Koniec liberum veto, możliwość odwołania ministrów, trójpodział władzy. Jakie zmiany wprowadziła Konstytucja 3 maja?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

majówkowy poranek w radiu TOK FM Maciej Zakrocki dzień dobry ponownie teraz goście w naszej Świątecznej audycji jest pan prof. Adam Moniuszko katedra historii ustroju i prawa polskiego wydziału prawa administracji Uniwersytetu Warszawskiego dzień dobry dzień dobry panu dzień dobry państwu w sam król Stanisław August jak miał pisać konstytucję 3maja to to twierdził, że została ona oparta w głównej mierze na konstytucji Stanów zjednoczonych, lecz bez błędów w niej Rozwiń » zawartych no i została ta nasza zaadaptowana do warunków panujących w Polsce rzeczywiście często chwalimy się, że to pierwsza w Europie druga na świecie można dokonywać takiego porównania jeśli chodzi o ustrój państwa, który jawił się w konstytucji 3maja z konstytucją Stanów zjednoczonych pewnie tak to jednak są konstytucja z dosyć podobne w tym sensie, że z tego samego okresu pochodząca z, a na tych sama na tych samych ideałach podziału władzy trójpodział władzy oparta, a więc w tym sensie pewnie można natomiast oczywiście ono inaczej inaczej ustawiono o pozycję władzy wykonawczej w stanach Zjednoczonych inaczej ustawiono pozycję władzy wykonawczej, a w Polsce no to co widać przede wszystkim konstytucji 3maja to też jest, a dużo bardziej takie tradycyjne katedry i tradycyjny sposób opisywania pozycji ustrojowej Sejm, a jednak w stanach Zjednoczonych tworzoną o tak naprawdę, a parlament od podstaw przynajmniej to parlament federalny od od podstaw słowo oni tam zaledwie kilka lat praktyki funkcjonowania w Polsce jedną z funkcji podstawowych konstytucji 3maja było tak naprawdę przywrócenie sprawnego funkcjonowania, a Sejmu szlacheckiego, a oczywiście tutaj pewne zasługi osiągnięcia są była godną odnotowania już po 1700 sześćdziesiątym czwartym, a natomiast no cały czas gdzieś tam tworzyło niechlubna mogli w pełni warto, a w związku z tym no to dostosowanie polskich warunków ustrojowych jest tutaj, a jest tutaj bardzo widoczna natomiast to dość często się podkreśla literaturze, a że duże znaczenie miały co brytyjskie co prawda konstytucji tam nie było w takim sensie formalnym jednolitego aktu, a natomiast ta rodząca się tworząca konstytucja na materią, a w wielkiej Brytanii praktyka polityczna Wielkiej Brytanii, a rzeczywiście tutaj możemy znaleźć sporo wątków w naszej konstytucji właśnie objętych wrzątek zostają w zostały brytyjskiego chociażby ta pozycja króla jako o jak to konstytucja określała są przez się nic nie, czyniąc niczym do odpowiedzialności narodowej nie może być pociągnięta w stanach Zjednoczonych mieliśmy w liczbach do tej pory mamy pisma, a prezydenta konstytucji, a 3maja, a ta odpowiedzialność z głowy państwa króla była zdjęta no i by jeszcze już przechodzą właśnie do tych konkretnych rozwiązań zapytam w kontekście tych podobieństw, bo jednak w stanach Zjednoczonych wybiera się prezydenta tymczasem w Polsce wybieraliśmy króla stąd przecież przez wiele dziesięcioleci jak nie wieków wolne elekcje, a tu konstytucja wprowadza monarchię dziedziczną no można by powiedzieć przynajmniej właśnie laik może tak powiedzieć jak ja, że ta konstytucja no właśnie trwa trochę odeszła od tej Demokratycznej zasady wyboru tak to na pewno tak wygląda zresztą tu pewien użyto pewnego ciekawego zabiegu dzisiaj byśmy powiedzieli pewnego ciekawego zabiegi socjotechniczne go Otóż ten fragment konstytucji mówiący o sposobie powoływania monarchy, a zaczyna się od zdania stwierdzającego, że jest zachowany jest zachowały wolny wybór, a natomiast dopiero późniejsze późniejsze stwierdzenie w precyzował to, że ten wolny wybuch zachowany jest zaledwie w przypadku wygaśnięcia dynastii i możliwości wyboru nowej dynastii, a rzeczywiście to jest to jest duża, a duża różnica czy nawet, żeby po sobie uświadomić wielka zmiana tutaj zaszła warto pamiętać o tym, że do tej pory obowiązujący fundamentalna ustrojowa czy artykuły henrykowskie zaczynał się pkt 1 artykuły henrykowskie ich mówił o zasadzie wolnej elekcji o zakazie dziedziczności tronu mieć tu pod tym względem dokonano, a całkowitego przewartościowania pewnych idei, jeżeli chodzi o sposób obsadzania tronu monarszego i w tym kontekście na pewno, bo ma pan redaktor rację że, a tam sposób powoływania prezydenta Stanów zjednoczonych był dużo bardziej demokratyczne abstrahując od tego jak wyglądał wówczas prawo wyborcze w stanach Zjednoczonych jednak mamy tam na wybuch zapewnione to o warunkach polskich doświadczenie ustrojowe, a praktyka związana z wyborami no powiedzmy tak ostatnich 100 lat przed tą konstytucją 3maja była na tyle dojmująca im to w takim negatywnym sensie oczywiście, że zdecydowała się na ustanowienie monarchii, a dziedziczne, czyli Polska przecież tutaj jeszcze tylko powiem przecież proszę zwrócić uwagę, jakim skandalem zakończyło się sąd był Stanisława Augusta Poniatowskiego, gdzie pole elekcyjne został zostało otoczone przez wojska rosyjskiej i w takiej sytuacji wybierano dokonano tej ostatniej wolnej w cudzysłowie tutaj wolnej elekt w tak rzeczywiście ich różne łapówki pieniądze w tym wszystkim brały udział przez lata właśnie, więc na pewno nie jest akurat powód do dumy no dobrze to cena ta konstytucja 3maja mówiła o ustroju państwa powiedzieliśmy, że to monarchia dziedziczna no ale są jeszcze te właśnie w pozostałe elementy trójpodziału władzy, czyli władza ustawodawcza parlament, jaki służbowy tak utrzymano tutaj zasadę parlamentu wojskowe tradycyjnego, a zresztą mamy oczywiście to ustalona tradycją nazwy, a obu izb, czyli Sejm jako całości, a Senat izba poselska jako tych 2 części utrzymamy tradycyjne zasady obsadzania przynajmniej za czasów życia Stanisława Augusta Poniatowskiego obsadzania Izby, a na poselskiej i Senatu a bo tu przypominam, że sama obsadzany był przez króla, a w drodze nominacji dożywotniej na urząd senatorski na konkretny urząd ten, z którym związane było, a możliwość zasiadania w Senacie, a izba poselska tak naprawdę to wiele się nie zmieniło o dalej były sejmiki szlacheckie wybierali, na których Szlachta wybierała, a posłów, a więc pod tym względem od lat już wyłączności wprowadzenia 3maja utrzymuje tradycję, bo niesie znowu wydaje, że ograniczyła trochę prawo wyborcze w stosunku do walca, kiedy ta jest żądna słusznie zauważył pan redaktor, jeżeli oczywiście po ma od tej strony zerkniemy na to, a nie na samą ustawę rządową z dnia 3maja, ale do marcowe prawo o sejmikach to tam rzeczywiście mieliśmy, a sporo ograniczeń, jeżeli chodzi o czynne prawo, bo przede wszystkim wykluczenia szlachcie nieposiadającej, a i też ograniczenie tak naprawdę terminu posesją o wcześniej do grona szlachty posiadającej zaliczą właściwie każdego, kto pod jakimkolwiek tytułem prawnym posiada jakikolwiek kawałek ziemi, a no to jednak już doszło do znacznego ograniczenia tego terminu szlachcica posiadającego wykluczenia szlachcie nieposiadającej, więc tak naprawdę większość szlachty jak się jak się ocenia większość szlachty utraciła prawo wyborcze w tym ma w tym momencie, więc oni to słusznie pan zauważył zaś to ograniczenie było natomiast z punktu widzenia szlachty posesją lotów, a wiele wiele się nie zmieniło pod tym względem i tam możliwość wyboru zostało, a została zachowana, a jest unowocześnienie, jeżeli chodzi oto ona sama władza wciąż władzy ustawodawczej to pół rzeczywiście sposób powoływania był bardzo tradycyjny, a zmieniło się, jeżeli chodzi o władzę wykonawczą to już mówiliśmy sposób obsadzania tron, a na wprowadzenie monarchii dziedzicznej, ale zmieniło się poprzez wprowadzenie kilku nowoczesnych instytucji, a z formą mówiących nam tak naprawdę, a coś na kształt Pierre dopiero może nie pierwszy posiada nieustająco była wcześniej, ale coś na kształt rady ministrów mieliśmy ostra spraw, w których zasiadało 5 ministrów plus prymas jako przewodniczący komisji edukacji narodowej, czyli swoisty minister edukacji też, a zasiadali tam na kadencję dwuletnie, a i to było ciekawe to zastosowanie takiego szalenie nowoczesnego właściwie ten pierwszy taki jest taki system w zasady podwójnej odpowiedzialności ministrów czy TW władzą ustawodawczą parlament, czyli wprowadzenie zasady odpowiedzialności politycznej wotum nieufności, jakie możliwości pociągnięcia ministra do odpowiedzialności, a na prawnej w szerszym ujęciu konstytucyjnej, a przed przed sąd sejmowy za no przestępstwa związane z sumieniem rządu przede wszystkim, więc to był element bardzo nowoczesna i cała to jakby też dosyć charakterystyczne było oparcie całego systemu na zasadzie trójpodziału władzy oczywiście nam się może wydawać, że to przecież takie oczywiste skoro konstytucja jest podział władzy, a nie zawsze to tak konstytucja w późniejszych bywało, ale pamiętajmy o tym, że to jest pewna nowinka to powiedzmy to niecałe pół wieku funkcjonowała idea Monteskiusza wcielono ją życie tak naprawdę w stanach Zjednoczonych dopiero co zaczęto pomału wprowadzać, a w Wielkiej Brytanii no tutaj mamy już konstytucja 3maja 2 także się do tych, a zasad podziału władzy odwołuje dosyć ściśle z partią władzy wykonawczej od władzy ustawodawczej co wcześniej jednak było, bo ma za sobą dosyć mocno połączą czy można powiedzieć, że to rzeczywiście była nowoczesna konstytucja ona rzeczywiście zmieniała na tyle ustrój państwa, że dawała szansę, że to państwo teraz będzie funkcjonowało lepiej sprawniej, że nie będzie właśnie sparaliżowane np. tym często przywoływanym liberum veto mówiąc krótko nowych warunkach wyraźnego osłabienia Rzeczypospolitej czy można rzeczywiście traktować tę konstytucję jako narzędzie pomysł na jej wzmocnienie co oczywiście się o tyle nie udało, że było jeszcze inne czynniki, które spowodowały, że za chwilę tej Rzeczypospolitej nie był, ale powiedzmy że, gdyby były trochę inne okoliczności i trochę więcej czasu to wchodziliśmy przez konstytucję na ścieżkę właśnie takiego nowoczesnego oświeceniowego państwo tak myślę, że stąd zdaniem można się zgodzić a bo tak naprawdę tej tej praktyki konstytucyjnej było około roku, ale dniu funkcjonowania konstytucji tak naprawdę możemy powiedzieć tak nawet nie zdążono wszystkich założeń w niej zawartych zrealizować natomiast rok to był rok szalonej szalenie owocnej pracy, ale lata 9192 to jest naprawdę wysypać praw do nowoczesnych konstytucji sejmowych nowoczesne w tym w tym sensie, że wprowadzających nowe zasady sza modelu kłujące trochę państwo już na, a mogą oświecenia to jest początek tak naprawdę zalążek tworzenia nowoczesnej administracji Państwowej czy wrócą wcześniej było wielką słabością Rzeczypospolitej, a to jest zastanawianie się przecież proszę zwrócić uwagę, że konstytucja 3maja w ogóle nie poruszała kwestii związku polskich Litwa to co sprawę przemilczano broni, a to jest właśnie z zastanawianie się na jakich zasadach te 2 państwa czy też 2 człony Otóż są koncepcję tworzące Rzeczypospolitą mają mają funkcjonować, a to jest wreszcie stopniowo rozszerzamy zasadę domina aktywa minus ustawa rządowa rozszerzała się na mieszczą, a późniejsza ustawa o policyjnym kapituła, aby móc rozszerzała także na, a na Żydów, a w związku z tym opłata jedno fundamentalnych zasad praw obywatelskich zasada nietykalności osobistej, a wsi była rozszerzona w późniejszych ustawodawstwa zresztą, bo jak też, że twórcy konstytucji nie zakłada, że to jest konstrukcja zamknięta tam było założenie, że kolejne ustawy mogą umieszcza uzupełniać i tworzyć wspólnie taki system konstytucyjne, więc na pewno tak to była droga do tego, żeby tam ten ustrój państwa, a zmodernizować, żeby stworzyć takie nowoczesne państwo właśnie mogło oświecenia ową z już wprowadzenie nowoczesnej administracji Państwowej to to zarówno administracji centralnej jak i jaki tej administracji lokalnej, a jeżeli chodzi o funkcjonowaniu systemu politycznego to tak naprawdę mimo potężnej może nie tyle ilościowo potężnych sprzeciwów, ale jakościowo potężnych sprzeciwu wobec konstytucji 3maja, bo przecież jednak pewna część znaczna część podmiotów, a tu mogła występować, bo przeciwko samemu aktowi do te sejmiki, które się odbywało, zwłaszcza sejmiki ironiczne zresztą na początku roku 1992, a on przebiegły bardzo sprawnie to wszystko dawało nadzieja, że to zresztą państwo zacznie dużo sprawniej funkcjonować notą 1 słabością jak się okazało poza konstytucją tak naprawdę trochę już poza twórcami są reforma a kto był czas i okoliczności międzynarodowe są jednak w Tuszynie, którzy przeliczyli, jeżeli chodzi o potencjalną słabość Rosji czy też nie zaangażowanie plus, a sprawy polskie no ale to było, że naprawdę poza poza, a poza twórcami konstytucji, więc jeżeli chodzi o samą sferę modernizacji państwa to ona rzeczywiście tutaj, a bardzo wiele zmieniała i to krótka praktyka pokazywała, że to był krok w dobrą stronę i te nowoczesne państwo można było na tej podstawie na tej bazie konstytucyjnej książki no to takie będziemy dzisiaj pamiętali mam nadzieję, że nie tylko dzisiaj bardzo dziękuję za rozmowę pan jest rada Moniuszko katedra historii ustroju prawa polskiego wydziału prawa administracji Uniwersytetu Warszawskiego był nasz gość raz jeszcze dziękuję za dziękuję serdecznie do usłyszenia i zaprasza na informacje Zwiń «

Koniec liberum veto, możliwość odwołania ministrów, trójpodział władzy. Jakie zmiany wprowadziła Konstytucja 3 maja?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: ŚWIĘTA Z RADIEM TOK FM

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 15:00

Najnowsze Podcasty

Czy Polacy są technooptymistami?

Kampania dezinformacyjna prowadzona przez koncerny paliwowe

Czy wszystkie kobiety uważają, że Polska powinna być silnym i demokratycznym krajem?

Najtragiczniejsza powódź XXI wieku

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL