"Czesi są naszym alter ego". Czego możemy się od nich nauczyć?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

, a ze mną jest już dobrze znany słuchaczom Radia TOK FM gość Aleksander Kaczorowski pisarz tłumacz redaktor naczelny Aspen Review Central Europe dzień dobry dzień dobry ponad 20 lat minęło od pierwszego wydania polskiego elementarza Pańskiej książki Pańskiej zbioru esejów o czeskich pisarzach o Czechach czy kości w Pradze książka stała się jedną z najważniejszych lektur dotyczących Czech w Polsce też przyczyniła się do tego, że Polacy Polki w Czechach się zakochali Rozwiń » potem były liczne biografie czeskich ważnych postaci, czyli Wacław Havel Bohumil Hrabal ota Pavel liczne przykłady z języka czeskiego, a dzisiaj rozmawiamy tuż przed premierą pana kolejnej książki, która moim zdaniem też mogłaby się trochę nazywać praskie cmentarz w bo jest zbiorem reportaży esejów no po prostu pańską opowieścią o Czechach pańską wizją Czech historii polityki społeczeństwa no po prostu tego jak wygląda nasz kraj naszych południowych sąsiadów książka nosi tytuł Czechy to nie wymyślisz dobrze powiedziałam Czechy to wymyślili, iż w ich nie będę próbował odebrać byłemu wreszcie w Czechach takie, jakie taki, jakim poznałem 30 ponad lat temu, kiedy pierwszy raz pojechałem do Pragi do Brna do Czechosłowacji właściwie, bo jeszcze Bratysławy wtedy też zdążyłem zobaczyć i czy takimi, jakimi są teraz to jest taka książka, która z 1 strony myślę może przydać się w podróży postaram się troszkę Czechy od kuchni pokazać czy nawet jak się zachować gospodzie co pić co jeść co zobaczyć czy w Pradze czy w Czechach na Morawach na Śląsku, ale oczywiście, ponieważ jestem jednak z natury z gruntu eseistą, toteż chciałam powiedzieć czeskiej kulturze dla wszystkich historii przede wszystkim też może trochę czeskiej obyczajowości summa summarum to taka książka, w której staram się po prostu jak w pigułce zawrzeć to co najistotniejsze w Czechach moim zdaniem poza oczywiście nie wszystko, bo ktoś tak sobie myślę, o czym ja nie napisałem bardzo wielu z napisem brak chyba nie ma tam są wszystkim sporcie no to jest oczywiście wstyd hańba prawda można byłoby pisać o czeskim dzisiaj wszystkie piłce nożnej hokeju, ale nie mogłem pisać nie mogę pisać o wszystkich o wszystkim bo gdybym spróbował to mam wrażenie, żeby efekt byłby byłby słabszy protest nie chciałem, żeby to była książka jakaś nieprawdopodobnie obszerna, a nie raczej coś takiego panicznego co rzeczywiście można ze sobą wziąć pod sama esencja i to napisana z ogromną miłością i fascynację do tego kraju jest zastanowię jak to się stało, że po 30 latach panu nadal się chce tych cechach pisać coś nowego w nich odkrywać mnie się wydawało, że już mi się nie chce i prawdę mówiąc zostałem wzięty z zaskoczenia to znaczy otrzymałem taką propozycję wydawnictwa, żeby wydawnictwa Muza, żeby taką książkę napisać ci i prawdę mówiąc zdecydowała się na to w dużej mierze dlatego, że to był akurat okres pandemiczny, kiedy wszyscy byliśmy mocno uziemieni rozmaite swoje plany książkowe takie bym powiedział biograficzne reporterskie musiałby, gdyby powiesić na haku stwierdził, że właściwie może to jest dobry pomysł chyba Czechy są jedynym miejscem na świecie, o którym ja mogę napisać nie ruszając się z domu, a potem tak się stało, że jednak, że jednak pozwolą nam troszkę, gdy zakres z domu wychodzić ja tę książkę w znacznym stopniu sepsę w Pradze tak naprawdę tak tak to tak to koniec końców wyszło tak mówią naczep jak świnie zabieramy przecież nie zamierzam pisać takie książki i właśnie się czy innymi i nawet nie byłem pewien czy czy czy czasem nie jest już także wszystko już prawie albo prawie wszystko w tych czasach napisałem, ale życie tak nie jest prawda bo kiedy sobie uświadomią ilu jeszcze pisarzy np. czeski, który chętnie napisania Milan Kundera, a toby było co prawda nie czekamy czekamy np. to potem twierdził, że nie może jednak kryty nocie to Czechy prawda, że jak ktoś młody zakocha tak powiem szczęśliwie to to to jest taki związek już całe życie no właśnie pan mówi, że 30 lat temu jak pan zakochał się w Czechach to właśnie w Polsce nie za bardzo chce tym kraju nie interesował i nie wiedział za dużo w Czechach to się zmieniło no dobrze też bardzo zmieniło jednak przeżyliśmy tę wielką falę w chwili tak autorzy jak Mariusz Szczygieł jak Mariusz są różne cała plejada ludzi, którzy naprawdę w Polsce Czechach piszą i naciera się znają także tłumaczy, którzy wykonali wykonują tłumaczki przede wszystkim ogromną robotę, bo naprawdę literaturą czeską jesteśmy w zasadzie na bieżąco, zwłaszcza z czeską beletrystykę także stopień znajomości, a nie mówi o podróżach prawda, że otwarcie trudno jest dzisiaj spotkać bardzo rzadko udaje się w tej chwili już spotkać kogoś w Polsce, kto nie był nigdy w Pradze np. nie był nigdy Czech jeszcze się to zdarza ostatnim spotkaniu autorskim, gdzie to było teraz nie pojmuje nie mogę przypomnieć w gdzieś na spotkaniu autorskim i okresie 1 pani jeszcze nie była w pracy no i bardzo fajnie, ale w 2 w budowie w budowie było w Kudowie oraz doradza akurat akuratnie akuratnie, więc taki rodzynek trafił, więc na to byśmy sobie jeszcze do dużej po spotkaniu porozmawiali oczywiście bardzo bardzo zachęcam, żeby pojechać, więc topie znajomości w tej chwili w Polsce jest jest nieporównywalnie większy no w tym 80 tym meczu w kto to był rok dziewięćdziesiąty w tym świętym tak moja twarz i raczej ja się Czechami właściwie zainteresowałem gdzieś tam osiemdziesiąty ósmy osiemdziesiątym dziewiątym roku, kiedy przyjechał do Warszawy przyjechał do Warszawy mieszkają pod Warszawą nie sposób poszedł na studia dostępne na socjologię warszawską nowi koledzy koleżanki i okazało się, że jestem taki krok dzisiaj można by powiedzieć Wojciechowi luf ta prosta by w bok, bo kilkoro przyjaciół, którzy okazali się wielkimi fanami Milana Kundery, który dokładnie powiedziałem prawdę w ogóle nie znam żadnych czeskich pisarzy czy Czesi byli kompletnie poza moją poza orbitą moich zainteresowań na jak zainteresować głównie myślą technologiczną historią idei takimi poważnymi sprawami, ale właśnie koleżanka kolega podsunęli mi książki Kundery wtedy to był to był szok, a potem za chwilę wjechał Hrabal potem za chwilę jechał Korecki, a potem chwilę jechał wcześniak wszyscy tacy niezależni opozycyjni podziemny pisarzy, których w Polsce wydawano nieoficjalnie wydawano obficie, ponieważ pod koniec pobiera 80 tych już taki program wydawniczy translatorski przygotowany przez Solidarność polsko Czechosłowacką, w ramach którego to tylko w podziemiu oczywiście grupa wybitnych polskich tłumaczy Andrzej Jagodziński nieżyjący już niestety kat Godlewski czy czy Jan Stachowski no wydawali właśnie tych tych największych czeskich pisarzy książki, które nie mogą się z różnych względów ukazać ich w Polsce ja zacząłem czytać nagle stwierdzono rany po prostu jakiś strasznie ciekawy kraj, ale też byłoby pół biedy prawda jak już czytam książek i rzeczywiście jakimś objawieniem dla mnie nieprawdopodobne okresie stał się Hrabal potem mam taką rozdarcie duszy prawda kogo bardziej lubię Kundery Hrabala do dzisiaj nie wie prawda czy w Ramallah, ale obydwaj prawda giganci przez 12 trzecią czwartą piątą książkę Hrabala stwierdzeniem trzeba tych 3 jechać, a do czasu racji to, bo takie proste wtedy, bo to jest jeszcze rok osiemdziesiąty dziewiąty to jest jeszcze przed aksamitną rewolucją to jest jeszcze przed przed przed okrągłym stole czy też okrągły stół jest tutaj jeszcze przed przemianami w Polsce to nie takie proste wtedy pojechać do Czech Słowacji krótko mówiąc o tym pisze wciąż oczywiście pod Lwów pojechał do Czech Słowacji do Pragi przede wszystkim to był pierwszy etap w maju 90 tego roku to było odkrycie, bo trafiłem wszystkim nieprawdopodobnie pięknego miasta dzisiaj się dopiero sobie siadamy jak tak jak jak i jakie to było to coś tak nieprawdopodobnego w porównaniu z tym co znaliśmy nie wiem tutaj, że na Mazowszu, zwłaszcza prawda Warszawa Praga nawet prawa ta Praga komunistyczna prasa, która ledwo co wyszła z komunizmu prawda, gdzie tam mnóstwo tych domu był obstawiony rusztowaniami trzeba uważać, bo tam się sypały prawda zabytkowe kamienice to wszystko przecież było nie było od wieków nie od dekad nieremontowane, ale Praga to jednak to jednak było miasto, robiąc nieprawdopodobne wrażenie i też i też my muszę powiedzieć, że od razu ten ten styl życia czeskim nie po prostu wciągną niesłychanie, dlaczego spod gospoda piwo, ale gospoda jako miejsce prawda jest fenomenem po prostu czeskiej kultury czeskiej cywilizacji można by powiedzieć co się wydaje proste, ale nikt nie jest w stanie tego powtórzyć na pewno nie nie na pewno nie nie u nas prawda wydaje się, że nic prostszego, niż by na nich postawić parę stoi w lokalu prawda zrobi jakiś sposób skomplikowane dania takie przekąski przygrywkę właściwie do piwa no to piwo przede wszystkim dobrze uwarzyć dobrze podać prawda, a jednak na to, że w tym trawniki angielskim 30 lat ćwiczenia się nie odmówiłem sobie w książce obszernie opisujemy dalszy ten fenomen piwa, dlaczego one jak wino we Francji prawda są w gruncie rzeczy ta nowożytna kultura czeska kultura miejska wyrosła na piwie zaczyna browarnictwa na całym przemyśle związanym prawda bo, żeby produkować piwo w takiej takiej jakości w takiej ilości jak to w Czechach od z górą 100 lat się dzieje to trzeba po prostu stworzyć całą infrastrukturę wokół tego prawda trzeba być ten słuch trzeba mieć ten Chmiel trzeba mieć, gdzie zauważyć trzeba mieć kąt lub wydobyć prawdę potem trzeba to móc mieć, gdzie rozwieść tysiące ludzi czeskiej prowincji znalazły zatrudnienie dzięki temu prawda to był element tej przyspieszonej modernizacji takiej rzeczywiście no nie wiedzieć, że forsownej to tak strasznie ale, ale bardzo szybkiej modernizacji, które wykona dokonała się w Czechach, której dziełem czym jest naród czeski tak jak nowożytny, a współczesna Praga pana zachwyca równie mocno te sprzed 30 lat nawet bardziej, bo uważam, że Braga po prostu bardzo fajnym miejscem do życia, zwłaszcza jeżeli unika się takich miejsc jak most Karola w Stare Miasto pan nie zmienia, dlatego że zamiast rozwiązań drastycznych, że to jest najgorsze miejsce w sezonie turystycznym to jest tak trochę jak w Warszawie starówka, że lokalsi tam nie chodzą raczej omijają to miejsce jak może po prostu nie ma, jeżeli nie mają specjalnej okazji to rzeczywiście raczej raczej nie brak fenomen Pragi polega na tym, że ona się nie kończy na tej starówce prawda, że można by nawet ona tam zaczyna Pragę po prostu miastem miastem to znaczy gdziekolwiek byśmy się nie znaleźli w promieniu do nie wiemy 5 może 10km od rynku Staromiejskiego to wciąż jesteśmy w mieście, które wygląda jak miasto ma wszystkie atrybuty miasta to znaczy jest tam, gdzie mieszkać tam, gdzie usiąść tam, gdzie zjeść tam, gdzie się napić jestem, gdzie załatwić sprawy jest tam, gdzie w Polsce posiedzieć w parku jest tam, gdzie się przejść jeszcze jestem jak dojechać, ponieważ świetna jest komunikacja miejska w pracy prawda tramwaje metra metro autobusy prawda to ze świata to jest kierunek miasto piętnastominutowe, że wszędzie ma się kwadrans, żeby załatwić swoje niej lub bardziej bezpośredni potrzebny faktem, że bardzo bardzo bardzo sprawnie to bardzo dobry to zorganizowana oczywiście bardzo fajnie się po pracy jeździ szybkim tramwajem metrem tak na dłuższe odległości są jakieś bardzo lubię mieć pracę metrem, a ostatnio znaczy z czasem przeszły prawda szliśmy jak ocenia tramwaj, który jedzie wolniej, ale za to można sobie znaczy wtedy widać miasto rzeczywiście widać jakąś, jaką się zmienia życie są tacy malkontenci będą narzekać ono się skomercjalizowała prawda, że tak jest, ale to po prostu metropolia rada w metropoliach, które też bardzo często słychać język Polski tak jak pan powiedział Polacy lubią jeździć Czech też lubią czytać wszystkie książki to też to też już padło, ale czy to miłość to obustronna nie nie ponieważ, jakby powiedzieć Czesi nie mają takich specjalnych powodów, żeby się nami interesować, jakie my moim zdaniem mamy mieliśmy, zwłaszcza bo, jeżeli się na to spojrzy w perspektywie historycznej to czeska Polska Czechy filia ona miała niejedną 2 nie 3, ale może 4 fale czy też sprawa, która sięga jeszcze dziewiętnastego wieku jak, gdybyśmy szukali takich prekursorów takich pierwszych wybitnych polskich intelektualistów pisarzy dziennikarzy myślicieli, którzy zauważyli Czechów tobyśmy to byśmy odkryli, że to środowisko warszawskich pozytywistów, czyli to są lata jest 7080 dziewiętnastego wieku, czyli oni są też melioranci, dlaczego nie myślę, że Czesi po plecach tak raczej moglibyśmy moglibyśmy liczyć, że powinniśmy naśladować prawda, bo jak przypomnimy ze szkoły prawda to byli pozytywiści byli ci ci panowie inteligentni, którzy stwierdził, że polskie powstania nie mają sensu, że ważna praca organiczna praca u podstaw tzw. raczej zadbajmy o to, żebyśmy stworzyli nowoczesny naród, który wymachuje szabelką prawda, ale który jest siłą silny siłą kapitału siłą swojej pracy prawda lepsze społeczeństwo, żeby nawiązać do pana socjologiczne historii i oni oni zauważą oni oni dostrzegają Czechy właściwie Czechów właściwie jako jako pierwsi raczej widzą, że tam właśnie taki model kultury się do korzystnej narodowej się realizuje, bo wcześniej zainteresowanie było raczej przeciwną stronę to znaczyć czescy budzi ciele pierwszych dekad dziewiętnastego wieku ogromny interesowali się polską podziwiali Mickiewicza nawet gościli go w Pradze prawda też o tym wspominam niesłychanie aktywna żywiołowo popierali powstanie listopadowe prawda pomagali uciekającym powstańcom prawda tym, którzy tam nadal migrację najmniej na obligacje zmierzali, ale to jest sprawa początków dziewiętnastego wieku pasma lata lata dwudzieste lata lata trzydzieste potem wszystko się zmienia Czesi stają się coraz bardziej czyści sobie Czesi koncentrują się na tej pracy organicznej przestają im imponować do Polski romantyczne zrywy sytuacja odwraca to znaczy w Polsce pojawią się środowiska, które zaczynają się interesować Czechami i tą czeską pracą u podstaw i potem troszkę takie, gdzie idzie, że z 1 strony funkcjonuje stereotyp Czecha epika Czecha tchórza czekać fani na granicy Ania jak takiego to takiej ciekawej postaci po prostu prawda, że nie ma o czym z nim rozmawiać, dlaczego jest potrzebny prawda, bo niego nie kojarzy się nie kojarzy się najlepiej, ale jednocześnie warstw taki środowiska wypowiedział inteligenckich polskich, zwłaszcza w okresie powojennym tak naprawdę zaczyna się rozwijać zainteresowanie czeską kulturą przede wszystkim to jest kwestia czeskiej kinematografii z lat sześćdziesiątych nadal tam nowej nowej fali, ale także literatury czy takie docenienie, że zaraz są takie 2 kraje w sumie bardzo blisko bliskie sobie językowo historycznie też geograficznych dla lokalnych warunkach częściowy Polacy Czesi jedni drudzy kiedyś tam mieli jakieś państwa w średniowieczu potem te państwa by w czasach nowożytnych utracili potem tysiące osiemnastym prawa jednocześnie te państwa odzyskali no zaraz jedni szli drogą heroicznych powstań prawda wykrwawiają się w zmaganiach z zaborcami, a drudzy po cichutku kontra lud ku Ala budowali sobie z dna naród i ostatecznie państwo jak się tak porównywała tę tt Polska Czechy czy oraz czy Słowacy kiedykolwiek dwudziestym wieku to nie to trudno było nie zauważyć albo nietrudno było zauważyć, że Czesi jakoś lepiej żyją w takim po prostu najbardziej podstawowym sensie, że mają wyższy poziom życia że, że jest im łatwiej żyć, że generalnie wydają się bardziej zadowoleni zżycia tacy, jakby mając większą umiejętność cieszenia się tym życiem takim takim nadchodzi no oczywiście to zawsze wtedy się mówi dodałaby plebejusze, ale też nie są żadni plebejusze to jest po prostu miejskie społeczeństwo nie oni są oni bardzo przypominają Austriaków albo albo Słoweńców, jeżeli ktoś np. bywa Słowianie to wie o oczy mówi to jest takie typowe biedermeier Rosji środkowoeuropejskie społeczeństwo, które jako naród dojrzało pod znakiem czujnym okiem cesarza Franciszka Józefa który jak by panował ponad 360 lat, a więc bardzo długo i pod jego rządami Austro-Węgry tego specjalnie może nie chciała nawet, ale tak się historycznie złożyło, że pod jego rządy rządami tych Austro-Węgier kilkanaście właściwie narodów uzyskało samoświadomości taką samodzielność dojrzałość umożliwiła im potem kilku z nim z nich tak naprawdę stworzyć własne państwa Czesi byli jednymi z jednymi z nich oni są dla nas ciekawie po prostu są taką takim naszym alter ego czy są my moglibyśmy kimś takim być gdybyśmy, gdyby nasza historia potoczyła się kompletnie inaczej oni być mogły być kimś takim jak my, gdyby historia potoczyła się całkiem inaczej mamy bardzo blisko siebie takie lustro takich jak alternatywne warianty możemy się przejrzeć, jakby to mogło być, gdybyśmy nie wiem, gdyby w czternastym wieku nie wiem Kazimierz wielki nie zainteresował się Rusią czerwoną prawda tylko część winnym i gdyby przez kolejne parę wieków jak te polskie ambicje aspiracje nie zmierzały na wschód tylko załóżmy np. bardziej zatem do się rada albo śląskie może warto było się zainteresować podano i tak i tak tego jest wydają się tutaj jest takie źródło takich nieustających Pogoń zresztą wszystkim z kim mamy równe znaczenie tych rzeczy są na najbliższym narodem prawda czy mentalnie czy tonie, ale oni są bardzo interesujący jako taki przykład i Polsce mówił jako kraj, który leży na Wschodzie są bardzo zaskoczyło nas ich perspektywy to tak jednak tak, bo jeżeli, jeżeli spojrzymy na mapę to Praga jest tam na wysokości Szczecina przecież ta prawda raczej wszystko co co sesję na daczy Polska jest na wschód do Pragi tak jakby zwłaszcza na takiej mapie mentalnej no właśnie przy czym oni oczywiście uważają się z najbardziej zachodnioeuropejski europejski kraj w tej części kontynentu, więc to ma nietknięte to mówienie, że Polska jest taki wschód to to nie chodzi o górach tak naprawdę chodzi raczej o to jak jako nas postrzegają, ale to jest ugruntowany historycznie myśmy myśmy w końcu ten cały kult sarmackiej prawda w Polsce na to no to co to jest, skąd się dzielić ci Sarmaci gdzieś tam z tych stepów prawda gdzieś tam luterański w ogóle prawda Polska Szlachta wymyśliła że, a jesteśmy potomkami Sarmatów z rodziną strasznych łobuzów prawda w przeciwieństwie do Scytów, których oni za pogodzili ze stepów, ale już nie wchodźmy też powodu ran moje zainteresowania w zakresie historycznej tutaj wyciągnął je nadawcy podobno bardzo często musi pan odpowiadać na pytanie czy to prawda, że Czesi mają wszystko w dupie zdarzają się takie pytania i moja obserwacja że, aby powiedzieć oni mają inne tempo funkcjonowania funkcjonują po prostu w innym tempie znaczy to tego obcowanie z Czechami nauczyło, że tam po prostu nie funkcjonuje myślenie, że to jest na wczoraj, że to już teraz już badania już musi już w planie siedzimy siedzimy w robocie tam nie do dwudziestej, bo coś, bo to trzeba zgodzić, bo nie wiem ktoś w domu siedzi to mnie, a jest tez 1 podstawowa rzecz, którą trzeba sobie uświadomić, jeżeli chcę się dobrze i Czechami, a czy Czesi nie żyją po to, żeby pracować zdecydowana większość Czechów pracę traktuje jako taki to, bo są takie mity, że sama realizacja pracy można z marca realizować to są bzdury przecież przepraszam, ale mogę taką odpowiedź prywatnie bada ja rozumiem, że ktoś ma nie kto się z pisarzy o samo realizm chyba ta Szczot, a stara i po prostu manii nałogu prawda on się w tym posła także buja to nie jest normalny człowiek dano normalny człowiek tak nie żyje prawie nie powinien tak także w normalny człowiek nie może mieć pracę na pierwszym miejscu dla normalnego człowieka dla normalnego Czecha praca jest po prostu takim niezbędnym elementem życia to jest coś trzeba robić, żeby pozyskać pieniądze, dzięki którym możemy się zająć tym co tak lub miejsca dla naprawdę interesuje to są po prostu spraw, które się w Środzie, ale ja trochę mniej albo albo naprawdę tak tak jest w UE już zaczyna też w Polsce przebijać się jak medialnym w ostatnim dniu naszej debacie społecznej urzędu, ale to jeszcze, że tak wkracza zrobi na pewno popatrzmy popatrzmy na to realnie na nowym no bardzo wielu z nas po prostu ciekawsze hobby niższy niż praca, którą wykonuje, ale trudno jest utrzymać się robi to są ludzie którzy, choć słucham ze swojego kombinować w relacjach artyści prawda czy jacyś maniacy prawda nie wiemy o finansjery lat w tym, którzy w tym spełniają mamy na ogół no, więc większość z nas no coś coś w tym życiu robię tak naprawdę to zupełnie innego nas kręci Czesi mają bardzo dobrze układa sobie więcej jest społeczne przyzwolenie dodam, że jest taki konsens po prostu spośród jest to normalne prawda, że ja szesnastej wychodzę z roboty możecie spacerować jak słusznie pani Wanda zwierzyła w dupę da no po prostu w Czechach bardzo trudno jest egzekwować takie przepisy rozporządzenia, które na razie, które naruszają taką intymną autonomie Czecha, że tak się wyrażę to wyszło też przy covidzie np. prawda, kiedy wprowadzano i to tak chaotycznie bardzo są coraz to nowe regulacje prawda to wolno tego nie wolno tamto wolno, ale każdemu ta nie fryzjera otworzyli tylko dla psów to było coś tak, ale na początku Czesi byli liderem w radzeniu sobie z koronawirusem i też takim trzymanie się z całym tak nie ma tu nie ma tu nie ma sprzeczności Czesi są raczej tak Czesi są w ogóle mistrzami gier zespołowych to jest naród nauczony działać wspólnie działać zbiorowo i kiedy oni w tym widzą sens, że jest taka potrzeba, że jest taka konieczność to oni stają na wysokości zadania i te pierwsze miesiące w tej pandemicznej tego tylko zatrzymania życia jak to się nazywało lockdown lockdownu lockdown czeskie słowo tak typowy efekt, więc czasem w czasach tego tego lockdownu rzeczywiście zastali na wysokości zadania natomiast pamiętamy wakacje czy tuż przed wakacjami lockdowny odwołano da właściwie ogłoszono politycy chwalili że, ponieważ jest koniec koniec pandemii tak, aby ta pandemia też okazać jakaś straszna ta ponowna wszystko było zamknięte, ale w końcu nie tak wielu było tych tych tych zakażonych czy tych czy chorujących i Czechy w czasie wrócić do normalnego życia znów się pod nie wiem do jak racja oper sezonu letniego to było ustawienie stołu długości mostu Karola, w trakcie których się zebrali Piwosze ona wspólnie wznosili te kufle z piwem, a potem przyszła jesień i tedy, a i wtedy zaczęła się tragedia i wtedy zaczęły się chaotyczne działania rządu Babiša, który wprowadzał coraz to nowe restrykcje, które już nikt nie chciał przestrzegać czynniki, na których więc bardzo ludzi nie chciało przestrzegać nie chciało akceptować też w tym czasie już zdążyły się rozwinąć te wszystkie ośrodki informacyjne, które generalnie kwestionowały w ogóle nie ma żadnego covida w ogóle nie trzeba nic robić, ale w ogóle te szczepionki to wymyślone przez Billa Gatesa prawa itd. i one trafiły na bardzo podatny grunt zresztą w Czechach, bo tam akurat ta, zwłaszcza w tej sferze internetowej prawda te tt dezinformacyjne czy tej osoby ośrodki często nawet jednak Ruskiej rosyjskiej proweniencji przepraszam już za sobą ruskie ruskie pierogi rosyjskiej proweniencji prawda rzeczywiście były są i są aktywne rząd Babiša pożegnał się z władzą m.in. ze względu na politykę koronawirusową teraz jest największą partią opozycyjną, która tydzień temu zwyciężyła w wyborach uzupełniających do Senatu w wyborach lokalnych znaczy zdobywane na najlepszy wynik, ale drugą siłą była partia taka nacjonalistyczna skrajnie prawicowa to jego kamorry no i jak patrzy się na to z szerszej perspektywy biorąc pod uwagę ostatnie wybory francuskie, gdzie Marie Le Pen zdobyła dużo dużo dużą popularność duże poparcie największa do tej pory patrzymy na Włochy, gdzie rządzi skrajna prawica od tego dnia to znaczy wygrała wybory w świat dziś kwestia czy skrajna prawica też idzie po władzę w Czechach rośnie siła wpisuje się w ten trend czy w Czechach ma o tyle utrudnione zadanie, że tam rządzi centroprawica tak jak wspomniałem i premier Fiala jest liderem Obywatelskiej partii Demokratycznej, która w tym samym klubie w parlamencie europejskim co PiS co pani Meloni w każdym razie oni doskonale znają melonik Fiala prawda oni znają i współpracuje już od pewnego od pewnego czasu i dzisiaj dzisiaj idzie europosłowie czescy bardzo aktywni, lecz tak jak Jan Zahradil np. czy Aleksandry Ant Alexander Vondra zresztą jak były doradca basenach dla wiem, że oni tym, że odniesie się znają utrzymują kontakty Czesi są typowym środkowo europejskim społeczeństwem to znaczy tam jest napojem twardo tam jest potencjał faszystowski i Che i faszyzm czeskim ma długą tradycję jeszcze sięgającą okresu międzywojennego to znaczy już wtedy istniał tam ruch faszystowski jakoś tam niby na marginesach, ale on był widoczny on był istotnym i on się odrodził po osiemdziesiątym dziewiątym roku partia tzw. republikańska de facto partia faszystowska w latach dziewięćdziesiątych była nawet w parlamencie jej szefem był liderem był taki polityk Mirosław ślady mało, kto pamięta już w tej chwili on głównie znany z haseł anty cygańskich czy anty romskiej nam i krótko mówiąc po prostu tam jest taki tam jest taki potencjał tam jest dosyć znaczna moim zna zdaniem część wyborców, którym takie hasła możemy opisać jako faszyzm możemy opisać jako skrajną prawicę możemy opisać jako jakiś Narodowy populizm można bardzo można rozszerzać tę definicję w zależności od tego jak jak dużym zjawisku mówimy prawda, bo czym innym jest grupa skinów czym innym jest grupa jakich zależały brak zagorzałych zwolenników nieporadnie reprezentowanych w parlamencie partyjek faszystowskich po prostu, które sobie istnieją legalnie albo nielegalnie prawda, a czym innym jest na przypadek 80 000 ludzi, którzy ostatnio przyszli na plac Wacława zwołanie właśnie przez takie organizacje demonstrowali przeciwko Zachodowi Unii Europejskiej Ukrainie za Rosją za dogadaniem się z Kremlem prawda ja myślałem, że te protesty były za niskimi za sprzeciw jest tylko i wysokie cele tylko pretekst czy wysokie ceny energii wysokiej koszty życia dotyczą wszystkich Czechów, ale ci, którzy tam przychodzą i demonstrują pod tymi hasłami pod tymi transparentami doskonale wiedzą co robią to nie są niewinne owieczki ta data nie są środki Mary się, które tam przychodzą, bo im podniesiono ceny gazu prawda albo ceny prądu nie to są ludzie, którym podobają się ci rzecz ci mówcy, którzy tam występują, w którym się podoba to co jest mówione prawda, którzy przed entuzjazmem przyjmują także do nich przyjeżdża przyjechał ją przyjąłem tak jak ostatnio przyjrzę politycy niemieckiej AfD na ta partia się też bardzo podoba, więc to jest po prostu to trzeba nazwać rzeczy po imieniu ja się dziwię pani dziś zdziwieniu co więcej jak obserwuje reakcje czeskich komentatorów ICO oni też mają problem z nazwaniem tego po imieniu dane czy są zszokowani prawda jest taka skala da i zastanawiają się no ale jak to właściwie opisać prawda, bo no, ale to trochę tak, jeżeli ktoś mówi jak faszysta, jeżeli ktoś ma hasła jak faszysta zachowujesz jak faszysta to prawdopodobnie ma coś wspólnego z faszyzmem prawda no no po prostu tak jest, a to, że to dotyczy Czechów, którzy np. rządząca jest prawda albo nie wiem zabiorą sorry to jest normalne społeczeństwo prawda tak jak Węgrzy tak jak Austriacy prawda takie jak Polacy jak Ukraińcy prawda albo nie jak Niemcy pada tam są różne postawy i tam jest też taka część ludzi jak pani słusznie zauważyła partia SPD partia bezpośredniej demokracji to miało kamorry przywódca na wszystkich nacjonalistów kraty pół Japończykiem ratownicy nie przekazano to jest otwarte społeczeństwo te będą nie chce będzie też nie tylko on także te nie tylko jest czynny w polityce także jego brat rodzony zresztą zupełnie innej i zupełnie innych poglądach prawda niższy niż jego rodzony brat takim trybunę podobno na tych najnowszych protestach jest też Ladislav Rabe, które się gdzieś pokazuje są różne postaci tam są też faceci będą kojarzeni po prostu zyski szwedzkich zespołu handlarze ze sceny no bo no takie nazistowskie tych którzy, którzy tam zabiera głos jest naprawdę, jeżeli ktoś idzie na taką demonstrację to niech nie to powinno dawać głupiego, a myśliwym na 7 faszyzm czeski przykład tak w praktyce dzisiaj to to jest nie dla Unii nie dla migrantów nie dla Unii nie dla migrantów nie dla NATO nie dla pomocy Ukrainie jak dla Rosji tak tak tak tak zdecydowanie tak to nie jest tylko czas teren Słowacji jest jest jest chyba jeszcze chyba jeszcze większym zasięgu to zjawisko to by można było oczywiście rozbierać historycznie mówić o jakieś tam tradycji czeskiej rósł Fili np. tak dalej, ale się zdaje, że to tak można by zapytać co sprawia, że normalni ludzie prawda przychodzą na te na tę demonstrację klaszczą prawda skandują hasła to wydaje się, że to po prostu taka, żeby mieć Święty spokój pada znaczy, że ja chcę mieć dobrze i interesuje nie tylko to, żeby zrobić także w Miami dobrze ich, żeby tak zrobić ziemia niczym nie ryzykował, żeby nie, żeby nie było wojny, żeby nie było jak nie wiem wyrzeczeń itd. prawda poza tym też jest także chyba nie docenia się nie doceniać takie specyfiki czeskiej czy, ale także także słowacki czy trzyma na Węgrzech przecież to też wyszło znaczy, że po prostu Rosja inaczej postrzegana społeczeństwa prawda co by mówić Polacy mają te antyrosyjską teraz, choć nie jest tak wysokie wynoszą z domu wynoszą ze szkoły to jest po prostu część polskiej tożsamości no oczywiście to nie znaczy, że musimy nie wiem czy tak no bo tak jest no po Polacy nawet czas, zwłaszcza często ci, którzy znają język rosyjski, którzy znają czeską rosyjską historię rosyjską kulturę prawda nawet dawać się nią prawda rozkoszują dziełami rozmaitymi jednocześnie na ogół nie mają złudzeń co do rzeczywistej natury systemu rosyjskiego np. jaki był on nie był problem to było za cara to było za komuny czy to czy to za bolszewików czy to czy to czy to jest teraz prawda o tym i o tym można byłoby mogą mówić na to po prostu czasie nie mają takiej nie mają takiej perspektywy nie mają takiej takiej szkoły myślenia, więc po prostu i jest znacznie łatwiej popierać i to dotyczy ludzi naprawdę rozmaitych i lewicy prawicy to jest co w ogóle nie ma związanego nie mają w Czechach w związku z poglądami politycznymi i jest im bardzo łatwo było bardzo łatwo uwierzyć, że Rosja Kreml, że Putin jest jakąś sensowną alternatywą wobec tego co nie podoba się na Zachodzie rada i to Nobile mieliśmy takich dni będą premier Neczas np. prawda był taki centroprawicowy zresztą katolik ojciec czwórki dzieci potem prawdzie żonę zostawił z tymi dziećmi prawda się z sekretarką związał na nowoczesne widowiska jest nawet mi nawet, a nawet tak nawet katolikami Moraw tak tak bywa prawda to on przecież też z entuzjazmem wypowiadał się na temat Putina prawda mówił o potrzebie współpracy gospodarczej z Rosją ze zrozumieniem przyjmował proces puścił kraju prawda, bo to w końcu straszna była jakaś nie obraza religii naprawdę to co to co to one zrobiły, więc generalnie w Czechach stosunek stosunek do Rosji jest inny niż niż w Polsce pada jest tam jest tamy, jeżeli można powiedzieć, że w Polsce prawdopodobnie 90% ludzi no jakoś tam po prostu wie co na ten temat tak myśleć ma to ma poukładane w Czechach, jeżeli to jest 50% to się dobrze czy te protesty, które teraz co jakiś czas w Czechach dzieją mógł obalić rząd nie nie to co jest teraz rzeczywistym wyzwaniem to są to one przed wybory w tej chwili uzupełni nasz dług druga runda wyborów do Senatu, gdzie zobaczymy ilu jeszcze kandydatów partii Ano Andreja Babiša zdoła uzyskać mandat to będą wybory prezydenckie już w styczniu przyszłego znacznymi z roku problem z tymi wyborami polega na tym m.in. na czym on polega nie tylko na tym, że nagle są niepotrzebne dać znaczy, że to jest w Czechach w ogóle pomysł, żeby wybierać prezydenta w wyborach powszechnych jest świeżej daty pierwszym takim prezydentem wybranym powszechnie jest Milosz Zeman, czyli obecnie urzędujący prawda w już odliczyć od 10 lat w drugą kadencję kończy wcześniej prezydenta wybierał wybierają wybierał parlament Vaclav Havel był w ten sposób zbierane kilkakrotnie i miało to sens w ramach uprawnień konstytucyjnych, które prezydent w Czechach ma one są niewielkie natomiast w momencie, w którym zaczęto wymyślono prawda że, że prezydent powiemy wybierany w wyborach powszechnych stworzono taką sytuację, w której ktoś taki, że tak Milosz Zeman z 1 strony jest ograniczony konstytucję, która nie pozwala mu specjalnie się rozpychać, ale z drugiej strony on ma swój przyrodzenie rzekłem temperament i więcej o mandat prawda mówi dobrze zaraz, ale nie popiera większość Czechów miliony ludzi nie popiera i jak nie muszę zwracać uwagi na jakieś tam paragrafy, czyli pojawia się taka wewnętrzna takiej waloryzacji, jakbyśmy to z polskiego gruntu mogli przenieść powiedzieć i oczywiście Zeman Zeman bardzo to wykorzystywały i to był jakby, zwłaszcza w sprawach, na których mu zależało, ale zależało na różnych rzeczach np. ból był wielkim jak ja pamiętam rzecznikiem właśnie współpracy z Rosją czy Chinami planu nie tylko gospodarczy się wielokrotnie biada przeciwko np. sankcjom unijnym wprowadzony po 2014 roku po aneksji Krymu prawda itd. generalnie był postrzegany jest dzisiaj postrzegany jako człowiek Kremla oczywiście on po wy albo kiedy kiedy wojna wybuchła w lutym w Ukrainie to on 8 z tego wycofał zaczął był zmienił język zmienił ton, ale tak naprawdę nikt nie wierzy w każdym razie nikt z jego z jego oponentów politycznych nikt nie wierzy w szczerość jego dzisiejszej postawy i wszyscy tak Dytko czekają, kiedy oni po prostu kończy takie odejdzie z tego z tego urzędu z tymi wyborami teraz problem na tym, że żona czy koalicja rządowa skonstruowana z 5 partii by na centroprawicowy prawda mamy tam liberalnych takich właściwie lewicujących piratów, ale przed wszystkim partie centroprawicowe ODS partia ludowa tam partie chrześcijańskie rozmaite partie tam zrzeszająca starostów burmistrzów prezydentów prezydentów miast oni nie wystawili własnego kandydata i nie wystawią własnego kandydata z sytuacją dziwną prawda czy jest rząd jest koalicja rządowa i ona nie wystawia swojego kandydata w wyborach prezydenckich w ten sposób, jakby oddaje pole zupełnie no kto wchodzi topole swój strach bardzo ciekawa, bo naturalny pretendentem wydawałby się Andrzej pamięta, ale wcale nie jest pewne, że on będzie kandydował ocieka sobie, żeby poddanego tego kontynentu z premierem łączy jeszcze nie zadeklarował no właśnie nie jest pytanie czy to pytanie czy odciętego potrzebuje wciąż potrzebuje prezydentury nie potrzebuje prezydentury chcę być premierem teraz życie, jeżeli on się wybrać dobrze, żeby wygrał wybory to blokuje możliwość zostania premierem parlament zobaczymy jak to będzie ona jeszcze miesiąc czasu 28października dowiemy się kogo faktycznie Ano jego partia wystawi do tych wyborów to może być bawi się to nie musi być Babiša ma doskonały sztab marketingowy, który będzie się tym zajmował w każdym razie na pewno jakiś jakiś kandydat Ano w tych wyborach wystartuje może liczyć na na duże poparcie, kto wie nawet gdyby nie był Babicz to może jego, gdy trzeba to kobieta przed, ale Filtrowa taka była minister finansów w rządzie Babiša na to kto wie, kto wie może to być nawet zwiększały ciężar jej szanse można miała większe szanse niż sam Babiš natomiast nakaz poza poza poza nimi tutaj na tym polu na zastępcę tacy kandydaci niezależni i pewnie będzie okazja by mówić, więc tam nie możemy może nie warto w tej chwili w każdym razie gdyby zdarzyło się także, że Ano wygrywa wybory prezydenckie to to może to być nowe lub będzie duża zmiana polityczna będzie zagrożenie, jakby dla stabilności tego tego układu parlamentarnego, który mamy w tej chwili faktem jest w tym, że obecnie największą partią jest partia opozycyjna, czyli ma 30% dróg druga w sondażach i te wybory lokalne też są też to potwierdziły jest to partia nacjonalistyczna SPD Tomio Okamura spośród tych partii koalicyjnych w 2 bodajże w ogóle są poniżej progu pięcioprocentowego reszta powiedzmy radzi radzi sobie jako tako natomiast ciekawe w tym parlamencie czeskim obecnie i sondaży także nie dają szans nie ma w ogóle lewicy, bo jesienią ubiegłego roku przepadła zupełnie partia komunistyczna i przepadli socjaldemokraci i dlaczego to tylko aspekt nieobecności lewicy w tym parlamencie jest ważny wniosek sądzę on właśnie otwiera przestrzeń dla skrajnej prawic to jest taki jak, na który też z francuskiej polityki naprzód zagra w Katarze, że jeżeli słabną partie radykalne lewicowe w czasach zawsze były takie ugrupowania, bo generalnie czeska polityka była taka moc w tym roku w naszej na pewno zorientowana bardziej, ale na lewo, więc dla nich jest nowa sytuacja po prostu jeżeli, jeżeli radykalnego elektoratu nie obsługują komuniści czy socjaldemokraci, a wśród nich byli tacy ludzie ostrego temperamentu, że tak zdarzali się tacy właśnie miłośnicy Rosji Kreml Putina itd. na to po prostu w to miejsce wchodzą te środowiska, które do tej pory był były marginalne trudno szukać, jeżeli są w stanie zapewnić padła słaba w ostatnim rozdziale naszej rozmowy chciałem wrócić do przyjemniejszych milszych pewnie panu sercu tematu to znaczy do literatury, bo bardzo intryguje to w jak w ogóle się stało, że w Czechach w dwudziestym wieku z Czech, a właściwie samej Pragi wyszło tylu fantastycznych pisarzy to jest w ogóle europejskich moment chyba to na pewno coś jak Wiedeń wcześniej nadawców w poprzedniej epoce w no to jest bardzo trudno tak naprawdę bardzo trudno jest takie pytania na takie pytanie odpowiedzieć, zwłaszcza że, a my dzisiaj, kiedy mówimy o literaturze czeskiej to mamy tak naprawdę myśli przede wszystkim proza powieść tak o naprawę Hrabal Kundera albo karze cała plejada autorów tymczasem to jest właściwie zjawisko świeżej daty to znaczy to jest kwestia ostatniego półwiecza, bo jeżeli wcześniej przed wojną np. w ogóle kojarzono literaturę czeską przeworskim poezję Czesi byli kraju wielkich poetów Jarosław Królicki np. także także w Polsce w za życia tak połączyć przewidzieć z tego dwudziestego wieku tłumaczony i i wydawany i kiedy nagle w tym okresie międzywojennym rozbłysły takie 2 gwiazdy to były na czapka i Haszka to był jakiś w ogóle fajerwerki po prostu zupełnie zaskoczeni, że takie wzięte, ponieważ do Czechy Czechy stały Czechy stały poezję trudno tak naprawdę odpowiedzieć na to pytanie jest dla mnie zagadka trafia jak i oczywiście mogę teraz powiedzieć tak w punktach Harry, jakie to, jakie mogły być, jakie mogą być powody prawda tłumaczy dlaczego, dlaczego właśnie, dlaczego właśnie proza okazała się tym miejscem, w którym kultura czeska w okresie powojennym prawda przede wszystkim spełniła się najbardziej, ale tak naprawdę wydaje mi się że no bo czemu można można powiedzieć o tym że, że Czechy były krajem czy sport Czesi byli społeczeństwem, które stało się społeczeństwem miejskim już w dziewiętnastym wieku i to oczywiście bardzo ważna prawda, jeżeli porównamy do prac z polską to w Polsce Szczebiot od zarania dziejów prawda kultura rozwija się gdzieś tam w tych workach szlacheckich na Czarzastego tego nie ma w Czechach rzeczywiście po pierwsze, są miasta po drugie, są te miasta niesłychanie szybko rozwijają czy przebywa tam tam ludności już już dziewiętnastym wieku tak naprawdę kraju w 2 pod koniec piętnastego wieku Czechy stają się krajem Przemysłowo rolniczym pewną przewagą z przewagą przemysłu z przewagą wielkich miast i to oczywiście z tym związane są procesy edukacji np. prawda to, że po osiemnastym roku, kiedy powstańczą Słowacja to prezydent Masaryk wydaje taki dekret prawda, że w każdej gminie ma powstać biblioteka ogromne znaczenie podatku to, że tam w zasadzie nie ma analfabetyzmu to względnie nie jest żaden problem prawda społecznych ludzi już dziewiętnastym 19 wieku, czyli po prostu to jest to społeczeństwo w 2 wczoraj mniej pokolenia wcześniej niż niż my stwarza sobie takie warunki, w których może powstać może powstawać kultura wyższa, ale kultura masowa także da, bo tak czeską specyfiką jest to, że ci pisarze z 1 strony, jakby mogą aspirować do Nobla na trudne i tego odmówić, a z drugiej strony nie są tacy w dobrym tego słowa sensie popularni ta to jest czas specyfika, że okaże się to można łączyć prawda, że wybitny pisarz musi być zrozumiały, że wybitny pisarz może być bardzo zrozumiały napad przy jak czytamy Hrabala jak czytamy nie od Pawlak jak czytamy w tureckich sercach czytamy kundelek w twarz wieku teraz najlepszym przykładem też okazuje, że można być bardzo inteligentnym wybitnym pisarzem, który pisze w całkowicie zrozumiale i komunikatywnie to też jest ta to też niestety ta czeska specyfika tam było oczywiście jeszcze takie takie kwestie jak jak doskonale rozwinięte rozwinę media czy dziennikarstwo Darek rynek gazet i kultury w ogóle takiej kultury amatorskiej ATA to, że właściwe w każdym miasteczku istniał jakiś teatr np. w Kanadzie, gdzie po prostu mieszkańcy zbierali się i grali to wszystko razem tworzyły taką atmosferę, której kultura uczestniczenie w kulturze tworzenie kultury było w sposób naturalny więcej było wyrazem postawy patriotycznej słowa czy należało robić rada jak w Polsce zdaniem dawno należało pójść do kościoła w niedzielę rano to w Czechach z dawien dawna należało w niedzielę zagrać tak, że prawda amatorskim nawet, a szczególnie Hamleta prawda spróbować wystawić prawda jakieś tam jakieś tam małej jakieś małe miejscowości więc, więc po prostu tam był tam było kultura była po prostu częścią częścią tego tego tego życia społecznego i myślę że, toteż odegrało odgrywały tam wielką rolę, a do tego jeszcze po prostu jestem ten fenomen, że po pierwsze, ta kultura czeska na przełomie dziewiętnastego dwudziestego wieku powstawała w kosmopolitycznym środowisku prawda, bo te wszystkie wielkie na czym Praga, ale także Brno np. prawda czy Teresy decydują te największe ośrodki miejskie, ale przede wszystkim Praga to nie, bo miasto czeskie czy wyłącznie czeskie to była także miasto niemieckie to była także miasto żydowskie, a architektury tak naprawdę włoskiego baroku w skład infrastruktury to słowo, zwłaszcza architekcie przecież, czyli tam jednocześnie obok siebie funkcjonowały 2 albo 3 Ryder języki wie albo czy kultury prawda we wszelkich przejawach czy też na wszelkich piętrach od takiej kultury powiedział Strada nowej Cleber, kiedy popularnej aż po aż po najwyższe z napojem wzloty ducha prawda, bo zarówno Niemcy mieli swoje rozmaite ośrodki intelektualne kulturalne jak Czechy czy ta Czesi czy ta pana naturalna konkurencja między nimi między nimi zwłaszcza, jakby Czesi starali się konkurować z Niemcami więcej w książce Czechy to nowy myślisz wydało wydawnictwo Muza AJA miałem przyjemność rozmawiać z autorem Aleksandrem Kaczorowskim pisarzem tłumaczem redaktorem naczelnym Aspen Review Central euro bardzo dziękuję za rozmowę ja bardzo dziękuję, a my wracamy po informacjach Radia TOK FM Zwiń «

"Czesi są naszym alter ego". Czego możemy się od nich nauczyć?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MAGAZYN RADIA TOK FM

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 16:00

Najnowsze Podcasty

Mistrzyni gotyckiego horroru - Daphne du Maurier

"Dwadzieścia lat temu straszyli nas Unią, a to projekt dla nas korzystny"

Podlasie to nie tylko Białystok

Jest temat!

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL