"Ci, którzy moralnie odpowiadali za śmierć Narutowicza nigdy kary nie ponieśli"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

ranek Radia TOK FM prof. Mariusz Wołos jest z nami Uniwersytet pedagogiczny imienia komisji edukacji narodowej w Krakowie oraz Instytut historii pan w Warszawie dzień dobry panie profesorze dzień dobry pani redaktor dzień dobry państwu powiem teraz jak dokładnie 100 lat temu w grudniu 1922 roku wezbrała fala politycznej nienawiści i jako ofiarą tejże padł człowiek Gabriel Narutowicz no niestety także cała demokracja jest 9grudnia 1922 roku zgromadzenie narodowe wybiera prezydenta Rozwiń » szalę zwycięstwa w kolejnej rundzie głosowań przechylają głosy PSL Piast i mniejszości narodowych Gaby Gabriel Narutowicz zostaje wybrany jak notuje dzień później Jan Skotnicki stolicy panuje wielkie podniecenie stan ten wywołał obóz Narodowy szerząc niebywałe plotki Narutowicz, który szczególnie podniecał młode bezkrytyczne umysły mówiono np. że Narutowicz w ogóle nie mówi po polsku, że jest Żydem masonem, że nie ma obywatelstwa polskiego endecja, której kandydat hrabia Maurycy Zamoyski przepadł postawiła panie profesorze swoje karty na ferment uliczny no skoro nie można już obalić prezydenta normalną drogą demokratyczną czy wybrać tego, którego chce to wtedy rusza się na na ulicy także ten ferment był rzeczywiście dobrze zaplanowany ten ferment był nawet powiedziałbym sterowany przez pracę i przychylną obozowi Narodowemu i to niestety doprowadziło do nowych umorzenia fali nienawiści, bo to jest właściwe słowo i Hobbit nienawiści fobiach to są to są te 2 zjawiska, które niestety 100 lat temu były charakterystyczne dla dużej części opinii publicznej przychylnej prawicy przychylnej nacjonalizmowi bynajmniej nie tylko w Warszawie to rozmawiamy przez chwilę podżegacza było jedną z najbardziej haniebnych tekstów tamtego grudnia był artykuł Stanisława strońskiego Narodowego posła publicysty wielkie biuro Rzeczpospolitej zatytułowany ich prezydent i Stroński pisał czy pan Gabriel Narutowicz nie ma poczucia nie wysłowionych krzywdy, jaką wyrządza narodowi polskiemu, przyjmując wybór wybór ten zdumiewająco bezmyślny wyzywający jątrzące wytwarza stan rzeczy, w którym większość Polska musi walczyć w Dzienniku słowo polskie czytaliśmy, że dzień wyboru Narutowicza był dniem wielkiego zwycięstwa żydostwa pisano o budowie judo Porsche w Polsce dla Polaków tegoż domagano no to są właśnie te hasła było tego dużo więcej oczywiście Narutowicz świetnie mówił po polsku Narutowicz był Polakiem czuł się Polakiem Narutowicz pochodził z bardzo patriotycznej rodziny ojciec jego był represjonowany za udział w powstaniu styczniowym Narutowicz był wychowany w atmosferze niezwykle patriotycznej to, że wiele lat spędził w Szwajcarii ze wskazaniem na Zurych, gdzie był prof. Politechniki dziekanem miał olbrzymie osiągnięcia w zakresie budowy hydroelektrowni szajce, że to doceniali to moim zdaniem powinno brać na jego korzyść ktoś taki takim doświadczeniem porzucił to wszystko po wygodne życie na Zachodzie wrócił w 1919 roku do Polski, żeby Polsce służyć oczywiście mówienie o tym, że to był kandydat żydowski kompletną bzdurą, aczkolwiek tak to przedstawiano, bo ci, którzy patrzą jak Stroński pisali o tym, że to jest kandydat mniejszości, że to nie jest kandydat do przyjęcia dla Polski dla polskiej większości doskonale wiedzieli, że najlepszą formą poruszenia dużej części opinii przeciwko Narutowicz owi w tym którzy, jakoby wystawili on był kandydatem polskiego Stronnictwa Ludowego wyzwolenie będzie antysemityzm dlatego do antysemityzmu się tutaj odwołano i fala antysemityzmu towarzyszyła fali nienawiści w stosunku do Gabriela Narutowicza jako człowieka wybranego 9grudnia prezydentem pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej, ale Szanowni Państwo o tym, że wybrano Narutowicza zadecydowały przede wszystkim głosy polskich chłopów reprezentantów Polski chłopstwo, czyli PSL Piast który, która partia kierowana przez Wincentego Witosa i przerzuciła swoje głosy ostatnim głosowaniu na Narutowicza, kiedy Narutowicz stanął w szranki wyborcze już tylko z Maurycym Zamoyskim wielkim posiadaczem ziemskim po prostu chłopom niespecjalnie było głosować po drodze zwolennikami i obszarników jak wtedy niektórzy mówili, chociaż to słowo się później przyjęło Maurycy Zamoyski był największym posiadaczem ciężkich w Polsce miał 190 000ha, więc jak chłop Polski mógł głosować na takiego kandydata stąd przerzucenie głosów na Narutowicza Narutowicza został wybrany głosami polskimi to, że mniejszości narodowe i przedstawiciele mniejszości też na niego głosowali to aż takiego wpływu nie miało kandydatem mniejszości narodowych od początku on odpad oczywiście wcześnie znacznie wcześniej niż niż inni był prof. Jan budują Courtney skądinąd wybitny filolog nieprzeciętny umysł profesor wielu uniwersytetów projekt bardzo suszonych on kandydatem mniejszości Narutowicz to jest po prostu efekt pewnej gry wyborczej, która dokonywała się podczas 5 Tur wyborów wówczas 9grudnia 1922 a dlaczego tak łatwo było wzbudzić te nienawistne emocje w Polskim społeczeństwie, bo aż takie wrażenie, jakby one tylko czekały wówczas tej nocy grudniowej na sygnał, żeby zalać błotem warszawskie ulice mam przed sobą wspomnienia Aleksandry Piłsudskiej, która poszła się przyjrzeć jest takich manifestacji później zanotowała w ścisku nie mogłem się prawie ruszyć z 1 strony parła na nie stara przyducha chłopka, która bez przerwy pytała, o co chodzi z drugiej gruba wielka służąca ta ostatnia z czerwoną twarzą po drugi wał całym ciałem, wymachując pięściami, krzycząc precz z Narutowicza precz z Żydem, gdy zabrakło oddechu powiedziałam, że są dobrze rodzina Narutowicz ów i nikt z nich nie pochodzi z Żydów, ale to był groch ściany za chwilę znowu zaczęła wrzeszczeć Żydzi nie będą nami rządzić pokłady antysemityzmu niestety były głębokie i jest na to wiele dowodów spod dającej się Rzeczypospolitej ekscesów antyżydowskich czy po prostu pogromów było całkiem sporo się zaczęło od jesieni 1918 roku taka fala wystąpień anty żydowskich przelała się od Lwowa począwszy od miast czy galicyjskich przez dawne części Królestwa polskiego to wymagało no niestety ci którzy grali na tym fortepianie dobrze wiedzieli jakich nut użyć to jest to jest jedno tutaj mówienie o tym, że Gabriel Narutowicz pochodzi ze szlacheckiej rodziny herbowej herbu własnego do nikogo nie trafiało, jeżeli komuś odbiło do głowy, że jest kandydatem żydowski, a może nawet sami Żydem, bo nie wiadomo, skąd przyjechał jakiś Szwajcarii to po prostu go nie chcemy i to ulica podchwyciła oczywiście niecała, bo to też nie jest także zaraz wszyscy byli przeciwni, ale bardzo wiele organizacji też podłączyło do tej nagonki przeciwko Narutowicz owi i 8 tej no po prostu na antysemityzmie to cała seria listów, którą od wystąpień, którą praca prawicowa wtedy publikowała jednoznacznie wskazuje NATO to te listy wpłynęły oczywiście tylko Warszawy one płynęły także z prowincji rada miejska Warszawy podjęła też taką taką uchwałę o nas nawołujące Narutowicza, żeby nie przyjmował tego wyboru żeby, żeby nie niesie po tej linii prawda jakiś Jude Polonii itd. to są rzeczy potworne dzisiaj niewyobrażalne, ale proszę pamiętać, że odrodzony w państwach Polska nie była tutaj wyjątkiem po pierwszej wojny światowej ta dziecięca choroba nacjonalizmu szowinizmu była zjawiskiem jednak dosyć częsty w, a może także jakaś nuta faszyzmu, bo wybór Narutowicza odbył się kilka tygodni po marszu na ziemi wśród polskiej prawicy oczywiście braku zachwytów nad Mussolini powtarzano sobie u nas się Polski naród musi przemówić śladem Włoch zastanawia się czy endecy w tamtym okresie brany pod uwagę taki scenariusz zamachu stanu na pewno wzorce włoskie marsz czarnych Koszul na Rzym koniec października 1922 roku kilka tygodni wcześniej te wydarzenia są świeże by miał tutaj niemały wpływ no skoro tam we włoszech nacjonaliści mogą przejąć władzę to pewien wzorzec i to płynący również jakiegoś dzikiego Wschodu tytuł związek sowiecki tylko właśnie z tego cywilizowanego Zachodu to dlaczego nie u nas oczywiście, że te wzorce faszystowskie oczywiście działania ludzi takich jak Benito Mussolini nie pozostawały bez znaczenia jako tło wydarzeń dorosłym, że u nas przybrało to trochę inne formy w Polsce ze względu na niechęć do mniejszości narodowych, więc co ciekawe włoski faszyzm już w tamtych czasach przynajmniej antysemityzm się jakoś specjalnie nie wyróżniał natomiast u nas poszło to tę stronę, która najbardziej pasowała osobom napędzającym tę nagonkę to zapytam jeszcze 1 rzecz bo, bo wiemy, że rzucenie nienawiści nie jest bezkarne, że potrafi zapłodnić umysły słaby niedojrzały szalone, że prowokuje do czynów zdawano sobie też z tego sprawy po zabójstwie narodu Narutowicza mam przed jeszcze 2 teksty prasowe artykuł w Kurierze porannym, w którym czytamy morderca jest obłąkany sem wołają liczne głosy zdobione wspólnie odczuwanym przez wszystkich przerażeniem wołają nie dlatego, aby zdjąć ze zbrodniarza winy kara Abby ale by zdjąć winę hańby ze środowiska, które tego rodzaju obłąkani cóż mogło wzniecać wytwarzać i podsycać natomiast z artykułu w robotniku taki fragment wariat, ale jego choroba nosi nazwę endecki gość jesteście współwinny nie tylko jako twórca atmosfery moralnej, w której wyloguj się pomysł tej zbrodni jesteście winni jako podżegacza zgoda panie profesorze zgoda, ale to szło jeszcze dalej, dlatego że w pierwszych dniach stycznia, kiedy powołany na premiera właśnie w wyniku zamordowania prezydenta Narutowicza gen. Władysław Sikorski przebywał w Zakopanem, gdzie prowadził rozmowy polityczne, chcąc zdobyć większość poparcie dla własnego rządu rządu pozaparlamentarnych, który miał uspokoić sytuację po 1 przywódców PSL wyzwolenie Stanisław Kogut namawiał Sikorskiego do rozprawy z endecją no jak ta rozprawa miała wyglądać trudno historykowi dywagować, bo do tego może dobrze, że nie doszło, dlatego że tom groziło wybuchem wojny domowej natomiast środowiska robotnicze rzeczywiście chciały odwetu na ten na tych, którzy wyszli nie nakażą jej ręce tylko ci, którzy pociągali za sznurki byli tutaj odpowiedzialni ci, którzy tę całą nagonkę napędzili wskazywano jednoznacznie narodową demokrację nacjonalistów czy zostali ukarani nie zostali oczywiście Eligiusz Niewiadomski morderca Narutowicza my skądinąd niezły malarz miał proces bardzo krótki został skazany na karę śmierci w ostatnim dniu stycznia 1923 roku wyrok wykonano natomiast ci, którzy moralnie odpowiadali za rozpętanie tej nagonki żadnej od odpowiedzialności nie ponieśli wręcz przeciwnie pod koniec maja utworzono rząd, który tzw. hien Piasta, gdzie no ludzie, których naprawa Piłsudski czy część środowiska socjalistycznego uważała jednoznacznie odpowiedzialnych za tę nagonkę, a co za tym idzie za śmierć Narutowicza przejęli władzę przejęli władzę utworzyli rząd rząd, który spowodował, że ktoś taki jak Józef Piłsudski wycofał się ze stanowisk pełnienia jakichkolwiek funkcji może nie do końca życia politycznego jak to się pisze, ale to był tu była manifestacja nie będę współpracował z tymi, którzy są moralnie odpowiedzialni za śmierć prezydenta bardzo dziękuję za rozmowę prof. Mariusz Wołos Uniwersytet pedagogiczny imienia komisji edukacji narodowej w Krakowie oraz Instytut historii pan w Warszawie dziękuję dziękuję bardzo, jeszcze tylko dodam, że cytaty, które państwu przytaczała podaje zbiorem tekstów źródłowych zabójstwo Narutowicza kres demokracji w drugiej RP wydawnictwa Carta Zwiń «

"Ci, którzy moralnie odpowiadali za śmierć Narutowicza nigdy kary nie ponieśli"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PORANEK - KAROLINA LEWICKA

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 10:00

Najnowsze Podcasty

Czy Polska uzna związki par jednopłciowych?

Uchodźcy i uchodźczynie z Ukrainy - jeśli pracują w Polsce - muszą rozliczyć się z fiskusem. Jak?

"Wydaje mi się, że wiek emerytalny przestanie istnieć, bo ludzie są biedni"

Czy wakacje kredytowe będą przedłużone? P. Gdański: "Pytanie czy powinniśmy wspierać tych, którzy pomocy nie potrzebują"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL