Gdyby Prus żył, co myślałby o współczesnym świecie?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dzień dobry Cezary łasiczka to jest program off czarek witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze spotkanie rozpoczynamy od rozmowy o Bolesławie ruszy, którego z pewnością znają państwo w możni, które się kojarzy pozytywnie może niektórym się kojarzy negatywnie, bo no wiadomo lektury trzeba było czytać analizować zastanawiać się, ale pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury wydziału filologii polskiej i klasycznej Uniwersytetu nie Adama Mickiewicza w Rozwiń » Poznaniu przeanalizował Bolesława Prusa dzień dobry panie profesorze dzień dobry panie redaktorze dzień dobry państwu pan Prus kojarzy pozytywnie negatywnie jeszcze ze szkoły ze szkoły kojarzy mi się niejednoznacznie sacharozy nie i z lekka negatywnie, a obecnie, gdy zmagam się z nim już od wielu wielu lat coraz bardziej pozytywnie zaskakuje pod wieloma względami tak krótko odpowiedział, a pyta redaktor no może się może się zastanowić, bo też będziemy rozmawiać o pana książce zatytułowanej w sieci natury i kultury Bolesław Prus wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki książka ukazała się nakładem wydawnictwa Universitas i jak to książki naukowe mają zwyczaju zwykle właśnie streszczenie jest tu tytuł, a także byłe państwo zostawiali oczywiście książka Ano jest o Bolesławie proszę wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki i kwot oczywiście nie sposób uciec od lalki i trochę ten Bolesław Prus pana książkach kojarzy mi się jak kojarzy mi się jak Wokulski czy taki Prus pana książce jest takim Wokulski im w walce w to bardzo ciekawe spostrzeżenie dziękuję panie redaktorze nawet o nim nie nie pomyślałem zastanawiając się nad dzisiejszą rozmową, ale skojarzenie bardzo trafne, bo ono sugeruje pewną taką wewnętrzną złożoność czy też niejednoznaczność pęknięcia niekonsekwencje tego najsłynniejszego bohatera Prusa tak Wokulskiego z znają chyba wszyscy wykształceni Polacy wszystkie wykształcone Polki on też nie mógł się stać swego rodzaju przekleństwem uczniów jak i szkół średnich, bo wiemy tu pan był też uprzejmy wspomnieć o tym, że nie Truso, ale z takim odbiorze społecznym czy publicznym mógł się utrwalić czasem nie najlepiej, ale istotnie tak ten Prus, którego ja postanowiłem odczytać po części na nową nie ukazuje swoje Elin takie pewne złożone w wewnętrzne oblicze, a jeślibyśmy usytuował-li ten jego twórczości jego światopogląd także w naszej współczesności tak czy w kontekście czasów, w których żyjemy to napiera on nowych znaczeń czy nowego blasku nie jest już o tym staromodnym to uczciwym starszym panem, który nie z takim praktycy czy pragmatyzmem wyłącznie podchodzi do jak i spraw życiowych, ale potrafi też odkryć no Eli nieoczekiwane nie jak aspekty życia każdego z nas życia zbiorowego tak by to może czują wyraźnie, że Bolesław Prus źle się czuł w swojej epoce był zafascynowany przyszłością był za sceną i chciał, gdyby wyczuwa się, że chciałby szybko przeskoczyć tej Polski, w której przyszło mu żyć czy może nawet jeszcze nie Polski, które przyszło żyć tak, bo w tym miejscu, w którym niektórzy mówili po polsku do jakiegoś kraju, gdzie technologia rozwiązałaby wiele problemów wyzwań czy też zadań dnia codziennego, a ludzie mogliby się rozwijać pracować chcą być lepszy piękniejszy może wyżsi tak i jego nie marzenie o nowej świetlanej doskonalsze jej ten pełnej szczęśliwości, aby w przyszłości to taki stały motyw jego twórczości artystycznej wiele na ten temat pisał w swoich czasach czuł się nie najlepiej jakby z tego powodu, iż dostrzegał rozmaite przejawy, jakby kryzysu cywilizacyjnego kulturowego społeczną ekonomicznego wreszcie, jakby politycznego tak wspomniał pan od jak i sytuacji, jakiej się znajdował no i żył w zaborze rosyjskim kraju, jakby zniewolonym patrzył z zazdrością na imponujący rozwój społeczeństw w państwach zachodnich sądził np. że dynamiczny rozwój nauki sprawi, że my jako zbiorowość, jakby narodowa inne odrobimy te zapóźnienia będziemy mogli wkroczyć na taki etap rozwoju, który zapewni nam jak najwięcej korzyści no wiele już dzisiaj prawda, że jak rozwój jak i technologii i nie do końca spełnił te optymistyczne iluzje ludzi dziewiętnastego czy początku dwudziestego wieku, ale on sam głęboko w to wierzy no był przekonany, że np. możliwe będą nie pot rusza samolotami że znajdzie się środki, jakby techniczne, które jak udoskonalone czy to transport czy inne jeszcze aspekty życia tak tak jakby wizja szczęśliwej, ale nie doskonałe technologicznie, jakby przyszłości jest jest mu bardzo bliska on fascynował się naukami przyrodniczymi na mnie matematyką nowinkami technicznymi uwag na ten temat w jego twórczości jest bardzo bardzo dużą spośród wielkich pisarzy polskich nie końca dziewiętnastego wieku był największym entuzjastą techniki tak to można by w skrócie też powiedzieć to się to fascynujące, że marzył od technologii marzył o samolotach, ale nie zastanawiał się jak czują się podróżni, którym bagaż nie doleciał np. z Wiednia do groźnego i co teraz tak oczywiście no i możemy tutaj to była dobra powiła Sowa to jego to jego Raby marzenia pamiętajmy też o tym że, gdy on inne te swoje, jakby wizję jak na mnie rozpisywał to rozwój komunikacji sław na kontynencie europejskim już jak zaznaczał był też wielkim admiratorem np. jakby transportu by samochodowego nie miało jeszcze znać co oczywiste tych wszystkich, jakby niedogodności, które teraz w epoce transportu, jakby globalnego nie dotykają nas wszystkich zastanawia się panie profesorze pewnie więcej o tym porozmawiamy po informacjach ale gdyby tak, gdyby tak wyobraźmy sobie taką sytuację, że to jesteśmy na jakimś przyjęciu to jest jakiś miły pan, który nazywa się Aleksander Głowacki pisze jako Bolesław Prus no i zamieniliśmy z nim parę słów wydaje się interesujący my mamy okazję gdzieś tam w jednym z w jednym z cichych miejsc z usiąść na chwilę porozmawiać wybadać go zastanowić, jakie mamy dowiedzieć, jaki ma poglądy czy czy chcemy się z nim kolegować nie chcę się z nim kolegować, z czym czy na pewno głosowałby na tę samą partię co my, więc takie takie zadanie przed nami, więc siadamy sobie z panem Bolesławem przy kawce może także ubezpieczenie od godzin nie może się za wcześnie na inne rzeczy także siadamy sobie z panem Bolesławem przy kawce mówimy panie Bolesławie dodał, że tak powiem to oczywiście w nie jest dobre otwarcie, ale mówił no to może zapewne przy kawce przecina, toteż nie wypada to co się podoba sam się chyba w jakąś także w pułapkę do skarżyła się przecież udaje udaje, że jesteśmy mamy teraz ta zasada, że jesteśmy na ty też spróbujemy go wybadać co on sądzi na jakie tematy i jakie ma poglądy na różne rzeczy panie profesorze i ponieważ informacje się zbliżają, a Kafka, gdzie to proponuję, żebyśmy powrócili do Bolesława Prusa po informacjach Radia TOK FM, bo wiele słuchaczy wielu słuchaczy czytało Prusa i być może różnych postaciach zastanawiało się czy przy różnych posadzek zastanawia się czy to są przypadkiem poglądy autora pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury wydziału filologii polskiej klasycznej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu przeanalizował nie tylko literaturę, ale też powieści, ale także różne tego rodzaju listy dzienniki i na tej podstawie powstała książka w sieci natury kultury Bolesław Prus wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki książka ukazała nakładem wydawnictwa Universitas i poglądach postawach Bolesława Prusa na imprezie coś nie na imprezie wyciętej prezes będziemy znać po informacjach informacje o dziesiątej 20 w Trade jak państwa moim gościem jest pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury wydział filologii polskiej i klasycznej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu pan profesor jest autorem m.in. książki w sieci natury i kultury Bolesław Prus wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki panie profesorze siedzimy sobie z Bolesławem na Wawelu mówimy tak słuchaj powiedz mi drogi kolego co ty sądzisz o i tutaj co pan zapytał panie redaktorze Szanowni Państwo Rus albo sam byłby takie zaproszenie do rozmowy przy kawie przyjął albo nas byłby sam zaprosił to człowiek bardzo otwarty życzliwy przyjacielsko nastawiony do nie świata i innych zapytałbym go o jego ocenę sytuacji świecie współczesnym w skali ogólnoświatowej europejskiej i krajowej czy takie pytanie nie byłoby, jakby nad użyciem 3 można by od niego oczekiwać odpowiedzi interesujących odkrywczych ja starałem się nie swojej książce, której był pan uprzejmy wspomnieć dziennik starałem się skupić swoją uwagę na takich wątkach, które takich wątkach myśli twórczości Prusa która, które także nas dzisiaj żywotnie interesują rozmaite kryzysy społeczne ekonomiczne polityczne no niedawno wybuchła wojna Ukrainy najazd Rosji na naszego najbliższego sąsiada kryzys klimatyczny katastrofa, z którą mamy ostatnio do czynienia z gminy nierówności społeczne ekonomiczne nierówności społeczne ucisk prześladowanie słabszych to wszystko Prusa głęboko zajmowało i powiedziałbym tak, że jego postulatem byłoby takie oto rozwiązanie on by apelował o jego realizację traktujcie życzliwie innych zaraz efektem podchody to chyba nie wprost tak profesorze tylko Rambo on do Starym testamencie oczywiście tak to nie ulega też wątpliwości, ale sam Prus w tutaj stworzył pewną uczyli plagi taką wizję wizja stosunków jakby, aby społecznych tak wizja pewnych relacji, które wewnątrz społeczeństwa nie powinny się wytworzyć, a także w relacjach np. między między narodami panie redaktorze Otóż zaczął zdumiewającą np. z punktu widzenia tego, czego doświadczamy obecnie jest zdecydowany protest Prusa przeciwko wszelkim przejawom nacjonalizmu on bardzo dużo w swoich pracach poświęcał uwagi patriotyzmowi no wiemy skądinąd, jakie kontrowersje wywołują niektóre, jakby praktyki ten określonych środowisk nie w życiu społeczno-politycznym oraz naszej ojczyzny tak sądzę, że Prus z bardzo dużym dystansem wręcz bardzo krytycznie odnosiłby się do takich postaw, które jest kimś innym obcym upatrują wroga nie nacjonalizm jest trucizną dusz jak on wielokrotnie o tym pisał patriotyzm z kolei ma charakter jak konstruktywny polega na tym, że nie tylko jakby kochany ojczyznę, której się urodziliśmy, z której pochodzimy, ale staramy się ją dogłębnie poznać przede wszystkim musimy pracować nad jej rozwoju tak, ale miało Rosji w mówimy tutaj o te akurat teraz np. o Polsce tak, ale wtedy nie było wtedy do wyboru ojczyzny do wyboru była co Rosja Niemcy Austro-Węgry byliśmy, jakby częścią czy królestwo polskie zabór pruski był raczej zabór rosyjski był częścią cesarstwa rosyjskiego, ale pamiętajmy o tym, że w czasach polisa, jakby istnienia, aby narodu nie nie traktowano jako fakty nie powątpiewali myśmy nie byli państwem, ale byliśmy narodem a gdzie stworzyliśmy społeczeństwo Prus tutaj świadom tego, że no i nie jesteśmy niezawiśli polityczne postulował taki rozwój społeczeństwa polskiego czy narodu polskiego, który by respektował wszystkie ideały równości tolerancji szacunku do innego on i tym się narażał niektórym środowiskom skrajnym nacjonalistycznym to jest rzecz bardzo ciekawa natomiast gdy idzie o wszelkie wojny najazdy wojny zaborcze tak to tu taka takie krótkie odniesienie do sytuacji tej dramatycznej sytuacji zza naszej jak wschodnich granic no to ten miał agresję sądził, że nie wojna jest przejawem, jakby zwyrodnienia jego ideałem byłaby współistnienie autonomicznych narodu on i to akurat Boże było pewną słabością myśli Prusa on jak państwo czy osoby zainteresowane jego życiem twórczością wiedzą nie dożył 1 nie polskiej niepodległości zmarł w 1912 roku i w horyzoncie przyszłości nie widział i jeszcze jakby Polski niepodległej tak, ale rzecz bardzo ciekawa no nie opowiadał się np. za akt taką strukturą, jakby Europy, w której istnieje swego rodzaju federacja narodów państw społeczeństw polegająca by na tym, że każdy z tych podmiotów cieszyć dzieli się ten wewnętrzną autonomią, ale też no nie istnieje jakaś, jakby wspólna płaszczyzna jednych stać ich związek radziecki, że Rze, że Prus był prekursorem, jakby idei Unii euro, ale unika związku Radzieckiego panie profesorze no z tą pewnością z tą pewnością nie, ponieważ no niesławnej pamięci jak ZUS związek radziecki był oparty na opierał się na nie brutalny, jakby ekspansji podporządkowali sobie jak innych narodów tak to to tutaj prosta zawsze odstręcza czy kawę, a skąd to wszystko wiemy ile ile jego poglądów i skąd wiemy, które jego poglądów są jego, jeżeli chodzi o twórczość literacką i w jaki sposób dalsze łączy z jego innymi pismami i ta twórczość jest bardzo bogata, bo oczywiście w takim np. w odbiorze nie, jakby potocznym uchodzi za autora no wielkich powieści myślę, że wszyscy znają i lalkę i faraona także ekranizacji jak filmowych uchodzi też za nawet twórca popularnych nowel, ale on pisał przecież traktaty socjologiczne działa o charakterze, jakby filozoficznym no jest przecież Prus jak wiedzą wszyscy znawcy, jakby kultury nie warszawskiej no i najwybitniejszym kronikarzem życia Warszawy schyłku dziewiętnastego i początku dwudziestego wieku publicystyka dzieła socjologiczne filozoficzne proza artystyczna także rękopiśmienne notatki, które zawierają bardzo dużo interesujących spostrzeżeń on się interesował Szanowny panie redaktorze wszystkim od życia politycznego w skali ogólnoświatowej poprzez egzystencja nie, że warszawiaków z, którzy zmagali się nie rolami życia codziennego po istnienia Ano ludzi zupełnie przez tę wielką historię zapomnianych, a jego poglądy możemy właśnie z tych nazw rozmaitych źródeł ten nie źródeł wydobyć najgłośniejsza jego powieść lalka jest przecież agent wielkim osądem słabości jak kultury polskiej czy Polski i mentalności można by tak powiedzieć z kolei w innej głośnej powieści czy w placówce o jak pokazał, że siły nie siły żywotne polskiego społeczeństwa znajdują się w tych no i klasach warstwach powiedzielibyśmy, jakby najniższa to, że jego to się zatrzymamy chwile pani profesor, aby powrócić wkrótce do Bolesława państwa moim gościem pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury Uniwersytet imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu informacje o dziesiąty 40, a po informacjach wracamy państwa moim gościem jest pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury wydziału filologii polskiej klasycznej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu najnowsza książka pana profesora to w sieci natury i kultury Bolesław Prus wobec dylematów światopoglądowych swojej epoki panie profesorze wspomniał pan o oprócz jako o autorze pisarzu bardzo warszawskim, ale czy prosto warszawka to taka typowa warszawka czy też jednak widział szerzej głębiej dalej czy jego wzrok sięgał poza Warszawę lub warszawkę bardzo dobre pytanie panie redaktorze zdecydowanie tak on UE Warszawę kochał, choć warszawianin nam z urodzenia nie był spędził tam większą część swojego życia dostrzegał też liczne bolączki ne egzystencji pewne warszawianek warszawiaków spojrzenie jego na rzeczywistość było o wiele wiele rozległej zatem nie można tutaj nigdy w inny nawet zasugerować mu zawężenia takich horyzontów do tej perspektywy warszawki Truss chciałbym to podkreślić to wybitny pisarz myśliciel o horyzontach zdumiewająco rozległych, których znaczenie dostrzegamy dostrzegany także dzisiaj jestem o o tym coraz bardziej jak przekonany myśmy słyszeli, że słyszymy w tych dniach ostatnich i Mette np. dramatyczne doniesienia dotyczące stanu Odry jednej z największych rzek Polsk KRUS miałby określoną, jakby diagnozy tego zjawiska przepraszam, że tak by przeszedł szereg proszę panie po równo szary warszawskie miał na sprawy jak ogólnokrajowe, ale to zrobiłem to dlatego by pokazać na taką w niezwykłą jak pasję poznawczą i zaangażowanie, jakby Prusa, który interesował się, jakby wszystkim tak jego biblioteka zawierała działa bardzo wielu dziedzin wiedzy, aby współczesnej no dobrze, ale właśnie z 1 strony jest ta myślę, że technologia nowoczesność czy ta rozwiąże problemy, ale dzisiaj chyba wiemy, że nie do końca, tak więc zastanawiam się czy pewna mądrość cie Polska jest tą mądrością po szkodzie czy Niewiem krótkowzroczność jednak czy jak pan ocenia tę jego to czy to było takie bezkrytyczne myślenie o tym od 60 pisze pan Prus się zachwyca tym co się dzieje na świecie Polska wydaje się, że Polska bez terytorium, które dzisiaj karty z polską na razie z Anny, kiedy rozgląda się patrzy co się dzieje we Francji w innych państwach i postuluje, żeby wysyłać osoby różne róż przedstawicie różnych zawodów nie tylko, żeby zobaczyli co się dzieje na świecie trochę naszą CLiF tym tą nowoczesnością Polacy są tylko wyrobnika mi od twórcami Włoszczowa się wyrobnika ami, a to inne nacje czy inne narodowości są tymi, którzy wymyślają, czyli AOW myślimy wracając do czasów dzisiejszych możemy powiedzieć, że ta ta przedsiębiorczość, gdzie indziej, że Polska właściwie to to jest tylko fabryka, a idee powstają, gdzie indziej, czyli znowu Prus pewnie wydawałby się zupełnie na miejscu jego postulaty zupełnie aktualny ale, ale czy widzi pan też ja jakiś Namysł nad czy po pewne na krytyczne podejście nad tym Tender do tej nowoczesności unowocześnienia mechanizacji czy widać się u niego takie zastanawianie się czy aby nie ma tutaj jakiś ukrytych niebezpieczeństw, o których dzisiaj przecież wszyscy doskonale wiemy tak to bardzo ciekawe spostrzeżenie odpowiedziałbym tak są pewne takie niekonsekwencje w tej jak myśli Polsatu wspomniał pan o w tej żywym zainteresowaniu zafascynowali się wirusa na mnie jakby technologią postępem technicznym czy cywilizacyjnym Polska Polacy powinni by powtórzę no czerpać wzory wzorce w tym względzie jak Zachodu nie ulegało najmniejszej wątpliwości, ale sieć szczególnie istotna, gdy Prus, jakby spoglądał na, jakby rzeczywistość polską i szerzej także europejską po dostrzegał takie zjawiska, które dla nas dzisiaj są już oczywistością, a 120150 lat temu dostrzegane były przez, jakby niewielu na czym polegało m.in. jak na tym, że Prusa i bar przy jego jak zafascynowani New techniką przemysłem jak i rozwojem cywilizacyjnym bardzo niepokoiło to, że ludzie czy i zarówno jednostki jak całe społeczeństwa czy narody niewłaściwie, jakby podchodzą do życia na czym miało polegać mianowicie IKO moim zdaniem świadczy o wielkich odkryć coś, jakby pisarza tak on zdania pisał 120130 lat temu, a mianowicie oponował przeciwko inny takiemu dewastacji nam rabin rockowi i zasobów naturalnych powiedzielibyśmy dzisiaj pamiętamy wszyscy te bardzo, jakby przygnębiające albo obrazy z Puszczy biało jest dbał białowieskich sprzed paru lat no i zjawisko takie bezmyślne jak wycinki, jakby drzewną dotyka wiele części świata ruszy przeciwko temu o oponował on opowiadał się z za powiedziałbym tego, aby strategią zrównoważonego rozwoju tak i my jesteśmy częścią natury powinniśmy oczywiście z jej zasobów korzystać, ale czynić to w sposób odpowiedzialne prześladowanie dla zwierząt, a wspomniana przeze mnie wycinka lasów Prus ubolewał na przykładna tym, że w Warszawie jest coraz mniej, jakby zasobu, jakby roślinności to pisał już w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych dziewiętnastego wieku postęp tak, ale w poczuciu odpowiedzialności za planet dzień po wstępnym postęp tak wypaczenia nie tak no tak można by powiedzieć ale by może nie używać tej tezy tej metafory ja bym użył sformułowania innego i nie znam wśród polskich pisarzy Pisarek tamtej epoki nikogo innego, kto sformułował by takie zdanie, że my nie tylko jako społeczeństwo Polski jako naród Polski, ale jako ludzkość powinniśmy także przy całej dbałości o naszą przyszłość, jakby ludzką zabiegać o szczęście ziemi tak pięknie tak panie profesorze skoro taki mądry taki cwany taki uzdolniony dlaczego nie udało no musi nas przekonać takim właśnie to jest to jest ten wielki paradoks raczej, jeżeli mówimy już trustu raczej myślimy o napalonych starszym facecie, który gania za młodą dziewczyną ani o tym, który myśli o ważności tutaj nożem oczyszcza Wokulskiego, żeby nie może po prostu słynna historia, jakby Wokulskiego no jako radni stres ca sobie jak liczyć w pigułce jak treść jak artystyczną, jakby działa Prusa nawiasem mówiąc można by to też tak odczytać, że Prus pokazywał warto może też o tym wspomnieć no i znaczenie, jakie w życiu ludzkim ma doświadczenie przeżywanie, jakby miłości 1 i miłość w społeczeństwie polskim no byłaby obwarowana wieloma, jakby od nie można pojąć, że już nie ma tutaj, że to jest taki literacki literackie jest takim pionierem literackiego sponsoringu no i można by tak to też ująć prawda, bo historia historia historia głównego bohatera lalki jej i jego miłości przy użyciu tych współczesnych, jakby policzyć i innych kategorii dałaby się nas z przymrużeniem oka w ten sposób inne ujmować natomiast, dlaczego on nas nie przekonał ja bym powiedział tak Prus i opowiadał się za nieco innym, jakby modelem, jakby życia, bo dalej, aby egzystencji zarówno w wymiarze jednostkowym i zbiorowym aniżeli ten model, który w kulturze Polski, jakby dominował tak ten model, jakby takiej kultury romantycznej inne i racjonalnej mierze, jakby siły na zamiary oparty na w wierze na zaufaniu, jakie szczęście ten to wszystko to wszystko w rozmaitych zresztą jak wariantach tak np. słynna jak myślenie mesjanistyczne przekonanie Polaków o tym, że my jesteśmy narodem, jakby centralnym jednak należy należą nam się z tego tytułu dodatkowe prawa Prus sądził, jakby zupełnie, jakby inaczej jego nastawienie jak na praktyczność na etykę pracy akt to jest coś, czego jak sądzę prawdopodobnie brakuje potomnym Prusa być może także znacznej części nam żyjący na początku 2001. wieku panie profesorze bardzo bardzo panu dziękuję za dzisiejszą rozmowę państwa, którzy są zainteresowani no właśnie poglądami Prusa czy też przy czy też postawą Bolesława Prusa i wobec dylematu światopoglądowych swojej epoki co do książki pana prof. Tomasza Sobieraja w sieci natury kultury książka ukazała się nakładem wydawnictwa Universitas informację już za kilka minut o godzinie jedenastej po informacjach wracamy, a państwa moim gościem był pan prof. Tomasz Sobieraj historyk literatury wydziału filologii polskiej i klasycznej Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu sieci natury kultury Bolesław Prus wobec dylematu światopoglądowych swojej epoki to najnowsza książka pana profesora, w której to pan profesor głębiej szerzej dalej spoglądają grzebie analizuje łączy dzieli siatką je i lepiej Bolesława Prusa dziękuję serdecznie panie profesorze dziękuję uprzejmie panie redaktorze dziękuję państwu informacje o godzinie jedenastej po informacjach Szanowni Państwo przeniesiemy się, że tak można powiedzieć oczywiście w przenośni do Afganistanu, bo rok temu z przerażeniem trochę niektórzy z takim poczuciem wyższości mówiąca nie mówiłem, że coś tak skończy w każdym razie rok temu armia amerykańska opuściła Afganistan takiego eufemizm może użyję, a władze szybko zdumiewająco szybko odzyska-li talibowie jak się żyje w Afganistanie rok po przejęciu władzy przez talibów o tym opowie pani prof. Joanna Modrzejewska Leśniewska informację po informacjach wracamy Zwiń «

Gdyby Prus żył, co myślałby o współczesnym świecie?

POLECAMY KSIĄŻKI

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 07:00

Najnowsze Podcasty

Podsumowanie tygodnia, a w nim lex Tusk

Na ukąszenie pająka najlepiej pomaga krzyż i różaniec

Gdzie wyjechać na długi weekend czerwcowy?

Anna Pamuła i jej niezwykle czuła reporterska podróż

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL