak pani powiedziała między tą tym kompromisem Zuli z roku 1800 dwudziestego roku, o czym pan pani redaktor wspomniała i tym tym tą ustawą kazał z obrazka tak naprawdę stanie się takim czynnikiem wyzwalającym po i powstanie partii Republikańskiej, a później głęboki kryzys państwowości prowadzący do wojny domowej są nimi, bo najgorsza wojna w historii Stanów zjednoczonych ETO jest jeszcze wojna z Meksykiem i kompromis roku 1800 pięćdziesiątego tam już pojawi kwestia, która właściwie zacznie rozsadzać system, czyli idea suwerenności ludu a o co w tej w tej w tej sprawie chodzi rzecz polega na tym się zwolennicy niewolnictwa południowcy uważali, iż szansą dla nich jest to by przyjąć jako zasadnicze założenie dotyczące terytorium włączanych w przyszłości pamiętajmy, że mówimy o kraju budującej się kraju, który rozwija terytorialnie przyłącza kolejne terytoria w tym marszu na na zachód dla chociażby poprzez wojnę z Meksykiem w wyniku, której przyłączono ogromną część Meksyku do Stanów zjednoczonych i rzecz polegała teraz na tym czy ten podział na kolejnych terytorialsi będzie odbywał na zasadzie jakiegoś odgórnego podziału czy przyjmie się coś co południowcy postulowali nam się zasady, żeby ludność miejscowa takiego terytoria takiego stanu decydowała określana mianem zasady suwerenności ludu to ktoś odwoła się później polityk, który będzie no przez jakiś czas głównym adwersarzem samego Abrahama Lincolna, czyli Stephen Glass, ale ale, na które on będzie reprezentował stanie się twarzą lektura dyskusja sprowadzała się do tego, że ludność danego stanu może opowiedzieć się za niewolnictwem bądź przeciw niewolnictwu to 2 pod wagę ten element, który często z perspektywy europejskiej jest słabo widoczny to znaczy, że Amerykanie Jezu, przywiązują ogromną wagę do decydowania na poziomie stanowym dziś władze federalne jest nieporównanie silniejsza niż była kiedyś, a tak stany mają ogromny zakres autonomii swobody wewnętrznej wówczas uważano, że można by to oddać do sportu do woli Stanów decydowania stanu tak jak wiele innych w sprawie oddanych dla dla pół dla ludzi z północy to oni do pomyślenia 1 zasadniczego powodu nawet jeśli przyjąć, że na części terytorium niewolnictwo w ogóle by się nie przyjął z powodów klimatycznych to też warto wspomnieć, że gospodarka niewolnicza miała sens tylko określonych korzystnych warunkach klimatycznych tam można było uprawiać bawełnę to oznaczało, że coś co oni uważali za instytucję co się powinno po prostu ograniczyć zepchnąć do roli takiego skansenu politycznego niż ona będzie po powtórzmy na początku rzadko w tym głównym ludzie pojawiały się hasła w ogóle zniesienia niewolnictwa te ugrupowania, które ci politycy którzy, którzy cieszyli się sporym poparciem społecznym, a kwestionowanie instytucji niewolnictwa oni po prostu postulowali by ograniczyć do miejsca, w którym jest instytucja natomiast przyjęcie zasady suwerenności ludu otwiera wrota piekieł dla nich, dlatego że będzie można w tym momencie każdy kolejny stan włączyć do Unii, czyli do Stanów zjednoczonych na zasadzie na zasadzie właśnie decyzji społeczności Nike 0101. wyłomem była taka tak tak by taki kompromis w roku 1800 pięćdziesiątego Krym przyjęto, że Kalifornia zostanie włączone jako stan wolny to mówimy o tych terytoriach uzyskanych przez stany powojnie z Meksykiem, a z drugiej strony w nowym Meksyku Jutta tu zostanie przyjęta zasada suwerenności osadników czy osadnicy sami zdecydują wydawało się, że to jest kompromis jeszcze znośna, choć już ludziom na północy ten kompromis i no stanowi danie bardzo poważne wyzwania zamiast prawdziwy kryzys przyjdzie właśnie przy okazji ustawy z roku 1800 pięćdziesiątego czwartego sami jej pomysłodawca wnioskodawca nie spodziewał się, jaką awanturę polityczną głęboki kryzys rozpęta, kiedy zaproponował tę ustawę, która przeszła właśnie do historii, jaka jako Kazana praska ona przewidywała, że kwestia niewolnictwa w tych 2 Stanach zostanie pozostawiona do rozstrzygnięcia mieszkańcom tych Stanów, czyli jak rozumiem ta idea suwerenności ludu, której pan na traktor przed chwilą wspominano oczywiście to wywołało wściekłość abolicjonistów, gdyż jawnie łamało postanowienia układu zwanego kompromisem mizerii przeciwnicy niewolnictwa odbywają szereg spotkań związanych z projektem tejże ustawy to wtedy wykuwa się przyszła Partia Republikańska tak do jej jej rozwój ma związek oczywiście z tym, o czym pani wcześniej wspomniałam, czyli wspomniane przez pani redaktor ugrupowaniami, które odwoływały się do idei zniesienia niewolnictwa z tym, że partia wigów, czyli ta konkurencja partii Demokratycznej ogólnokrajowej partii Demokratycznej przeżywa kryzys warto może w tym momencie zwrócić naszą uwagę na 1 kwestię, że dziś, kiedy dziś patrzymy na mapę polityczną Stanów zjednoczonych to to paradoksalnie partia demokratyczna, która wyrasta wyrasta z tamtej partii Demokratycznej w pewnym sensie czy parki południowców jest partią wschodniego Zachodniego Wybrzeża często partią mniejszości amerykańskich to była partia białych opowiadających się za utrzymaniem tego co nazwali szczególną instytucją natomiast opozycja tej partii działa partia wigów problem z partii wigów polegał na tym, że ona nie była w stanie z skonsolidować tego zaplecza wyborczego, które odpowiadałoby się przeciwko niewolnictwu, dlatego że partia ta była rozbita w istocie rzeczy poprzez fakt, że ona funkcjonowała na północy na południu, więc teraz ta część tych z przeciwników niewolnictwa zbierały inne ugrupowania tam właśnie było takie ugrupowanie idą na ThinkPad, dlatego że oni w tym tak, ale takie specyficzne populistyczne ugrupowanie polityczne, które odwoływały się głównie do resentymentów anty imigracyjnego on był oparty na niechęci przede wszystkim do katolików pamiętajmy o tej rasie protestanckiej tym protestantyzm, który zbudował Amerykę łan Whyte anglosaski protestant czy biały protestant anglosaskiego pochodzenia ich później ten elektorat przejmą Republikanie oni po prostu tak to w polityce bywa odwołuje odwołają się do części resentymentu, a ponieważ tamta partia głównie na niechęci do imigrantów się opierała ja tym protestanckim korzeniu to Republikanie pośród innych ten element wykorzystanie po prostu i po prostu zagospodarują tych wyborców, a teraz tak jak mówię wydaje się, że przyczyn wzrostu pozycji w Republice to buble pojawienia się tej idei partii północnej czy opartej o elektorat na północy Stanów zjednoczonych partii odwołującej się do idei utrzymania jedności kraju przy jednoczesnym uniemożliwieniu rozwoju dalszego rozwoju niewolnictwa partii odwołującej się do pracującego białego człowieka, bo to o tym trzeba pamiętać jeszcze raz podkreślam ten charakter szczególny charakter partii Republikańskiej klas z 1 strony opierała się na idei zahamowania ekspansji niewolnictwa z drugiej strony powiadała my tutaj chcemy przede wszystkim białym ludziom ciężkiej pracy zapewnić możliwość osadnictwa na nowych terenach jak się rozprzestrzeni ta szczególna instytucja oni tam sobie na południe nazywają to uczciwie pracują pracujący biały człowiek nie będzie możliwości poszerzania swojego czy budowania swojego dobrobytu po prostu potrzebujemy tych terytoriów budować swój dobrobyt, a oni chcą zamienić na życie polityczne piekło rozpięte Ross Ross siadają niewolnictwo, uniemożliwiając zwykłym ludziom ciężkiej pracy funkcjonowanie właśnie tych nowych terytoriach w lesie pod osadnictwo nadają i wszystkie czynniki czyli, czyli fakt, że partia wigów nie była w stanie skutecznie przeciwstawić się demokratą to, że ustawa z 1800 pięćdziesiątego czwartego roku spowodowała głęboki kryzys w stosunkach północ-południe i głęboką niechęć północy Klaus należy po prostu południe bierze Unię za zakładnika swego rodzaju to na czym wymusza rozwiązanie to jest niedopuszczalne co więcej administracja doszło w Kazar do to po prostu walk wewnętrznych w ramach prac właśnie domowej powstały konkurencyjne dla siebie władze tego stanu co więcej rządząca administracja powiadają opowiedział się tylko po stronie jednego z tych jednej z tych władz znów, wystawiając je można tak powiedzieć północ, która uważała, że to jest absolutnie niedopuszczalne nawet inicjator tej nieszczęsnej ustawy jest czasem dzisiejszej perspektywy my się wydawało, że to będzie rozwiązanie tej ustawy lek. Nebraska uważał, że tak być powinno innymi słowy wszystko powodowało, że powstały warunki dla stworzenia nowego ugrupowania politycznego ta piękna nazwa Partia Republikańska, bo oni odwoływali się do idei Republiki Republika jest naszym dobrem Republika jest naszą wspólnotą im nasze ugrupowanie będzie broniło jedności chciałeś podkreślić oni koncentrowali na tym jak chronić jedność Unii i niewolnictwo jest jakby trzonem całej sprawy ale, ale dziś nikt nie odwoływali w istocie rzeczy w pierw kolejności kwestii moralnych lekko odwoływali się do tego, że nie można ulec szantażowi południa z różnych powodów w tym ekonomicznych no i imię jedności państwa to stworzyło właśnie taki taką glebę właściwą dla rozwoju partii Republikańskiej od 1800 pięćdziesiątego czwartego roku już 2 lata później wyborach pięćdziesiątego szóstego roku wystawili swego kandydata w wyborach prezydenckich i udało się wygrać zdobył 33% głosów hasłem była wolność wolna praca wolny kraj wolni ludzie do tej pory było 19 prezydentów z partii Republikańskiej ostatnio było oczywiście Donald Trump pierwszym był Abraham Rincon już najwyższy czas, abyśmy wprowadzili na scena panie doktorze tak no gigant amerykańskiej polityki historii jedna z najbardziej fenomenalnych postaci Amerykanie kochają różnego rodzaju listy rankingi zestawienia Abraham linką nieodmiennie okupuje ścisłą czołówkę wraz z George musi tonę, czyli ten pierwszy twórca niepodległej niepodległego niepodległą państwowość amerykański ten ten, który obronił jedność, bo pamiętajmy, że wojna secesyjna wybuchła jako wojna w obronie jedności jedności Unii jedności Stanów zjednoczonych on był powiązany z wigami, ale dość do ciebie wielkiej pracy, bo on jak wiadomo wyszedł z środowiska, które nie dysponowało da do osiągnięcia sukcesu życiowego to był człowiek, który był niesłychanie utalentowany Ney, który stosunkowo wcześnie i wcześnie no brak ruchu, jeżeli chodzi o dostrzeżenie by momentu historycznego, bo to jest to jest ważne jest, żeby zauważyć, że państwo wyszło tak taką fazę, że wymaga to zaoferowanie czegoś społeczeństwu czegoś nowego jakieś innego rozwiązania i on się stał jednym z nos głównych liderów partii właśnie partii Republikańskiej głosząc, że taki dom podzielony ostać się nie może, czyli że stany Zjednoczone muszą wybrać ścieżkę jedności, a ta ścieżka jedności to jest ścieżka, w której w południe zostanie, której to niewolnictwo ta szczególna instytucja zostanie ograniczona właśnie do roli z nią na południu odgrywa, ale ani kroku dalej anty uwagę na to, że on oczywiście miał negatywną ocenę niewolnictwa dla niego to było zło jak powiedział w 1 napisał w jednym z tekstów, jeżeli niewolnictwo nie jest złem to właśnie nie wiadomo co nim jest natomiast miał świadomość realiów politycznych to, o czym miałem okazję tutaj wspomnieć wcześniej, że dla znacznej części Amerykanów kwestia niewolnictwa jako wyzwania moralnego był absolutnie obojętna dla dla in kolejna sprawa niewolnictwa jego miejsce to była sprawa jedności Unii jedności państwowości amerykańskiej i tę w ten sposób tę kwestię podejmował to znaczy od swoich konkurentowi i na wskazywał chociażby zapisywał go, jaka jest pańskie jest pańskie stanowisko wobec faktu, że samo zwalczy organ w Kanzas decyduje o i statusie tego stanu na daczy czy możemy coś takiego dopuszczać cały czas chodziło o to jaki jest i jaka jest rola władzy Federalnej na co sobie władze lokalne mogą pozwolić jak zachować jedność jedność Unii czasem on takiego ta jego determinacja, a w wywalczy zniesienie instytucji niewolnictwa obalenie jej ostatecznym ona czy jego Wola polityczna zbiegnie się z jego poglądami na ten temat taką rzecz ujął, bo kluczowa była kluczowe było nastawienie ludzi północy to jest ciekawe zjawisko w lesie obserwuje w okresie wojny secesyjnej prawda, kiedy na północy wśród żołnierzy chociażby Unii dojrzewa przekonanie o tym, że Josepha sama instytucja jest złem powinna zostać zniesiona też przeciwne zjawiska się czyta listy chociażby tych żołnierzy rodzinne strony mają rasistowskiego języka używają są rasistami szosa glikol, kiedy stawiano go w toku kampanii wyborczej przed pytaniem o równość odpowiadał, że to nie jest tak rząd uważa np. że jego postulat prowadzi do tego rząd chciał widzieć czarną kobietę w roli żony prawda nie to nie tylko nie zmienia faktu, że niewolnictwo jako instytucja sama w sobie jest złem, ale tak odpowiadam jego ciężar argumentacji ból ciężar dotyczący jedności Unii uważa, że niewolnictwo próba w ogóle ekspansji tej instytucji Unii nie rozsadzi, ale oczywiście tych różnic było też dużo więcej, bo na początku lat 60 dziewiętnastego wieku, gdy Rincon, a wygra wybory prezydenckie to przecież północ południe Stanów zjednoczonych to są całkowicie różne regiony i nie tylko chodzi, że w południe jest grane, a północ jest uprzemysłowiony, ale w zasadzie, a właściwie nieprzystające do siebie regiony różne poglądy na politykę ekonomię sprawy społeczne prawda no oczywiście, ale ta najważniejsza kwestia sporna, czyli kwestia niewolnictwa, kiedy Abraham Abraham linką, a zwycięża w wyborach prezydenckich to te gorące nastroje chyba są jeszcze bardziej podgrzewane tym wynikiem tych wyborów, bo to było także Lincolnem był wybrany głównie głosami mieszkańców Stanów północnych natomiast w stanach południa nie cieszył się poparciem dlatego wybucha wojna secesyjna, więc w uproszczeniu, że południe uznało, że od, że oto powstała perspektywa ataku ze strony władzy Federalnej reprezentowanej teraz przez Abrahama Nikola na ich szczególną instytucję, czyli na niewolnictwo dopóty dopóki południowcy byli w stanie zagwarantować sobie swojego człowieka w białym domu mogą być północy byle był demokratą popierającym niewolnictwo dopóty był spokój momencie, kiedy północ czy układ sił okazał się taki, że północ wybrała prezydenta to południe po prostu zbudowało im do tego sprowadzała się sprowadzała się sprowadza się spór nadal sam wybór Lincolnem na urząd prezydenta u był tym czynnikiem który, który doprowadził do przesilenia politycznego to czy wszystkim powiedzieliśmy nieco wcześniej to były przesłanki prowadzące do tego przesilenia prędzej czy później rolnictwo jakoś musiało się skończyć się to był przeżytek nawet w tamtym świecie już projekt polegał na tym, że południe się uparł, żeby niewolnictwo utrzymać dopóty dopóki właśnie kompromis Miss dziury jakoś chronił tę szczególną instytucję NATO wtedy dopóty to funkcjonowało wybór Lincolna spowodował, że południe uznało, iż nie ma żadnych gwarancji nie ma tego bezpiecznika w białym domu czy prezydenta tryby, który by chronił interesy Południowej to doprowadziło do do kryzysu głębokiego do secesji kolejne stany występują z Unii to jest jeszcze luty 1001. roku Abraham linką został zaprzysiężony na prezydenta 4marca 1800 sześćdziesiątego pierwszego roku wtedy secesję nazwał unikałem prawnym stwierdził, że nie miał intencji by atakować stany południowe, ale nie zawaha się przed użyciem siły jeśli okaże się konieczne dla utrzymania jedności Unii i swoją mowę zamknął prośbą o odbudowę nad wyrażonej Unii, ale jak rozumiem pogodzenie się do nie było już mało mało możliwe skoro w zasadzie w kwietniu miesiąc kawałkiem tej umowie dochodzi do konfrontacji militarnej nie było już wyjścia doszło do buntu południa prezydent Stanów zjednoczonych musiał podjąć jakąś decyzję właśnie trudno było poszukać kompromisu w sytuacji, kiedy wszyscy widzieli, jakie jego stanowisko w sprawie niewolnictwa, więc południe dla południa nie był partner do rozmów on też ksiądz ochronić jedność państwa musiał wysłać wojsko, żeby tę jedność przywrócić to właściwie początek na tę datę opiera się cała historia tego tego konfliktu to, bo my tak zawsze myślimy o tym, że to była wojna niewolnictwo była jakimś sensie wojna niewolnictwa tylko miejmy świadomość tego, że tak naprawdę to była wojna o jedność Unii południe uznało, że Abraham Lincoln absolutnie nie zagwarantuje bezpieczeństwa ich stylowi życia w gospodarce dlatego postanowi dokonać secesji on jako prezydent Stanów zjednoczonych i miał wyjścia i musiał opowiedzieć się przeciwko próbie wyprowadzenia to tak naprawdę doszło do do wyjścia za części kraju z Unii w tym te spory toczyły już kiedyś w stanach Zjednoczonych to nie był pierwszy spór, kiedy stany próbowały prowadzić własną politykę nawet pierwszy stało się jednak na taką skalę i też wiadomo było że, że u źródeł leży spór o kształt państwowości amerykańskiej o to czy stany Zjednoczone w przyszłości będą w jakim kierunku potoczy się na rozwój stany Zjednoczone przy wiadomo, że zwycięstwo północy zdominowanej przez partię republikańską zdeterminuje kształt rozwoju gospodarczego dynamiki rozwoju społecznego Stanów zjednoczonych w przyszłości, więc to to był wybór cywilizacyjny po prostu to co się dokonało w latach 60 dziewiętnastego wieku jedną z ostatnich ofiar wojny secesyjnej chyba tak możemy powiedzieć busa był sam Abraham linką 14kwietnia 1800 sześćdziesiątego piątego roku zamordowany przez zamachowca związanego z południa całymi i inne czy Partia Republikańska wyszła z wojny secesyjnej wzmocniona tak, bo była partią która, której ida wygrała i określiła na długo charakter Stanów zjednoczonych to była partia, której baza społeczna zaplecze społeczne znajdowało się na północy, a więc to była partia sprawowała się raczej do rozwoju przemysłowego Stanów zjednoczonych pamiętajmy, że druga połowa dziewiętnastego wieku w szczególności to jest okres dynamicznego wzrostu gospodarczego tych wielkich krajów kapitalistycznych mamy na myśli w Europie Niemcy Francję wielką Brytanię oczywiście pierwszą ojczyznę kapitalizm ma na półkuli zachodniej to są rzecz jasna stany Zjednoczone bardziej południe po wojnie secesyjnej trzeba było uporządkować doprowadziły do kolejnych kryzysów cała polityka, jaką instrukcji jest na południe amerykańskim brzydkie słowa ona jeszcze będzie przypominane w latach sześćdziesiątych, kiedy będzie się toczył spór prawa obywatelskie wtedy działania ze strony administracji Federalnej będą okrzyki, gdy od nazywany ne na południu próbami drugi rekonstrukcji, czyli właśnie narzucenia rozwiązań prawnych przez partię republikańską Partia Republikańska czy prezydenci partii Republikańskiej forsowali zniesienie niewolnictwa jak wiadomo został formalnie zniesione chodziło o to żeby, żeby znieść dni te instytucje w praktyce wyzwolić czarnych na Amerykanów no rzecz jasna tras można by otworzyć dyskusję naszej rozmowy na temat tego jak długo trwało włączenie czarnych obywateli Stanów zjednoczonych do życia politycznego amerykańskiego, bo to, że Stali się wolni to nie znaczy, że Stali się ludźmi, którzy mają własność i nie znaczy staje się ludźmi, którzy mają prawa obywatelskie czy korzystają z Obywatelskiej formalnie nie mają, ale nie korzystają z nich z udziału w wyborach był znikomy do obecności wśród elit politycznych była była znikoma to Ameryka stanęła dopiero u progu drogi do pełnego włączenia grupy nazwanej później afro Amerykanami do do społeczeństwa amerykańskiego to co był to te spory w lesie toczyły w drugi powie 19 wieku między partią demokratyczną partię republikańską to był spory dotyczące w istocie rzeczy kształtu państwowości amerykańskiej gospodarki amerykańskiej chociażby tego czy, jakim zakresie powinny być chronione interesy południowców, czyli głównie farmerów Partia Republikańska to była partia północy, czyli partia przemysł tak już wspomniałem okazji wspomnieć, a więc partia chroniąca gospodarkę amerykańską chociażby za pomocą ceł ochronnych ceł protekcjonistycznych dla odmiany partie demokratyczne jako partia wyborców, którzy żyli z rolnictwa w głównej mierze o oczekiwała redukcji chcę po to, żeby napływała konkurencyjna produkcja przemysłowa do Stanów zjednoczonych to były spory, ale też się toczyły między północą po nim wiadomo Ameryka poszła w kierunku rozwoju gospodarczego, stając się bodaj 1800 dziewięćdziesiątym czwartym roku pierwszym producentem przemysłowym świata, czyli detronizując na tym też w tej pozycji wielką Brytanię ten, tak więc można powiedzieć Republikanie wygrali wygrali, znosząc niewolnictwo wygrali, określając kierunek rozwoju gospodarczego Stanów zjednoczonych dostawiają po prostu na rozwój przemysłu amerykańskiego to pewnie było nieuchronne, bo wiadomo było, że przemysł przyniesie większe korzyści, ale też polityka świadoma polityka administracji republikańskich sprzyjała takiemu modelowi rozwoju aż przyszedł wielki kryzys 1929 roku tak wszystko ładnie rozwijało tak szło do przodu no a potem potężne tąpnięcie Republikanie byli zmuszeni wówczas oddać władzę tutaj na 2 długie dekady tak długo oddali władzę tak tak przyszedł franki dla Roosevelt demokrata później rządził demokrata Harry Truman, ale też ciekawa rzecz, że jak wiadomo nowy ład i rządy Demokratów zmieniły nieco mapę polityczną Stanów zjednoczonych, bo pamiętajmy, że bardzo republikańska była partią tak głosowali także robotnicy amerykańscy natomiast po już dziś po nowym ładzie partia Republiki partia demokratyczna odkryła dla siebie albo inaczej, mimo że lepiej bardziej trafnie robotnicy amerykańska odkryli dla siebie partie demokratyczną, bo to jest do powoli by stała się partia także tej owych blokach las czy błękity kołnierzyk ludzi ludzi pracy fizycznej partia Republiki to co jest ciekawe to fakt, że Partia Republikańska nie odrzuciła tego interwencjonizmu państwowego, który zapanował w okresie nowego ładu jak Republikanie przyszli po drugiej wojnie światowej to wprowadzali modyfikację do polityki gospodarczej w stanach Zjednoczonych, ale nie fundamentalne to fundamentalna zmiana przyjść dopiero za Reagana przypomnijmy, że głównym nie wiem autorem czy twórca może twarzą modelu gospodarczego świata Zachodniego po drugiej wojny światowej właśnie nawet po New dealu był John Maynard Keynes czy jeden z głównych walk i tekstów koncepcji interwencja z państwowego to był życia Dixon czy prezydent z partii Republikańskiej, kiedy wiedział wszyscy jesteśmy rencistami to znaczy, że cała Coppoli etyka gospodarcza w istocie rzeczy czy jesteśmy demokratyczni republikańscy ona jest polityką jakiejś mierze większego bądź mniejszego interwencja państwowego to co odróżniało Republikanów Demokratów co jest pewną właśnie zmianą to fakt, że partia demokratyczna stała się partią opowiadającą się za rozwojem ustawodawca w zakresie praw człowieka, czyli włączeniem Afroamerykanów czarnych obywateli Stanów zjednoczonych do życia politycznego za desek regulacji natomiast Partia Republikańska powoli stawała się coraz bardziej konserwatywna pod tym względem jest pewne właśnie paradoksem historii, że partia Abrahama Lincolna partia, która zrodziła się w latach pięćdziesiątych dziewiętnastego wieku na gruncie sporu w stanach Zjednoczonych o miejsce tego co południowcy nazwali szczególną instytucją stała się partią konserwatywną pod względem stosunku do ustawodawstwa w zakresie do praw obywatelskich czy tzw. akcja firma piwnej tego wszystkiego się składał na próbę do takiego nie wiem trochę faworyzowania wypadków partii w akcje afirmatywne, a w wypadku w wypadku ustawy o prawach obywatelskich po prostu równouprawnienia obywatelskiego dla czarnych Amerykanów dla Amerykanów po to, aby Stali się pełnymi pełnego słowa znaczeniu obywatelami USA i to jest zmiana historyczna, która nastąpiła po drugiej wojny światowej Partia Republikańska partia północy stała się partią południa dziś spojrzymy sobie na matę, a zwłaszcza w wyborach prezydenckich zobaczymy, że południe właśnie południe kiedyś rezerwuar partii Demokratycznej głosuje na kandydatów republikańskich północ to wygląda różnie, ale trochę jednak inaczej ta półka, na której Republikanie się z rodzin-li i która dała republikanom zwycięstwo to teraz na koniec ostatnia kwestia ostatnie pytanie panie doktorze w jakim miejscu jest Partia Republikańska po prezydenturze Donalda Trumpa trudnym skomplikowanym, dlatego że tran jest inny niż elity republikańskie Trump jest protekcjonistyczny Trump opowiada się za jakiś rodzaj inne izolacjonizm amerykańskiego Partia Republikańska to była partia, która zawsze po drugiej wojny światowej opowiadała się Zhanga za zaangażowaniem Stanów sprawy światowe Partia Republikańska to jest partia Ronalda Reagana Partia Republikańska jest partia Georgea Busha seniora pamiętamy przecież z jego roli w okresie do transformacji Europy środkowo-wschodniej demokracji na przełom lat osiemdziesiątych dziewięćdziesiątych, więc można powiedzieć, że elity partii Republikańskiej znalazły się w trudnej sytuacji już w momencie pojawienia się Donalda Trumpa i bardzo mili wyjście i chcąc uczyć uzyskać władzy poparli Trumpa z całym dobrodziejstwem inwentarza, ale on też bardzo wpłyną na partię republikańską w tym sensie, że odwołuje się do elementów, które wielu republikanom są obce jak chociażby właśnie postulat wycofania się Stanów zjednoczonych ze zmieniania świata zaangażowania w sprawie światowe i to to co jest dla wielu Republikanów z sensem obecności amerykańskiej świecie jest jak z realizacją dawek misja amerykańska, jakkolwiek Dudy można by górnolotnie dopiero na poważnie to dla Donalda Trumpa jest zajmowanie się ma bardzo trafili środków stany powinny się zgadza prowadź na sobie mają wystarczająco dużo problemów na Chinach resztą świata trzeba się dogadać zaś część polityków republikańskich tak nie uważa, ale na spoty silną presją tego tej części elektoratu, dla której Trump jest punktem odniesienia i będzie to dla Republikanów kłopot w nadchodzących latach, dlatego że bez Trump ta nie da się wyłonić nowego kandydata partii Republikańskiej świat się bardzo zmienia kiedyś powiedział, że na pewno Trump nie będzie nowym kandydatem partii Republikańskiej teraz, bo różne rzeczy mogą się zdarzyć, ale nadal uważam, że nie będzie nowym kandydatem, niemniej bez niego nowego kandydata się w tej partii wyłoni dr Marcin Petelski Instytut amerykanistyki studiów polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego panie doktorze bardzo dziękuję za rozmowę za spotkanie, jakie dziękuję pani redaktor dziękuję państwu państwu dziękuję za wspólnie spędzony czas dobrego wieczoru niedzielnego życia do usłyszenia Zwiń «

Republikanie. Skąd się wzięła ta partia i jakie były jej losy?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 11:00

Najnowsze Podcasty

Czy brydż polepsza czy pogarsza nasze relacje z bliskimi

Książki. Magazyn do słuchania: Renata Lis o "Moja ukochana i ja"

Kalifornia Czesława Miłosza

"Pokaz polskiego społeczeństwa obywatelskiego" [marsz 4 czerwca]

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL