Komu (i po co) potrzebna jest jeszcze kultura?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

z nami jest prof. Iwona kurz film znawczyni badaczka kultury polskiej Instytut kultury polskiej Uniwersytetu Warszawskiego dzień dobry dzień dobry to zacznę od pytania, bo będziemy o kulturze rozmawiać trochę w kontekście nocy muzeów, która dzisiaj w Warszawie w Krakowie wczoraj była w piątku na sobotę w Warszawie dzisiaj będzie rozgrywać zacznę od pytania fundamentalnego, kto w ogóle jeszcze twoim zdaniem kulturą się interesuje kulturą wysoką dodajmy, bo też za moment Rozwiń » zapytam ten podział na kulturę wysoką kulturę niską Night on jest sensowna, ale po co komu kultura dzisiaj no jak w pierwszej wersji tego pytania odpowiedź byłaby taka, że właściwie wszyscy w każdym razie bardzo dużo osób na drugi jest trochę będzie trudniej, bo właściwie trudno jest dzisiaj powiedzieć co to znaczy kultura wysoka to zauważyć podziały już dawno uległy pewnemu zatarciu, choć oczywiście są ciągle wydobywane przy okazji dyskusji o misji telewizji publicznej no teraz oczywiście przesłonięte innymi tematami związanymi z telewizją publiczną czy np. kwestiami tego na co prawda państwo powinno płacić w związku właśnie działalnością kulturalną w właściwie po co komu kultura to jest pytanie po, dla której jest wiele odpowiedzi to znaczy spełnia ona bardzo wiele funkcji to jest oczywiście po prostu sposób spędzania wolnego czasu to jest przyjemność zmysłowa nawet jak się siedzi bardzo długo w teatrze to też chcieli tam dla tej przyjemności niezależnie od rozmaitych kosztów takiego wydarzenia 2 teraz np. prawdo premierze Krystiana lupę 6 godzin spektaklu, więc na pewno jest taka podstawa wspólna, która właściwie nie odróżnia różnych form obiegów kultury jeśli chodzi o odbiór, ale też są oczywiście funkcje poznawcze pobudzanie do myślenia tak to jest czy w jak był ciągły Namysł ta funkcja resztą wydają się pewnie jakoś mnie osobiście w każdym razie jakoś najważniejsza to znaczy to jest pole, w którym jak zostanie poddajemy namysłowi siebie świat, w którym funkcjonujemy rzeczywistość, której jesteśmy dowiadujemy się nowych rzeczy dowiadujemy się, jakby z sami są przez stawiamy pewne problemy do rozwiązania oczywiście funkcja integracyjna prawda czy zarówno w takim sensie czysto towarzyskim na wspólne spędzanie czasu jak integracyjne na wyższym poziomie wspólną twórca to twórca tak związana oczywistym, że mamy nie wiem właśnie jakiś postęp pewien wspólny zestaw symboli tekstów, które jakoś określają albo, których możemy rozdać na środku trzyma, ale one są nasze wspólne prawda, więc tych funkcji ciągle jest bardzo dużo one ciągle są aktywne oczywiście w różnych obszarach z różną intensywnością też ze względu na zmieniono kultury prawda pojawienie się cyfrowo ości to jest takie rozproszone pewnie ale, ale tak ciągle to jest bardzo wciąga uczony kultura po co się to był 1 skądinąd takich podnoszony często argumentów w dyskusjach o tym co się działo w trakcie lockdownu że, że tu kultura paradoksalnie dostęp do kultury paradoksalnie właśnie dzięki rzeczywistości wirtualnej na co dzień oskarżonej o raczej spłacanie przekazu i promowanie rzeczy niekoniecznie głębokich wartościowych może tutaj właśnie mieliśmy te wszystkie wielkie muzea, które otworzyły bezpośrednio za darmo dostęp do swoich archiwów jakieś galerie, które można było odwiedzać wirtualnie i że to był czas dla kultury bardzo korzystne w tym sensie to potwierdza to w na myśli, że to bardzo jednak ambiwalentne właśnie, dlatego że min między dlatego właśnie, że wiele innych funkcji poza taką prezenty styczną nie mogło być nie mogą być realizowanych żydowski właśnie tak z integracyjne czy w wspólnotowe poza tym też nie w nie wszystko da się jednak osiągnąć w sieci prawna, więc w tym sensie tutaj nie da się tego tak przedstawić poza tym zwrócę tutaj uwagę, że kultura w dużym bardzo cierpiała na pandemii właśnie, dlatego że można być jedną z głównych ofiar lockdownów prawda od piaru szkolenie dla czynności orzeczenie natomiast zamykane były galerie muzea kina teatry itd. itd. ale to bardzo kultury ucierpieli tak sądzono i Węgry to zresztą ciekawe, że w przy okazji takich kryzysów właśnie wtedy wracają też pytania o rolę kultury prawda myśmy zresztą na początku pandemii rozmawiali trochę o tym wracają pytania właśnie po co kultura teraz mam kolejny raz te dyskusje związane z wojną Rosji prawda będzie też jestem zamiar właśnie z 1 strony jakoś, podważając sens działań kulturalnych to znaczy jak można zajmować teraz sztuką skoro jest wojna z drugiej strony mamy jednak bardzo dużą aktywność kulturalną nadal Ukrainie mamy dyskusję oczywiście zrobić kulturą rosyjską, która też jednak coś jak pokazuje, że nagle te symboliczne teksty te symboliczne formy mają znaczenie prawda skoro tak tak tego rodzaju debata czy Asad z nimi robić w w czasie wojny w to jest bardzo ciekawe pytanie, a co z nimi robić swoje zdanie serwis kulturą rosyjską czytać rosyjskich pisarzy nie czytać w jak kto chce bym powiedziała tak natomiast tutaj oczywiście jakieś siły absolutorium ktoś nie ma teraz chęć na czytanie nie wiem Dostojewskiego, ale też pamiętać, że mamy np. w teatrze powszechnym można obejrzeć spektakl nastrój, który opiera się na badaniu Sorokina, który jest wielką krytyką imperializmu rosyjskiego i takiej męską centralnej kultury rosyjskiej jest to spektakl zrobiony przez aktorów białoruskich ukraińskich, a więc tutaj oczywiście jest jakby decyzja ich wybór myślę, że zabiegi trochę konstrukcyjne jak rozumiem tak tylko one płyną z wnętrza samej kultury rosyjskiej tak nie jest może dominujących w niej nurt nie stać ale, ale jest to jest język tego euforii językiem rosyjskim wielu seansach tego tego słowa aktor tego po medale to jest droga na ciekawy przykład na to, że kultura bywa tematem żywym i budzącym wciąż spore kontrowersje choćby właśnie cała dyskusja o tym czytać pisarzy rosyjskich czy słuchać rosyjskich kompozytorów et Cetera to jednak ludzi angażuje emocjonalnie, więc to pokazuje jednak żywotność kultury, choć oczywiście tutaj można też zastanawiać czy podejmują zawsze osoby, które rzeczywiście zajmują na co dzień słuchanie muzyki rosyjskiej to jest, aby taki temat tekstowy prawda, który pozwala wyrazić po prostu bardzo zdecydowane stanowisko w związku z wojną i zaczęliśmy trochę od tego rozróżnienia na kulturę wysoką kulturę niską powiedziała o tym, że to rozróżnienie jest problematyczna tam oczywiście istnieje cały szereg takich obszarów które, które są gdzieś pomiędzy, która właśnie trudno jednoznacznie zakwalifikować do 1 albo drugiego, ale czy, stosując starą dobrą definicję ostan pewną myślisz bylibyśmy wskazać w stanie coś co ewidentnie przykładem kultury wysokiej coś co ewidentnie jest przykładem kultury niskiej myślę, że nie wiem poezja Adama Zagajewskiego ewidentnie przykłada kultury wysokiej np. utwory zespołu Bayer full warstwie tekstowej są ewidentnie przykładam kultury niskiej często jednak wskazać białe majteczki w grupę zainteresowała może przeciwko te określenia po prostu troszkę służyły pana on oczywiście są dzisiaj mamy ten taki sezonowy spór zawsze w Polsce w kończącym się okazuje raport biblioteki narodowej na temat czytelnictwa wtedy zawsze wraca też dyskusja na temat no kto czyta to nie czyta się, że prawda, kto jak uczestniczy w kulturze tutaj bardzo wyraźnie tak zresztą takie stanowiska, które też pokazują, że sam język właśnie, w którym mówimy, że coś jest wysokie co jest niskie jest jeden z symptomów właśnie zniechęcających do tego, żeby w ogóle myśleć o treściach kultury tzw. wysokiej jak i treści, które są dostępne są dla ludzi prawda, więc w tym sensie tu bym ja bardzo lubię takie taką propozycję starą też Umberto Eco, która opisuje te napięcia poprzez dynamikę pojęcie innowacja powtórzenie prawda, że właśnie tutaj w tym sensie mamy do czynienia z tekstami, które opierają się na powtórzeniu pewnych rozwiązań formalnych i tekstowych no mamy propozycje, które proponują nowy język nowe formy nowe i nie treści to jest rzeczywiście płynne prawda napięcia pomiędzy pomiędzy nimi łącznie też z wskazaniem na to, że radykalne powtórzenie będzie ostatecznie dla odbiorców nużące radykalna innowacja jest w pewnym sensie niemożliwa, ponieważ prowadzi do kompletnej niezrozumiałości bądź nawet prawda działa, które jakoś to otwiera zupełnie nowe ścieżki musiały się jakoś odnosić do tego co już widzowie odbiorcy znali prof. Iwona kurz jest z nami teraz informacje, a po informacjach wracamy do rozmowy prof. Iwona kurz wciąż z nami raz jeszcze dzień dobre dobre rozmawiamy teraz o podziale problematycznym jak mówiłaś na kulturę wysoką niską odwoływać się do tych kategorii przez Umberto Eco wprowadzonych w to jest jak rozumiem lepsza siatka pojęciowa do rozumienia tego i oglądania tego co w kulturze się dzieje ta zaproponowana przez Eko, gdzie raczej kwestia pewnej powtarzalności czy stosowalności pewnych schematów i kontra innowacyjność jest metodą rozumienia czy klasyfikowania pewnych zjawisk nie właśnie taki taki podział na to co wysoko, a co, a co nisko walk Taxus tak sugerowała wnętrze z 1 strony wydaje się to poręcz mniejsza w opisie zjawisk, ponieważ nie zakłada wymaga od nas samych namysłu nad czym mamy właśnie do czynienia nie z góry zakłada, że pewne formy treści gatunki są wysokie albo niskie 2 nie jest obarczone tym ryzykiem że, krytykując pewne treści kultur jednocześnie krytykujemy ich odbiorców co pewnie nie wskazano jednak dyskusji publicznej przypomniał mi się wiersz Marcina Świetlickiego pt. stare chłopy prowadzą rowery na techno jest takim jest taki jego wierszy Świetlickiego, który sam mówi, że jego poezja bierze z zetknięcia kultur niskiej kultury wysokiej skądinąd korzysta z tych kategorii, ale tam jest taka figura Krzysztofa Ibisza Justyny Steczkowskiej, którzy rozmawiają ze sobą i Miś pyta Steczkowska, jaki są jak jest twój ulubiony film nie musi wymieniać tytułu wystarczy wymienić gatunek i powtórzona jest wersalka na końcu wystarczy wymienić gatunek co poniekąd jest właśnie, a propos tego co powiedziała, że myślenie w kategoriach gatunków, że takie są lepsze takie są gorsze jest cokolwiek bez sensu w dzisiejszym świecie, bo mamy mnóstwo takich twórców np. którzy korzystając właśnie z tych schematów gatunkowych w duchu Eko mówiąc to znaczy tych wszystkich rozwiązań, które tworzą pewne pole przed literatury gatunkowej robią z tą literaturą coś takiego już kompletnie przekracza granice gatunku w i wypływają na zupełnie inne wody dokładnie to samo jest w kinie prawda, który nazwał czytelne podziały gatunkowe historycznie były czytelne one z 1 strony zostały zniesione mamy po prostu całą masę dzieł, które w ogóle trudno wskazać 1 dominujący układ taki narracyjne, a z drugiej strony mamy na takim świetnym przykładem jest western, który w ostatnich właściwie już dekadach nie wie nawet nie latach jest narzędziem dla zewnętrznych polemiki z kinem amerykańskim jako pewnym narzędziem budowania właśnie wspólnoty prawda jest też taka teza prawda, że właśnie tożsamość amerykańska zbudowana na kinie, ale to w USA, który był tym skrajnym wyrazem amerykańskiego imperializmu początkowo początki w rynkowych latach swojego funkcjonowania potem stał się narzędziem krytyki związanej właśnie z ludnością rdzenną z też wprowadzenia takich wątków, jakby przekona tajemnice rowek montaż i teraz ostatnio psie pazury prawda, gdzie wprowadzane są walki jak podważające dominującą kulturę ostatnio też, która między zaczęło bez przebaczenia czy przedwcześnie za myślę, że można w wcześniej to pewnie ulokować bez przebaczenia Clinta Eastwooda tak to zresztą bardzo proszę jak 90 swoją drogą ciekawe reżyser pod tym względem właśnie, bo właściwie wszystkiego kolejne filmy były takimi filmami gatunkowym, które bardzo mocno, jakby podważały, jakby podejmował dyskusję właśnie z tą utrwaloną narracją w różne mniej oczywistym duchu tak biorąc pod uwagę takie jednak konserwatywne nastawienie samego tego twórcy, więc tu się różne ciekawe rzeczy dzieją, ale też mówimy oczywiście o te idą dziedzinie sztuki, która w ogóle w dominująca jest uznawana za kulturę popularną takt jest właśnie łatwiejszą w odbiorze, więc toczy się tutaj też na to trzeba wziąć poprawkę no ale tu jeszcze 1 wymiar by włączył do tej naszej rozmowy o kulturze, czyli wymiar ekonomiczny rynkowy kultura to też jest sfera, na której po prostu zarabia się ogromne pieniądze i to napięcie jest wydaje mi się dzisiaj też bardzo mocno widoczna, bo z 1 strony mamy takie teksty kultury, które są antysystemowe to znaczy, które uderzają pewne status quo właśnie kulturowo społeczno-ekonomiczna z drugiej strony mamy całą taką siatkę właśnie producencką Wydawniczo w instytucjonalną, która dba o to, żeby ta narracja główną nurkował w kulturze jednak status quo podtrzymywała chyba historia dzisiejszego Hollywoodu w dużym stopniu to jest właśnie o tym, ale też dzisiaj mamy opisywane to jest zresztą przez krytyków literackich w takie zjawisko wytwarzania arcydzieł literackich to znaczy produkowania takich książek, które są pozycjonowane na rynku z góry jako arcydzieła definiowane w ramach pewnej strategii marketingowej jako arcydzieła literatury właśnie dokładnie realizują pewną pewne wyobrażenie zapotrzebowanie ten schemat na to czym arcydzieło jest jak te relacje pomiędzy kulturą rynkiem, który kultura produkuje widzisz dzisiaj znowu to nie jest prawda jednoznaczna z 1 strony mam 1 strony mamy jeszcze w w Polsce w Europie właściwie całe państwo jako mecenasa no właśnie takim jednak odwołaniem do pewnych jakości do wartości wspólnota twórczy oczywiście różnie bywa prawda w Polsce to jest dużym stopniu podporządkowane jednak w polityce historycznej polityka kulturalna, a z drugiej strony właśnie jest rynek np. mamy coś takiego mamy prawda rynek gier komputerowych, w który w pewnym sensie mogę pozostaje poza nawet zasięgiem niekiedy badań dotyczących kultury prawda wydaje się, że to jest jakiś rodzaj rozrywki, która jak nie przynależy do świata kultury i NATO nawet jak nie ma dobrych narzędzi, żeby jakoś to łączyć wydaje się wniosek taki osobny świat prawda niezależnie od tego, że to są, jakby miliony osób, które poznają pewne narracje w jaki sposób bardziej aktywni na oglądanie telewizji cechą udziałów aktywności kulturalnej i rzeczywiście jest to mechanizm nie dotyczy tylko literatury jak sądzę to znaczy bardzo takiej zdecydowanej polityki producentów określonych treści, gdybym się tym przykładem jest Netflix prawda, który bardzo istotnie tylko produkuje filmy, ale też wytwarza pewnego rodzaju normy związane z tym jak te filmy powinny być prezentowane co dotyczy to dotyczy oczywiście zarówno właśnie pewnych rozwiązań scenariuszowych treści poprawnych politycznie to jest przecież jego ogromny producent docierający do bardzo dużej rzeszy odbiorców no i świata Zachodniego oczywiście z bardzo określonym przekazami też jak i co ciekawe w jaki sposób ten przekaz prawda też produkowane lokalnie seriale produkowane w Polsce na Węgrzech w Hiszpanii jednocześnie funkcjonują globalnie, ale tak jak działa właśnie tutaj podobnie z tymi arcydziełami, które de facto mają być bestsellerami tak jest prawda istnieje pewne prawie pewien kłopot potencjalny z tym jak to wpływa na jakość tych dzieł, które są jednak trochę przycinane prawda pod pewne zakładane oczekiwania widzów, bo to jest chyba taka najbardziej powiedziałbym trafna, a zarazem często często przywoływana linia demarkacyjna pomiędzy tymi 2 odmianami nazwijmy to kultury mówi się często że, że ta nazwijmy to popularna czyta właśnie bardziej oparta na pewnym schemacie ona utwierdza nas pewnym obrazie świata, który mamy ona daje nam pewien komfort emocjonalny przeżywania czasami różnych też oczywiście niekoniecznie sympatycznych emocji ale, ale PZN w pewnym komforcie na pozostawia na przed, spełniając na końcu też jakąś funkcję Niewiem taką, że wprawdzie trochę baliśmy, ale na końcu już okazało się, że szybko się dobrze skończyło natomiast ta kultura nazwijmy to bardziej wymagająca czy bardziej ambitna czy głębiej sięgająca ona stanowi wyzwanie dlatego naszego obrazu świata dla naszego komfortu często dyskomforcie nas oczywiście, pozostawiając i dlatego często mniej wygodna mniej opłacalna nie da się na niej tak łatwo zarobić pieniędzy no tak tutaj trudno z tym polemizować się, że zapewne wszyscy pewnie mamy potrzebę niekiedy obejrzenia czegoś co nas raczej pogodzić z samym sobą ze świętami po prostu przyniesie przyjemność, ale właśnie, że mówimy np. tych poznawczych funkcjach kultury właśnie tej kategorii innowacyjność znacie jakiegoś otwarcia na nowe to tutaj no mieliśmy już mówią dane laboratoryjne funkcja kultury jest bardzo dla mnie ważna wydaje się też ważną takim społecznym sensie tylko rzeczywiście ona na poziomie emocjonalnym bywa trudna NATO konfrontacja z tekstami, które nie przynoszą pocieszenia czy jakby nie potwierdzają od tego jaki świat jest bywa trudna to też na ten temat taka prawda też dyskusja chociażby związane z reprezentacją różnych mniejszości i prawda w Polsce takim wymiarem zwracanie właśnie uwagi na to że, żeby turystycznych odwrócić, że bardzo często te narracje, które dotyczą kultury gejowskiej osób homoseksualnych mają charakter ofiar zniczy i doznać to są właśnie są przedstawiane prawda w cierpieniu właśnie są jakimś ofiarami systemu społecznego jak niezależnie od tego, że ta może przedstawiać, zwłaszcza historycznie ich realną pozycję prawną społeczną realne emocje zarazem też buduje pewien obraz, który wzmacnia tego rodzaju doznania może w tym przypadku potwierdza, że świat jest zły oczywiście komfortu nie przynosi, ale w związku z nowości czy chcielibyśmy obejrzeć historię, która będzie na poziomie narracji przynosiła pozytywną historię, zwłaszcza że takie historie w rzeczywistości też są tak, ale też paradoksalnie będziemy mimo tego, że jest właśnie komfortu chciał będzie mogła mieć charakter zmiany sytuacji, więc tutaj pewnie nie ma takiej takich oczywistości ale by były zgadzam się z tym, że jest ta różnica pomiędzy czymś co nas zmusza do myślenia o niej albo wywołuje na niewygodne uczucie, które potem jakoś próbujemy prawda rozmienić co właściwie, dlaczego właściwie nie ten film czytam książkę zezłościł np. na ostatnie pole jeszcze do omówienia 4 na 3,5 minuty w mamy to kultura polityka to znaczy kultura jak też pole pewnej perswazji politycznej myślę, że w Polsce mamy żywy spór wokół właśnie tego typu kwestii dzisiaj też nie tylko w Polsce czas oczywiście o inne rzeczy wspomniałam trudno chyba też to jakoś szerzej myślę, że te widoczne gołym okiem właśnie ta polityka historyczna roli polityki kulturalnej bardzo widoczna w działaniach ministerstwa instytucjonalnych takich wspierających zresztą zacięta prawda od budowy pierwszego muzeum narracyjnego w Polsce muzeum powstania Warszawskiego, które było też właśnie wyrazem pewnego pomysłu na to jak edukować wychowywać za pomocą kultury też na to, że za pomocą jakich treści prawda dokonywać tak to jest ważne tutaj przykład druga rzecz to właśnie takie rozgrywanie można paść nastroju społeczne właśnie tutaj protestował przeciwko temu, żeby nazywać pewne praktyki niskimi, ale też często polityka prowadzona właśnie pod hasłem dostępności dla ludu to jest kwestia wprowadzenia na disco polo do telewizji prawda 2 takich imprez masowych organizowanych przez telewizję czy chociażby ostatnia dyskusja wokół zmiany na stanowisku dyrektora muzeum sztuki w Łodzi, gdzie Jarosława Suchana prawda Zastal ma zastąpić w ma zostać, lecz został właściwie zastąpiony to jest właśnie od od pod hasłem potencjalnej demokratyzacji prawda co akurat w przypadku tej instytucji wydaje się, jakby o tyle nie na miejscu, że ona historycznie trudną w kolekcji uprawniona została stworzona właśnie zmyślą o dziełach wymagających dla widzów natomiast przekonanie centrum sztuki współczesnej, gdzie ludzie przychodzą tak na koncert Jana Pietrzaka to jest powiedziałbym nieco wbrew jednak misji statutowi zadania tej instytucji też się tak wydaje wydaje się, że tutaj ta demokratyzacja jest naprawdę czysto populistyczną zagrywką w bardzo dziękuję prof. Iwona kurz film znawczyni badaczka kultury Polski Instytut kultury polskiej Uniwersytetu Warszawskiego dziękuję bardzo, bardzo dziękuję państwu też dziękujemy kończymy to wydanie magazynu sobotniego do dwunastej Kasper Gonera go realizował po dwunastej Szymon waluta wydawała przygotował oczywiście Katarzyna Morawska nazwa Tomasz Stawiszyński do usłyszenia dobrej pomocy Zwiń «

Komu (i po co) potrzebna jest jeszcze kultura?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MAGAZYN FILOZOFA - TOMASZ STAWISZYŃSKI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 20:00

Najnowsze Podcasty

Czy Warszawa nie umie się starzeć?

Serial o tym, jak powstawał "Ojciec chrzestny". Czy warto oglądać "The Offer"?

"Jak płakać w miejscach publicznych" Emilii Dłużewskiej

"Wędrówka tusz" - jakie jest miejsce zwierząt we współczesnym świecie?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL