Najsłynniejsze letnisko na Kresach: "Zaleszczyki. Riwiera przedwojennej Polski"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia to dobry wieczór we wtorek 19lipca upał dotarł do Polski otrzymujemy SMS-y przednim ostrzegające w mediach pełno komunikatów by starsi siedzieli w domu, a wszyscy mają dużo pić małymi łyczkami często, jaki temat wybrać na wieczorną audycję w środku wakacji i przy takich temperaturach na dodatek jak to we wtorki z historią Polski w tle oczywiście wakacyjny, tym bardziej że trafiła się znakomita gratka właśnie ukazała się książka pana dr. Rozwiń » Jana Skłodowskiej go pt. Zaleszczyki Riwiera przedwojennej Polski w książce czytamy m.in. że w Zaleszczykach temperatura w lecie osiąga w cieniu +38 stopni zaś w słońcu około 60 można dodać, że tamtejsza średnia temperatura lipca powyżej 20 stopni bliższa jest średniej mołdawskiego Kiszyniowa niż np. Lwowa no proszę nie ma co zatem narzekać, bo w tym Naddniestrza chińskim kurorcie było tak ciepło jak teraz jest u nas nikt nie ostrzegał SMS-ami wręcz przeciwnie wprowadzono w całej Polsce kampanię reklamującą to miejsce na wakacje i to skutecznie do reklamy przyczynił się także Sejm Rzeczypospolitej, który w 1922 roku przyjął ustawy sprzyjające powszechnemu wakacyjnemu wypoczynkowi oprawie do urlopu w szerokiej rzeszy pracujących oraz o uzdrowiskach i niebawem, bo w roku 1926 za ścieki zyskały status stacji klimatycznej, stając w rzędzie uznanych kurortów jak Zakopane Krynica taka nominacja była wielkim awansem dla miasta i początkiem jego prosperity jako kurortu no proszę jak widać Sejm może czasem zrobić coś pożytecznego co ważne miasteczko naprawdę na tę sławę zasługiwało, bo pojawiło się wiele dowodów naukowych, że pobyt tam ma zbawienny wpływ na zdrowie w książce czytamy, że lekarze już wcześniej zwrócili uwagę na znaczenie tamtejszych kuracji balneolog dr Antoni Sadowski i po prostu doktorantowi w swym podręczniku wydanym we Lwowie 2003. roku oraz ważnym art. 27 roku przedstawił walory kąpieli słoneczną powietrznych oraz rzecznych i pomagających w leczeniu niektórych postaci gruźlicy kostnej i stawowej otyłości schorzeń nerek i goszcząca w mniej poważnych opracowaniach pisano też o innych walorach Zaleszczyk z polotem zredagowana publikacja wydawnictwa Giewont Zdrój zatytułowana Zaleszczyki przegląd uzdrowiskową turystyczny przedstawiającą uroki uzdrowiska zachęcała na szczęście tego co nas gnębi przytłacza i maltretuje w Zaleszczykach nie ma nawet panie przyjeżdżają tu bez mężów, bo słusznie na taki upał i dalej pensjonaty są miłe czyste, a co najważniejsze dobre i niedrogie ba nawet dorożkarze są uprzejmi tylko jechać w tę niesamowicie ciekawą podróż zabierze nas dzisiaj sam autor książki wspomniany pan dr Jan Skłodowski co z radością anonsuje przy okazji raz jeszcze wyjaśnił, że wyjaśnijmy, że powtarzana w PRL-u teza, iż to przywódcy drugiej Rzeczypospolitej przez Zaleszczyki prysnęli walczącego kraju jest fałszywa, owszem, prysnęli ale, którędy to już zostawiam do przypomnienia naszemu gościowi zatem zaczynajmy Maciej Zakrocki przedstawia jest z nami anonsowany gości pan dr Jan Skłodowski autor książki pt. Zaleszczyki Riwiera przedwojennej Polski dobry wieczór dobry wieczór państwu dobry wieczór panu redaktorowi oczywiście w okresie międzywojennym co pan świetnie dokumentuje w książce wszyscy znali i wiedzieli, gdzie są za ścieki, ale może dzisiaj warto by od tego zacząć, gdzie to w ogóle jest dzisiaj należy szukać Zaleszczyk na mapie Ukrainy to jest obwód Tarno Polski przedwojenne województwo tarnopolskie, a Zaleszczyki położone nad Dniestrem dawny powiat Zaleszczyki razem z sąsiednimi powiatami Borkowskim Buczacz kim i nie Ciarkowski im było to tzw. ciepłe Podole, a czy i można no też powiedzieć, że nie wiem, kto dzisiaj brzmi prawda w momencie, kiedy Ukraina jest prowadzić wojny, ale pan na końcu książki pisze, że tereny te weszły 16sierpnia czterdziestego piątego roku w skład związku Radzieckiego Zaleszczyki przestały być dawnym kurortem pensjonaty wille zostały zniszczone zdewastowane plaży zrównano z ziemią winnice w całości wycięto podobnie plantacje w sadach i ogrodach zdziesiątkowany biernym odebrano kościół itd. w którym urządzono skład nawozów czy coś wiemy czy pan ma jakąś informację jak dzisiaj wyglądają Zaleszczyki mówię, pomijając tę wojenną atmosferę przez wielu latach w zasadzie dziesięcioleci Zaleszczyki, które są na liście kami na Ukrainie to jest zupełnie inna miejscowość inne miasto inny klimat inne nastroje, gdybyśmy chcieli to porównywać do tego co było w okresie międzywojennym przede wszystkim przestały być Zaleszczyki znanym kurortem turystyka i kultura spędzania wolnego czasu w związku Radzieckim była zupełnie inna były to jeśli już były organizowane imprezy masowe przyjeżdżali ludzie z biurem internistów, ale niekompletnie kontemplować-li Zaleszczyk klimatu plaż jego nastroju no i wina, o którym pewnie za chwilkę powiemy w taki sposób jak to było przed wojną, bo tego wina już nie było nie było z czego wyrabiać były wino gronowe plantacje wycięty no bo była walka z pijaństwem, a z owoców wszelakich można wykonywać można wyrabiać wino owocowe z tego powodu przestały być Zagłębiem owocowym i w innym, jeżeli chodzi o zabytkowe budowle, które znajdowały dawny ratusz osiemnastowieczny być może nawet jeszcze pochodzący z siedemnastego wieku został rozebrany na jego miejscu stanął pomnik Lenina i inne budynki również nie pełniły już tej funkcji, jaką kiedyś tak jak kościół katolicki jak synagoga, gdzie urządzono kotłownie i przede wszystkim przestali przyjeżdżać ludzie szerszego, że tak powiem świata przestało to być miejsce elity i jej spotkani kontemplowania czasu wakacyjnego letnich wy czasu ów no i z tego powodu jest to zupełnie inne teraz miasto, ale można powiedzieć tak jak doszły mnie słuchy, że istnieją próby jak gdyby Odrodzenia jakiegoś fragmentu tej historii Zaleszczyki tego kurortu Letniska nie są próby odbudowania plaży słonecznej, toteż przy plażach o tym powiemy być może będzie to zaczyn na to by w Zaleszczykach znowu zakwitło letnie kursy to życie, tym bardziej że rzeczywiście to jest wyjątkowo położona miejscowość w książce jest wspaniała ikonografia i oczywiście na największym stopniu oddaje to jak ciekawie położona jest to miasteczko no dodam, że my tu właśnie dzisiaj przeżywamy niepokój w związku z wysokimi temperaturami tymczasem pan pisze, że temperatura tam w lecie miała nawet 38 stopni słońcu 60, ale wszyscy traktowali jako walor może też, dlatego że chłód przynosiła rzeka i nie niesłychany wzgórze, które nad tą rzeką właściwie właśnie góruje od samego jej i brzegu i jak można w relacji opisać piękno położenia tego miejsca słowami jest trudny rok jeśli niemożna pokazać jakiejś ilustracji, ale można powiedzieć ogólnie, że sama topografia miejsca jest niezwykła, dlatego że tam właśnie nie jest to tworzy zakole zresztą jest, rekomendując tych za coli jest jego biegu wiele, ale tam jest zakole w kształcie podkowy i wobec tego z 3 stron ten jak gdyby cypel jest otoczony wodą Dniestr ową poza tym ten drugi na przeciwległy brzeg jest wysoki, bo same Zaleszczyki położone są mniej więcej na wysokości 155m nad poziom może, a tam trzeba dodać jeszcze ładnych prawie kilkadziesiąt metrów w niektórych miejscach, więc różnica jest znaczna poseł tzw. ścianki niezdrowe po to, są urwiska brzegi, które nadają się do prezentowania na lekcja geologii pokładów prawda, który się przez stulecia tam kształtowały, ale nie mówmy o biologii tylko o tym klimacie, a więc ze względu na to położenie na osłonięcie, ale również na ciepłe wiatry wiejące od bez arabskich stepów, ale sam również ukształtowanie terenu, na którym miasto się rozpostarł, bo to jest taki skłonny opadający właśnie ku rzece zgodnie z zdrowi to tam ten klimat i nasłonecznienie i ten ciepły powiew i te opady, które wędrowały nawet dalekich Karpat na żyznym lesie na glebie wyjątkowo żyznej spowodowały, że i ten ciepły klimat i ten i urodzajna gleba i i ten właśnie te temperatury nie mogły pozwoliły na uprawę owoców w zasadzie śródziemnomorskich, bo to była winorośl to były morele były brzoskwinie to były zdobyły Kawon to były doskonałe odmiany pomidory cały szereg jeszcze innych roślin, które w tym klimacie na tej glebie doskonale sobie dawały radę i dawały plony naprawdę wyjątkowy i obfity także Zaleszczyki to jest kilka tematów no to jest piękny klimat, który przed chwilką mówiłem przyjeżdżali ludzie na plaży jak to mówiono smażyć się na Zaleszczyki patelni, ale przyjeżdżali również na kurację owocową no a na degustację wina polskiego gronowego za chwilkę pewnie o tym będzie okazja więcej powiedzieć nowość, ale też i uczestnictwa w rozmaitych imprezach na wodzie to były to był spływy kajakowe to były nie to były spływy łodziami nawet na duże odległości z nurtem Dniestru to były winne dożynki, czyli prezentacja plonu winnego we wrześniu na początku października, na którą zjeżdżały się już z roku na rok to były to był koniec lat trzydziestych w zasadzie tłumy z uczestnictwem przedstawicieli najwyższych władz Polski to były zawody konne to były organizowane święta morza i cały cały szereg jeszcze innych atrakcji choćby wieczorów spędzanych przy ramionach nad Dniestrem autów spotkań Five ów w kawiarniach restauracjach na dancingach przy ich melodiach będących szlagierami tamtego czasu no, więc w zależności rozważa dało bywać i ci, na których których na co było naturalnie stać niebyły tanie wyjazdy też film będzie okazja powiedzieć, jakie to koszty wchodziły w rachubę i 2 waha się jeśli mieli czas środki finansowe do Zaleszczyk przyjeżdżać warto jeszcze może powiedzieć kilka słów, bo oczywiście szczegóły to odsyłamy słuchaczy do książki o społeczności pan nakreśla w ogóle taką historię dzieje tych ziem i wydaje się, że to jest też przykład takiego takiej fantastycznej mieszanki wynikającej chociażby z faktu no właśnie, że położenie nad rzeką, która siłą siłą rzeczy zawsze tworzyła warunki do rozwoju handlu do tego, żeby się przemieszczać, żeby coś sprawiać tą rzeką czy przywozić mówi pan nawet o śladach kultury rzymskiej, które tam znaleziono, ale pojawiają się też pamiątki po u nas szczytach godach no oczywiście Słowian ach, no potem oczywiście ogromne wpływy Rzeczypospolitej obojga narodów na tych ziemiach i obecność jako właścicieli takich nazwiskach koniec Polski czy czy Lubomirscy czy czy Stanisław wejście Poniatowski czy rzeczywiście to też był w tym okresie międzywojennym, który głównie przecież jest książka czy to się czuł jako walor w tamtym czasie właśnie takiej takiej mozaiki takiej wie wielokulturowości wielu religijności czy tak jak wszędzie tam no czuło się też i napięcia na tym tle dość powiedzieć szybko tu sprawdza pan pisze, że na przełomie dziewiętnastego dwudziestego wieku największą społecznością w Zaleszczykach była społeczność żydowska 4,51000 osób Polaków i Kokosz około 700 Rusinów około 500 ten walor tej mozaiki był odczuwany przede wszystkim z tego powodu i zauważalny, że to była mozaika wyjątkowo malownicze przez barwną ości etosu, który w innych częściach Polski był już w zasadzie przetrzebiony, że tak powiem przez cywilizację natomiast cała historia to w skrócie pan redaktor przywołał rzeczywiście i tutaj paleolitu neolitu i czasy rzymskie monety znalezione to wszystko świadczyło, że był to jakiś szlak handlowy zresztą wtedy w tych dawnych wiekach Tysiąclecia ludzie byli bardzo mobilni często dużo bardziej niż nam się dzisiaj obecnie wydaje, ale to wszystko pojawiało się w postaci skarbów wykopanych to dawało miejscu walory nobilitowało, że tego typu zabytki z dawnych wieków tysiącleci można tam odnaleźć poza temat to było to była Korona przed Rzeczpospolitą obojga narodów, czyli Korona Królestwa polskiego, ale było co ryby baton Rouge czerwona no, więc oczywiście etnos były ruski, ale to wieś to teren na Podolu natomiast miasteczka to był typowy Sztetl żydowskie i z tego powodów to w ta ludności dominująca żydowska w wielokrotnie przewyższająca liczebnością zasiedlenia polskie i rusińskich ma ponad dawała ten tego kolorytu specjalnego tych kresowych galicyjskich właśnie szczebli i wszyscy, którzy przyjeżdżali do Zaleszczyk, kto to ludzie w reportażach prasowych niekiedy odwiedzali targi w spostrzegł Alice niezwykłą barwności i ubiorów ludu rusińskiego, ale również IT muzykę narodową z dominacją ludności żydowskiej, ale przyjeżdżali również urzędnicy Austriacy przyjeżdżali Węgrzy w czasach przed pierwszą wojną światową no właśnie brak, opierając się na razie w austriackim Zaborza to był zabór austriacki to była Galicja, która była krajem koronnym prawda w Austrii no, więc historycznie biorąc ta przynależności do monarchii austro-węgierskiej również dawała oddech cywilizacji zachodniej, chociaż był pewien okres wczasach rozbiorowych pomiędzy 1800 dziewiątym piętnastym rokiem przed kongresem wiedeńskim niekiedy Podole należało częściowo czasowo tylko do Rosji może też warto dodać, że przy pewnie raz na jakiś czas powiat pojawiających się jak wspomniałem napięciach między różnymi społecznościami to jednak jeszcze przed rozbiorem pierwszym rozbiorem fundacji królewskiej wybudowano w Zaleszczykach jak pan pisze rzymskokatolicki kościół unicką cerkiew i protestancki zbór na to jednak wskazywałoby na tym, że właśnie jakości ludzie potrafili ze sobą żyć tak, bo przybywali z powodów ekonomicznych gospodarczych i cywilizacyjnych, jeżeli chodzi o rozwój miasta również i Saksonii, bo wtedy, kiedy Zaleszczyki pojawiły się jako miejscowość Stali się jedni powiadają się wieku czternastym inni dopiero szesnastym potem właśnie te nazwiska możnych rodów i posiadaczy tych terenów koniec polskich Lubomirskich, ale wiek osiemnasty w tym w czasie, kiedy już Rzeczpospolita niedługo zaczęła się chylić może już chyliła się w sumie ku upadkowi i Zaleszczyki były własnością kasztelana krakowskiego Stanisława Poniatowskiego ojca króla Stanisława Augusta on ojciec Stanisław z senior sprowadziły Tkaczy z Saksonii z Niemiec by wytwarzali w Manufakturze miejscowej płótna zarządca kasztelana PKD, który był jego komisji tonem jeszcze towarzyszem z czasów wojny z ze Szwedami tej wojny północnej na początku wieku siedemnastego był zarządcą bardzo bardzo operatywnym bardzo skutecznym działaniu piąte Manufakturę i w ogóle gospodarczy zarząd nad zalew ściekami trzymał sprowadził Tkaczy zbudował domy za 1 no i Zaleszczyki zaczęły być ośrodkiem już można powiedzieć kwestii przemysłowym no w dzisiejszym rozumieniu wytwórczość była silna, ale ludzie się bogacili i kiedy został królem Stanisław August w roku 1700 sześćdziesiątym drugim rychło doprowadził do przeszło w 7 w sześćdziesiątym czwartym rychło doprowadził 2 lata później do tego, że miejscowość za ścieki stały się miastem ulokowanym na Brandenburgii, czyli mówiącym dokładnie na prawie magdeburskim no, więc to była nobilitacja miejscowości kościół został wzniesiony w inne świątynie do kościołów protestanckich jest z powodu tego zasiedlenia w przybysza z robotnikami Saksonii i miasto się rozwijała niestety o zbiory pierwszy rozbiór Polski w 1700 siedemdziesiątym drugim roku przyniósł kres, bo przestało to być miasto Rzeczypospolitej stała stało się mieści idą przynależną do monarchii habsburskiej no ale cały czas to dobre położenie handlowe na tym szlaku prawda mołdawskim, gdzie handlowano wołami, gdzie robiono fortuny na przepędzanie wielkich stawy na dno na tych terenach Zaleszczyki czasami lepiej czasami gorzej, ale nie upadały gospodarczo no i ich zresztą jakoś sobie radzi sobie radziły miały zresztą kolejnych bardzo zasłużonych właścicieli, których pewnie za chwilkę będzie można powiedzieć to tu już właśnie się zastanawiam czy nie zostawimy tego czytelnikom natomiast wydaje się, że do tego PiS-u jeszcze sprzed okresu drugiej Rzeczpospolitej, kiedy właśnie Zaleszczyki stają się tym kurortem znanym w naszym kraju warto chyba jeszcze powiedzieć o o 2 elementach, chociaż obydwa mosty, dlatego że one nie tylko oczywiście miały ogromne znaczenie dla funkcjonowania miasta właśnie jego rozwoju, ale też co się potem okazało były szalenie ważne z punktu widzenia strategicznego no wreszcie już w okresie międzywojennym były szalenie ważne, żeby tam w miarę łagodnie przyjeżdżać, choć od razu tu już od siebie dodam, korzystając z informacji z książki ten most drogowy on się dopiero pojawia właściwie już w końcówce drugiej Rzeczpospolitej natomiast wcześniej oczywiście jestem most kolejowy, który bardzo ułatwia przyjazdy do za do Zaleszczyk to, że to było ważne obiekty strategiczne zresztą jak zawsze w czasie działań wojennych Noto to oczywiście najlepiej świadczy to, że były przez wrogów, którzy się tam znajdowali i z chwilą, kiedy musieli opuszczać terenu to po prostu te mosty i niszczyli 2 słowa o tych mostach, bo one rzeczywiście potem są szalenie ważne dla funkcjonowania tego miast no właśnie droga wodna to była główna arteria, która była przed wieki wykorzystywana by w Zaleszczykach się znaleźć, ale droga wodna jest powolna jest kapryśna różnych porach roku nie zawsze w mogła być wykorzystywana ze względu na zatory lodowe itd. drogi gruntowe też w miękkim Leszcze Podolskim i nie ułatwiały komunikacji były drogi by w błotniste jak były ulewy czy deszcze czy po roztopach wyboiste jedno, więc z budową dobrej drogi włączyło się również lepszej drogi łączyło się wybudowanie przeprawy przez rzekę, bo z drugiej strony nie była Bukowina Bukowina żyzny kraj kolejny kraj przynależny do monarchii Habsburgów była interesująca gospodarczą dla mieszkańców drugiego galicyjskiego brzegu no, aby komunikacja kolejowa to pan redaktor wspomniał również była tutaj z punktu widzenia obronności ważne w każdym razie powstały 2 mosty drogowy powstał wcześniej w 1800 osiemdziesiątym siódmym roku kolejowy później, bo w roku 1800 dziewięćdziesiątym siódmym ósmy zostały zbudowane ten most drogowy i koleją zresztą były wysadzane kilkakrotnie w powietrzu, zwłaszcza w czasie pierwszej wojny światowej, ale w czasie drugiej były tymi postami kłopoty nawet związane z logiczny wydarzenia i most kolejowy był sławny mostem to była taka dominanta jest krajobrazu Zaleszczyk nach w większości takich ekspresyjny fotografii międzywojennych pokazane są te kratownice w uniesione na filarach 30m nad lustrem wody, ale po nie był ten pierwotny most, który był wysadzony w roku 1915 potem odbudowywany te kratownice nieco zmieniły swój charakter, ale ciągle to był most tzw. nie górnym jej pomostem, ale później te kratownice powodowały że, że ten po prostu był również przenoszone na jak gdyby w pewnej części na pomoc na pomoc dolny tam po przebudowach te mosty most kolejowy został zbudowany z tego powodu by połączyć szkoły mija linię kolejową biegnącą od północy, bo zaczątkiem kolei na tych podgórskich terenach zresztą niełatwych dla budowy infrastruktury kolejowej nasypów i torów to była linia transfer sal, na którą w Galicji budowano odcinkami ich mniej więcej w okolicach roku 1800 osiemdziesiątego czwartego i kiedy budowano odcinki wiodące od Zachodu i zachodniej Galicji i kół Stanisławowi w później do czwartkowa do białej Trzaskowski zrobiono odnogę do Zaleszczyk, ale łatwiejsza komunikacyjnej topograficznie była łączność około 1 000 000 z tego powodu warto było poprowadzić most przez Dniestr by skoro ją zespolić Zaleszczyki, a jednocześnie połączyć te ich lokalną sieć kolejową z czerni owcami i podróżował no właśnie do Zaleszczyk i w międzywojniu głównie przez koło Mie to była najdłuższa linia odcinek linii kolejowej z Gdyni do Zaleszczyk 1310km przyjeżdżał pociąg przez fragment terytorium Rumunii, ale odbywało się bez żadnych problemów i żadnych kłopotów ten most długo pozostawał odbudowany po zniszczeniach pierwszej wojny światowej dopiero w styczniu 1930 roku został oddany do eksploatacji zresztą z wielką pompą szumem lokomotywy 2 ciągnące po ciąg przyozdobione wieńcami oświadczyny w oprawie ja jeszcze dygnitarzy nie most był poświęcony przejeżdżał pociąg wolno Kronika filmował udokumentowała ten przejazd no i ta linia została wtedy udrożnione bogów w czasach sprzed pierwszej wojny światowej i kosze było mostem drogowym, bo on pozostawał nie od budowany do września 1938 roku dopiero pod koniec września został oddany, czyli niecały rok przed utratą przez Polskę faktycznie niepodległości no ale wtedy już Zaleszczyki w pełnoprawny sposób łączyły się poprzez te mosty z Rumunią i oczywiście przybywali goście z Rumunii nie tylko z terenu Polski to można powiedzieć, że te mosty, ale wszystkie były świadectwem niewielu cierpień wojennych tych uciekinierów, którzy w 1939 roku przez pół Polski przez woły niż przedtem jeszcze Polesie docierali na południe, dążąc do granicy rumuńskiej i kiedy zostali, kiedy w Zaleszczykach byli zaskoczeni wejściem Sowietów 17września 3009. roku nastąpił wielki eksodus właśnie poprzez te mosty w kierunku rumuńskiego brzegu ludzie zostawiali pojazdy którymi przybyli, ale które nie miały już benzyny i którymi nie można było dalej podróżować tłoczyli się na tych mostach także w zasadzie nie było nawet odwrotu tu obiecałem słuchaczom skoro pan poruszył ten wątek że, że wyjaśnimy czy jeszcze raz zdejmij to Logi ZUS jemy opowieść czasów PRL-u jak to przez Zaleszczyki rząd i wódz naczelny uciekali z kraju pan mówi że, owszem, przez most w Zaleszczykach przeszli gen. Sikorski kardynał Hlond czy nuncjusz apostolski Filippo kortezy ale, ale wódz naczelny w innym miejscu latem Drogowo krajów w Kutach nastąpił nastąpiło przekroczenie, więc to jest ta lansowana w PRL-u w teza, że to właśnie może znaleźć niecki szansa zależy szybka to miejsce, gdzie zdradliwych rząd Polski międzywojennej dał nogę prawda, uciekając przed przed wyzwaniem dziejowym no tak właśnie nie było to w zaliczkach rząd nie przekraczał granicy no ale przekroczyli inni ludzie ci wspomnienie przez pana redaktora, ale i Maria Jasnorzewska pu Likowski, a ich np. rumuński przedostał się Melchior Wańkowicz, ale w nie poprzez most ale, przechodząc rzekę i podpierając się sensację kijem i unosząc nad głową swoją maszynę dopisania redaktorki przetarg, który aktorski prze w no to jest chyba już przynajmniej szli on mnie chodzi myślę więcej nie powinniśmy zdradzić nie słuchaczom tych wszystkich opowieści wokół Zaleszczyk Kowalskich natomiast teraz najwyższy czas, abyśmy poczuli w tym wakacyjnym lipcu wakacyjny klimat Zaleszczyk Sejm Rzeczypospolitej przyjął 2002. roku przypomina pan w książce 2 ustawy związane właśnie z wakacjami prawie do urlopów i uzdrowiskach no i to m.in. pomogło Zaleszczyk com uzyskać taką takie miano właśnie kurortu, ale no nie tylko ze względu na ustawę, ale też ze względu na naukowe dowody, że rzeczywiście to miejsce z tym opisywanym już przez pana wcześniej klimatem z tym co myślę, że zazdroszczą dzisiaj o tym myślimy zaleźć ścieki miały najwięcej dni słonecznych w roku w skali kraju to wszystko powodowało, że okazało się, że tam nie tylko warto pojechać, bo można się napić właśnie dobrego miejscowego wina czy zjeść no fantastyczne morele jedyne w swoim rodzaju, które rosły właśnie wiele innych wspaniałości, o których też już pan nieco wspomniał należy też można było tam naprawdę podreperować zdrowie to miasto zaczęło się rzeczywiście rozwijać jako takie uzdrowisko i stąd szybko zostało elektryczne oświetlenie wodociągi dobrą wodą kanalizację oczyszczalnie ścieków no no proszę teraz 2 słowa o tym fantastycznym rozwoju kurortu opowiedzieć pora jest dobre dla dzisiejszej naszej opowieści spotkania na antenie, bo lipiec można powiedzieć w Polsce również kanikułę i te upały przywołują i w myślach te miejsca w Rzeczypospolitej, które były równie gorące może właśnie najbardziej, bo Zaleszczyki Polski biegun ciepła jedna z nas przepisanych nie tej miejscowości zna oczywiście i miejsce wymaga infrastruktury by ludzie chcieli przyjeżdżać korzystać z uroków rzeki klimatu i owoców nie muszą mieć dobry do jasno od przed chwilką o tym mówiliśmy, ale można dodać, że Luxtorpeda docierała do Zaleszczyk nie tam właśnie proszę też powiedzieć, bo to młodzież musi wiedzieć co jest LUKS Lux tak to dzisiaj, jaki jest chyba zespół młodzieżowy rockowy o tej nazwie wiece no właśnie no to zupełna zupełna dygresja, zanim 2 słowa powiem pensjonatach czy plaża, bo to była podstawa tego życia hurtowego Luxtorpeda to był szybki pojazd szynowy trudno nazwać pociągiem w zasadzie taki autobus szynowy i tych takich prawdziwych lub torped zbudowanych na bazie pojazdu Daimlera austriackiego austriackiej konstrukcji to w Polsce było tylko 6 Krynica Górska zakopany jest natomiast do Zaleszczyk dojeżdżał szybki wagon spalinowy pojedynczy, który z powodu jego sprawności przemieszczania się prosi albo na prostych odcinkach fabrycznie mógł osiągnąć 140 km na godzinę tylko tory nie pozwalały, żeby jak Pendolino tak było tak, ale był wagon spalinowy pojedyncze, który nazywano właśnie Lux torpedą, bo to po nie był zwykły wlokąc się wielu owego nowy pociąg natomiast ceny były dosyć wysokie kupienie biletu na Luxtorpeda się nawet te w tej kwestii Luxtorpeda oto podnosiło status społeczny takiego takiego podróżnika takiego takiego Lotnika, który mógł sobie na to pozwolić no i teraz musiał dotrzeć do miast także mógł się zakwaterować mógł jeść w wymiary na tak jakby sobie życzył no i korzystać z uciechy wody plaży opalania i wszelkich hurtowych prawda dobrodziejstw powstawały te, które może też powiedzmy pan za zapowiedział to wynajęcie pokoju z umeblowaniem na miesiąc 60 do 100zł koszt całodziennego pobytu, czyli zakwaterowanie z pełnym wyżywieniem wahał się od 8 do 12zł czy to jest dzienna oczywiście opłata litewską pewnie zależało od standardu ceny hotelowe wahały się od 32350 za dobę w pokoju jednoosobowym podwójny kosztował 7 do 8zł pozostawienie samochodu w garażu proszę 2zł w no i żeby mieć jak ją jakąś orientację to właśnie z znakomicie pan to to ujął, żebyśmy mogli się zorientować czy to drogą czy czy nie miesięczna pensja profesora wynosiła Uniwersyteckiego 1000zł nauczyciele szkoły powszechnej 200zł dniówka nie wykwalifikowanego robotnika 11zł ceny kilogram cukru z ZUS 1zł półbuty męskie 25 Boży, żeby tak teraz bób rowy właśnie 120170 samochód osobowy Polski świat około 5000zł trzeba powiedzieć drogą czy nie czy nie drogo jak pan ja bym powiedział, że dla tych, którzy mieli możliwość pracy godziwej pracy to było do przyjęcia, bo nawet studenci uczniowie, którzy mieli środki dużo bardziej ograniczone niż pracujący ludzie mogli zakwaterować się w domach turystycznych wycieczkowych płacić tam za nocleg poniżej prawda złotówki, ale trzeba powiedzieć, że to była wąska grupa ludzi, która mogła sobie na taki pobyt pozwolić, bo jeszcze przecież trzeba było dojechać wydać kilkadziesiąt złotych na podróż na dojazd pociągiem, bo koleje no plus uciechy jakiż demon staw oczywiście, więc fal było dla wąskiej grupy zresztą mówiąc o tym, że przyjeżdżały tam tłumy no to my myślimy o kilku kilkunastu tysiącach w skali całego roku, a obecnie jak mówimy, że akurat tu przyjeżdżają tłumy to znaczy, że przyjeżdża wciągu roku 3 000 000 osób, więc te tłumy przedwojennej te obecne to jest ogromna różnica, ale to świadczy o tym, że dostępność pieniądza, bo wiemy o tym, że dostępność pieniądza była bardzo utrudniona nie wszyscy mogli zarobić nie wszyscy mogli pojechać nie wszyscy mogli zaoszczędzić wydać na takie wakacje oczywiście świat artystycznie pisarze piosenkarze występujący w rewiach tancerze mieli dużo lepsze pobory niż niż powiedzmy skromni nauczyciele czy urzędnicy, którzy też przyjeżdżali może nie na miesiące może ona na 10 zniczy czy na 2 tygodnie natomiast natomiast generalnie biorąc przyjeżdżała tam elita, która mogła sobie pozwolić na zatrzymywanie się w pensjonatach drogich mimo wszystko na tamte czasy i właśnie ta ulica nie tworzyła ten klimat Zaleszczyk no bo to Mieczysław Fogg i lata loda Halama i Maria Dąbrowska przyjeżdżające na wczasy w i cały szereg jeszcze innych znamienitych osób jak Ferdynand Ossendowski powiedzmy jeszcze wielu wielu wielu innych no i teraz pan pozwoli to może tylko 1 krótki akapit książki Merz opisujący i to jest chyba jakiś fragment z opisu właśnie tego jak przedwojennego tak to nie jest pana PiS tylko zacytowany opis pensjonaty bywają złe dobre drogi jeszcze droższy purytańskiej rozbrykane wilgotne suchy arystokratyczne i pauperyzacja dane nieprzemakalne, ale też, owszem, za czekające z elektrycznością garażem radio głośnikiem i Patty von dem lub ciche sielskie ożywione i głośno jedynie temperamentem elokwencją właścicielki, a oświetlany na tuszu nie tą Tuska wcale zgoła świeczką są pensjonaty nawet z wodą zimną gorącą, ale to nieprawda łazienką werandą tarasem i wszelką publikacją użyteczną w życiu niezbędną są pensjonaty romantyczne idylliczne i uwaga to już ode mnie ta uwaga erotyczne renomowanej podejrzany wesołe smutne zdrowej anemiczne, a nawet zgoła i po prostu starozakonnych, czyli tam też trochę było no grzechu oczywiście myślę, że trochę myślę, że chciałby, że to była atrybuty jest nadal wszelkich kurortów, w których jest beztroską i ciepło, że tak powiem i do cywilnej nie jest też pan przywołuje chyba fragment publikacji wydawnictwa Giewont Zdrój, gdzie jest takie zdanie nawet panie przyjeżdżają tu bez mężów, a była słusznie wszyscy do władz więc, więc myślę, że ówcześni nie żurnaliści zauważali te smaczki miejscowe i podpatrywali, a potem wprowadzali do swoich artykułów, które były bardzo licznej w prasie nie jest w prawie, że codzienne i w tygodnikach w periodykach, których w międzywojniu było sporo no właśnie pan też wspomniał więc trzeba by troszeczkę tylko rozwinąć, bo poza tym, że już mówimy były pensjonaty była infrastruktura była kolej był most można było dojechać były kawiarnie były były miejsca spotkań, ale też oczywiście co może właśnie dla miejscowości nad rzeką nie zawsze jest takie oczywiste plaża z promenadą tak rzeczywiście nad rzeką to chyba nie jest takie codzienne o plażach myślano w Zaleszczykach w zasadzie już od początku lat dwudziestych, ale to była inwestycja dość kosztowna i gości ambarasu Wiącek dla władz miasta potrzeba było ten przed odpowiednio do plażowych wymagań przystosować obie plaże słoneczna, której najpierw 2 słowa, a później ministra zostały utworzony, a w zasadzie przez kilka pierwszych lat były tworzone od początku lat trzydziestych wyrównano teren mówię plaży słonecznej przywieziono piasek na ten wypożycz umowa Anny na miejsce dla promenady obsadzono urzędami robinii Akacjowej, które były ku liście z żony urządzono miejsca do leżakowania wykuto pomosty takie tarasie kina na tych skałach na tej ściance niezdrowej, do których wiodły schody bądź wykute w tym myślisz bądź zrobiony również betonu były przebieralnie były kosze były piaskownica dla dzieci były ławki były lampy były głośniki była restauracja i wypożyczalnia sprzętu pływającego były kajaki, ale również i miejsce od wpływania statków stateczków osa, który kursował po Dniestrze na bliższych i mniejszych trasach, wożąc wycieczkowiczów plaża słoneczna nie była plażą do kąpieli, bo do brzegu Dniestru owego było zejście po stromych schodkach i przebył kamienistych była to plaże do smażenia się właśnie na tej zalew wszystkie patelni do oddawania się spacerom do Gryf w brydża no i do towarzyskich spotkań, a wieczorem do spacerów przy lampion ach, i kontemplowania muzyki żywej w wykonaniu orkiestry wojskowej przynależnej do pułku piechoty ze Stanisławowa druga plaża się lista była w zasadzie również w połowie słoneczna, bo sam brzeg ministrowi był piaszczysty tam również znajdowały się kosze parawany takie filmy w płócienne do przebierania się była również w firmach lido urządziła tam przystań dla kajaków, ale dalej od brzegu urządzono minister, ale również pod obsadzony mówi tam robić jak jakaś owymi tam można było zażywać spacerów w cieniu których, którego nie było na plaży słonecznej tam również przykrywała nie orkiestra wojskowe i tam również gromadził gromadzili się ludzie, którzy byli żądni i słońca kąpieli wnieść, ale również odpoczynku w cieniu, jednakże znajdowały się kawiarnie, w których można było wypić napoje i zjeść ciastka i siedzieć do późnego wieczora i słuchać tej muzyki na żywo no właśnie i jeśli chodzi teraz tak próbuje wyobrazić życie tej miejscowości w trakcie sezonu 3 miejscowa ludność jakoś w tym uczestniczyć jest tylko powiedziałbym usługodawcą a, a ci biedniejsi dziś tam z daleka obserwują jak państwo się bawi być może tak by można było spojrzeć na to, ale również tam była liczna miejscowa inteligencja to to byli nauczyciele również nauczyciele muzyki byli lekarze to byli dentyści to byli urzędnicy no to byli wydawcy kart pocztowych to byli księgarze to byli antykwariusze to byli bibliotekarze byli właściciele hoteli restauracji, którzy zapewniali prawda to życie restauracyjną surowca woda księgowe itd. itd. ludność miejscowa dostarczała owoce na Targ zresztą z tych miejscowości okolicznych ze starych Zaleszczyk dobro plan na Targu można było kupić winogrona i owoce no może tych winogrona winie jeszcze można kilka słów powiedzieć w właśnie oczywiście nie zachęcamy do nadużywania jeśli chodzi o alkohol natomiast natomiast rzeczywiście odbudowywane powolutku winiarstwo w Polsce no myślę, że z zazdrością ci obecni młodzi producenci przeczytają no właściwie o fantastycznym rozwoju winiarstwa w tamtym w tamtym regionie jak przeczytałem wszystkie wymienione przez pana odmiany winorośli tak czy szczepów winnych szczepów taktu, które tam się pojawiły to nie dość, że jest ich mnóstwo jeszcze cała masa funkcjonuje dzisiaj jako znakomicie znakomite potem wina i lubiany jak jak chociażby tony Tramino to oczywiście dalej na Węgrzech silnie występuje, ale są muska jest Lines Silvany bardzo popularny w Austrii Portugalii zebrał, czyli właśnie gliny portu Gizy jak mówią z kolei właśnie też winiarzy nad Dunajem no oczywiście różni itd. nieprawdopodobne powiedziałbym pamięta myślę, że lekko nadużyć białego polskiego wina w Zaleszczykach nie było grzechem, bo szczególnie w upały szczególnie wygodnie upał, ale powiem wielkie winnice niektórzy posiadali największa Polska winnica wiz wysusz chce to były 34ha poprzedzony ileś tam było 160 000 krzewów winnych prawda to były to były tony winogron nie przerabianych na wina, ale również wysyłanych i całymi skrzyniami wagonach czy skrzynkami wagonach do różnych miast w Polsce razem zresztą z innymi owocami Zaleszczyk miodem, ale wszystkim to najprzeróżniejszych restauracji i cukierni np. do oczu, kiedy do restauracji audycję w Krakowie to to szybko szło i one miały tam wielkie wzięcie no, więc te winnice dawały wina, które w, którego Marka rosła i ci, którzy uprawiali i powiększali swoje obszary, ale w planie nowe winnice tak jak trzydziestym ósmy roku pod winnicami było 30 chyba kilka hektarów po na połowy lat czterdziestych planowano, że w Zaleszczykach będą to rosły winogrona, czyli winna latorośl na powierzchni około 2 tysięcy hektarów nowych do tego nie doszło bowiem co się zdarzyło we wrześniu 3009. roku no tak m.in. właśnie wysusz c, gdzie największą winnicą miał pan Cyryl Czarkowski kolejarskiej akurat on w czasie w czasie wojny ginie tak z aresztowany przez Sowietów dosłownie kilka dni po wkroczeniu 3009. roku no i zginął prawda taki, jaki i inni zbudowanie w ramach zbrodni Katyń zrobił jeśli poddasze panie doktorze w jej pół minuty mniej więcej jeszcze mamy chciałoby się strasznie dużo mówić, ale ja i tak ponowie zaproszenie słuchaczy do do sięgnięcia po książkę, ponieważ tak jak mówiliśmy już bogactwo ikonografii jest tak niezwykłe, że naprawdę też można wyobrazić sobie, przeglądając zdjęcia jak to wszystko fajnie wyglądało no i oczywiście też są zdjęcia jednego z najważniejszych gości okresu międzywojennego przynajmniej tak to wtedy również traktowano no może w tych ostatnich 2 minutach proszę powiedzieć 2 słowa o wizycie we wrześniu 3003. roku pierwszego obywatela Rzeczypospolitej w Zaleszczykach kojarzymy jego wyjazd do kurortów głównie do Druskiennik chyba w tym całym rejon o Zaleszczykach nie słyszałem bowiem trash były 3 tygodnie we wrześniu 3003. roku, czyli niespełna 2 lata przed śmiercią spotykał się z prominentnymi osobami w państwie opracowywał imprezy kawaleryjskie, który odbywał jako święto Kawalerii w Krakowie spotykał się również ze swoimi towarzyszami zesłania jeszcze końca dziewiętnastego wieku Syberii dom Piłsudskiego stoi, w którym mieszkał Piłsudski, ale jest już przebudowany i zniszczony, ale znana osoba w Zaleszczykach i pozostaje no właśnie tam potem nawet odsłonięto pomnik tak taki pomnik z jego wizji na cokole z jego z jego głową, ale rozumiem, że czas oczywiście ten fakt ja dziękuję za dzisiejsze spotkanie, bo to naprawdę była też taka fajna podróż do świata, które już niema ale, ale takiego świata, który no i w jakim sensie chcielibyśmy żeby, chociaż w naszej wyobraźni mógł wrócić, a książka pozwala właśnie tę wyobraźnię uruchomić bardzo dziękuję pan dr Jan Skłodowski autor książki Zaleszczyki Riwiera przedwojennej Polski był gościem dzisiejszej audycji dziękuję bardzo, dziękuję bardzo podziękowała też dla Małgorzaty Wólczyńskiej wydawczyni Macieja Gorczyńskiego realizatora Maciej Zakrocki słyszymy się jutro o tej samej porze dobranoc Zwiń «

Najsłynniejsze letnisko na Kresach: "Zaleszczyki. Riwiera przedwojennej Polski"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 22:00

Najnowsze Podcasty

"Mam nadzieję, że ten czas bezkarności się kończy" - słuchaczx po emisji 1. odc. serialu "Niedorzecznik"

Niedorzecznik. Odcinek 1

Czas rozliczeń

Elektryczny system hamulcowy oraz baterie Toyoty ze stałym elektrolitem

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL