REKLAMA

Wybory w Kazachstanie - "Spektakle prezentowane przez autorytarną władzę"

Połączenie
Data emisji:
2022-11-23 13:00
Audycja:
Prowadzący:
Czas trwania:
22:20 min.
Udostępnij:

Kazachstan "wybrał" nowego prezydenta, czy to zmieni politykę względem Rosji? Będzie też o zaskakujących skutkach ubocznych przyjazdu Rosjan uciekających przez mobilizacją. Gościem Jakuba Janiszewskiego będzie Arkadiusz Legieć z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Transkrypcja podcastu
trzynasta 6 Jakub Janiszewski przy mikrofonie z nami jest Arkadiusz Legieć z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych dzień dobry ale wygląda na to, że się nie słyszymy mam nadzieję, że za moment uda nam się to rozmowy jednak jakoś przeprowadzić będziemy mówili o Kazachstanie w Kazachstanie, w którym przedłużają się nie wiadomo jeszcze ile potrwają rządy prezydenta Kasyma-Żomarta Tokajewa nie ma już słyszymy z Arkadiuszem dzieciom halą, a dzień dobry dzień gra Rozwiń » dzień dobry jak już tak z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych jest z nami zacznijmy może od tego, jakiej sytuacji jest w tej chwili Kazachstan na ile w ogóle ta kwestia wyborów jest istotna dla sceny politycznej tego kraju do same wybory w Kazachstanie rozpatrywanie pod kątem demokratycznego procesu oddawania głosów na zasadzie nie ma sensu możemy szczerze powiedzieć, że wszystkie głosowania w Kazachstanie przez cały okres jego niepodległość od lat dziewięćdziesiątych były to tak naprawdę MOS spektakle tworzone przez autorytarną władzę w pewien teatr, który niewiele wspólnego z procesem wyborczym miał tylko pozorować pewne procesy miał być pewnym elementem stress testu dla systemu miał badać nastroje, ale nigdy nie prowadził do wyłonienia demokratycznych władz, ponieważ nigdy tak naprawdę liczono nawet głosów w tych procesach zawsze wynik był ustalany gdzieś tam na górze i tak było na w tym roku, kiedy no pierwszy raz od pamiętnych protestów w styczniu tego roku Kasym-Żomart Tokajew dążył do tego, aby potwierdzić swój mandat to nie tyle potwierdził swój mandat ile zademonstrował, że jest w stanie efektywne sposób przeprowadzić pozorowany proces wyboru i w ten sposób wysłać sygnał do świata, ale także do wewnątrz do także regionu mówiące o tym, że skonsolidował władzę jest gotowy do tego, aby razem się poważnymi sprawami z całą pewnością jest to moment niełatwy dla Kazachstanu, ponieważ zmiany na szczytach władzy tego typu, jakie dokonały się w Kazachstanie państwo autorytarne zawsze wywołują pewien pewna rozedrganie, iż w tym kontekście też wybory były ważnym elementem ważnym momentem do tego by sprawdzić czy teraz drganie udało się opanować na ten moment na pewno tak jednak rzecz w tym kraju, jaki przed całym regionem stoi szereg problemów charakterze politycznym gospodarczym w sferze bezpieczeństwa, które nie zostały rozwiązane na premierę swoją korzystnych optymistycznych perspektyw na przyszłość za pomocą tych problemach o, jeżeli bowiem opisują sytuację w Azji centralnej na czas posługuje się taką metaforą kuli śniegowej własne, jeżeli spojrzymy na złożoność powiązań wzajemna problemów z centralnej od lat nie są rozwiązywane tylko się kumulują to właśnie mamy do czynienia z taką kolor śniegu ową też elementy, które można powiedzieć to są jeszcze problemy gospodarcze Kazachstan nie jest objęty sankcjami tak jak Rosja Kazachstan robi wszystko, aby trzymać się z daleka od Rosji i nie ponosić konsekwencji międzynarodowej związanej ze współpracą z Rosją jednak mimo to sprzężenie gospodarek kazachskich rosyjskich uzależnienie kursu walut także szereg innych czynników makroekonomicznych powoduje, że w sposób pośredni Kazachstan dostaje rykoszetem w związku z sankcjami wprowadzonymi na gospodarkę rosyjską i też warto, o czym warto pamiętać nie są po pierwsze, sankcje nałożone na Rosję, przez które Kazachstan i pozostałe państwa regionu Azji centralnej obrywają, bo pierwszy pakiet sankcji został wprowadzony na Rosję nie został wprowadzony 2002. roku 2014, więc mamy do czynienia w zasadzie już kolejną falą kryzysu gospodarczego, który spowodowany przez spowolnienie problemy gospodarcze w Rosji, który dotyka państwa regionu, jeżeli do tego jeszcze doliczone problemy gospodarcze, które między czasie zostały spowodowane przez pandemię covid to bardzo poważnie dotknęła na poziomie gospodarczym społecznym Azję centralną oto podczas widzimy, że mamy do czynienia z regionem, który nigdy nie należał do najlepiej rozwinięte mają najzamożniejszych, a które w ostatnich 89 latach cały czas pod górkę to oczywiście przekłada się na poziom życia ludności to przekłada się na sytuację migrantów zarobkowych, których z regionu także z Kazachstanu, dla których najważniejszym rynkiem pracy rynek rosyjski, którego nie ma tak naprawdę alternatywy i co powoduje, że transfery finansowe, jakie były przez nich przez lata wysyłane do swoich rodzimych krajów nagle uległy zastępowaniu, więc ci, którzy stracili swą pracę możliwość wykonywania i zarabiania w Rosji zostali zmuszeni do powrotu do regionów w tym do Kazachstanu, a patrząc na to z perspektywy innych państw NATO zostali zmuszeni również do poszukiwania pewnej alternatywy dla Rosji takiej alternatywy nie mają także, jeżeli regionie jest postrzegana jako potencjalnych jakakolwiek alternatywa dla obywateli państw takich jak Tadżykistan Kirgistan Uzbekistan oraz całą pewnością traktują oni w ten sposób Kazachstan, więc z 1 strony migranci zarobkowi z Kazachstanu musieli wrócić do swojego kraju, tworząc zwiększają grono osób niezatrudnionych, zmniejszając przepływ zewnętrzna z drugiej strony migranci innych krajów będą na Kazachstan forsowali, a to nie jest tak już są migranci samej Rosji ci, którzy uciekają przed wojną naczep np. przed poborem no, więc właśnie dodatkowo wykazać stan przyjechało prawdopodobnie ponad 200 000 osób uciekających przed mobilizacją oraz jak zauważa pan redaktor co też oczywiście ma swoje konsekwencje dla gospodarki, ponieważ jak już drobnym elemencie jest oczywiście element wzrostu gospodarczego, bo przyjechali ludzie z pieniędzmi to pieniądze wydają w Kazachstanie specjalista mały prosi, ale poszedł do góry ceny mieszkań poszedł do góry ceny samochodów o przywrócenie części osób urodzonych w sklepach poszedł dobrą cenę w hotelach to wszystko wpływa negatywnie na poziom życia ludności to już i tak miała ciężko pamiętajmy o tym, że protesty, jakie wybuchy styczną one wybuchy przecież z powodu ekonomicznych powodów ekonomicznych nigdy nie zostały rozwiązane ani przez Kazachstan ani przez nikogo innego właśnie tutaj jesteś pewien dobry łącznie, żeby pokazać, że problemy ekonomiczne, które tylko pogłębiają kumulują one bezpośredni sposób wpływają na stabilność tych państw, które i tak są państwami słabymi efektywnymi, ale zamierzam się z wezwaniami o charakterze ekonomicznym nie mają dobrego instrumentu do kanalizowania niezadowolenia społecznego co do jakiegokolwiek radzenia sobie z tymi problemami, a to skutkuje tym, że mamy do czynienia z protestami, które się coraz większy sposób brutalizuje te występują coraz części przykład tego co się wydarzyło w styczniu w Kazachstanie jest najbardziej taki widoczny przykład napięć, które wypływają na powierzchnię, bo nie ma żadnego modelu jak sobie radzić i naprawdę zagrażają stabilności państw, ponieważ w bezprecedensowej historycznie wielkie protesty, jakie dokonały się w styczniu w Kazachstanie one miały miejsce w największym najsilniejszym teoretycznie najbardziej stabilne państwo regionu, które i tak sobie z nimi nie do końca poradziła, bo zamiast głowić się wzroku władze kazachskie doprowadziły do rozlania się tych protestów w całym kraju i naprawdę poważnego rozegrania sytuację wewnętrzną o jedną z radiem przykład ile Kazachstanu do całej reszty, że naprawdę niedużo trzeba, aby odpalić sobie nasz regionalny do tego jeszcze cały szereg kwestii związanych z terroryzmem zagrożenie z Afganistanu już dziś kończy wiąże się rozpędziła, ale sequelu do tego ta będzie no tak, ale za to za chwilę do tego przejdziemy wreszcie mamy chwilę czasu więcej to co nie w tym momencie interesuje to na ile to co się wydarzyło w styczniu i interwencja też wojsk rosyjskich pamiętajmy na ile to wzmocniło z samego Tokajewa jego władze na ile to jest pewien problem skoro teraz czas się wyplątać znać, żeby uzyskać jednak większą przestrzeń do własnych decyzji się, że sam rozdział styczniowych protestów został zakończony właśnie podczas wyboru, ponieważ te protesty miały 2 wymiary 1 marca w taki, że faktycznie doszło do rozlewu niezadowolenia społecznego to to niezadowolenie trzeba było spacyfikować policyjną pałką, ponieważ władze kazachskie tylko w ten sposób radzą sobie z tego typu sytuacjami później trzeba było o odpowiednią ilość obywateli wsadzić do więzień pewną ilość obywateli osądzić i w jaki sposób represje związane z protestami represje, które mają mieć charakter zaradczych, aby ludzi zniechęcać do kolejnych tego typu protestów, ale zostały dość efektywnie przeprowadzone i mimo że w styczniu co naprawdę poważny problem, bo protesty rozlały się po całym kraju związkową bezprecedensową mocą to dzisiaj raczej ten rozdział zamknięty, aczkolwiek pamiętajmy o tym, że problemy, jakie leżały u źródeł tych protestów one w dalszym ciągu nie zostały rozwiązane, więc całą pewnością jakimś, jakiej perspektywie pewnie bliższej dalszej, bo może mieć do czynienia z tego typu wybuchem niezadowolenia, bo ludzie mają w dalszym ciągu powody, aby być zadowoleni, aby protestować przeciwko nieefektywnej władzom w terenie proszę się losy obywateli tylko swoje własne dobro i utrzymanie się przy władzy no tutaj właśnie pojawia się tam wiele protesty i rozedrganie nie tylko na poziomie społecznym, ale także w aparacie bezpieczeństwa zostało wykorzystane przez kasy uważa Marta taka Ewa, żeby odciąć pępowiny, jaka łączyła go przez poprzednie lata ze swoim politycznym patronem Nursułtan Nazarbajew rem i aby przejąć pełnię władzy Kazachstanu i Kayah dokonał tego ruchu w styczniu przy wsparciu Rosji przy wsparciu BZ, który wysłał do Kazachstanu wówczas swoją misję, a w kolejnych miesiącach efektywny sposób na uwadze konsolidował, a więc z 1 strony przeprowadzą zmiany prawne konstytucyjne mającym zagwarantować efektywne sprawowanie władzy oraz możliwość sterowania innymi instytucjami publicznymi choćby przez to, że taka zdecydował o pewnej decentralizacji i rozłożeniu akcentów w sprawowaniu władzy, a więc instytucji jak, bo do tego czasu większość kompetencji władz skupiona wokół urzędu nie tyle urzędu osoby sułtana Nazarbajewa Tokajew zaproponował tutaj inny model oczyszczony tak jest w centrum, ale większym stopniu może prowadzić przez wewnętrzne rozgrywki systemie politycznym kozackim na z drugiej strony mieliśmy jeszcze ten czynnik osobowy dokonano naprawdę bardzo głębokiej czystki sięgnięto naprawdę bardzo głębokich otchłani tego co moglibyśmy nazwać Kazach nigdy tutaj oczyszczane ludzi naprawdę ministerstwach najważniejszych przedsiębiorstwach do poziomu dyrektora naczelnika oto, aby pozbyć się ilość wiernych Nazarbajewa owi i wprowadzić ważne stanowiska ludzi wiernych do wojewody to się zatrzymała wrócimy po informacjach łączenie 1324 Jakub Janiszewski przy mikrofonie z nami jest Arkadiusz Legieć z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych rozmawiamy w Kazachstanie Kazachstanie po wyborach, które jak już wspomnieliśmy przed informacjami nie są istotne same w sobie raczej są próbą pewnego czy takim odsłoną pewnego teatru politycznego i oznaczają scementować władzy wokół Tokajewa, ale istotne jest myślę coś innego to znaczy na ile Kazachstan pozostaje niezależny względem Rosji i na ile to jest myślę jeszcze ciekawsze pytanie ile jest w stanie w pewnym sensie z tą Rosją wejść jakiegoś rodzaju rywalizację choćby jeśli chodzi o możliwość eksportu surowców, bo to, że to jest kraj bogaty w surowce dowiemy od dawna natomiast pytanie brzmi po pojawiają się takie nadzieje w rozmaitych europejskich gremiach i mediach, że być może skoro Rosja się zepsuła mówiąc no elegancko to taki Kazachstan jest w stanie sytuację ratować to zdecydowanie dobry moment do tego, aby szukać możliwości współpracy z większym stopniu niż dotychczas między Unią europejską, a Kazachstanem, aczkolwiek ja zachowuję kwestiach naprawdę daleko posuniętą ostrożność oczywiście moment jest taki, że pozycja Rosji w relacjach z Kazachstanem po rola Rosji Azji centralnej relacji innych również regionach jest kwestionowana najbardziej historii to sprawia, że pewne okienko możliwości, aby szukać możliwości współpracy z większym stopniu miało to miejsce dotychczas, ale to wcale nie oznacza, że ta cała sieć zależności, że też instrumenty kierowcę posiadała bazy centralne stożka możemy odciąć takie jak na rzecz Kamiński, bo to są naprawdę istotne elementy, nawet jeżeli Rosja osłabiona, nawet jeżeli Rosja skupiona na innych teatrach działań poprzeczki na Ukrainie to wciąż Rosja jest istotnym czynnikiem istotnym graczem w Azji centralnej i relacjach z Kazachstanem Kazachowie zdają sobie z tego sprawę jednak, że jednocześnie słusznie interpretują sygnały międzynarodowe mówiące o tym, że skoro Rosjanie są zaangażowani w dzień mniej skoro Rosjanie mają problemy można wykorzystać do tego, aby zwiększyć swoje pole tak powiem do asertywności w relacjach z Rosją, aby szukać relacji realizacji swoich interesów osób niezależnie od Rosji i to Kazachowie próbują robić my jako zachód słusznie odczytujemy również próbujemy wykorzystać do tego, aby być może naszej perspektywy tworzyć sobie nie ma możliwości eksportu surowców czy też stworzyć sobie kanał do nacisku politycznego na Rosję innym regionie, które dla nas może nie jest aż tak istotny, ale dla Rosji, ale przede wszystkim musimy pamiętać, że nie doszło póki co do żadnego przewartościowania w Azji centralnej sytuacja zmieniła się tylko, tyle że kwestionujemy rolę Rosji, ale jednak rola rozwinie pro oraz wpływ Rosji Azji centralnej nie zawaliły w związku z tym instrumenty nieobecność taka, jaką Rosja Jaros centralnej one wciąż żywotne dlatego większość nadziei związanych czy to ze zwiększenia wpływu Unii Europejskiej Azji centralnej czy to możliwości stworzenia kanałów eksportu surowców z Azji centralnej Kazachstanu Europy wciąż potrzebny on ostrzegamy oponę, ponieważ wciąż szanse możliwości jest mniej niż ograniczeń, jakie istniały przed lutym 2027 roku, które istnieją również wobec Doda, ale jeżeli byśmy się zastanowili nad tym na ile, bo powiedział pan o tym, że Kazachowie mogą w tej chwili się rozglądać szukać pewnych przestrzeni związanych z tym, że Rosja zainteresowana tym co się dzieje w Ukrainie, ale proszę ty na ile jak ich swoboda jest realna na ile faktycznie może się okazać, że będą próbowali wejść tą lukę choćby po rosyjskiej ropy czy to w ogóle możliwe czy wiadomo, że Kazachstan ma duże zasoby ropy jeśli chodzi o takie w ogóle zasoby światowe natomiast pytanie to jest też no ta ropa która, choć od osób różne rodzaje też pamiętać w oczywiście możemy do tego podejść w sposób technicznie wszystko da się zrobić tak i dlaczego my się nie kupować ropę Kazachstanu możemy kupować można, a nawet zwiększyć, ale patrząc na to już bardziej szczegółowo oto jest tutaj kilka problemów jeden z tych problemów jest sposób położenie geograficzne Kazachstanu fakt że, aby sprowadzać tą Europy Europy to są w zasadzie 3 możliwości 1 jest przez Rosję to raczej pewne interesuje, bo od Rosji raczej chcemy uniezależniać, więc odpada przez morze Kaspijskie ale, żeby tam stworzyć efektywny mechanizm transportu tego typu surowców musielibyśmy stworzyć nową jakość infrastruktury na dnie morza Kaspijskiego, a to może bardzo łatwo zablokować Rosja ram, więc zawód ten element odpada no i trzecia możliwość przez to pani tam przez Azję centralną do Iranu i wówczas dalej tą trasą, jaką idzie południowy korytarz gazowy Europy, dlatego że tutaj mamy Iran również nie jest zainteresowany tym, aby umożliwić transport surowców z Azji centralnej Europy, ponieważ nie jest zainteresowany pomaganiem Europie, a ich już miałby sprzedawać surowce to sprzedawał swoje własne, bo też ich nie brakuje dlatego ja rozumiem, że Azji centralnej Kazachstan są interesujące w momencie, kiedy nie sytuacja, jaka jest związana z pozycji oraz na arenie międzynarodowej to szukamy pól współpracy patrzymy z pewnym apetytem szczególnie w kwestii surowców na Azję centralną, ale jeżeli zaczynamy się przyglądać detalom to naprawdę widzimy naprawdę trudno byłoby tego typu projekty zrealizować, a jeżeli byśmy mieli się zastanowić nad tym i na ile ta w Batumi interesuje mnie w ogóle, bo pan mówi o takich przestrzeniach na takich problemach technicznych natomiast mnie interesuje to w jaki sposób w tej chwili Kazachowie mogę sami decydować o kierunkach eksport eksportu ropy eksportu surowców w sytuacji, kiedy władza Centralna została umocniona dzięki interwencji rosyjskiej no i Rosji na pewno nie będzie na rękę, żeby tutaj konkurent z Azji środkowej jak bez zamykał tą lukę czy ten teren ten niedobory ropy, które się pojawiła na rynku rozumiałem to się występ w aspekcie technicznym notą aspekt techniczny jest pewnym mylimy aspektem wykonalności ambicje na poziomie politycznym, więc na tym poziomie technicznym już tak pani podpowiedziałem swoje, jeżeli chodzi o samą politykę w Kazachowie od lat jeszcze zarządu dróg sułtana Nazarbajewa starali się manifestować pewną biorą hektarową ość starali się poprzez zaznaczać, że nie chcą być zależni od współpracy z jakimkolwiek 1 partnerem, że chcą swoją politykę na każdym poziomie także na poziomie surowcowym rozwija w sposób niezależny zdywersyfikowany patrzeć na wschód patrzeć na zachód szuka sojuszy dzisiaj tylko da i oczywiście na poziomie nominalnym to kochają, niemniej fajnie wygląda jednak praktyka wygląda także Kazachstan od lat jest bardzo ważnym członkiem Euroazjatyckiej Unii gospodarczej kontrolowanej przez Rosję organizacji układu o bezpieczeństwie zbiorowym kontrolowanej przez Rosję, a także ważnym również członkiem szanghajskiej organizacji współpracy, a więc organizacji, której celem zabezpieczenia wpływów Chin Rosji oraz centralnej i niedopuszczenie do tego regionu żadnych innych aktorów zewnętrznych z, jeżeli spojrzymy na to z tej perspektywy Kazachowie oczywiście mówi pani manifestować różne rzeczy, ale praktyka temu przeczyła Kazachstan w wielu aspektach czysto politycznych gospodarczych czy kwestia bezpieczeństwa, że w kwestiach społecznych migracyjnych każdej z tych kwestii jest jeśli niezależne od Rosji to pewien sposób sprzężony z głosem Rosji i tego nie da się tak łatwo zerwać co w przeciągu roku oczy w przeciągu miesięcy oczywiście w styczniu i zrodziła się nowa sytuacja i na arenie wewnętrznej w Kazachstanie i na arenie regionalnej, ponieważ władze po wielu latach prawie 30 sprawowanie władzy w Kazachstanie przez Nursułtana Nazarbajewa władzę przejął Kasym-Żomart Tokajew miał początkowo przejął władzę dzięki wsparciu rosyjskiemu, bo w tym kluczowym momencie rozedrganie wsparcie rosyjskie wsparcie PZU było pewnym gwarantem dla bezpieczeństwa Tokajewa i jego kliki podczas przejmowania władzy, ale bardzo szybko po tym czasie tutaj zaczął manifestować rząd nie do końca chce spłacać jakiś dług wdzięczności wobec Putina, że chce jednak politykę układać swoje oczywiście było związane z tym no chwilę po styczniu, kiedy te wskazał stanie doszło do protestów interwencji PZU nastał luty, kiedy Rosja zaatakowała Ukrainę co radykalnie przeforsowało sytuację międzynarodową pozycję Rosji i wpływ Rosji na na na swoich partnerów to zostało właśnie wykorzystane do tego, że taka jest decydował się poprzez niespłacanie długów wdzięczności wobec Putina manifestowanie tego np. kwestii stanowiska Kazachstanu wobec Ukrainy nie, aby szukać pewnego pola do efektywności w sytuacji, kiedy Rosja jest nie tyle chwiejna, aby zupełnie porzucić Azję centralną gdzieś tam na pastwę losu Kazachstan, ale Rosja postu w trudnej sytuacji jest to moment, aby takie państwa Kazachstan zwiększyły swoje pole do niezależności, ale nie uniezależnił się na dobre teraz, ponieważ wszyscy zdają sobie sprawę, że nawet, jeżeli tego typu proces miałby być możliwe to nie tak takim szybkim dynamicznym tempie, a czekanie na rzecz znaczy, jeżeli popatrzymy na to kto eksploatuje te złoża ropy gazu w Kazachstanie to są koncerny zachodnie koncerny amerykańskie też jak to się ma właśnie do tego zbliżenia politycznego Rosja do tej zależności politycznej Rosja jak te 2 elementy względem siebie układają tutaj też możemy wskazać przykład tego, że wiele złóż rosyjskich było przez lata eksploatowane przez przez koncerny europejskie amerykańskie poczynając od Exxon mowa o wszystkie koncerny europejskie takie austriackie wini się tak dalej udziały w złożach jest to coś naturalnego i inaczej udział w złożach czy rosyjskich przekazach takich państw zachodnich czy też firm z pań zachodnich jest zwykłym elementem rynkowym, które się z tego, że państwa taki Kazachstan czy Rosja po prostu chciały zarobić dopuszczając do dość atrakcyjnych koncesji, ale również atrakcyjne pieniądze partnerów zewnętrznych również w ten sposób, czerpiąc od nich technologie i w jaki sposób modernizując swój przemysł wydobywczy, jednakże nie równało się do końca z pewną zaś dywersyfikacją ich trasy eksportowych, ponieważ to, kto eksportuje to eksploatuje złoża w danym państwie oczywiście jest jedno jest rozliczane jest w rachunku, ale to w jaki sposób później wydobywane surowce są transportowane z tego państwa to jest druga kwestia, która właśnie jest uzależniona od położenia geograficznego od istniejącej infrastruktury przesyłowej ta infrastruktura przesyłowa w przypadku Kazachstanu przecież, jeżeli mówimy o kierunku zachodniej, bo to niestety, ale przebiegała dalej przebiega przez Rosję, jeżeli chodzi o kierunek wschodni była stricte uzależniona od eksportu na rynek chiński, a jeżeli chodzi jeszcze jakich inne dodatkowe kierunki na ograniczała się dość znaczących nitek w Azji centralnej, więc w tym aspekcie całościowym koniec złożyło, że na fakt żadnej możliwości dostarczania tych surowców na rynek europejski to stwarzało możliwość czy Kazachstan jako pewnemu posiadaczowi całościowe tych koncesji złóż czy też pan koncernom z panią zachodnich, które brały udział w eksploatacji tych złóż do tego, aby zarabiać pieniądze, ale nie do końca do tego, aby sprzedawać z pracy na rynek europejski, bo po prostu technicznie było to niewykonalne w dziękuję bardzo, AK Arkadiusz Legieć z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych był państwa moim gościem 1336 za chwilę informacje Zwiń «

PODCASTY AUDYCJI: POŁĄCZENIE

Więcej podcastów tej audycji

REKLAMA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

REKLAMA

DOSTĘP PREMIUM

Black Weeks w TOK FM Premium to 60% zniżki na wszystkie pakiety. Podcasty i Radio TOK FM bez reklam w najniższej cenie w roku! Poznaj nowy pakiet "RAZEM" dla 3 osób.

KUP TERAZ

SERWIS INFORMACYJNY

REKLAMA
REKLAMA
REKLAMA