Była istotnym elementem PRL-owskiego ustroju. O nomenklaturze

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dobry wieczór państwu przy mikrofonie Karolina Lewicka zapraszam państwa na audycję sprawy różne moim państwa dzisiejszym gościem jest prof. Andrzej Friszke historyk Polska Akademia Nauk dobry wieczór panie profesorze wiek będziemy rozmawiać o nomenklaturze będziemy przez większość czasu naszej audycji w okresie PRL-u sięgniemy także do Rosji radzieckiej, ale być może pod koniec rozmawiamy także czasach obecnych były 2 historie czasem lubi się powtarzać się nomenklatura Rozwiń » i instytucja swoistego rodzaju zacznijmy może od tego, że była to instytucja, która zapewniała systemowi komunistycznemu socjalistycznemu trwałość, ale oficjalnie tej nie było żadnych dokumentach prawnych nie występowała, czyli była instytucją ważną, ale tajną ta tak to nigdzie w okresie PRL-u nie znajdziemy opracowanie znajdziemy wykazów nomenklatury nie znajdziemy opowieści o tym jak w ten sposób obejmował stanowiska kierownicze natomiast znajdziemy dużo w oficjalnych różnych na przedszkolnych książkach nieprawdy to znaczy albo pozorów Edena przed, że Sejm powołuje na określone stanowiska jakichś ludzi albo są wybrani przez radę państwa coś takiego w rzeczywistości to były takie mechanizmy, które miały zasłaniać istotę rzeczy, kto tak naprawdę decydował o mianowanie na różne stanowiska kierownicze, których były tysiące o tym, żeby za chwilę opowiem w UE natomiast sam ten system miał swoje uzasadnienie ideologiczne, ale toby trzeba wejść historii ideologii leninowskiej gruncie rzeczy, że kadry są wszystkim tak to jest taki skrót tak, ale na czym polega dyktatura proletariatu Predatora proletariatu polega w istocie dyktaturze reprezentacji proletariatu, a więc partii no, a partia oczywiście to jest masa ktoś musi zarządzać, ale ten w praktyce zawodowi rewolucjoniści, którzy po rewolucji prawda obejmują władzę w państwie i tym samym to jest takie uzasadnienie dla członków partii, której nie nie, szczególnie że tak powiem bolało czy denerwowało jak firmy akceptowali oczywiście uczestniczyli wszyscy, którzy zajmowali jakiekolwiek stanowiska w tym systemie gry o stanowiska w ramach systemu nomenklatury powiedział pan, że znajdowały się taką informację w podręcznikach np. na stanowisko mianuje Sejm tak rząd wybierano samorząd wybierano nie była to prawda, bo decydowała Polska zjednoczona partia robotnicza któryś z komitetu jeśli ważne stanowisko to komitet centralny linię ważny to może jakiś komitet wojewódzki czy to jest też cecha charakterystyczna nomenklatury, że mamy to dublowanie się partii państwa albo może inaczej zasłanianie państwa przez partie przejmowanie funkcji państwa przez partię zawłaszczanie państwa przez partia dokładnie dokładnie te znowu, jakby konsekwencja tego, o czym mówiłem trzeba by sięgnąć w ogóle do historii rewolucji rosyjskiej kształtowanie się aparatu bolszewickiego no oczywiście nawet, stojąc na gruncie, że tak powiem tej ideologicznej konstrukcji, że oto elita klasy Robotniczej, czyli elita partii obejmuje władze zostaje problem powiezie kompetencji są różne kompetencje potrzebne, gdzie nie zawsze tak powiem odpowiednio wysocy funkcjonariusze partii te kompetencje mają najem kolej nic owo prawda Darka obok no bo jest to za takie mieszane, ale ogólnie gospodarzy, ale pewne dziedziny gospodarki to już na pewno prawda Telegraf to nie jest tak, że to może rządzić tym każdy działacz partyjny musi mieć już kompetencji w związku z tym jest potrzeba tak powiem wydzielenia i to się tak stopniowo wydziela pewnych, że tak powiem dziedzin, które mają charakter właściwego rządu taki nie był fachowców no i i ten system, że tak byłem tak tak się zasłania prawda jeśli chodzi o rządy kompetencje typu rządowego, ale także się z zesłania np. mechanizmem wyborczym tak lub inaczej skonstruowany moc prawda rewolucji tam są te rady delegatów robotniczych na nam czasach bliższych są wybory do Sejmu one są potrzebne, żeby ten system legitymizować wg innej zasady nie tylko dyktatura proletariatu rządy prawda klasy Robotniczej, bo to nie do wszystkich przemawia, żeby tak PEM to społeczeństwo to zaakceptowało są potrzebne wybory te wybory oczywiście są ustawione, ale mają dawać mają dawać taki pozór popularności no to skończyć to co Putin ostatnio wszyscy widzieliśmy parę dni temu prawda zrobił masowe głosowanie no i że komorze tak powiem 90 ileś procent ludzi więcej niż tam żyje na tym terenie poparło prawda to jest wzór, wg których powoływano sejmy kolejne w PRL-u tak wyglądały wybory i one to czemu służyły trochę tak samo jak dzisiaj Putinowi nie wystarczyło określić, że taka jest jego Wola on potrzebował legitymizacji legitymizacji pokazać, że taka jest Wola ludzi no i to się fałszuje albo zależności od sytuacji albo podkręca np. w ostatnich już wyborach peerelowskich podkręconą frekwencję prawda no tak to czy takie bym powiedział dokumenty, które znajdujemy archiwum KC o tym będziemy mieli może trzeba to zaznaczyć słuchaczom naszym, że dużo tego co będziemy mówili to to nie jest tak byśmy zjeść w książkach poczytali tylko to jest to jest wynik takich długoletnich jednak badań w aktach PZPR, które są w komitecie centralnym dawnym, czyli dzisiejsze archiwum akt nowych no i teraz tam znajdujemy np. takie sprawozdania bardzo ściśle tajne dla najwyższych władz partyjnych ile osób nie uczestniczyło w wyborach w wyroku po pięćdziesiątym szóstym nawet 1 000 000 osób sięga, a więc to już nie trzeba specjalnie dziś wiadomo, że frekwencja, którą podano tam zbliżające się do 99% fałszywe, bo około 1 000 000 wyborców to by dały frekwencje rzędu 80% no, więc podkręca, ale oni sami więc, żeby mandat był silniejszy książki zagłosowali ronda mandat silniejszy nie jeszcze na rzecz bardzo ważna psychologicznie żeby, żeby ci co należą do tego 1 000 000 nigdy się nie mogli policzyć, że jest ich dużo, że jeśli tak dużo i żeby każdy z osobna wiedział, że sami z takim wariatem co nie poszedł na wybory, a tak naprawdę jednym, z czym jest stan całkowitej samochodom jest zdecydowany na taki sprzeciw, który może rodzić dla niego pewne negatywne konsekwencje tak, bo pamiętamy np. brak uczestnictwa w wyborach mógł skutkować tym, że ktoś nie zostanie dopuszczony do matury np. albo, że straci stanowiska może nie wyjedzie zagranicę, bo akurat była taka możliwość itd. żeby ten ktoś myślał, że jest w tym swoim sprzeciwie wyizolowanie kończy tak jednostkowe, gdybyśmy mieli zrobić taką krótką definicję nomenklatury jest tutaj przygotowałam taką, choć można oczywiście, kto w kwestii definicyjnych zrobić to inaczej obsadzanie stanowisk kierowniczych w krajach bloku wschodniego oparte na rekomendacji partii komunistycznej istotny element ustroju, dlaczego to był istotny element ustroju 8 przyczyniał do utrzymania stabilności tego systemu i stabilności Ziobry zachowania władzy przez partię, gdyby tego systemu nie było przebacz nomenklaturą owego Mankella surowe nomenklaturę stanowisk kierowniczych, bo to właściwie trzeba pełna nazwa też nomenklatura stanowisk kierowniczych, gdyby tego systemu nie było no to by powstała na gruncie rzeczy rozpad systemu by następował, bo albo obejmowali ludzie wg kryteriów kompetencji wyników konkursów albo nie mianowania przez zwierzchników wg ich oceny kompetencji różnych ich po jednym z zastępców czy dyrektorów generalnych, a mechanizm nomenklatury zapewniał przez cały czas, że ten aparat państwa się nie wywodzi bowiem zeszła w kierunku kompetencji apolitycznych tego, że partia będzie zawsze miała kontrolę nad tym, kto jest na danym stanowisku jego kompetencje merytoryczne są, jakby bywały ważne, ale nie są najważniejsze najważniejsze wierność polityczny lojalność wobec partii tak nasz człowiek naszło nieważne czy kompetentni czy nie ważne, że nasz i co jeszcze być każda po zaznaczyć skoro o tym mówimy tam nie ma w tym systemie kadencyjności do czego jesteśmy, jakby przyzwyczajeni w państwie demokratycznym Grzegorz powołuje na jakiś urząd na określony czas, a czasem się powołuje sędziów się na jakiś czas powoływały także, ale dalej ten system nie funkcjonuje w ten sposób lotów każdego, kto jest z nomenklatury, jeżeli się okaże nielojalny można zabrać w każdej chwili odwołać powiedział pan o pełnym brzmieniu na tego zjawiska nazwy tego zjawiska czy nomenklatura stanowisk kierowniczych czy chodziło o dosłownie wszystkie stanowiska kierownicze w państwie czy partia trzymała pieczę np. nad tym, kto będzie dyrektorem szkoły podstawowej w Pcimiu no jak najbardziej jak najbardziej tak czy ten system się kształtuje on zrzeszyli się kształtuje no można powiedzieć, że bronicie kształtuje się od czterdziestego czwartego roku jak komuniści przejęli władze, choć rzeczywiście pewnie kluczowym rokiem jest rok 40 ósmy, kiedy zostają zjednoczona partia o tym, że już systemową presją po czterdziestym czwartym się kształtuje komuniści przejęli władzę taki sposób nieformalnej to trudno opisać znaczy przy pomocy różnych nacisków różnych prawda układów oni narzucali swoich ludzi w różnych miejscach różne instytucje tam lokalizować, jeżeli nawet nie byli członkowie PPR, ale w gruncie rzeczy, jeżeli na to popatrzymy jak funkcjonowało państwo do czterdziestego ósmego roku już można mówić o nomenklaturze natomiast sporo czterdziestym ósmym to się, jakby formalizmu je bardzo staje się takim systemem konkretnym, czyli że określony instancje partii to być czasy wszystkie tam powymieniać zaczynamy od prawda biura politycznego sekretariatu KC na szczeblu ogólnopolskim pod sam lider wojewódzkie komitety powiatowe komitety miejskie wszędzie powstają prawda komórki partii i ich gestii są określone stanowiska, więc jeżeli mówimy o kierowniku szkoły podstawowej oczywiście tego nie pamiętam w tej chwili, żeby tam zajrzeć w te natomiast podejrzewam, że one w gestii komitetu wojewódzkiego danego miasta czy to był system szczelne, a w sumie tak również straż jakiś nie partyjny fachowiec w no zdarzył się oczywiście, ale to też mógł być w ramach nomenklatury nigdzie nie jest powiedziane, że nomenklatura stanowisk kierowniczych obejmuje wyłącznie członków partii, czyli nie trzeba mieć było legitymacji polskiej zjednoczonej partii Robotniczej trzeba było po prostu dawać gwarancję bycia lojalnym tragedii tak jest i jeżeli mamy no mamy członków rządu np. prawda no ministrów nie wszyscy ministrowie, którzy byli członkami rządu PRL byli członkami PZPR byli członkowie ZSL byli członkowie Stronnictwa demokratyczne ana wywar z marca nie jacyś byli, ale oni nie zostaliby członkami rządu, gdyby nie po ich sprawie nie zapadła odpowiednia decyzja na poziomie biura politycznego biuro polityczne zdawało, że no właśnie w ramach legitymizacji systemu jest potrzebna przed bezpartyjny w rządzie mamy zaufanie do pana Adam profesora jakiegoś czeka i on może być ministrem nie wiem czego, bo to na ogół nie były ważne stanowiska obca czystych bezpartyjnych, ale np. powiedzmy szuka się do stanowiska, które było bezpartyjne niełatwo mi to znaleźć, ale jakiegoś komitetu doradczego np. dotyczącego oświaty, bo minister oświaty oczywiście był partyjny chciałem powiedzieć minister komunikacji LO też był partyjny, bo to jest strategiczna sprawa komunikacja czy telefon jednak trudno doszukać się tych trochę trudnych czasach tak, ale no, ale ale no ale jacyś tam 12 było prawda albo właśnie z innych partii ze Stronnictwa demokratycznego np. czy ZSL, ale to musi być człowiek, który uzyskał poparcie partii to oczywiście też wykoleiło coś byśmy rozumieli jako rządy teoretycznie koalicyjny prawda MON, bo ten system się tam poniekąd chwalił, że z 1 strony kierownicza rola partii oni przyznawali, że kierowca rola partii w końcu do konstytucji zapisali 71006. roku, ale z drugiej strony zależy co mówili jak to opowieść snuli mamy coś takiego jak koalicja prawda, bo jest ZSL ludowcy są w sejmie Stronnictwo demokratyczne formalnie jeszcze 2 Stronnictwa sojusznicze no dobrze, ale stricte sojusznicze nie mogły delegować do rządu kogo chciały tylko partia biuro polityczne wiedziało, że tam towarzysz x jest no osobą szczególnego zaufania w związku z tym można mu powierzyć stanowisko w rządzie albo marszałka Sejmu, bo pamiętamy, że był w wycenach Czesław długoletnim marszałkiem potem Gucwa, ale to nie, dlatego że to, jakie zapadały koalicyjne porozumienia no nie był tak, ale najpierw biuro polityczne musiał wyrazić wolę, żeby rycerz albo Gucwa był marszałkiem a jakiej skali mówimy to znaczy ile tych stanowisk, jeżeli chodzi o liczbę było w gestii partyjnej, a więc mamy tak powiem od paru tysięcy na początkowo, czyli po wojnie tak nota PS bohaterowie tego ósmego 50 tego 1001. roku, chociaż tak uważam, że te parę tysięcy do ograniczeń nie znaczy, że tylko parę tysięcy obręcze dużo więcej to być może mniej sformalizowane to było ostatecznie ten system się sformalizować to ten to ta nomenklatura wynosi kilkadziesiąt tysięcy porządnie opracowano zestawiono 100 siedemdziesiątym drugim roku wtedy było 80 000 stanowisk kierowniczych i to zestawiono z wolą, żeby powiększyć tę liczbę, bo to jest czas przypominają słynnej reformy administracyjnej dzieli powołania zamiast 17 tych 499 województw, a to przecież oznaczałoby gwałtowny wzrost liczby stanowisk moment będzie np. 49 komitetów wojewódzkich ogółem zamiast 7 na złoto ładnie, ale w każdym z tych województw powstaną różne kierownicze stanowiska, a zatem, że tak powiem wtedy nastąpiło przekształcenie w latach gierkowskich 80 do 180 000 stron notować progres tak jest, a potem po okresie po okresie prawda Solidarności jednym z haseł prawda tej odnowy była redukcja tych stanowisk nomenklatura przyszedł stan wojenny nie zredukowano dokładnie jak Jaruzelski w pewnym momencie chyba nawet tego nie wiedział jak ten protokół brzmi nadciśnienie dopytywała czy to padło także politycznym było 270 000 stanowisk nam jeszcze 70 000 stanowisk obsadzanych przez partię tak jest w związku z tym to jest pytanie drapanie to szkołę podstawową zadała oczywiście, że szkoła podstawowa kierownik przedszkola stanowisko dyrektora ośrodka maszynowe do Chin itd. wszystko jest w nomenklaturze to zapytam o taką zależność, z którą się spotkałam w literaturze, że ta zależność była między liczbą stanowisk objętych systemem nomenklatura sytuacją polityczną, że w okresach spokoju społecznego to liczba stanowisk, które partia decydowała rosła a kiedy zdarzały jakieś przełomem protest manifestację to wtedy kryzys starano się też liczba zmniejsza jak rozumiem, żeby trochę uspokoić nastroje społeczne częściowo chyba to można np. pierwszy taki kryzys pięćdziesiąty szósty mąż wzięcia władzy przez Gomułkę to tylko na samym szczeblu komitetu centralnego liczba stanowisk wymagających rekomendacji partii spadła z 4800 do 2 pół 1000 czas znacząca redukcja Praga tak jest, ale to jest w zasadzie jedyny taki kryzys, kiedy nastąpiła ta istotna redukcja to jest związane też z tym, że w samej partii wtedy w samej partii w dyskusjach wśród liderów partyjnych kierownictwa partyjnego tych jest 100 najważniejszych działaczy, bo tym też trzeba po partia są tysiące ludzie tak naprawdę tych polityków partyjnych w tamtym czasie coś liczyli, bo ze 100 osób w radzie bardzo wąskie Hermiona Ron ogromna w tym zapada wszystkie kluczowe decyzje, ale w tym gronie też był spór o to co znaczy destalinizacji i część działaczy opowiada, że właśnie za wyraźnym ograniczeniem stanowisk nomenklaturą na rzecz stanowisk wybieralnych, żeby jak najwięcej różnych funkcjonariuszy partii też komitet partyjny, ale też państwowych było wybieralnych, żeby ten i to jest też czynnik, który powodował właśnie redukcje też jest 1 ścieżkę PPP druga ścieżka to jesteś taka, że wśród tej nomenklatury okresu stalinowskiego było strasznie dużo narodem bardzo mało kompetentny i ten 50 szósty rok też przyniósł taki taki lekki zwrot, żeby tych naprawdę już kompletnie niekompetentny wyeliminować no ale potem się odbudowywał i jeżeli o tym mówimy to rzeczywiście sześćdziesiątym dziewiątym roku mamy 8,51000 stanowisk kierowniczych w pięćdziesiątym siódmym mieliśmy 6 pól no to urosło 2000 projekt my, ale pani rację część zwolniono natomiast potem sukcesywnie ta liczba się podnosi te pytania te kompetencje, bo jeżeli kluczową rolę w takich nominacjach odgrywa ten czynnik polityczny partyjny, a to kompetencja czy pan już mówił panie profesorze jest w ogóle na planie 0203. a może żadnym ne no to mamy też patologie, których opisy państwo historycy znajdują w dokumentach ja mam 2 takie przykłady np. rok czterdziesty dziewiąty zdjętego ze stanowiska dyrektora administracyjnego w fabryce Norblin za brak wyników pracy i nieumiejętność współpracy skierowano do fabryki Pytlarz chiński na kierownika fabryki albo sześćdziesiątym drugim roku główny inżynier fabryki urządzeń dźwigowych nie podołał swoim obowiązkom, ale działacze Powiatowej instancji partyjnej uznaje, że nie można go skrzywdzić trzeba mu zapewnić pracę otrzymał aż 3 propozycje kierownika wydziału zespołu dźwigowych stanowisko głównego technologa bądź ewentualność pracy w zjednoczeniu w Warszawie to prawda, ale nie wiemy i to jest dosyć centralne pytanie nie wiemy wiele tych ludziach, dlaczego ich tak próbowano ratować musieli mieć dobrze ustawieni w aparacie partyjnym no to może wynikać z różnych rzeczy, ale przy właśnie byli przed wojną KPP albo w partyzantce w czasie wojny GL Lou i nie pozwalano im krzywdy zrobić to nie jest taka w ogóle immanentna cecha tego systemu nomenklatury owego, bo to wręcz przeszło do takiej masowej wyobraźni były wykupywane w dowcipach serialach tak Bareja się ten nakłania przypomina, że właśnie tak tak niekompetentny dyrektor, który był wiecznym dyrektorem to zawsze jakąś posadę dyrektorską dostał uchwalono nawet jak na jakimś odcinku zawiódł dokumentnie lub ogół tak, ale to na udach, ale to okresie właśnie, kiedy się ustabilizowała zaczęło się stabilizować właśnie po pięćdziesiątym szóstym roku na i dalej, tym bardziej się ustabilizowało to znaczy, że ten system stanowisk moment kulturowy rzeczywiście tworzy taki rodzaj kasty las to dzisiaj jest takie słowa często używane, które wiążą się trudno było wypaść mój mąż jest z zawodu dyrektorem tak jest jak słyszymy poszukiwana poszukiwany tak jest i mógł być przesuwany ten ktoś czasem też taka była tak takie było właśnie przejście można było dyrektora fabryki przejść do komitetu wojewódzkiego działalność administracyjna albo komitetu wojewódzkiego na dyrektora ten aparat tak powiem gospodarczy zrasta się z aparatem partyjnym coraz bardziej, bo początkowo niezupełnie początkowo to ci ten partyjny aparat ci funkcjonariusze polityczni sami nie za bardzo zostawali dyrektorami są czy jakieś przypadki, ale generalnie szukali no takich fachowców po fachowców, którzy by, że tak powiem im ulegali tam szukali takich zaufanych ich tam mianować natomiast czasem jakby nastąpiły takie przekształcenia prosto za aparat polityczny też rzeczą nabywać jakieś matur matur, bo o tym, że musimy sobie panią albo życie bez wykształcenia najczęściej, więc jak oni już jakiś formalne przynajmniej kształcenie mieli zaczęli mieć aspiracje też do dyrektorowania w różnych miejscach no, więc następuje wzrost tych tych komitetów partyjnych z tymi, że tak powiem w funkcji funkcjami kierowniczymi właśnie w przemyśle w handlu w administracji lokalnej itd. rozumiem, że w takim systemie dworskim to można wypaść ze stołka np. zostać zesłany gdzieś ze stolicy na prowincję wtedy, kiedy np. promotorowi podwinie się noga albo moja frakcja jakoś słabnie na obu frakcji na ogół frakcje no bo oczywiście, skąd ci ludzie znajdowali w tej partii to może musimy wrócić do tych 100 osób, które były kierownik początku ta generalnie to są tak pełen ludzi komunistycznej partii Polski, którzy przetrwali, którzy przerwą działali w partii jeszcze przed wojną jeszcze przed wojną wyście znali się znali się działalności konspiracyjnej znali się więzi, jeżeli krąg towarzyski także na wiec projekcyjną trochę im odbiera kombatancki bardziej bym powiedział znali się ze związku Radzieckiego z dywizji kościuszkowskiej ze związku patriotów polskich kierowali PPE remis całą walką władze w centrali w terenie i oni tworzyli tak po spójną grupę, która nawet, jeżeli oni osobiście nie znali przynajmniej jeden z2 wiedział, kto to jest i to właściwie grupa, która kieruje PZPN-em odpłatna czy PPR, a potem PZPM od początku, które przejmuje władzę w Polsce tak jest i on bardzo to ono za plecami i ona swoimi ludźmi obsadza też jeszcze najważniejsze stanowiska ministerialne kierownictwo Radia aparat polityczny wojsko z wielu PB projekt, a oczywiście no ale także właśnie wiele wiele fabryk, bo tutaj nad takim reprezentantem jest Hilary Minc prawda, który jest szefem gospodarczy, więc też tam bierze różnych z tej partii, którzy coś potrafili w tym zakresie gospodarczym tacy też byli z nami od pań, czyli jakieś szkoły min zresztą walczył bardzo ambitne szkoły przed wojną ekonomiczną w via w związku z tym to jest chroni teraz ci ludzie oczywiście pozyskują różnych swoich pomocników zastępców fachowców współpracą rząd tworzy się coś co przypomina feudalną siatkę to znaczy jest prawda ten senior wasal są sale i teraz oczywiście w dalszym biegu spraw, jeżeli ten senior znajdzie się w kłopocie politycznym konflikcie i wylatuje pięćdziesiątym szóstym tak będzie prawda potem za Gomułki tutaj będzie się powtarzać to was, ale tracą, chyba że są na dość, że tak powiem zorientowani i odpowiednim momencie znajdą drugiego Aniela i są pilota ani obrotowi obrotowi dokładnie i na obóz są dlatego tak mało w gruncie rzeczy ten aparat się zmienia, bo oni czują pismo nosem, że tak premia się, że ktoś słabnie zżerała mnie i go opuszczają i szukają innego protektora zatem mamy no mamy system przez stabilny i nawet takie wielkie jak przesunięcia jak właśnie pięćdziesiąty szósty rok przychodzi Gomułka czy potem 70 teraz przychodzi Gierek prawda i do WKU upada to te zmiany tych ilość ludzi wyeliminowanych nieduże sumy, stojąc na dotykając pozostali trwają usuwa się tych najbardziej, że tak po widocznych w poprzednim systemie symbolicznych no albo prawdę nielubianych i inni się przesuwają ewentualnie w innym miejscu może tracą pozycję siłę taką prawda po pozycje wpływu zdaniem nie mają właśnie tylu oni sami VAT jak wiadomo ten system piramidalny to znaczy 1 senior nie jest VAS sal, ale was, ale mają znowu jak są nieraz dla innych wasali tak jest na poziomie wojewódzkim na poziomie powiatu często to jeszcze 1 rzecz to pytam na w tym wątku, bo Jacek Tarkowski pisał w latach siedemdziesiątych o tym, że ta koncentracja kluczowych stanowisk w rękach stosunkowo wąskiego aparatu partyjnego sprzyjała integracji tego aktywu na bazie kontaktów właśnie takich towarzyskich, które też mówiliśmy nieformalnych pół formalnych i jego zdaniem w rezultacie obserwujemy takie zjawisko przesuwania się ośrodka władzy instytucji formalnych do struktur struktur poza formalnym tak naprawdę PRL był zbudowany na relacje klientelistyczne Absolut ta Absolut i idąc od samej góry mówimy tutaj takich towarzyskich układach oczywiście są tacy np. mogli się udać na wakacje do Mińska to był ośrodek rządową partyjny na Mazurach ułański k to była atrakcja rozumną atrakcja, ale poza tym miejsce nowe dane elektronicznie mój syn premier bywał tam Gomułka bywał tam bywa liczony w ratuszu prestiż rósł oczywiście oczywiście i to dotyczyło też nawet na pracy nie wiem wiceminister spraw wewnętrznych byli tacy tam bywali byli tacy tam nie bywali ten system też dotyczył relacji ze związkiem Radzieckim niektórzy towarzysze byli zapraszani przez Rosjan na wakacje na Krym no to no wiadomo jak ktoś zaproszony na Krym to znaczy, że figura figura bardzo wpływowy polityk tacy mniej wpływowi mogli mamy za mało wielu napraw, ale nie zamierza osie to się rozwinie, zwłaszcza za Gierka oczywiście, że ten system klientelistycznych, którym mówimy też polegał na tym, że życie miało korzyści takie totalne dno, że seniorzy szczebla powiedzmy wojewódzkiego czy ministerialnego oni sobie budowali zaplecze albo właśnie przez przydziały samochodów czy jakiś innych tego typu przywilejów, a można było załatwić, żeby się dziecko np. dostało na studia jak miał za mało punktów no może to to już nie jest takie proste, ale druga rzecz systemowo bardzo ważna, a mianowicie della mojego daczy ten klient starał się uzyskać patrona, zwłaszcza że on miał wpływ na decyzje gospodarcze to jest czas Gierka najmocniej się inwestycje, a więc fabrykę wybudujemy bądź mi wiernie nam wybudujemy fabrykę na waszym terenie będą kolejne stanowiska będą kolejne stanowiska fabryka to są inwestycje też towarzyszące, a więc nagle do takiego miejsca takiego np. województwa jednego z tych 49 i pieniądze wpłyną duże pieniądze i że mogą zarobić wszyscy mogą zarobić i miejscowy sekretarz zdobywa sławę sławę na swoim terenie jako dobry gospodarz i spoza Żor taki sławę, że tak powiem w centrali, bo pokazuje, że do niego wpłynęły pieniądze wiążą się liczy w stosunku do innych 49 sekretarz powstają 1 słowem takie miejsca, gdzie no właśnie ten mechanizm powoduje też właśnie w tym województwa przemysłowe stają się takie ważne, a rolnicze nie nigdy pierwszy sekretarz np. z Lublina albo z Białegostoku nie był ważny i to zupełnie inne stanowisko nomenklaturą niż pierwszy sekretarz w Katowicach albo Gdańsku albo w Szczecinie oni dużo silniejsza w sensie wpływu na władzy miejsce przy ulica jest trudu dziwne, bo przecież chleb też potrzebna nie jest potrzebny może nawet bardziej niż Stal no ale nie w tym systemie chleb jak wiemy nie był w cenie, a już mięso, tym bardziej jak wiemy to jest jedna z przyczyn takich systemowych rolnictwo nową lekceważono województwa rolnicze zawsze to jest niski szczebel tego tej hierarchii produkcję na potrzeby konsumpcyjne tak tak to nie najważniejsza jest produkcja Stali produkcja produkcja środków produkcji jak to mówiono prawda, czyli tego co umożliwia rozbudowę jej żelazo węgiel przemysł maszynowy o takie inwestycje trzeba mieć nie tam fabrykę przetwórstwa rolnego to w ogóle nie ma żadnego znaczenia, jaką byliśmy tym systemie klienteli stycznym oczywiście to rodzi szereg kolejnych patologii, bo to jest nepotyzm kumoterstwo korupcja tym wszystkim ten system jest przeżarty raczej taktyką, że oczywiście to to wszystko zależy od EPO epoki od czasu i od skali też tego co uważano za możliwe powiedział, że no za Stalina to tak nie za bardzo ta korupcja indywidualna mogła i pytam, bo cały czas zagrożenie, że trafił do więzienia przez partyjnych zamykali Szczepańskiego też to za Gierka to zaś o nowe fachowo ktoś za za Gomułki zaczęła taka korupcja powiedzmy wdrożone rozumiem, że większości przypadków przymyka na nią oko poeta niewygodne np. Maciej Szczepański po odsunięciu Gierka nota oczywiście za Gierka ona rozbuchana i wtedy mieliśmy zresztą komisje Grabskiego tylko tutaj za korupcją czy mając dzisiejszy świat na oku to, że w Polsce dzisiaj dzieje to musimy być świadomi, że to w ogóle jest śmieszne ta korupcja zdobył ktoś samochód, ale dostał com ktoś mieszkanie dostał za 20%, ale tych mieszkań było parę takich co do 120% komuś jak pamiętam za darmo malowali mieszkanie to był ten rodzaj korupcji było np. był dyrektorem szkoły tak malowali szkołę przy okazji skończyli noszona dyrektora wrażenia tak jest, tak więc nie mówimy tu o przekrętach milionowych, bo to bo, bo to, że tak powiem byłoby zduszone w zarodku, czyli co tak naprawdę chodziło w tym aparacie władzy o władzę, a nie takie benefity materialne radca prawny ale, toteż oczywiście ja tutaj przynoszą taki dokumentu jest dosyć ciekawy, bo on pokazuje pewien system działania, a mianowicie to jest takie zarządzenie ministra handlu zagranicznego i gospodarki morskiej 71005. roku i ono dotyczy tego, że zwalnia się od rewizji celnej rozumiem przyjeżdżających z Zachodu przedmioty przewożone przez osoby zajmujące stanowiska wymienione w załączniku, a raczej partyjni mogli sobie przywieźć różne towary zabijanie wcale nie poniesie partyjni ludzie nomenklatury tak tanie państwo nie bywa, ale oni mogli być prawda ministrami dyrektorami generalnymi, czego oni są na liście tej listy nie mamy tutaj pod ręką są zwolnieni z opłaty c uwagę tak samo ich współmałżonek dzieci czy każdy mógł sobie przez przewieźć walizkę różnego domagali się przez walizkę różne dobra nie podlegało odchyleniu da niestety nie mamy tego załącznika tego się tutaj też nie zachował on być ciekawe, bo pokazał właśnie tą grupę uprzywilejowaną reż Camille Jovana ta zresztą od bycia tutaj może przypomnieć, że w osiemdziesiątym pierwszym roku w tygodniku Solidarność Krzysztof Czabański poniekąd znane dzisiaj opublikował właśnie taki artykuł o przywilejach wtedy zebrał różne materiały szczegółowe i dość porządnie ten system opisał co zresztą było przedmiotem ingerencji cenzury i procesu sądowego tygodnika Solidarność cenzurą zresztą wygranego też ważny tekst niezależnie od tego, że te latem opublikowane i on tam opisywał to skrótach trochę nawiązaliśmy do czasów współczesnych, bo to te wątki się 2× pojawiły mam taki cytat dla pana profesora poseł Andrzej Halicki w marcu 5 lat temu po to, rok 2017 mówił tak chodziło o nominację pana Przyłębskiego ambasadora Polski w Niemczech to samo będzie w dyplomacji zresztą widać gołym okiem, więc nie wmawiajcie, że nomenklaturę PRL-owską chcecie likwidować, bo wyją de facto przywraca się takimi nominacjami jak nominacja ambasadora Przyłębskiego, ale przede wszystkim chcecie zrobić nomenklaturę PiS-owską właśnie PRL bis PRL PiS nomenklatura partyjna zamiast dyplomacji działające w interesie Polski całego państwa wszystkich obywateli, a przede wszystkim w interesie Narodowym chodziło także czystkę kadrową które, którą przeprowadzano w resorcie dyplomacji, doszukując się złogów komunistycznych to czy też twórczo ujął Jarosław Kaczyński tak jak patrzy na te rozdziału stanowisk na tych niekompetentnych działaczy obecnych to po prostu ta nomenklatura, której rozmawialiśmy przez ostatnich kilkadziesiąt minut stajemy przed oczami pan też jak najbardziej jak najbardziej powiedział, że ten system bardzo wyraźnie wraca no wszyscy wiemy co jest Nowogrodzka koncern centralne biuro polityczne biuro polityczne to wiadomo kierownictwo partii tam zapadają kluczowe decyzje, które w, którym nawet premier musi podporządkować to to to nie jest właściwość państwa demokratyczne do wody klasyczny powrót do sytuacji kierowniczej roli partii no i widzimy mnóstwo rzeczy, które z tym się wiążą, czyli ograniczenie konkursów na stanowiska w wielu przy miejscach konkursy albo w ogóle likwiduje albo dzisiejsi potem no znamy przypadku rozwiązanie korpusu cywilnego rozpędzenie korpusu cywilnego zakwestionowanie kadencyjności różnych instytucji w Oslo kadry są wszystkim takie każdą instytucję kadrowo trzeba zająć tak jest i widzimy to właśnie stawek prawie jawne przecież, że decyduje wierność partii, a niekompetencję nie decydują o nie nie ma przesłuchań publicznych różnych kandydatów na ważne urzędy nie mówi się ich kompetencji zawodowej ważne lojalność partyjna mianowania na stanowisko i to jest klasyczne wskrzeszenie mechanizmu nomenklaturą owego ja nie wiem jak on wygląda w terenie to jest inna sprawa, że należy przejść przyjdzie taki czas na pewno dowiemy jak są obsadzane stanowisko, że regionalne struktury Prawa i Sprawiedliwości są bardzo czynna obawę, że ta obawa, że ta, ale to jest nawrót do tamtych reguł gry, czyli nie jest ważne, jeżeli się ubiegać o stanowisko jakieś kierownicze chcesz mu karierę robić no to nie jest takie istotne, jakie masz kompetencje doświadczenia wiedzy wiedzę tylko musi być lojalny wobec partii jej wodza naczelnego lokalnego, a poza tym stanowiska jeszcze odwrotny kierunek są nagrodą za lojalność prod Stanisław Piotrowicz stanowisko sędziowskie w Trybunale Konstytucyjnym radny dokładnie no oczywiście bardzo tak oczywiście Piotrowicz czy dzisiaj Marek Kuchciński, o czym wiemy przez ten człowiek nigdy w życiu nie mógłby zostać szefem kancelarii premiera, bo nie jest prawnikiem nie kierował żadnymi strukturami administracji Państwowej mógł być marszałkiem Sejmu drugą osobą w państwie dokładnie już to było dramatyczne, że ktoś takim zostać marszałkiem Sejmu, a dzisiaj, ale marszałek go przewodniczy obradom natomiast teraz temu ciekawie będzie podlegał korpus urzędników państwa wie pan na to wszyscy się zastanawiają po kątach po cichu, że przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów przychodzą tony dokumentów, które musi przepuścić przez swoje ręce oczy taki szef KPRM jak sobie Marek Kuchciński z tym poradzić może ktoś inny będzie wykonywał czynność ta będzie tylko uchem i okiem nowogrodzki z puszczą i to się trudno będzie powrót do takiej sytuacji, której w PRL-u bywała, że był właśnie ministrem np. działacz partyjny wybitny on obecnie jeden z tych kapel powtórz na, ale on potrzebował fachowej siły, a zatem dyrektor generalny w danym ministerstwie bywa już był przedwojenny albo wiceminister i on wtedy, że tak powiem był realną pomocą i w gruncie rzeczy wiele decyzji podejmował ten wicedyrektor dyrektor generalny, a ten prawda partyjny nominat tylko firmową no i zapewnią mu tamie ochronę słone, że może tak powiem nie wyrzucili za to, że przed wojną, bo na czas sanacji jako dyrektor jakiejś straszna zbrodnia no straszna no ja nie mówię rządu ministrem toby było w ogóle niemożliwe chociaż, chociaż chciałem zwrócić uwagę, że tak czasem bywało, że wspomniany już tutaj filary nic do czterdziestego 0809. roku tolerował, a nawet więcej koloru zachęcał do współpracy wciągał do współpracy w nowy Bitner przedwojennych fachowców od gospodarki np. Eugeniusza Kwiatkowskiego wicepremiera sanacyjnego wicepremiera sanacyjnego, w który był pełnomocnikiem do spraw odbudowy Wybrzeża na my to wszystko mamy słabo opisane ale jakby dobrze to po skrobać się znajdzie mnóstwo ludzi w Ministerstwie Rolnictwa, gdzie byli specjaliści przedwojenni od spraw rolnych urzędów rolniczych w ministerstwach gospodarczych właśnie nie tylko prawda na Wybrzeżu na w ministerstwie ziem odzyskanych, gdzie chodziło zagospodarowanie ziem odzyskanych, a nawet trwa oczywiście wiem, bo 7 przez chwilę zajmowałem pewnie przy to tam np. pracowali urzędnicy delegatury rządu na kraj z czasów wojny i koledzy byli wsadzanie do więzienia, ale oni ci od tych spraw ziem zachodnich do czterdziestego ósmego byli na wysokich stanowiskach dyrektorów departamentów wiceminister ubyło zawsze gdzieś ostatecznie potrzebny jest ktoś, kto coś potrafi dokładnie nie da się państwem, zarządzając przy pomocy wyłącznie lojalności partyjne i i tu do PRL bywało różnie oczywiście nie chcę tutaj mówić, że trzeba przed 400EUR ósmy rok i to wszystko zamieciono natomiast natomiast po roku pięćdziesiątym szóstym już nastąpiła znowu troszeczkę takie rozluźnienie, żeby tych fachowców 1, ale też następowało to w miarę postępu czasu czy pan mówił wcześniej, czyli kolejne kadry kolejne zaciągi miały maturę nie podstawówka albo 1 czy 2 klasy potem kończyli w razie zresztą dokumentach partyjnych widać jak bardzo zmienia się od ludzi z wyższym kształcenie we władzach partyjnych pewna pociągnęło po wojnie, jeżeli mówimy o tej nomenklaturze tak samo aparacie partyjnym to właśnie szli śladowe ilości tych ludzi, którzy mają mają wykształcenie o wyższym to już nie mówimy, ale średnie prawda no to jest to jest zaledwie parę procent oczywiście im wyżej wśród członków rządu to też dużo wyższy procent, ale ale, jeżeli mówimy prawa łącznie z województwami jest to są grosze, że tak po to, oczywiście stopniowo będzie zmieniało od tego sądy szkoły partyjne i od tego są też studia zaocznie nas do nich kierują są prawda my pamiętamy różne anegdoty z czasów Gierka prawda tych co studiowali w ten sposób, że profesor przechodzi do sekretarza i tam wpisywał co potrzeba no ale ale powiedzmy, że oni coś tam jednak kończyli coś tam znali znali i zatem te tt odwraca się sytuacja to znaczy bez nich za Polski Gierka Jaruzelskiego to ludzie co by nie mieli matury to są wyjątkami w tym palacz w natomiast natomiast nie zawsze są wybitnymi fachowcami, bo to wyraz same studia też nie znaczy, że ktoś jest wybitnym fachowcem, ale się zdarzają dać, ale się zdarzają tacy, bo oczywiście oni chcą ono starają się prawda przez uczelnie takie konkretne prawda, gdzie gdzie, gdzie są poważne studiach np. z PiS prawda, że mówimy o kadrze gospodarczej wiele osób z absolwentów z PiS-u, czyli dzisiaj szkoła główna handlowa jest wciągany na różne stanowiska niekoniecznie tak politycznie od razu ważne, ale no i fachowe prawda mieszając drewnianą zerwania akademików wprawia zażywać je radni czasach już takie wnioski jedno nawet powiedział, że na pewno czasów Gierka, a nomenklatura to trwa do samego końca PZU PR-u tak, jeżeli co nomenklatura kończy się kiedyś PZPR zwija każda wprowadzana tak oczywiście należy jedną z rzeczy, które nie pamiętamy po prostu, ale też w protokołach najbardziej burzliwych dyskusji w Magdalence i przy okrągłym stole osiemdziesiątym dziewiątym roku to jest spór o to i 3 i w jakim stopniu można zredukować ilość stanowisk nomenklaturą w gospodarce tam pan Sekuła i tam jest z broni jak niepodległości tych stanowisk nomenklaturą owych na stronę opozycyjną oczywiście domagała się ich redukcji na rzecz właśnie konkursów na dyrektorów w także to od samego końca, bo to był to był wpływ na państwo w i ta władza, której mówiliśmy tak jest to był to to jest władza nie tylko tam, gdzie KC prawda w białym domu, ale realnie, zarządzając życiem zwykłych ludzi gospodarką prasą propagandą tam zasadami wszystkim do końca pan panie profesorze powiedział na początku, że to jest właściwie myślę leni nów ska koncepcja leninowską i właśnie model radziecki potem został przetransportowany do państw pod butem Moskwy, ale tak się trochę zastanawiam rozmawialiśmy dużo o tym systemie klienteli stycznym feudalnym to jest to nie jest po prostu uniwersalne mechanizmy, które funkcjonuje w państwach wspólnotach właśnie w ten sposób zorganizowanych zorganizowanych nie demokratycznie no można oczywiście szukać takich analogii po jazdy, ale generalnie w państwach typu autorytarnego to znaczy państwa typu autorytarnego takich jak również przed przedwojenna sanacja no tak na rzeczy trochę tak to był obrazili się powstają takie układy klientelistyczne natomiast w państwach demokratycznych oczywiście, że jest także każda partia, która to nie jest nie powstała w tej chwili tylko ma jakąś praktykę państwową oraz kolejny staje do wyborów ma pewien zestaw urzędników fachowców bliskich sobie ekspertów, z których tak powiem niesie wraz z sukcesem wyborczym na różne stanowiska z tym, że w państwach, które są stabilnymi demokracjami te zmiany personalne dotyczących najwyższych stanowisk ambasadorów np. prawda teraz były wybory w Ameryce pani Mosbacher była wróciła do Waszyngtonu mamy w tej chwili pana Brzezińskiego to jest model typowy, ale też nie znaczy, że ambasady w Warszawie wyszło 100 urzędników, bo musiał opuścić wybory jest pamięć instytucją jest pamięć jest zostawiona demokracja się ceni dokładnie tak jest też od wszystkich stanowiskach, zaczynając od prezydium rady ministrów przez różne ministerstwa przez urzędy centralne przez aparat wojewódzki to, że jest nowy wojewoda to nie znaczy, że się zmienia wszystkich dyrektorów departamentów w tym województwie w istnieje właśnie to co pani wiedziała pamięć instytucjonalna korpus państwowych urzędników, którzy się nie wyłączają pod każdą władzą tak zbliżenie wchodzą tak w grę polityczną za to czy inną partią tylko skupiają się na rozwiązywaniu spraw w sektorze, którym powierzono zdobywają doświadczenie administracyjnoprawne zarządzania stabilnych demokracjach powtórzmy prof. Andrzej Friszke historyk Polska Akademia Nauk moim państwa gościem w sprawę różnych dziękuję panie profesorze bardzo dziękuję państwa zapraszam oczywiście na audycję już za tydzień w każdą niedzielę dziewiętnasty, a teraz życzę dobrego niedzielnego wieczoru do usłyszenia Zwiń «

Była istotnym elementem PRL-owskiego ustroju. O nomenklaturze

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 12:00

Najnowsze Podcasty

"Raj dla przyrodników". Na Madagaskarze, wyspie wielkości Francji, jest więcej gatunków płazów i gadów niż w całej Europie

Fotowoltaika w firmie. Czy to się opłaca?

Potencjalne zarzewia kolejnych konfliktów - Tajwan i Himalaje [Świat w 2023]

Po co Homer pomiędzy nicością a nicością

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL