17 listopada to dzień dwóch ważnych wydarzeń w historii Czech

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia dobry wieczór w czwartek 17listopada są czasem takie daty w historii państw, które stają się na tyle ważne symboliczne, że wracanie do nich w szczególnych okolicznościach tworzy nową historię nową jej odsłonę dobrym przykładem jest nasze święto 3maja oczywiście kojarzymy przede wszystkim z konstytucją przyjętą tego dnia w 1700 dziewięćdziesiątym pierwszym roku, a chociażby dla Krakowa to niezwykle ważna data oczywiście związana z Rozwiń » rocznicą konstytucji, ale właśnie obchody tej rocznicy w 1946 roku okazały się być nowym ważnym elementem w dziejach miasta wtedy do demonstrujących go tłumu władza ludowa kazała strzelać żołnierze korpusu bezpieczeństwa publicznego rozbijali formujących się pochody aresztowano setki osób głównie studentów, oskarżając ich udział wanty Państwowej demonstracji podobnie ostry i podobnym politycznie tłem 3maja zapisał się w dziejach Warszawy wielu innych miast Polski w 1982 roku w stolicy miała miejsce wtedy największa demonstracja w okresie stanu wojennego przeciwko demonstrantom rzucono potężne siły około 6000 funkcjonariuszy ZOMO i rezerwowych oddziałów milicji Obywatelskiej, a także 1300 kursantów ze szkół milicyjnych w Pile Szczytnie wspierały ich jednostki nadwiślańskie MSW wojskowa służba wewnętrzna żołnierzy Warszawskiego okręgu wojskowego doszło do poważnych starć, a nawet walk ulicznych, a symbolem skali tych wydarzeń były walki w rejonie mostu śląsko Dąbrowskiego, który demonstranci zablokowali zatrzymanymi autobusami MZK budowanymi przez siebie barykadami z betonowych płyt, tak więc 1 data 3maja na proszę różne jej odsłony podobnie jest z 17 listopada w historii Czechosłowacji dzisiaj Czech, gdzie ten dzień jest świętem państwowym początek tej historii sięga 1939 roku to czas, kiedy Czechosłowacja jest już okupowana przez hitlerowskie Niemcy czescy patrioci postanowili 28października 3009. roku zorganizować w Pradze antyhitlerowską demonstrację przybyły tysiące osób, choć demonstrowano pokojowo wezwano niemiecką policję cywilną z rozkazem strzelania do protestujących 15 Czechów zostało rannych tego dnia zginął dwudziestodwuletni piekarz Vaclav Sedlak SEK, a śmiertelnie ranny został m.in. student Jan ople Atal, gdy Jan zmarł 2 tygodnie później jego pogrzeb 15listopada stał się jeszcze potężniejszą demonstrację przeciwko okupantowi wtedy ten rozpoczął okrutne represje zamordowano od razu liderów organizacji studenckich setki aresztowanych osób wywieziono do obozów koncentracyjnych i oto 50 lat później obchody rocznic nazistowskich represji przerodziły się w boju przeciwko reżimowi komunistycznemu Czechosłowacji 17listopada 1989 roku rozpoczęła się aksamitna rewolucja, która dała Czechosłowacji wolność i tak 17 listopada Atal te 2 skojarzenia z 1939 i 1980 dziewiąty rokiem w czwartkowy wieczór, kiedy sięga po ciekawe wydarzenia w historii świata będzie dzisiaj właśnie o tym czeskim 17listopada od razu dodam, że ta data też wymiar międzynarodowy, bo to właśnie chęć dzień międzynarodowy dzień studenta jak opisana krótko historia jest z tym powiązana to już wyjaśni się w audycji podczas audycji, której gościem będzie pan prof. Grzegorz Gąsior z katedry studiów Inter kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego wierzę, że to będzie dla państwa ciekawy czas idealny na koniec dnia zaprasza Maciej Zakrocki przedstawia, bo jest już z nami anonsowany gość pan prof. Grzegorz Osial katedra studiów Inter kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego dobry wieczór dobry wieczór to myślę, że konieczne jest taki historyczny wstęp za nim przejdziemy do wydarzeń z połowy listopada 1939 roku nie wiem czy musimy sięgać do konferencji monachijskiej, ale to już panu zostawiono no bo oczywiście najpierw musimy przypomnieć słuchaczom jak święto stało że, że Czechosłowacja stała się państwem okupowanym przez przez trzecią rzecz przez hitlerowskie Niemcy może warto jednak wrócić, chociaż na chwilę do konferencji monachijskiej Czechosłowacja w 29września 1938 roku została zmuszona na konferencję na śliskiej do odstąpienia pogranicza zamieszkiwanego przez mniejszość niemiecką trzeciej rzeszy i jednocześnie pojawiły się na tej konferencji gwarancję, że już dalej Adolf Hitler nie posunie i że Czechosłowacja okrojonych granicach pozostanie pozostawała kwestia jeszcze granicy z polską i Węgrami nie będę wchodził w ten temat z tego powodu, że za długą obroty mówić, ale oprócz tego, że na konferencji monachijskiej Hitler zobowiązał się do tego, że na tym poprzestanie również w rozmowie z Berlinem jeszcze zaraz po tej konferencji na chińskiej podobne gwarant podobnych gwarancji udzielił Czechosłowacja jednak była już państwem słabym niezdolnym do skutecznej obrony po utracie pogranicza pogranicznych twierdz i w pełni skazanym na sąsiedztwo z dominującymi Niemcami i na uleganie różnym żądaniom politycznym wpływom doszło też już wtedy do w tym czasie tzw. drugiej Republiki w tym kraju państwie do osłabienia demokratycznych zasad ograniczono system partyjny do 2 w zalewie partii zaczęto zmierzać w stronę autorytaryzmu i ten proces trwał krótko, ponieważ w marcu 1939 roku prezydent Emil HH został zaproszony do Berlina i tam już w późnych godzinach nocnych w nad ranem 15marca musiał zgodzić się, a musiał pod naciskiem na wolność teraz zgodził się na to, że wojska niemieckie w wkroczą do na ziemie czeskie i państwo czechosłowackie przestanie istnieć Słowacja tymczasem ogłosiła już niepodległość, a więc 15marca jeszcze zanim Emil HH powrócił do swojej stolicy wojska niemieckie wkroczyły do na ziemie czeskie do Pragi, a Adolf Hitler na zamku praskim pojawił się wcześniej niż jego gospodarz, czyli prezydent czechosłowacki noir po ziemie czeskie zostały przekształcone protektora Czech Moraw, a więc takie para państwo, które było w pełni uzależnione od Niemiec, ale posiadało jednak swojego prezydenta państwowego pozostał im mil cha cha posiadało swojego premiera swój rząd swoje różne instytucje szkolnictwo także szkolnictwo wyższe przynajmniej początku armia tzw. radni wojsko, czyli wojsko rządowe to była taka armia, która pełniła jedynie takie funkcje reprezentacyjne pomagała przy różnych klęskach żywiołowych także nie była to armia prawdziwego zdarzenia, ale pozostawały inne instytucje jak policja, więc można powiedzieć, że były pewne atrybuty państwowości jednak rząd i prezydent tego protektoratu były w pełni zależne od władz niemieckich i główne decydujące słowo miała tutaj trzecia rzesza oraz na miejscu jej przedstawiciel, jakim był Protektor cześć i Moraw na początku był to Konstantin von Nora wcześniejszy minister spraw zagranicznych Niemiec i stopniowo coraz bardziej dostosowywano zasady prawne protektoratu Czech Moraw do zasad panujących w trzeciej rzeszy, a więc ograniczano prawa ludności żydowskiej stopniowo prawda aż do no i ostatecznego rozwiązania, które w było realizowane przez okupantów niemieckich, ale w 15003009. roku wydawało się, że jeszcze taka egzystencja czeskiego społeczeństwa czeskich władz z okupantem niemieckim może przebiegać w miarę łagodnie nie podejmowano z początku tak ostrych represji i w wydawało się, że można naród czeski, że naród czeski przetrwa w tym inne pod tą okupacją w miarę pomyślnie te trudny czas w sami przedstawiciele czechosłowackich władz czasza to błąd oczywiście przejęzyczenie czeskich władz w protektoracie przyjmowali taką postawę dwuznaczną utrzymywali jednocześnie kontakt z przebywającym na emigracji byłym prezydentem Edwardem Banasiem, który podał się do dymisji po konferencji na chińskiej i jednocześnie współpracowali z Niemcami, starając się, jakby prowadzić taką politykę, żeby nie doszło do ostrych represji ze strony niemieckiego okupanta i jednocześnie, żeby nie trzeba było całkowicie rezygnować z różnych atrybutów niezależności to się z czasem okazało iluzją tutaj zarówno prezydenta Lecha, jaki rząd w stopniowo popadali w coraz większą zależność szli na coraz większe kompromisy ustępstwa aż w końcu można powiedzieć, że coraz bardziej przekraczali, gdy granice dopuszczalne w swoich oczach wydawały się jednak, że wszystkie ustępstwa, które podejmują na rzecz Niemiec to są konieczne ustępstwa dla uratowania w dla przetrwania narodu czeskiego dla uniknięcia głębszych większych represji zawsze też bowiem to jest taka logika kolaboracji prawda zawsze bowiem takie poczucie, jeżeli ja nie zgodzę się na warunki ustawione przez okupanta to przyjdzie ktoś gorszy, kto będzie spełniał wszystkie zachcianki albo będzie jeszcze bardziej gorliwi na tu jest bardzo cienka granica, którą bardzo idzie po prostu bardzo łatwo można usprawiedliwiać różne czyny działania no godne potępienia czasem tak właśnie było coraz bardziej im bardziej okupacja i bardziej się przedłużała, ale 3009. rok wydawało się jeszcze, że też sytuacja jest znośna co się zmienia, kiedy wybucha druga wojna światowa kiedy, kiedy Niemcy atakują Polskę w jakim stopniu ta sytuacja wpływa na no na nastroje w samej Czechosłowacji, bo to jednak trochę musiało również wśród społeczeństwa dawać paradoksalnie jakąś może nadzieję, że skoro teraz Francja wielka Brytania do tej wojny przystępują oczywiście wiemy jak to potem wyglądało, ale próbujemy prawda się w jakoś przenieść tamten czas, czyli tak, jakby trochę wyłączyć wiedzy, którą mamy z okresu późniejszego czy to jest taki moment, w którym właśnie ta nadzieja na zmianę sytuacji się się pojawia niewątpliwie tak, chociaż tutaj nawiasem mówiąc chyba największa nadzieja pojawiła się wtedy, kiedy trzecia rzesza zaatakowała związek radziecki, gdy później, ale oczywiście tak czy Czechy były osamotnione prawda w tym w tym czasie były kupowane jednocześnie panował pokój i po zajęciu ziem czeskich przez Niemców w marcu były protesty państw zachodnich, ale nie było podjętych żadnych działań mogło się wydawać, że po prostu taka okupacja może trwać bardzo długo, a wojna zmieniała wiele i potwierdzała jednocześnie ostrzeżenia wcześniejsze, że Adolf Hitler posunie się dalej, że poświęcenie Czechosłowacji nie będzie koniec jego ekspansja, więc nie da się kupić pokoju kosztem Czechosłowacji tak jak wydawało się Francuzom czy przywódcą Francji Wielkiej Brytanii w czasie konferencji monachijskiej no, więc na pewno nadzieja wyrazem tej nadziei było też to, że już przed wybuchem wojny do Polski uciekali ochotnicy młodzi ludzie, a także byli żołnierze czescy, a także lotnicy w Polsce został utworzony Legion Czechów Słowaków, którym miał walczyć po stronie Polski na jego uczestnictwo w walkach był raczej symboliczny, ale faktycznie utworzono formację i w to był wyraz takich dążeń niepodległościowych Czechów i Słowaków zresztą przez Polskę Czesi Słowacy uciekali też jeszcze przed wybuchem wojny do Francji, więc niewątpliwie te nadzieje zostały obudzone szybka klęska Polski nam troszeczkę to atmosferę przy gasi jednak był to już jakiś taki moment, który pokazywał pokazywał można pokazać, że Czesi nie są sami i że jednak jest jakaś bardziej odległa nadzieja liczy właśnie z tymi nastrojami można łączyć m.in. ten pomysł, aby zorganizować 28października no to już jest właśnie moment, kiedy wiadomo, że wojna w Polsce się skończyła, żeby zorganizować taką demonstrację przeciwstawić temu temu w tej sytuacji między nimi zademonstrować swoją państwowość, bo tam m.in. właśnie w tym okresie przygotowawczym do demonstracji w tych ulotkach, które były przez studentów kolportowane apelowano m.in. pojawienie się w takich świętych strojach trochę pogrzebowych no żeby, żeby wszyscy mieli przypięte do Club zakazane już wtedy czerwono-białe niebieskie, a więc trójkolorowe symbole flagi tak tak można by połączyć trochę tę rentę zgaszono trochę nadzieje przez klęskę Polski brak aktywny i wojny na Zachodzie no ale jednak właśnie i może ta potrzeba zademonstrowania swojego sprzeciwu miała też przypomnieć światu że, że skoro wojna zrobiła się światowa to sprawa Czechosłowacji powinna być pamiętana nie łączyłbym tego może bezpośrednio z polską właśnie jak zauważył pan jak zauważył tutaj Polska w no poniosła klęskę przy prawda w tej kampanii, ale wojna i oczywiście nie została zakończona raczej chyba chodziło o to, że no po prostu 28października przypadało święto państwowe czechosłowackie i 28października tysiące osiemnastego roku powstała niepodległa Czechosłowacja, więc z tej okazji, bo to święto państwowe i nam chodziło o chęć zademonstrowania po prostu swojej tożsamości swojego poczucia patriotyzmu i niezgody na w ten fakt okupacji, a ponieważ 18października wyszło rozporządzenie, które znosiło to święto państwowe bo jakby obowiązywały jeszcze ustawodawstwo w tym protektora obowiązywało ustawodawstwo z poprzedniego systemu no to jeszcze bardziej pobudziło ludzi do do działania zmobilizował się 22października spotkali się przedstawiciele kilku grup ruchu oporu tam też rozpatrywano te kwestie jak zademonstrować światu i Niemcom okupantom to to chęć niezależności czeskiej albo podkreślić, że nie ma zgody na tę okupację także wtedy też palił się postanowienia, których pan redaktor powiedział, czyli te wstążki trójkolorowe czy też wstążki w czarnym żałobnym kolorze nie wzywano w ulotkach faktycznie ludzi do wyjścia na ulice tego dnia i ale nie była może jeszcze dodałbym, że była to pierwsza tego typu demonstracja, bo 29września w rocznicę konferencji na chińskiej miesiąc przed tym świętem odbył się taki bojkot transportu publicznego i o połowę mniej ludzi mniej więcej połowę mniej ludzi się podróżowało w tym czasie transportem miejskim w Pradze, czyli bardzo duża część mieś mieszkańców zastosowała się do tych wezwań, które również wtedy były w ulotkach kolportowane, żeby właśnie zbojkotować ten transport publiczny i zademonstrować w ten sposób, że naród pamięta o tej hańbie, jaką była konferencja monachijska, a jednocześnie ten proces miał taki charakter, że nie można było się do niczego przyczepić, bo jak można kogoś zmusić by koniecznie musiał do pracy jechać prawa i to była taka próba na miesiąc przed tym 28października, która pokazała, że jest coś takiego jak wdów w narodzie przynajmniej jego części rano 28października rzeczywiście już na placu Wacława zaczęły zbierać się większe grupy ludzi takiej demonstracji gdzieś tam doszło też jakich dochodziło też do jakichś takich bójek z Niemcami praskim pomiędzy młodymi Czechami, a młodymi Niemcami a gdzie po południu dopiero rozpoczęła się taka większa manifestacja i okazało się, że w tej manifestacji, która skupiła się na warszawskim na mieście plac Wacława centralny taki plac w Pradze, gdzie odbywają się różne manifestacje defilady tak dalej wielkiej uroczystości i tam zaczęli wykrzykiwać hasła niepodległościowe, więc manifestacja przerodziła się prawdziwą taką manifestację polityczną nie ograniczała się tylko do elementów garderoby doszły również czeska policja brała udział w rozpędzaniu tych manifestantów, ale też uważa się, że jakiś sposób czeska policja starała się uniknąć masakry czy przelewu krwi i raczej tak chciała rozgonić ten tłum, żeby czy rozproszenie natomiast zaangażowała się też policja bezpieczeństwa niemiecka policja bezpieczeństwa na tutaj rzeczywiście już zawiadomione nawet Hitler był zaniepokojony zawiadomił policję bezpieczeństwa od demonstracji w branży, więc Niemcy starali się wszelkimi środkami demonstracje stłumić Hitler też dał na to przyzwolenie i no IOD doszło do oddania oddawania strzałów w stronę demonstrantów najpierw wypchnięto ich z Warszawskiego jest do różnych ulic na nowym mieście praskim, a później różnych miejscach dochodziło do takich z 1 strony pałowania magistrem oddawania strzałów no i pojawiła się 1 ofiara śmiertelna na ulicy Żytniej to był Vaclav dlaczego, który był robotnikiem jak pracował w piekarni i on wcześniej był Górnikiem zdaje zdaje się w tym czasie pracował w piekarni, czyli to jest bardzo czekamy właśnie ta ofiara nie była tak pamiętana i jakoś czczona jako kolejna ofiara śmiertelna Jana oplata ale trudno powiedzieć, dlaczego tak było, bo ten człowiek jednak zginął prawda na miejscu natomiast niedługo później, że to coś znajdę słowo to oczywiście hipotezą wania może też chodzi właśnie o to, że Jan Klata student chyba czwartego roku medycyny na Uniwersytecie Karola był może właśnie w tej wiodącej grupie protestantów w rozumieniu studentów ludzi młodych, chociaż są Vaclav, dlaczego też dwudziestodwuletni chłopak aktach no a potem przez fakt, że on umierał przez 2 tygodnie, więc może to też ten dramat właśnie no to wyczekiwanie tak czy on przeżyje czy nie możemy skupić uwagę na tej postaci tak myśli tak jest kilka takich symbolicznych rzeczy związanych z Janem przetarł oczy kilka 1 na pewno to znaczy Jan Plata on został ranny w brzuch i rzeczywiście dopiero 11listopada zmarł w szpitalu oprócz tego było jeszcze rannych wiele innych osób z tego kilkanaście rannych, gdy ciężej i Jan Klata wpisuje się w tradycję czeskich Janów męczenników tak, czyli wcześniej Jan Hus w 1400 piętnastym roku zginął na stosie umarł za swoje ideały Jan plecak był drugi, a później jeszcze był Jan palach w 1969 roku, który dokonał samospalenia w proteście przeciwko temu, że społeczeństwo czechosłowackie godzi się na okupację sowiecką na ograniczanie wolności obywatelskich, a więc Jan platan to jest taki typ męczennika no i jest rzeczywiście ruch studencki był bardzo ważny w tym w organizowaniu tej manifestacji tam studenci tą manifestacją współorganizowanie rozpowszechniali ulotki i stanowili dużą część tego stutysięcznego tłumu czy na pewno mniejsza część tak, ale jakoś to bardzo aktywną, więc też był to jeden z tych ludzi organizatorów i oni mogli go upamiętnić zresztą tu nie chodzi tylko o 6 śmierci na szpital la to jest bardzo ważne tak, ale tak, że to co działo się po śmierć Jana Plata, czyli już 15listopada w czasie, kiedy jego trumna z jego ciałem została wyprowadzona w kondukcie żałobnym ze szpitala i ten kondukt żałobny zmierza w stronę dworca właściwie ten kondukt żałobny towarzyszyła temu też taka demonstracja on do dworca ona przebiegała raczej cicho, ale później, kiedy już ta trumna została tam umieszczona na dworcu czy pociągu prawda, ponieważ pochodził zmora, więc pogrzeb odbywał się na daleko od Pragi na północnych Morawach to iż, jakby po pożegnaniu w Pradze jak opętana demonstracja przerodziła się taką głośniejsze demonstracji tutaj znowu były okrzyki niepodległościowe więc, jakby ta śmierć Jana pytali miała swój dalszy ciąg tych wydarzeniach dramatycznych, które następowały i play, widząc rozkręcanie się być może tego tego buntu no władze podejmują decyzję o takim spacyfikowanie go przez mocne uderzenie dziś znalazłem taki krótki opis jednego z ze studentów, który znał Jana metale on tam zresztą też opisywał taki dramatyczny sposób do może po prostu zacytuję, że ja nie zdawał sobie sprawę, że został postrzelony po prostu poczuł ukłucie w rzeczywistości postrzelony został 7× w akademiku trzymaliśmy koszulę, którą miał na sobie była pełna dziur po po kulach i pokrwawione i później pisze wcześnie bardzo wcześnie 17listopada trzeci 30 nadane wtargnęli do naszego internatu zatrzymali nas następnie wraz ze studentami z 45 innych akademików wysłano nas do obozu koncentracyjnego podzielono na 2 grupy poniżej dwudziestego roku życia starsi uczniowie jak ja nie wiedzieliśmy wtedy co się stało z młodszą grupą dopiero dużo później dowiedzieliśmy, że zostali zwolnieni odesłani do domu rzeczywiście duża grupa ląduje w świat można powiedzieć no w obozach pracy czy obozach koncentracyjnych, ale też Hitler podejmuje decyzję wydaje rozkaz egzekucji przywódców protestu tak tak to czy ta decyzja zapadła w Pradze z Hitler dzień wcześniej, czyli 16listopada dzień po kolejnej demonstracji, ale w dzień przed 15 listopada wezwał do siebie protektora Czech Moraw oraz wypić Konstancja von rata oraz sekretarza stanu z protektoratu Czech Moraw Karla Hermanna franka Niemca Sudeckiego i tam rozkazał ostro rozprawić się z tym ruchem studenckim, a więc tam zapadła już Hitlera decyzja o uwięzieniu dużej części studentów oraz o zamknięciu tymczasem tymczasowym na 3 lata zamknięciu wszystkich czeskich uczelni wyższych natomiast decyzja o rozstrzelaniu zapadła zdaje się dopiero na naradzie w Pradze, w której uczestniczyli 2 wymienieni panowie NORAD Honorat i frank i jeszcze miejscowi tutaj oficerowie niemieccy m.in. też dowódca ich treść listu i dzisiaj, choć policja pojawiła się propozycja, żeby właśnie 9 studentów rozstrzelać nie wszyscy byli studentami większość z nich była studentami w i najbardziej znanym takim taką postacią z tej dziewiątki był Józef Matuszek to był syn ministra przedwojennego, który liczy ten rozstrzelany był historykiem i już nawet był członkiem takiej organizacji, która opowiadała się za współpracą Czechów z Niemcami czy to znaczy taka taka organizacja fasadowa troszeczkę ale oprócz niego rzeczywiście te inne osoby to byli liderzy studenckiego ruchu ci, którzy angażowali się te protesty bardzo mocno i to miał być taki przykład odstraszający studentów przed wszelkim sporem taką działalnością antyniemiecką 1200 studentów zostało wywiezionych do zachęt cha urzędu obozu koncentracyjnego także to jest taka bardzo to był taki bardzo wymowny gest ta informacja szybko dotarła do Londynu to przywódca emigracji czechosłowackiej Edvarda Beneša nazwał tych aresztowanych umieszczonych w obozach czeskich studentów dziećmi całego narodu więc, jakby to były te elity, które miały położyły taką ofiarę zaczął działalność niepodległościową, ale sama też zamknięcia czeskich uczelni to faktycznie miała być na 3 lata faktycznie to było nawet dłużej rada miałaby mieć charakter tymczasowy, ale faktycznie rzecz biorąc zamykało temu pokoleniu możliwość edukacji, więc to też jest taki cios w rozwój kultury narodowej czeskiej nie tylko, gdyż ich rzecz o wymiarze politycznym no faktycznie to was wyrzucono tych studentów akademików w nocy umieszczono w koszarach na różni jeśli chodzi o Pragę, ale też w Bernie przeprowadzono taką taką akcję, gdzie tych studentów akademików nie wyrzucono mi prawda, więc to były takie nagłe działania rzeczywiście ono gasiło taki i taką wolę do publicznego demonstrowania niepodległe to jest dobry moment, żeby też znowu przywołać no tę polityczną reprezentację, ale nie tylko Czechosłowacji na uchodźstwie no bo w ten oto sposób rozumiem, że wyjaśnia pan, dlaczego m.in. właśnie z inicjatywy tych kilku studentów, którzy znaleźli się w armii czechosłowackiej na Zachodzie w no przy wsparciu prezydenta Edvarda Beneša usta usta znaczy taką inicjatywę podjęli, żeby ten dzień 17 listopada był dniem wszystkich studentów tak narady oczywiście wszystkich studentów walczących z niemiecką okupacją tak jest międzynarodowy dzień studentów do dzisiaj jest 17listopada prawda na pamiątkę tamtych wydarzeń i tutaj Edward Benesz przywódca czechosłowackiej emigracji w Londynie one no dla niego, bo bardzo ważne, że właśnie na część tego czeskiego protestu tutaj ustanowiono ten dzień, ponieważ można było w ten sposób wykazać, że naród czeski opiera się okupacji nie zgadza się z nią nie jest to naród kolaborantów tak jak można było wskazywać, pokazując na istnienie rządu i prezydenta prawda w tym pracę traci różnych różnych instytucji, więc to był bardzo ważny sukces Banasia, który forsował ten pomysł na znalazło akceptacji wśród przedstawicieli kilkunastu państw 14 państwa na początku, które przybyły najpierw organizacje studenckie z tych państw przyłączyły się do tego już w roku 1941 obchodzący po 2 latach obchodzono ten dzień jako międzynarodowy dzień studentów także myślę, że tutaj do zamachu na Heydricha nie było takiej może ważne innej okazji, gdzie można było zademonstrować wolę Czechów do niezależności prawda i pokazać ją świat, więc wasz bardzo ważny symbol no i teraz, choć jest to oczywiście z punktu widzenia pewnej metodologii może może błąd, ale zatrzymamy tę wojenną opowieść właśnie na tym i przeniesiemy się do Pragi i no 50 lat później tak 80 dziewiąty i też 17 listopada i czy właśnie z powodu tamtych wydarzeń rocznicy tamtych wydarzeń studenci praskich uczelni właśnie nią wychodzą na ulice i i czy już wtedy wiedziano, że to on to jest moment oczywiście jesteśmy w sytuacji kiedy, kiedy w Polsce już dawno mamy rząd mazowieckiego mazowieckiego prawda kiedy, kiedy upadł mur już berliński, ale właśnie uczelni wychodzą, żeby upamiętnić wydarzenia sprzed 50 laty czy jest już wtedy taki zamysł, że ten protest może być tak jak wtedy no wtedy stłumioną próbą, a teraz oczywiście nikt nie wiedział jaką, ale próbą też protestu przeciwko no despoty innemu też narzuconemu reżimowi komunistyczne, a od początku chodziło tutaj o protest przeciwko reżimowi komunistycznemu natomiast ten dzień stał się bardzo dobrą okazją do zorganizowania takiej demonstracji politycznej początkowo bowiem manifestacja 17listopada miała charakter legalnej manifestacji władze zgodziły się na jej zorganizowanie poza tym już atmosfera w Czechosłowacji ze względu na to wszystko co działo się w sąsiednich państwach NRD na Węgrzech w Polsce już pokazywała w i jest jakiś ferment prawda społeczeństwa w środowiskach studenckich w Pradze Bratysławie one już od jakiegoś czasu w tym roku 1000 osiemdziesiątym dziewiątym kolportował sami dać starały się jakoś organizować także trzeba było tylko znaleźć odpowiedni moment 16listopada odbyła się mniejsza demonstracja w Bratysławie, która też, w który też pojawiały hasła wzywające do demokracji to była demonstracja, która nie ruszyła powiedzmy całego kraju natomiast co się wydarzyło 17listopada w Pradze to już tak to coś tam się wydarzyło potem, więc uroczystości początkowo skupiały się na upamiętnieniu tego co wydarzyło się tych represji hitlerowskich ofiar represji hitlerowskich przed 50 lat jednak władze komunistyczne zgodziły się na to, żeby manifestacja zmierzała dalej w stronę od od Wyszehradu to taki tam też jest taki panteon Narodowy, żeby zmierzała dalej w stronę czy taki cmentarz Shang-Chi gdzie, która jest panteonem Narodowym swego rodzaju, żeby zmierzała powiedzmy stronę warszawskie ona jest tu znowu mamy ten plac Wacława aktor ten centralne miejsce, gdzie odbywają się różne protesty do dzisiaj zagra także w tym roku i po drodze, kiedy tłum studentów zmierzał w stronę placu Wacława stanęła temu mówi na drodze stanęły oddziały policyjne czy w Czechach nie mówiono milicji, ale w Polsce byliśmy milicja prawda i rozpędziły zatrzymały najpierw tą demonstracje to była narodu i 3 da taka aleja narodowa ważna ulica na nowym mieście praskim i tam rozpędziła siłą tą demonstracje pałami pała studentów biła kopała w noc co może warto powiedzieć, bo to musiało też znowu niewłaściwie może słowo ładnie wyglądać tam dziś tych opisów znalazłem, że dziewczyny zaczęły rzucać kwiaty na te polityczne tarcze tak także tak jak właśnie chciały jeszcze bardziej zademonstrować że, że to jest nie tylko, że pokojowe, ale w ogóle no na rzecz historią, ponieważ ci Wej stronie no właśnie to aksamitna rewolucja prawda czy się zaczyna, czyli bezkrwawa rewolucja rewolucja, która ma mieć charakter moralny odwołujący się do praw człowieka i nie stosująca przemocy przemoc stosowana stosowała druga strona tego konkretnego dnia później władze komunistyczne nie miały takiej determinacji do rozpędzenia tego tłumu i jeszcze ta analogia z tym co działo się 50 lat wcześniej zarówno 3009. roku jak w osiemdziesiątym dziewiątym to studenci są główną siłą przynajmniej na początku główną siłą, która jest motorem wydarzeń, która zapoczątkuje wydarzenia główni Czechosłowacji decydenci 17listopada nie byli aktywni sami byli zaskoczenia zaskoczeni tymi wydarzeniami i niektórzy Wiślan kręcił się w okolicy, ale dopiero później ta aksamitna rewolucja przybrała taki zorganizowany bardziej charakter natomiast tutaj to komitety studenckie takie inicjatywa kilkunastu osób których, którzy potrafili zebrać oczywiście większe środowisko tłum tłum studentów wokół siebie na tej demonstracji, ale nie można mówić jeszcze takiej jakiś zorganizowanej przemyślanej bardzo strategii i w ta demonstracja wejdą słowo ona rzeczywiście zna do końca dnia czy do do nocy właściwie spacyfikowano dość brutalny sposób tam jakieś dane z niezależnych źródeł mówiły o 568 osobach rannych w wyniku działań policji czy tych tych zajść w to co miało być być być może takim dodatkowym impulsem do dalszych działań do rozprzestrzeniania się tej rewolucji to była informacja, która też już jak rozumiem miała wprost nawiązywać do wydarzeń sprzed 50 laty i do no tej symbolicznej postaci której, które żeśmy mówili, czyli Jana oplata Ala, bo pojawiła się informacja że, że też w wyniku tych działań zginął jeden z studentów podano nawet nazwisko Martin Schmitt to potem okazało się to była informacja nieprawdziwa ale kto wie czy ona dla dobrych celów nie została trochę z spreparowane właśnie raz, żeby to nawiązanie było takie już bardzo bezpośrednie do tamtych czasów na 2, żeby właśnie może wzbudzić jakieś większe odruch buntu po to, też, żeby to co się wydarzyło 17listopada nie poszło na marne tak może być to odpowiedź to mogło mieć znaczenie, chociaż sprawa nie jest do końca jasna oczywiście telewizja szybko znalazła tego Martina Schmitta i przeprowadziła z nim krótki wywiad okazało się, że on żyje natomiast plotka być może została rozpowszechniona inicjatywy jakiś grób w służbie bezpieczeństwa być przypuszcza się, że w strukturach władzy komunistycznej część establishmentu dostrzegła okazję do takiego kontrolowanego przetasowania personalnego, które mogło być przeprowadzone, gdyby doszło do przedłużenia tych protestów to jest jednak wszystko jest nieuprawnione wygrać rewolucji dostaje na jej czele tę akcję korzysta jest wszystko oparte na pewnych domysłów niema tutaj jasnych dowodów, że ta informacja być może z od bezpieki jakimiś kanałami dostała się do dysydenta z bardziej znanego dysydenta Petra Ula jej one tą informację tam nagłośnił na później ona okazała się okazała się nieprawdziwa informacja patrol po oznacza nie wiedział, ale faktycznie jakiś oburzenie powstało prawda w społeczeństwie zginął student, że ta władza sięga po takie takie metody każe z, gdy skutki tego niekoniecznie tej nie jest pewne, że na pewno ta plotka była konieczna być może także tak rozpędzenie tej manifestacji bywały jakieś wydarzenia, ponieważ jednak rozpędzono siłą byli ranni byli pobici, więc studenci postanowili kontynuować protest dalej przyłączyli się do tego szybko aktorzy i to były takie 2 środowiska, które w Czechach na Słowacji zapoczątkowały te wydarzenia, więc również teatry przestały wystawiać swoje sztuki spraw przeniosło się na prowincję do innych do innych miast no, a 2 dni po tej rozpędzonej siłą manifestacji doszło już do utworzenia w Pradze Bratysławie 2 i organizacji które, jakby przyjęły na siebie takie przywództwo w prowadzeniu tego oporu obywatelskiego w Czechach w Pradze no generalnie w Czechach później to było forum obywatelskie czy podczas forum główną taką postacią w w tym forma Obywatelskiej był Vaclav Havel z kolei w Bratysławie powstała odrębna zupełnie spontanicznie Odry osobno powstała odrębna organizacja społeczeństwo przeciwko przemocy Rejno Marcina sił i tam już przedstawicieli dysydentów inteligencji w tych 2 organizacjach zaczęli stopniowo znosić postulaty polityczne, ale rewolucja w i ta nazwa jest umowna pod nie było krwawe wydarzenie ta rewolucja sami jednak początkowo hasła w postulaty były bardziej umiarkowane domagano się wyjaśnienia, kto wydał rozkaz zastosowania siły wobec studentów domagano się też UWI ów uwolnienia więźniów politycznych dostępu do środków masowego przekazu i tak w kolejnych dniach narastały żądania wraz z narastającym protestem społecznym to już nie tylko studenci, ale coraz od 20listopada już coraz szersze grupy obywateli zaczęły wychodzić na ulice i demonstrować, więc to mogłaby się wydarzyć nawet bez tej plotki o śmierci 1 ze studentów to po prostu była już taka atmosfera, która która, która za tym przemawiała, jeżeli i ludzie widzą, że są jakieś protesty i nic się nie dzieje są w w miarę bezpieczne to też mogą coś się przyłączyć prawda kolejny kolejny, kiedy proces staje się masowy to już ma swoją własną dynamikę, która której, którą trudno powstrzymać, której komuniści powstrzymać nie byli w stanie już dziś około 25listopada te postulaty są bardzo szerokie już to są postulaty ja znowu Palikot grzecznie wejdę słowo, bo jeszcze wydarzy to też warto przypomnieć, dlatego że my pamiętamy swoją tutaj rewolucję, która się odbywa jeszcze bardziej można powiedzieć w sumie aksamitny, bo już pomijam, jakby całą procedurę okrągłego stołu potem w myśl postanowień tego stołu przeprowadzone wybory prawda potem właśnie ten trend ten wasz prezydent nasz premier itd. i no no i mamy pierwszy niekomunistyczny rząd itd. tymczasem tymczasem tutaj, nawet jeżeli ta rewolucja aksamitna to ja nie wiem czy w jakiś najnowszej historii Polski można by znaleźć przykład jeszcze weźmy proporcji co do liczby ludności w państwie demonstracji, w której bierze udział nie wiem 200 000 ludzi no tak m.in. mówi się o liczbie demonstrantów na należnej wiecu strajku tak 21listopada kiedy, kiedy właśnie przedstawiciele forum obywatelskiego Zeta przemawiają do ludzi właśnie Václav Havel wspomniany przez przez pana itd. że rzecz nieprawdopodobna mobilizacja społeczna na rzecz właśnie no tych przemian zrzucenia tego tego komunistycznego reżimu i to właśnie ta Tamas przepraszam ta masowość wystąpił pozwoliła w zwiększyć te postulaty polityczne właśnie te żądania oddania władzy przez komunistów symbolem tych protestów było dzwonienie kluczami to znaczyło, że ma dzwonić komunistom, czyli oddzwonić czyli jakby koniec już czas prawda te demonstracje najbardziej masowy prawda w Pradze odbywały, ale to się odbywało się w miastach powiatowych 300 000 osób prawda to w ogóle coś niebywałego i trzeba dodać do tego miasta powiatowe miasta w dziś wojewódzkie czy inaczej się nazywa w Czechowie nazywało się w Słowacji kraje tak rajskie, czyli również na prowincji w różnych zakładach pracy strajk na generalny 27listopada, gdzie właściwie na stanęła na chwilę stanęła cała praca w kraju jest to pokazywało rzeczywiście wezwania już tym rządom komunistycznym i coraz bardziej ośmieliło stronę opozycyjną też jednocześnie strona rządowa nie potrafiła nie była zjednoczona pierwszej nie potrafiła się temu przeciwstawić premier Adamed próbował jakoś skierować ten protest na swoją korzyść wystąpił nawet na Letnej nad takim wielkim takiej przestrzeni w Pradze jest w górze tak to jest na wzgórzu nad Wełtawą tam jest taki, jakby park, ale nie całkiem zalesionych czy czasem zadrzewiony, więc jest dużo przestrzeni, gdzie można takie miejsce wypoczynkowe czy można zgromadzić duży tłum i nawet Václav Havel przedstawił pana premiera jako człowieka, który tutaj też bardzo przychylnie podchodzi do demonstracji ale kiedy ten zaczął odrębnej umowy towarzysze daj towarzyski i zaczął wzywać do spokoju i pojawiały się tamte stare tradycyjne akcenty komunistyczne, że teraz to już na spokojnie będziemy rozmawiać i zajmiemy się tymi wszystkimi postulatami to ludzie go wygwizdali nie zgadzali się na to wiedzieli, o co chodzi nie nie mogą sobie pozwolić na oddanie tej inicjatywy, jakiej grupie funkcjonariuszy pierwsze propozycje tego Ladislava Adamca utworzenia nowego rządu razem z opozycją dawały przewagę w tym rządzie komunistom w to nie było do przyjęcia dla strony opozycyjnej nie było do przyjęcia także dla manifestantów więc, więc tam oczywiście te rozgrywki polityczne były bardziej skomplikowane tak też dokładnie nie nie ma sensu tego opisywać w każdym razie okazało się, że ci niektórzy komuniści, którzy nie zrozumieli tego czasu, który chcieli stosować stare metody tak jakiś rozgrywki polityczne wokół takich wielkich manifestacji nie są w stanie tutaj tego zrobić, ale właśnie pytanie na ile rewolucja aksamitna była rewolucją po pierwsze, była bezkrwawa po drugie, zmiana jakaś ostatecznie dokonała nie była z początku rewolucyjna tak rewolucyjne były te zmiany, że wkrótce rzeczywiście zmieniła się go system gospodarczy polityczny, że faktycznie w 1 jest jedno władztwo 1 partii monopol władzy 1 partii został zniesiony na gospodarkę wolnorynkową została wprowadzona w zeszły się od centralnego planowania to wszystko były ogromne zmiany, ale jeśli chodzi o system władzy to ostatecznie część takich młodszych komunistów tych szczytów władzy jakiś bardziej pragmatyków przeszła w łagodny sposób do tego nowego systemu i nie został utworzony 10grudnia został utworzony nowy rząd, którego weszli przedstawiciele opozycji, ale na czele rządu stanął komunista Marian czarów Słowak zresztą, który no po prostu z i kilku jeszcze innych komunistów, więc oni stanowili prawie połowę członków rządu i jakby było takie łagodne przejście nowy do nowej rzeczywistości nowego systemu no, więc to chyba nie jest jednak rewolucja poza tym prezydent, chociaż dodajmy, że za chwilę ten prezydent Gustav Husak taką miesięcznego oddał władzy Aleksandra DUB techno postać to znaczyć komunista tak, ale związany oczywiście z praską wiosną i znana jest jego historia zostaje zostaje przewodniczącym zgromadzenia federalnego zaraz dzień później inwestor 9grudnia Havel został wybrany prezydentem w tym sensie może można mówić o rewolucji bo, bo ewolucja albo rewolucji w bardzo krótkim jednak w czasie historycznego punktu widzenia tak to wszystko odbyło się bardzo szybko i są tutaj pewne elementy rewolucji, ale są też pewne elementy takiego porozumienia, bo jednak ci najważniejsi najwyższy towarzysze partyjni oni poszli faktycznie pewnie śmietnik historii w pewnym sensie oni byli starzy nie jakiś sposób nie w tym była już jakaś taka gruntu Francji, ale wśród tych młodszych towarzyszy, którzy mieli pewne aspiracje to wśród nich pojawiła się grupa, która potrafiła się znaleźć w tej nowej rzeczywistości zresztą oni wkrótce wielu część z nich wkrótce odeszła z partii komunistycznej przyłączyła się do innych środowisk politycznych czy forum obywatelskiego czy nowo powstających partii także, jakby zrezygnowali nawet nie rolą sam mechanizm, który też u nas wystąpił jak analizowano wyniki wyborów czerwcowych osiemdziesiątym dziewiątym roku okazało się, że na Solidarność głosowała mnóstwo członków partia najbardziej ciekawe było to, że w placówkach MSZ dyplomatycznych peerelowskich również większość głosowała na Solidarność wydawało się, że to są najwięksi beneficjenci tamtego ustroju praw, więc widocznie mieli wyczucie czasu tak bym powiedział panie profesorze musimy komentować, bo nam z czasu się kończy pan też w jakim sensie fascynuje, że coś wydarzyło 17listopada 3009. roku oczywiście, że w innych okolicznościach, a trochę podobnym tłem jak finał jest 50 lat później to znaczy nie jest taki zupełny zbieg okoliczności rocznice często są właśnie okazją nie tylko do wspominania, ale czasami do mamy czasami do tego, żeby znaleźć niektóre analogie prawda tutaj mamy system totalitarny jeśli hitlerowski tutaj z kolei komunistyczne i tutaj mamy studentów jako tę grupę, której młodych ludzi, którzy nie mają i jeszcze tej odpowiedniego poczucia odpowiedzialności za swoje rodziny, którzy są skłonni bardziej do ryzyka niższy powiedzmy czterdziestolatkowie i to te analogie są tutaj złożona nie jest to żaden paradoks tak jak i to jak mówię po prostu rocznica stała się okazją do nawiązania tego wszystkiego co w znalezieniu pewnych podobnie sprawę da do kontynuowania pewnej tradycji protestu studenckiego do sprzeciwu wobec władzy, ale ten sprzeciw tak by nastąpił, gdyby nie było tej rocznicy prawdopodobnie w jakiś sposób może coś innego zawsze ludzi zainspiruje zawsze coś takiego się znajdzie, zwłaszcza jeżeli jest rzeczywistość, która nas otacza, która nas nie zadowala, bo normalnie przychodzi właściwy czas tak jest, bo normalizacja po kole jak z projektem tak nie było, ale teraz nadszedł czas, kiedy naprawdę prowadzi liczne spotkania, ale bardzo dziękuję, bo myślę, że poznaliśmy wszyscy ja też dzięki panu kawałek fajnej historii no właśnie przy okazji taką taką ciekawą konotację między 1 wydarzeniem, a druga tak myślałem myślę jednak zdać, jeżeli można, że jednak analogia w protektoracie próbowano wychować takiego posłusznego czeskiego człowieka wobec nas inne nazistowskiego okupanta, żeby pracował na rzecz tego systemu totalitarnego nie buntował się normalizacji podobnie w latach siedemdziesiątych osiemdziesiątych człowiek aktywny politycznie, ale lojalny wobec władzy tym razem czechosłowackich komunistów no dobrze teraz jakiś czas ludzie mówią nie bardzo dziękuję panu profesor dziękuję mu się katedra studiów Inter kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego był gościem audycji podziękowania dla Małgorzaty Wólczyńskiej, która wydawała się Zakrocki do jutra o tej samej porze Zwiń «

17 listopada to dzień dwóch ważnych wydarzeń w historii Czech

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 11:00

Najnowsze Podcasty

Czego ChatGPT życzy Polakom? Co już potrafi sztuczna inteligencja

"W Polsce szaleje puste prawo." O tym, jak trudno tworzyć dobrą architekturę i jak radzi sobie z nią laureat nagrody Pritzkera

"To będą najdroższe święta w historii i nie zapowiada się, że będzie taniej"

E. Adach-Stankiewicz, GUS:" Od października notujmy spadki sprzedaży"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL