Polskie skarby utracone w czasie II WŚ – historia FON-u i złota monetarnego

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia dobry wieczór we wtorek 12lipca wtorkowe audycje dotyczą historii Polski często tematy podpowiada tzw kalendarium, czyli wykaz zdarzeń, które miały miejsce akurat danego dnia w przeszłości co ciekawego znajdujemy pod datą 12 lipca moją uwagę zwróciła informacja, że tego dnia 75 lat temu samolotem z Londynu sprowadzono część zasobów funduszu obrony narodowej oraz trumnę z ciałem zmarłego tam 9lipca gen. Lucjana Żeligowskiego fundusz obrony Rozwiń » narodowej został utworzony na mocy dekretu prezydenta Rzeczypospolitej z 9kwietnia 1936 roku po to, by zdobyć dodatkowe środki na dozbrojenie armii i wojskowy program inwestycyjny kłamać pieniądze pochodzące ze sprzedaży nieruchomości ruchomości stanowiących własność państwa, ale stał się też patriotycznym zrywem społeczeństwa, które także chciał armia dozbroić stąd zaczęto organizować różnego rodzaju zbiórki aukcje często też ludzie sami siebie wpłacali lub przekazywali w naturze co tam wartościowego mieli jak policzono łącznie na koncie funduszu zgromadzono około 11 000 000 000zł z czego wartość wpłat i darowizn od ludności wyniosła do maja 1939 roku około 37 700 000zł środki gotówkowe zużyto na dozbrojenie armii dary rzeczowe w złocie srebrze wywieziono w 1939 roku z zagranicy losy tego skarbu w czasie wojny są fascynujące często sensacyjny, ale dzisiaj główny zajmiemy się tym co się wydarzyło po wojnie jak to się stało, że coś co było własnością wolnej Polski jej londyńskich władz w znaczącej części przekazano władzą PRL-u co więcej wykorzystano śmierć gen. Lucjana Żeligowskiego, który prosił by pochować go w Polsce naj przy okazji transportu trumny z jego ciałem przerzucona do Warszawy 350 kg złota i 2500 000USD co się z tym stało co się stało z ludźmi, którzy ten przerzut zorganizowali, jaki był los skarbu funduszu w kolejnych latach spyta o to pana prof. Grzegorza Nowika historyka Instytutu studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk zastępca dyrektora do spraw naukowych muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku ta historia jest też pretekstem by przywołać historię niemal w ogóle nie zna po fundusz jego ciekawe dzieje został dość obszernie przez historyków zbadane i opisany, ale w wyniku drugiej wojny Polska jak wiele innych państw utraciła jeszcze inny rodzaj skarbu złoto wiemy, że w trakcie drugiej wojny światowej Niemcy ratowały złoto wszelkiej postaci również to, które było zasobem banków centralnych i innych państwowych instytucji finansowych krajów okupowanej Europy kradzież złota następowała na różne sposoby m.in. przymusowe transakcję czy wcielanie zasobów złota poszczególnych banków centralnych to rajd z banku po wojnie w sposób zinstytucjonalizowany w ramach współpracy międzynarodowej próbowano to złoto odzyskać było to szalenie skomplikowane o kulisach tej operacji wieloletnimi przebiegu i efektach opowie nam pan Tomasz Korba doktorant historii na Uniwersytecie pedagogicznym imienia komisji edukacji narodowej w Krakowie, który właśnie w ramach swojego doktoratu ten mało znany epizod w naszych dziejach pata mamy, więc skarb złoto precjoza intrygę agentów, czyli wszystko to co czyni historie fascynującą i taka będzie ta audycja zaczynamy Maciej Zakrocki przedstawia jest z nami zapowiadany pan prezes Grzegorz Nowik historyk z Instytutu studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk zastępca dyrektora do spraw naukowych muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku dobry wieczór w dobry wieczór, zanim przejdziemy do tych wydarzeń powojennych, które nas dzisiaj doprowadziły do naszego spotkania oczywiście potrzeba przypomnieć co to był fundusz obrony narodowej może pominiemy już fundusz obrony morskiej, który był jego poprzednikiem, bo to trochę oddzielna historia, a rzeczywiście skupimy się na tym uchwalonym na mocy dekretu prezydenta Mościckiego z 9kwietnia 3006. roku, ale warto wspomnieć o tym wspomnieć o tej okręcie podwodnym zwanym też Łodzią podwodną Orle, który był przecież miał nosić imię marszałka Piłsudskiego był właśnie fundowany bardzo nowoczesne okręty podwodne był właśnie ufundowany tegoż z tego funduszu znaczy dofinansowany, bo po kosz był daleko daleko większy, ale taka była tradycja takie były dobre doświadczenia w tej materii noszący z powodu obrony narodowej już jest nieco później tak 3 lata, jeżeli powstaje 3006. rok pan prezydent Mościcki generalnie rzecz biorąc miał być fundusz na dozbrojenie wojska polskiego, które w tym czasie bardzo intensywnie w latach trzydziestych się modernizował i tutaj no państwo liczyło na ofiarność społeczeństwa również był taki specjalny fundusz, którego zbywano nieruchomości, które były no można powiedzieć własnością wojska własnością państwa były tam pewne dotacje ze skarbu państwa z pożyczki francuskiej, a także przede wszystkim liczono na dary zapisy osób prywatnych instytucji no i dochód również różnego rodzaju imprez sportowych imprez rozmaitych kulturalnych kwesty były organizowane składali się NATO i uczniowie szkół i harcerze i Gazecie, że warszawscy są takie fotografie jak to przekazują wojsku karabin maszynowy Browning z 30 i to były zarówno dary gotówkowe to znaczy takie groszowe można powiedzieć, że złotówkowych składki, ale ofiary ofiary życiowe najróżniejszego rodzaju precjoza złotych np. czy wybitny olimpijczyk Janusz Kruciński jakiś swój sygnał przekazał przekazywane były ze zegarki biżuteria numizmaty różnego rodzaju medale monety złote srebrne i można powiedzieć, że do 3009. go ku to był łup blisko 1 000 000 000zł no osiągnęła wartość tego tegoż tegoż funduszu funduszu obrony narodowej to jest to jest imponująca imponująca, że tak powiem skala jak na ówczesne czasy i ówczesne ius ówczesne polskie społeczeństwo przecież nie nie tak bogate doktor zaledwie kilkanaście 20 lat pokoju po pierwszej wojnie światowej to coś z tym skarbem dzieje jak wojna wybucha no jest zrozumiała właśnie stopień tego 1 000 000 000 nie wydano NATO dozbrojenie armii tak może nasze uczelnie są częścią główną powiedzmy materialną złotówkowy taką, która była w gotówce to część przeznaczana bezpośrednio na na fundowanie zresztą to była taka ogromnie istotna akcja łączności wojska ze społeczeństwem przekazywanie tych karabinów maszynowych itd. tak dalej, ale duża część tych wszystkich tych wszystkich elementów poza gotówkowych tych tych najrozmaitszych precjozów złota było ponad 200 kg blisko 2 pół tony srebra, a więc no i podać 12× tyle precjozów srebrnych zebrano wywieziono razem z ZUS wraz ze złotym polskim do Rumunii 3009. roku tam i tam w Bukareszcie no podzielono ten ten cały na 2 takie zasadnicza część złota z złoto zostało wywiezione no to służby wywiadu wojskowego polskiego zadziałały wywiezione zostało do Chartumu na terenie Sudanu, a więc na terenie imperium brytyjskiego natomiast srebrne von trafił przez Rzym do Marsylii i tam był zdeponowany w banku Francji w każdym razie oba oba te tt te fundusze wzbogacone dni potem dodatkowo zbiórką, która była prowadzona nadal w czasie drugiej wojny światowej wolnym świecie, czyli w Ameryce w Kanadzie, ale i w Ameryce Południowej, czyli łącznie jakieś 350 kg złota, tudzież 2500 000USD no i te 2 pół tony srebra zostały no i znalazły się w Londynie tam w dyspozycji rządu Rzeczypospolitej Ministerstwo Obrony Narodowej gen. Kukol zamierzał ten fundusz podzielić w ten sposób, że sir Branson miał być przeznaczony już nie na uzbrojenie wojska polskiego, ale na ofiary wojny w Polsce na pomoc rodziną sierotą tym wszystkim, którzy straci-li swój majątek i w ten sposób być rozdysponowywane natomiast w złotych fani złoty Fon został włączony do tzw. no niejawnego funduszu, który nosił nazwę Drawa to był kryptonim kryptonim takiej grupy w ramach polskiego wywiadu wojskowego oddziału szóstego łączności skrajem sztabu głównego naczelnego wodza i do tego dochodziło około 6,51 000 000USD, czyli złoty 6 szkół i 500 000USD miały być przeznaczone na dalsza praca niepodległościową w Polsce no, która była w tym czasie po prostu pod okupacją czy dominacją sowiecką, a i tak zamierzano to podzielić srebro na ofiary wojny pomoc pomoc wszystkim tym poszkodowanym przez drugą wojnę światową wiemy przecież te straty były ogromne natomiast złoto w ramach funduszu Drawa łącznie z tym, iż dolarami były miały być przeznaczone na działalność niepodległości takie było oczywiście zamierzenia natomiast stało się zupełnie zupełnie co innego to pan wspomniał naszego ministra obrony narodowej rządu na uchodźstwie gen. Kukiela, ale rozumiem, że ktoś podjął decyzję o tym że, żeby zajmować się tym tym skarbem specjalnie i do tego celu powołany został komitet 33, czyli gen. Stanisław Tatar płk Stanisław Nowicki ppłk Marian Rudnik no właśnie i i tutaj jakby się do rzeczy nie dziękuję to jest w ogóle sytuacja, która no i można powiedzieć przerosła i polityków i wojskowych i musimy wiedzieć, że polskie siły zbrojne na Zachodzie liczą od chwili zakończenia ponad 200 000 żołnierzy, z których część część wraca do kraju to można powiedzieć, że wracają głównie głównie Polacy z części włączonej do rzeszy, którzy przychodzili na na stronę na stronę aliantów prawda oni wracają do swoich rodzin natomiast duża część kadry Oficerskiej duża część również żołnierzy decyduje się to jest taka druga wielka emigracja na pozostanie no po prostu realnie, obawiając się część z nich straciła swoje domy wraz z linii oskarżona, ale i, obawiając się po prostu represji władz komunistycznych w kraju, obawiając się no rodzimego bolszewizmu i obawiając się samych Rosjan to są ci co przeżyli zsyłki z i wyszli z armią gen. Andersa z domu niewoli no, więc to jest po prostu dramatyczna dramatyczna sytuacja przy czym ten dramatyczny dramatyczny rozdźwięk, bo nagle dawni koledzy z wojska, ale również politycy, bo ten podział idzie przez radę narodową na uchodźstwie ten podział będzie przez rząd przecież no premier Mikołajczyk decyduje się na na powrót do kraju, bo sądzi, że tutaj w kraju on powinien itd. itd. rozmawia w dramatyczny sposób z prezydentem Raczkiewicz, który po prostu nie jest w stanie zrozumieć tego rozmawia z gen. Andersem, który nie jest w stanie zrozumieć, bo ostrzega wręcz Mikołajczyka czym to Grazie wszystko prawda ten próbuje no i niedziel członek rady narodowej Stanisław Grabski no strzały z czołowych działaczy narodowej demokracji, bo ma nadzieję i Łódź dziś rząd cokolwiek wchodził w skład krajowej rady narodowej w Polsce łudzi się, że tu może on cokolwiek no i wraca wielu ludzi wraca wraca, a myśliwski Stanisław Skalski no i m.in. kontakt z władzami Polski ludowej władzami wojskowymi tu pośrednikiem był attache wojskowy w Londynie Stanisław Kurowska o czasie wojskowy PRL-u oczywiście to jest oficer operacyjny z grupy grupy operacyjnej Śląsk 3010. roku, który całą wojnę przesiedział przesiedział w oflagu i inne można powiedzieć odcięty był od polityki polskiej, ale już przed wojną jak pisze w swoich wspomnieniach miał takie dosyć lewicowe ciągoty i ta grupa, którą pan w imieniu Stanisław Tatar Marian punki Stanisław Nowicki nawiązują z nim kontakt i mają zamiar chaos zamiar no przekazać z 1 strony przekazać ten złoty złoty Fon +6,51 000 000USD nazwany Funduszem Drawa łącznie do kraju na na odbudowę itd. itd. k oraz ten fundusz jest, że tak PEM no zużyty zużyty zupełnie odwrotny sposób jak rząd został po pierwsze, częściowo rozgrabione w PRL-u zaraz powiemy w jaki sposób sprytnie odwrócił, ale został rozgrabiony został użyty do sfinansowania najrozmaitszych działań no polskiego znaczy PRL-owskiego wywiadu wojskowego i tworzeniu siatek siatek również wojskowych wywiadowczych przeciwko państwom zachodnim na korzyść na korzyść de facto związku związku sowieckim sowieckiego jest marnowana na korzyść, gdy wywiad PRL-u, który przecież był całkowicie podporządkowany strukturom strukturą sowieckiego sowieckiego GRU także to jest to jest można powiedzieć dramatyczna sytuacja, dlatego że tak Gruta Tatar Hutnik Nowicki działa w ramach struktur polskich sił zbrojnych na Zachodzie z zewnątrz no k traktowana jest jako taka grupa niepodległościowa, która ma zamiast tworzyć tę konspirację w kraju walkę dalszą niepodległość natomiast wewnętrzne jest to grupa konformistów ludzi i no o opanowany jakąś ambicją odegrania niezwykłej roli w w Polsce ludowej, której nic nie wiedzą i Rosji sowieckiej, o której no być może też niewiele niewiele wiedzą ci ludzie wracają do kraju no i kończy to wszystko wie pan 1 wielkim 1 wielkim dramatem w tym do tego jeszcze za chwilę wrócimy czym się kończy historia jak wygląda historia tych osób natomiast 1 rzecznik może jeszcze ciekawiej mniej i słuchaczy no, że nawet, jeżeli przyjmiemy, że stworzono jakąś właśnie formalną strukturę w postaci tego tego komitetu 3 no to trudno też wyobrazić, że oni są zupełnie jakoś puszczenie samopas no ja rozumiem, że to się czas, w którym ile alianci zachodni uznają tymczasowy rząd jedności narodowej rząd w Londynie traci właściwie swoje znaczenie i oparcie, niemniej jednak istnieje czy na tyle właśnie już nie funkcjonuje normalnie, że można ich była sytuacji, że 3 była konspiracja oficera równo robi samowolkę taką tak to jest konspirację w ramach konspiracji w ramach działu szóstego łączności z kraju jest tzw. centrala Hel stworzona, która dysponuje ten fundusz Drawa rzekomo na działalność niepodległościową, a w istocie normalna rzecz na korzyść na korzyść wywiadu wojskowego Polski ludowej i cały ten transport zorganizowano właśnie dosyć sprytnie tu mamy akurat do pewnego stopnia rocznice, bo 9lipca czterdziestego siódmego roku zmarł gen. Lucjan Żeligowski jego ostatnią wolą duże, że chciał być pochowany na na ziemi polskiej a, wykonując tę rzekomą wolę gen. Żeligowskiego pod takim pozorem katafalk był zbudowany ze skrzyń ze Skrzynna amunicję Artyleryjską w tym i w tym katafalku przemycono częściowo częściowo zresztą tego dokładnie wie pan nikt nie wie, dlatego że my mamy więcej domysłów i mnóstwo sprzecznych sprzecznych relacji te to złoto 350 kg złota inna relacja żony podróżowało w teczkach wie pan z kurierami dyplomatycznymi między Londynem, a Warszawą, ale rzekomo w tych 10 czy 11 skrzyniach, które tworzyły katafalk przykryty przykrytym tak zielonym brezentem podejmowane były były na lotnisku te lata trumna zwłokami gen. Żeligowskiego i w tej właśnie w tych właśnie skrzyniach przywiezionych w ten sposób samolotem transportowym z Londynu wychowane w Warsza, a także władzach komunistycznej wysłały ten samolot dokładnie tak dokładnie tak no miało rzekomo już 350 kg złota już tylko 2500 000USD, ponieważ wie pan od tego momentu od tego momentu transportu złota nosy tego tego złotego Fonu, czyli tych najrozmaitszych precjozów no nie są nie są znane to jest obiekt można powiedzieć grabieży właścicieli Polski ludowej na grabieży na użytek własny, a hale, ale na najrozmaitszych operacji, które były montowane montowane przez służby służby wywiadowcze, że no i my tak dokładnie nie wiemy gdzie, kiedy i jak to wszystko się rozeszło część tego złotego Fonu potem została przystąpiono na na nas na złoto i to wszystko to wszystko wsią głowie pan wsiąkła w w w całej tej gospodarce Polski ludowej taką jaką, jaką jeszcze trochę obaj pamiętamy także my po prostu wszystko się to razem razem rozpłynęło i ludzie, którzy dopuścili się tego dopuścili się tego no zapłacili za swoją naiwność tną Mikołajczyk musiał uciekać Grabski zmarł w niesławie za Zaza k za swą naiwność polityczną natomiast 33 oczywiście w cudzysłowie mówiąc bohaterowie, których rzecz jest Ferrovial początku początkowo są, że tak powiem bardzo docenieni przez władzę nadzień wie pan czas jest dla samego roku odbiera, a to oznacza Tatara krzyża Orderu Odrodzenia Polski tak a, ale widzę też szarym Order Order lub Polonii wreszcie Gruta i awansowani są pan o nadaniu stosunkową 1 stopień także to nie tak nie tak wysoko no zajmują rozmaite stanowiska w wojsku, a tymczasem władze wywiadu komunistycznego Wacław Komar generał właśnie nos stwierdza, że to co oni zrobili to po prostu nie wierzy ud Wiecha zgodnie zgodnie z teorią zaostrzającej się walki klasowej więcej zwycięstw więcej w roku traktuje ich no no tylko jako wrogów wrogów Polski ludowej, którzy zamierzają dzięki temu funduszowi swoim stanowiskom kładą kontaktom jeszcze przedwojenni wszyscy 3 przedwojenni oficerowie drugiej Rzeczypospolitej wszyscy zamierzają stworzyć konspirację wewnątrz tzw. Ludowego Ludowego wojska polskiego kończy się to montaż sielanka można powiedzieć po 2 latach czterdziestym dziewiątym roku wszyscy w listopadzie i zostają aresztowani i toczy się toczy się śledztwo 2 lata to śledztwo trwa pre generałów tzw. tak tak proces generałów tzw. albo proces Tomb no szczegółowo dosyć opisany jest przez Mariana Osińskiego ta sprawa tutaj trzeba powiedzieć że, że Maria Rud NIK dopuścił się jeszcze bardziej karygodne rzeczy pan przywiózł manty nauką 500 teczek materiałów oddziału szóstego łączności z krajem sztabu sztabu naczelnego wodza i to doprowadziło do no demonstracji można powiedzieć czy wysypania około 12,51000 osób związanych z polskim wywiadem wojskowym kilkuset oficerów jest przesłuchiwanych no sam proces proces, który jest jest konsekwencją konsekwencją ich aresztowania w czterdziestym dziewiątym roku obejmuje około 100 oficerów tam zapada 38 wyroków śmierci żadnego z nich na szczęście nie wykonano one realne to jest no wie pan żyć żyć z wyrokiem śmierci rozmawiałem z tymi m.in. w między spółką wynikiem Apoloniusz za wiejskim, który był redaktorem melony i który opowiada aktor więzieniu na spacerniaku mu wiatr przyniósł kawałek gazety, które zwykle było używane do skręcania papierosów ma korki, więc ktoś pochyli o tym kawałek gazety on na tej Gazecie nie było wiele wiele tylko czarne czarne ramki to już było wiadomo że, że to jest no, a albo Bierut albo Stalin i że jest nadzieja, że może to się nie skończy wyrokiem śmierci także nota ta tak to się kończy to jest właśnie klasyczny przykład klasyczny przykład jak rewolucja zjada własne dzieci jak no rewolucja każe karze tych którzy, którzy zapatrzeni byli tą gwiazdy czerwono aż do oślepienia i czym się to jest czy się kończy po prostu to jest dramat znaki często dramatu Wojtkiem, bo nasze rozmowy panie profesorze kończymy to samiec tak no tak g Grzegorz Nowik historyk z instytucji politycznych panu zastępca dyrektora do spraw naukowych muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku nasi goście wielkie dzięki dziękuję do widzenia Maciej Zakrocki przedstawia, a teraz z nami i anonsowany wcześniej pan Tomasz Urban dr historii na Uniwersytecie pedagogicznym imienia komisji edukacji narodowej w Krakowie dobry wieczór dobry wieczór no właściwie mogłem powiedzieć oddaję panu głos, dlatego że rzeczywiście sprawa, której będziemy rozmawiali i jest w zasadzie mało znana pewnie w ogóle jakoś nie wyodrębnia szliśmy do tej pory kwestii akurat zrabowanego złota pan w swoim materiale na ten temat właśnie zwraca uwagę, że to wiem, że Niemcy w czasie wojny zrabowali złoto no i że po wojnie pojawił się problem i jak to złoto ewentualnie odzyskać jak podzielić na państwa które, które złoto straciły czy to w ogóle się dało, jaką przyjętą metodologię może zaś właśnie od samej idei tak o pomysł, że trzeba to złoto będzie jakoś zrabowane odzyskać z tym związana jest bardzo ściśle to w jaki sposób państwa osi głównie Niemcy rabowali złotą, dlatego że w naszym powszechnym wyobrażeniu grabież złota, jeżeli pomyślimy o rabunku złota to jest sytuacja, w której żołnierze Wehrmachtu zabierają duże statki ze sobą tak ją dziś jakieś worków i wywożą do do Berlina natomiast Niemcy w czasie wojny stosowali bardzo wyrafinowane metody grabieży części, nadając im pozór legalności, zarządzając rekwizycje, wydając kwit odpowiednie później przytaczali to złoto i niejednokrotnie fałszowali również pochodzenie tego złota, nadając fałszywe cechy identyfikacyjne, jeżeli mamy sztabkę złota to zazwyczaj oprócz informacji o tym, jaka to jest próba złota jak ma próbę udana sztabka mamy też informacje o właścicieli tak, jeżeli jest to złoto banków centralnych i Niemcy podczas chwili to robić mało tego Niemcy również grzejemy rabowali złoto od więźniów obozów koncentracyjnych złote zęby, które również później były przedstawiane i pod koniec wojny pod koniec wojny alianci wiedzieli, że to złoto było zrabowane podjęli pierwsze kroki, które miały na celu odzyskać no właśnie, ale jak uporać się z takim dużym problemem jak rozpoznać, kto do kogo to złoto powinno należeć, dlatego że Niemcy rabowali złoto praktycznie całej okupowanej Europy i w związku z tym jeszcze tanie, bo to tak jakby to muszę dopytać, ale właśnie no bo jeżeli się kradło sztabki złota sejfów bankowych to rzeczywiście gdzieś jeszcze była może dostępna jakaś ewidencja itd. natomiast jak w ogóle można było sobie wyobrazić chociażby właśnie kwestię tego złota, o którym pan wspomniał w końcowej części czyli, czyli rabowano go ofiarom obozów koncentracyjnych, gdzie to jak kojarzymy to przynajmniej z filmów czy książek czy jakiś lektur opisujący jak to wyglądało w no to po prostu to było z zabierane, jeżeli nie mówimy tylko złotych zębach taktyką w ogóle jak nasz kraj kosztowności zabierane więźniom no i gdzieś tam segregowane na tych rampa i mówiąc trochę w uproszczeniu wrzucane do 1 worka jak można było w ogóle czy ktoś ewidencjonować bardzo precyzyjnie wiadomo było każdego dnia ile tego złota było co się z nim stał tu w jak wiemy Niemcy potrafili być nawet w eksterminacji bardzo precyzyjnie i czasami zostawiali ślady właśnie ile złota przewieziono tak z danego obozu to były mamy pewne szczątkowe dane, które pozostawili po sobie naziści z, ale to właśnie też jest to jest duży problem to był duży problem jak złoto zwrócić i po wojnie alianci czy jeszcze w trakcie wojny alianci zachodni wielka Brytania Francja stany Zjednoczone zadecydowały, że restytucji, czyli zło, czyli zwrotowi będzie podlegało tylko złoto monetarne, czyli Tryzno to złoto, które były właściciel był własnością banków centralnych państw okupowanej Europy, bo jak wiemy liczy 6 osobom prywatnym już nie tak nie w tym w tamtym czasie nie jak wiemy dzisiaj w sumie żaden z banków centralnych nie ma waluta obiegowa waluta nie jest oparta o złoto nie ma złotego standardu tak jak było przed drugą wojną światową wtedy za to zadecydowano, że tylko złoto monetarne po pierwsze, mówiąc tak brutalnie z przyczyn praktycznych no właśnie w jaki sposób można byłoby się tutaj ubiegać o w zwrot poszczególnym osobom czy potomkom osób, ale do tego jeszcze do tego jeszcze wrócę, bo to prędzej czy później wróci to prędzej powrócić ze zdwojoną siłą to, że potomkowie ofiar Holokaustu czy w ogóle ofiary nie w tamtym czasie, które przeżyły nie otrzymały żadnego zaś zadośćuczynienia to wróci ze zdwojoną siłą w latach dziewięćdziesiątych natomiast w tamtym czasie podjęto decyzję, że złoto, które zostało znalezione przez wielką Brytanię Francję stany Zjednoczone w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec on będzie podlegało restytucji i największą częścią tego złota, które udało się znaleźć w puli złota, bo tak się to dokładnie nazywa stanowiło tzw. złoto frankfurckiej coś takiego było Otóż alianci już wspomniałem wiedzieli o tym, że Niemcy grabią złoto rabują złoto i pod koniec wojny w kopalni mer KRS w Niemczech odnaleziono złoto wraz z banku złoto różne kosztowności, które było, które były zrabowane i to była większa część depozytu realizm banku to złoto zostało przewiezione do Frankfurtu nad Menem, gdzie alianci ustanowili taką instytucję forum i część depozytu i coś w rodzaju syndyka masy upadłościowej po właśnie Poraj z banku i w różnych częściach okupowanych Niemiec alianci to złoto znajdowali czasami bardzo dosyć oczywisty sposób tak gdzieś to złoto było było w oddziałach banku czasami to złoto było gdzieś ukryte udało się dosyć niezwykłych okolicznościach odnaleźć i to złoto zostało zdeponowane następnie, że w banku rezerwy Federalnej w nowym Jorku i z banków Inglot rozumiesz stworzono coś rodzaju jakiś instytucji, która no zajęła się tą sprawą taki tak tak i wypracowano no właśnie jakąś metodę teraz podział tych znalezionych dóbr i na poszczególne państwa no ciekaw jestem wg, jakiego parytetu czy wskaźnika no i jeszcze jedno kluczowe pytanie pan wspomniał, że to wszystko się dzieje w zachodnich strefach okupacyjnych czy w takim razie no Polska, która znalazła się wiadomo, jakiej strefie nie okupacyjnej może wprost tak jak część Niemiec, ale wiemy, o co chodzi czy mogła jakoś aplikować do do dotycząca zachodnich w kwestii no swoich strat też tak zgadza się zgadza się punktem wyjścia do instytucji, której pan powiedział był paryski układ reparacje inny z przełomu 19351936 roku, który został podpisany, aby zaspokoić reparacje zachodnich stref okupacyjnych Niemiec jak wiemy Polska miała zaspokoić reparacje ze strefy sowieckiej natomiast ten układ mówił, że wykonawcą postanowień również odnośnie złota będą wielka Brytania Francja stany Zjednoczone i one miały stworzyć odpowiednie procedury, wg których to złoto miało zostać rozdzielone jednocześnie paryski układ reparacje eine dawał pewną furtkę pewną możliwość tym państwom, które nie były sygnatariuszami tego układów w tym m.in. w Polsce do tego, żeby w tej restytucji złota uczestniczyć i we wrześniu 1936 roku te 3 zachodnie państwa utworzyły komisję trójstronną do spraw restytucji złota monetarnego i wspomnę tutaj jeszcze pan zahaczył o też o te kwestie no właśnie, a co z sowiecką strefą okupacyjną Niemiec czy tam był złoty czytam jak złoto zostało odnalezione prawdopodobnie biorąc pod uwagę jeszcze dzisiejszą sytuację polityczną możemy się dowiedzieć tylko o tym z lektury tej materiałów rosyjskich, do których dostępu nie mamy natomiast z 3005. roku Stalin wyraził swój brak zainteresowania kwestią złota, które zostało znalezione w zachodniej Straw strefie okupacyjnej Niemiec co natomiast nie było też bezinteresowne, dlatego że patrzymy na Mapei kopalnia Merck RS formalnie rzecz biorąc znajdowała się w strefie okupacyjnej późniejszej sowiecki i to nie nie uszło związkowi sowieckiemu nie nie uszło uwadze później ten argument został wyciągnięty i ceną za brak zainteresowania tym złotem zachodnich stref okupacyjnych przez związek sowiecki była tak klauzula mówiąca, że Kreml będzie również zaspokajał roszczenia reparacyjne zachodnich stref okupacyjnych Niemiec z pewną część i do Polski również komisja Trójstronna, która miała swoją siedzibę w Brukseli wystosowała notę, w której wysłano kwestionariusz informują informację, która podawała informowała o jej powstaniu jak również zachęcała do wypełnienia kwestionariusza, w którym dokładnie określono co konkretnie, jakie roszczenia komisja będzie rozpatrywała, dlatego że jak można łatwo się domyśleć całość złota, które udało się zgromadzić po wojnie Dubai i tak mniejsza niż złoto, które zostało zrabowane i jest jeszcze 1 kwestia bardzo ciekawa, kiedy ja zacząłem zajmować się tym tematem myślałem, że co wyglądało mniej więcej w ten sposób, że najpierw alianci zgromadzili całość złota, a następnie została podjęta restytucja tymczasem restytucja gromadzenie złota odbywało się w tym samym czasie wynikało to z różnych z różnych przyczyn taką najważniejszą jest także w sporo złota w trakcie wojny trafiło do krajów neutralnych, a kraje neutralne np. Schweitzer, a Portugalia Szwecja miały bardzo różne podejście do tego do mamy bardzo różne podejście do tego czy to złoto należy oddać aliantów i tutaj w stany Zjednoczone stosowały mniejsze bądź większe środki nacisku np. w wypadku Szwajcarii zamrożono nałożono mówiąc wprost sankcji na szwajcarskiej zasoby polityków również firmy w Zjednoczonych i Szwajcer ja bardzo szybko zaczęła w czterdziestym szóstym roku rozmawiać z Waszyngtonem i przekazała pewną część złota, które znalazło się w toku różnych transakcji Schweitzer w trakcie drugiej wojny światowej, ale to nie była całość całość tego złota, które wtedy się znalazł i wróćmy może jeszcze dziś pan poza ich do tego wątku polskiego powiedział pan również Polska otrzyma możliwość wzięcia udziału w tym podziale otrzyma kwestionariusz który, który miał wypełnić i i zobowiązany każdy kraj w tym właśnie Polska była do przedstawienia dowodów na poparcie swoich roszczeń i tu w pana materiale znalazłem postać pana Mar Manfreda Laksa, który jak pan pisze przeprowadził coś w rodzaju właśnie taki no nie wiem czy inwentaryzacji czy wyliczenia w każdym razie ustalił, że Polska powinna zażądać jej to jest w 9 cyfr cyfrowa liczba 138700 jeśli ci 8530 kg złota czy wiemy, skąd się wziął ten wolumen i to co się stało z tym stylisty z polskim roszczeniem czy rzeczywiście udało się zgodnie z zasadami przedstawić dowody, że to rzeczywiście tak dokładnie wyliczone złoto zostało Polsce zrobiono z zrabowane powinno być zwrócone Otóż tak jak pan powiedział Polska przedstawiła roszczenia do ponad 138 ton złota niebywale wysoka niewyobrażalna kwota, jeżeli chodzi o złoto co takiego składało się na na te roszczenia to było m.in. złoto ofiar obozów koncentracyjnych to były szacunki, które zostały przeprowadzone przez ówczesne ministerstwo skarbu przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych to było złoto po drugie, też, które zostało zarekwirowane przez Niemców, które zostało zrabowane z kas kredytowych Grzesiu to było takie instytucje, w której na terytorium okupowanej Polski, gdzie obywatele mogli składać tak swoje depozyty i to też zostało zrabowane jak również złoto, które pochodziło z banku wolnego miasta Gdańsk, dlatego że wolne miasto Gdańsk, mimo że było tworem niezależnym to z miał swój bank i on pozostawał w pewien sposób zależny od przedwojennego banku polskiego mówiąc w skrócie od od polskiego kapitału od polskiego kapitału i większości roszczeń została przez komisję odrzucona dla rozumiem, że to się pojawia kwestia definicji tak także m.in. Polacy chcieli polskie władze odzyskać złoto zrabowane chociażby właśnie więźniom obozów koncentracyjnych to się nie zgadzało z tą definicją, o których wcześniej pan złota monetarnego dokładnie tak dokładnie po drugie, trudno sobie wyobrazić, aby ówczesne władze Polski, nawet jeżeli to złoto zostałoby przyznane, aby przeprowadzili sprawiedliwy podział tego złota dla potomków czy też żyjących ofiar, bo były przykłady Otóż w latach siedemdziesiątych, kiedy RFN przekazywało pewne środki dla tak dla ofiary niemieckich prześladowań one były fałszowane przez przez ówczesne władze w różnym stopniu natomiast, jeżeli chodzi o to złoto gdańskie to owszem, tutaj przyznano rację Polsce natomiast tutaj dała o sobie znać zimna wojna, dlatego że komisja powiedziała, że status Gdańska międzynarodowy przynależności Państwowej nie jest jeszcze nie był w tamtym czasie uregulowany, dlatego że formalnie rzecz biorąc po drugiej wojnie światowej miała zostać zwołana międzynarodowa konferencja, na której podpisano traktat pokojowy z Niemcami jak wiemy do tego nigdy nie doszło dopiero w grudniu 1970 roku po grudniu 1910 roku, kiedy po Polska podpisała układ z RFN o normalizacji stosunków wtedy jeszcze raz rozpoczęła starania o odzyskanie tego złota gdańskiego i wtedy udało się to złoto odzyskać, aczkolwiek też nie od razu, dlatego że wielka Brytania Francja stany Zjednoczone upomniały się o przedwojenne długi Gdańska, dlatego że Gdańsk miał pewne zobowiązania finansowe na, a jeżeli Polska sprawowała faktyczną władzę na tym terytorium to również te roszczenia musiały zostać zaspokojone i faktycznie w 1986 roku to zło co trafiło do Polski, aczkolwiek nie był jesz przed koniecznością epopei tego właśnie to wolne stanowisko sam SA z samo to, że to się ciągnie do lat siedemdziesiątych już jest niezwykłe, ale proszę powiedzieć, bo tak to niestety jest w audycjach żony szybko szybko ucieka czas czy udało się panu ustalić tak jak w przypadku tego Gdańska nie wiem jak ja jako jakiś końcowy bilans tych starań czy rozdziału tych pieniędzy innymi słowy ile ostatecznie do dzisiaj w Polsce z tego złota w ramach tego mechanizmu, którym pan opowiadał udało się odzyskać ostatecznie Polsce udało się zyskać 2474 kg złota, czyli prawie w dziej pół tony złota to jesteś Super auto niewiele z tego co na początku tak tak trafiliśmy w dokładnie natomiast jeszcze przed tak 1 PiS, dlatego że komisja Trójstronna formalnie zakończyła swoją działalność w dziewięćdziesiątym ósmym roku dopiero w 1990 ósmy roku i wtedy Polsce jeszcze na koniec przysługiwało 38 kg aż 38g złota natomiast ona została przekazana na specjalny fundusz na rzecz ofiar prześladowań hitlerowskich, który powstał po od 1998 roku o powstanie tego funduszu zabiegała apelowały głównie stany Zjednoczone wielka Berta Ania ta kwota 38 kg to ani dla państwa polskiego nie jest żadnym mimo, że to jest złoto to i tak nie stanowi dużej wartości natomiast nawet względów prestiżowych taką kwotę warto przekazać taki fundusz sygnalizował pan mamy dziś 3 minuty więc, żeby Szczerba powieszona wystrzeliła powiedzieć krótko o skandalu, jaki wybuchł właśnie w połowie lat dziewięćdziesiątych w kontekście historii, który rozmawia Otóż jak wspomniałem wcześniej Szwajcaria pewną kwotę przekazała pewną kwotę złota na to, że w latach dziewięćdziesiątych wybuch międzynarodowy skandal związany z rolą w Szwajcarii w trakcie drugiej wojny światowej już nawet nie tyle jako bankiera trzeciej rzeszy, ale generalnie je i jej roli, dlatego że tutaj Szwajcaria miała ambiwalentny stosunek do też do kwestii uchodźców pochodzenia żydowskiego wiele różnych kwestii i na kanwie właśnie tego skandalu udało się ustalić, że ta pula złota, która była z grupy, a ona przez 3 kraje w sumie coś co było taką tajemnicą poliszynela, że w tej puli złota było również złoto ofiar prywaty złoto ofiar po prostu i właśnie wtedy ostatecznie zaproponowano to jest przeprowadzenie dokładnego badania dokładnych badań co się stało ze złotem w trakcie drugiej wojnie światowej, jaką rolę miał Szwajcaria, a także wtedy zwołano międzynarodową konferencję w Londynie, która zapoczątkowała szersze dyskusje na temat zadośćuczynienia ofiar Holokaustu właśnie m.in. związanych ze złotem, które były zrabowane w czasie drugiej wojny światowej ich wtedy po tej konferencji taki fundusz został utworzony Kolska zadecydował właśnie, że to złoto zostanie przekazane podobnie jak jak inne państwa, które kiedyś złożyły error roszczenia do komisji przed prawie 50 ponad 50 laty tak czy można powiedzieć już już tak finale czy to co zapoczątkowano właśnie dziś tam czterdziestym piątym czterdziestym szóstym roku cała ta praca tej komisji Trójstronnej do spraw restytucji złota monetarnego, że to zostało definitywnie załatwiona, jeżeli chodzi o złoto monetarne, czyli to, które było własnością banków centralnych tak komisja ostatecznie w 1990 ósmy roku rozwiązała była jeszcze kwestia podziału złota dla krajów byłej Jugosławii, bo w latach dziewięćdziesiątych wybuchła wojna, ale tym to już zostało załatwione pomiędzy poszczególnymi krajami, które powstały po rozpadzie Jugosławii natomiast kwestia rabunku złota ofiarą zwykłym ludziom, bo to było tak naprawdę ofiary wojny ani banki to kwestia jest wciąż otwarta nie wiemy co się stało z całością złota, które było zrabowane szacuje się, że po wojnie udało się odzyskać jedynie 20% złota, które w trakcie wojny Niemcy zrabowali NATO nie jest oczywiście budujący budujących finał, ale to znaczy że, że może coś jeszcze w tej sprawie będzie będzie działo, chociaż trudno sobie wyobrazić lat po wojnie bardzo dziękuję za ten niezwykle ciekawą opowieść pan Tomasz Urban doktorant historii na Uniwersytecie pedagogicznym imienia komisji edukacji narodowej w Krakowie był naszym gościem bardzo dziękuję dziękuję bardzo, podziękowania też dla Karoliny Łacińskiej tradycji wydawała Krzysztofa Piesiewicza, który realizował Maciej Zakrocki usłyszymy jutro o tej samej porze Zwiń «

Polskie skarby utracone w czasie II WŚ – historia FON-u i złota monetarnego

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 22:00

Najnowsze Podcasty

Tina Turner – ikona LGBT

Miesięcznica, prof. Zbigniew Mikołejko w studiu

O wyborach z 4 czerwca 1989 r.

U-17. Karol Borys: Jest trochę żalu, że nie udało się pokonać Niemców

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL