Śmierć prezydenta. Dlaczego zginął Gabriel Narutowicz i co z tego dla nas dzisiaj wynika

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

wszystko to działo się po raz pierwszy w grudniu 1922 roku po raz pierwszy wybrano w Polsce prezydenta wyboru dokonało zgromadzenie narodowe, czyli połączone Sejm Senat kilka dni po wyborze 2 dni po przejęciu władzy Gabriel Narutowicz zostaje zamordował część druga to znowu ma fazę w historii opowieści o grudniu wydarzeniach grudnia 1922 roku po to, by przypomnieć sobie, że to tylko 100 lat teraz jeszcze witają państwa Maciej Zakrocki i Maciej Głogowski jesteśmy Rozwiń » dziennikarzami historykami, ale Maciek jest wybitnym dziennikarzem historycznym dlatego rozmawiamy zawsze kłopotliwe słuchać takich rzeczy w High, dlatego że jak wiele osób uważam Rze historia po prostu trzeba znać stąd to jest ja też raczej z tego powodu jestem od lat miłośnikiem historii, bo po prostu uważam, że nawet jeśli co chyba padało w pierwszej części naszej rozmowy historia nie zawsze jest nauczycielką życia i nie zawsze się powtarza to naprawdę bardzo wiele wydarzeń współczesnych ma swoje źródła w tej historii czasami jak sobie zadaję pytanie rany boskie, dlaczego to się dzieje na to, dlatego że kiedyś coś wydarzyło się dzieje teraz spróbujemy, choć się umówiliśmy się obiecaliśmy, że nie będziemy odtwarzać kalendarium tylko raczej zastanawiać się, dlaczego wydarzenia, o których mówimy z grudnia 2002. roku dziś warto przypomnieć nie tylko przez swoją symbolikę 100 lat, które minęły, ale właśnie po to, by wysnuwać wnioski to jest kilka takich rzeczy, które warto odnotować, choć oczywiście są one do odnalezienia w choćby w internecie czy gdyby ktoś chciał szukać się dat czy po prostu są znane, bo są wiedzą, którą przecież każdy z nas może mieć będziemy musieli trochę poopowiadać tej ulicy, bo to jest być może to co jest kluczowe no tak to jest po pierwsze, mnie się wydaje że, gdyby znał spojrzeć na to takiej psychologicznej strony to bardzo ważny jest to dobrze, że to brzmiało co powiedziała, że ten zamojski wygrywa w tych wszystkich rundach, więc właściwie to z 1 strony uspokaja prawicę, a z drugiej strony na tych którzy, którzy są jej zwolennikami, dla których hrabia Maurycy jest kandydatem, jakby powoli przyzwyczaja ich do tego, że tak będzie oni zaczynają się z tego cieszyć po prostu dlatego ten ten ostatni moment to może szybko dla porządku powiedzmy była także tutaj chyba miałem zapisane jako wygrywa tak jeśli chodzi o ten liczby głosów, więc dostaje na narodowi 289 Zamoyski 227 i wygrywa dość wyraźnie tak i i to sam samego tego faktu samej dramaturgii tego głosowania tych wielu godzin, o których mówi tak liczenia po tych kolejnych turach tak dalej to jest bo gdyby to było łeb w UE albo gdyby to było nie wiem może, że nie zawsze był na pierwszym miejscu to może to to może by jakoś nie wiem przygotowywało na NATO zmiany to jest GROM z jasnego nie ja myślę, że prawica liczyła, że ostatecznie Piast, czyli Vita pójdzie z nimi i że Narutowicz tych głosów nie dostanie to też wskazuje że, że oni byli gotowi na ulice jednak do świętowania zwycięstwa nie ani porażki musimy mieć świadomość to truizm, ale no no nie było tak pili tak szybkiego przepływu informacji jak mamy teraz no oczywiście ta informacja szybko dociera na ulicę no ale ale nie było pasków nie było z ostatniej chwili nie było mediów społecznościowych SMS-ów itd. więc mi się wydaje, że ta pierwsza chwila to staż jest jakiś się zawahanie co tu się wydarzyło i próba tej interpretacji no ale to szybko przeradza w potężną no to właściwie nawet jest zgodnie powiedzieć potężna awantura, bo to jest to jest absolutnie moim zdaniem mroczna część naszej historii to takie trzeba nazywać tak się dzieje ale, ale czy na pewno ona jest taka na odmienną od tych standardów, które znamy no w Polsce jednak tragiczne wydarzenia mają miejsce i i tego typu wydarzenie, jakim jest śmierć prezydenta Narutowicza oczywiście pierwszym takim, ale ten ta brutalność no w warstwie słownej to już na pewno w Polskiej polityce jest obecna jest obecna o tym też trzeba pamiętać no myślę, że oni się po prostu tak jak my to trochę znamy z doświadczenia bieżącego, obserwując scenę polityczną układali na pewno rozmawiali kalkulowali i ostatecznie mnie się wydaje, że to trochę dziwne wiedząc, o czym już wspominaliśmy, jakie są te jak silne są frakcje poszczególne w sejmie, ale mówią jesteśmy obciążeni tym, o czym już wspominałem, czyli wiedzą jak się rzecz miała jak się historia potoczyła to trzeba było jednak brać pod uwagę, że wcale nie jest taki prosty wybór no i że dla tych chłopów od Piasta no może być trudne zamojskich, choć później mam wrażenie że, że to szybko szybko go ta sytuacja przerosła tak wylicza może może popełniła prawica też błąd, że nie przeprowadziła z nim konsultacji politycznych jakiś bardziej poważnych bo gdyby się zastanowić nad możliwością pobierania przez Witosa zamojskiego no w momencie, kiedy właśnie jednak dla chłopów to jest o czym wspominałem symbol obszerny dzika w momencie, kiedy przed polską jest jeszcze reforma rolna atak na organizm stosować dobre 2002. roku na no tak, ale na to powiedzmy, ale posiadacz musi tak tak to posiada wielką ogromny majątek no i ziemskich i na pewno gdzieś tam taką dotacja politycznie była była trudna dla stronnictw Chłopskich żeby, żeby tego polityka popierać myślę, że po prostu Witos nie mógł zrobić inaczej no bo bo tak by kto wie czy nie czy nie stracił partię albo przywództwa w niej także coś tutaj chyba nie odrobione zostały lekcję jeśli chodzi o oto kalkulowanie prawej strony że, że na koniec Witos odda głos jego Stronnictwo na na hrabiego Zamoyskiego co się dzieje później, bo to jest istotne powiedzmy sobie znalazłem też coś takiego, zanim jeszcze może od przywoła właśnie może tę reakcję ulicy, bo boja też natrafiłem na takie no taką odezwę zbiegł z wieczora 9grudnia to została wybrana wieczorem wybrano wieczorem 9grudnia to się bać i właśnie tego dnia wieczorem pojawiła się odezwa Towarzystwo rozwój, którzy w, której to no odezwij oni wzywali do wielkiego wiecu, a w tej odezwie można było przeczytać właśnie takie zdania oraz uchwalone dotychczasowym powodzeniem żydostwo sięgnęło po najwyższą władzę w Polsce w i dalej cały obóz Narodowy winien odważnie i energią spojrzeć prawdzie w oczy widać mocną odprawę żydowską masońskie zamachowi na godność honor narodu polskiego starcia się licznie apelowano niech żyje wolna od Żydów Polska nie żyje wolny wyzwolony spod wpływów żydowską masońskich naród Polski nawet zaczyna się właśnie ten rodzaj i powiedziałbym narracji zarysy karty zasłane sunie w słowo, które dopiero od dziś paru lat ma wielką karierę, ale może do tamtych czasów też no tych takich bym już tak jak powiedziałem kilka minut temu, żeby wypowiadać nazwiska zamachowca, ale to nie może nawet jest nieracjonalna tak tutaj musimy poczynić zastrzeżenie że, żeby państwo zacytujemy tutaj trochę tych słów, żeby oddać klimat na niestety trzeba przyjąć tak jak one zostały napisane czy wypowiedziane, choć czyta się to trudno na pewno cytuje się trudno od wyższy natknąłem się na taką pośród różnych relacji postaramy się trochę może odtworzyć jak to wyglądało natknąłem się na taką osobistą relację Janusza Majewskiego jest autor wielu książek historycznych historii powszechnej chyba coś stanowi bardziej najbardziej znana jest taka niewielka publikacja pt. Gabriel Narutowicz chyba po prostu Gabriel Narutowicz pierwszy prezydent i pisze Pański tak nic mi wolno będzie przywołać wspomnienia osobiste dnia 9grudnia po południu przed godziną piątą znalazłem się przed gmachem Sejmu na wiejski zastałem tam już wielkie zbiorowisko ludzi zajęte były nie tylko chodniki, ale spora część jezdni panowało wielkie podniecenie nie było jeszcze ani Radia telewizji komu nie wystarczały ukazujące się dość często dodatki nadzwyczajne gazet warszawskich ten biegu na ulicę wiejską, aby czerpać wiadomości prostu źródła rozmowy w grupach grupkach toczyły się około 1 tematu, kto powinien być prezydentem, kto ma największe szanse, kto będzie prezydentem osoby wychodzące z gmachu sejmowego przynosiły wiadomości rozpoczęło się głosowanie trwa głosowanie odliczają głosy chyba o godzinie siódmej rozeszła się niespodziewanie wieść o dokonanym już, jakoby wyborze zamojskiego potwierdził ją stojący przed Sejmem policjant kilkanaście osób wzniosło okrzyk prezydent Zamoyski niech żyje nieznajoma pani w średnim wieku wyglądająca nauczycielka odezwała się głośno zamojski zamojski należy mu się to rodowe mu, ale zaraz później przyszło sprostowanie, że nie zakończono jeszcze obliczania głosów w chwilę później biegły ulice wiadomość o wyborze Narutowicza reakcja była żywa gorąca rozległy się okrzyki na cześć nowego prezydenta zabrzmiały też głosy wrogiem i oczywiście o wiele łatwiej jest i będzie nam opowiada ten czy relacjonować ten klimat już, odnosząc się konkretnie do dziesiątego dnia grudnia, czyli dnia następnego, bo już ukażą się gazety to chyba w ogóle niedziela, ale ukazują się te dodatki do gazet i one nadają już tą temu co się wydarzy, ale ten pierwszy moment już wskazywał, że sytuacja nie jest dobra ita wiadomości jednak rozchodzi zresztą ja akurat na premiera Nowaka to tak bym się za bardzo nie powoływał, ale Nowak też w swoich wspomnieniach pisze, że w gdy, gdy był prezydenta Narutowicza prezydent Narutowicz został wybrany jako minister spraw zagranicznych i został powiadomiony przez marszałka Sejmu Senatu i premiera właśnie dokonanym wyborze, czyli to odbywało wymazać, dlaczego o tym mówię bo, bo premier Nowak w swoim Dzienniku pisze, że wychodząc z Ministerstwa Spraw Zagranicznych napotkaliśmy przeciągające tamtędy silny patrol konnej policji rozpoczęły się już bowiem bowiem objawy niezadowolenia z wyboru Narutowicza Narutowicz widocznie o tym wiedział, bo prosił mnie, abym mu pożyczyć aż do chwili przed przesiedlenia się do Belwederu Automobil kryty prezydium rady ministrów nie nigdy tego nie sprawdzałem czy jak to było z tym automobilem to już jakoś silna historia rozumiem, że być może chodzi o to, że jego zamiast za to był znany tego nie ja jeszcze tutaj dorzucił tylko 1 taką refleksję, bo przecież dzisiaj jak rozmawiamy to też szukamy pewnych rzeczy i znowu nie tylko o to, żeby je jakoś przenosić na czasy współczesne, ale też po to, żeby się zastanawiać nad pewnymi dym dylematami jak i z jakimi mamy do czynienia w odniesieniu do postaci historycznych i tych bardzo odległych czasów sprzed 100 laty jaki, jaki do postaci współczesnej, bo ja powiem szczerze, że jednak też ma mam taki trochę problem z gen. Haller, dlatego że on staje się taką twarzą można trochę opowiedzieć tych demonstracji, które zresztą odbywają pod jego domem twarzą w rozumieniu właśnie no tego człowieka, który jest niewątpliwym zasłużonym generałem tak wojskowym, który właśnie nie nie, chowając się w na zapleczu potrafił mówiąc symbolicznie no szablą wyrąb bywa w tę niepodległość prawda potem jest związany z tą z tą błękitną armią potem no i sprowadzenie niewątpliwe zasługi w czasie wojny dwudziestego roku, a więc mamy do czynienia z taką można przez piękną postacią, a jak się słucha czyta co mówił czyta co mówił Haller nowa 1 taki zawód musi też tego już później tłumaczył, że tonie tak ja wiem, ale właśnie chodzi o to, że i ja dlatego trochę przywołuje, bo czasami właśnie tak mówimy no to wielka postać, ale wiesz co tam teraz wyprawia albo coś no właśnie czy potrafimy oceniać tych tych ludzi w taki sposób kompletny czy będziemy właśnie w zależności od tego jaki mamy w danej chwili stosunek do tej postaci raczej wyrok w wyciągach to co nam służy do tezy, że to jednak okazał się być człowiek niegodny, bo ja naprawdę jak ja jak czytam te właśnie wypowiedzi Hallera z tego balkonu to zapowiedź po np. tak rodacy towarzysz to miejmy tylko świadomość ulica zgromadzenie ludzi pod balkonem pod domem i stojący wok nie czytam z balkonu mówiący gen. Haller rodacy towarzysze broni wy, a nie, kto inny pierwszą swą swoją osłania liście, jakby twardym murem granice Rzeczypospolitej rogatki Warszawy swoich czynach chcieliście 1 rzeczy Polski Polski wielki niepodległym w dniu dzisiejszym Polskę, którą walczyliście sponiewierana odruch wasz jest wskaźnikiem ich oburzenie narodu, którego jesteście rzecznikiem rośnie i przybiera jak no no tak no no i dlatego właśnie mówimy, ale no to czy gen. Haller wielkim generałem był no ale przecież takich dylematów historii to nie tylko tej najnowszej mamy mnóstwo no no choćby sam marszałek, który jednak w zamachu się na demokrację tak no bierze władze w obawie o to co się wydarzy jeszcze później być może kalkulując, że po 2006. roku, że w 2006. to jest ostatni moment teraz nie weźmie to potem już może się udać może będą kolejne wybory może nie pójdzie po jego po jego myśli no no też zrywa z tą demokracją, którą jakiś mówiłem fundował nam, bo mi się tak wydaje tak sobie to to wyobrażam no i no wydaje mi się, że nawet, jeżeli nie będziemy zajmować jednoznacznych stanowisk tych cennych no to po prostu wszystko musimy wiedzieć i jak zwraca not łuk uwagę na tę ulicę, żeby się wczuć w to co się w to co się dzieje działo przez tych następnych kilkanaście dni, bo to jest kluczowa ten wybuch po prostu nienawiści może dzisiaj nie zrobi już na nas wrażenia, a z drugiej strony no jest chyba nawet wtedy no po prostu ogromne jest sporo relacji prasowych jak ja znowu poczyni zastrzeżenie, że mam trudność w cytowaniu tych tekstów by w wydaje mi się, żeby może nie powinno się ich promować, ale są dokumenty historyczne no dnia następnego 10grudnia Rzeczpospolita na swojej pierwszej stronie to Stroński pisał był dziennikarzem działaczem politycznym pisze tytułu ich prezydent czy gdyby, a my jesteśmy w Polsce rok 2022 i umówmy się, że Rze, że mamy dobrą pamięć wydarzeń ostatnich kilku kilkunastu lat czy ostatniego trzydziestolecia ich prezydent stąd moja obrona twierdzenia, że to jest tylko 100 lat i dlatego warto wiedzieć co się wtedy działo, jaki był nastrój i jak narastała ta nienawiść Niezgoda na to co się wydarzyło, bo no niestety historia lubi się powtarzać to jest trochę tak umawiamy się w konstytucji na sposób wyboru prezydenta przeprowadzamy wybory mamy ich wynik mniejszości narodowa zdobywają sporo głosów, ale nie zdobywają, dlatego że mają zapewnione głosy tylko, dlatego że ta Polska tak wygląda nie jesteśmy w Polsce nie mieszkają tylko Polacy, więc w sposób oczywisty mniejszości nie mają swoją reprezentację w parlamencie nikt nigdzie nie powiedział, że mają nie decydować o tym kto będzie w Polsce prezydentem decydować mają członkowie zgromadzenia Narodowego i nagle, gdy wybór zostaje dokonane, gdy nie jest on pomyśli tych, którym wydawało się, że okej im się należy tak jak ty udowadniałem, że mogą mieć takie poczucie nikt nie mówi się należy, ale mogli tak to interpretować nie zwycięża kandydat tych wystawiony przez tych, którzy w sumie mieli największą reprezentację, choć głosy niewystarczające by wyboru dokonać nagle okazuje się, że reguły są inne, że stawia się zarzut, że prezydenta w Polsce nie mogą wybierać nie Polacy to jak to jest to oni mogą być ci ci cudzysłów tutaj robię nie Polacy mogą być w sejmie mogą być członkami zgromadzenia prezydenta mają głosować to jakaś druga kategoria obca narodowości Żydzi Niemcy Ukraińcy głosami swymi liczbie 103 dołączonym do mniejszości polskich to kolejne liczby narzuciły wczoraj większości polskiej wybór Narutowicza na prezydenta pisze narzuciły każdy miał swój głos i głosował ja nie chcę przesądzać, ale tu to po prostu straszna i przytaczam tylko 1, a mamy przecież to była Rzeczpospolita Stroński tutaj w głowie z tym tytułem ich prezydenta jest i sporo taki relacji zapisanych tekstów, które są do odnalezienia takiej też słynnej gazety Gazeta poranna 2gr też jest trudny jak się czyta 10grudnia zamieściła z w swój tytuł swój artykuł zatytułowany zwycięstwo nad polską w głosowaniu formalnie zwyciężony została prawicę Sejmu faktycznie zwyciężony została Polska jako państwo narodu polskiego, ale nie została zwycięża na ostatni dostatecznie walka o Polskę prawa narodu trwa dalej i walce tej naród Polski musi być zwyczaj, z czym w ogóle mówi mówi ma tych najgorszych instynktach tak, które nas wychodzą albo z tych, którzy dopisali mówi no właśnie ta atmosfera medialna tak udziela się udziela się ludziom i jak to mawiał mój nieodżałowany nieżyjący przyjaciel Dariusz Baliszewski historia zanotowała pierwszy anonim, który się pojawił 10grudnia, więc wtedy, kiedy już te gazety właśnie wyszły i w tym, że anonim je można było przeczytać Szanowny Panie Ministrze to do Ministerstwa Spraw Zagranicznych jeśli wobec wyboru pana ministra na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej głosami lewicy mniejszości narodowych bloku nam wrogiego będąc pewnymi, że pan minister będzie ugodowy ciem będzie zmuszony wyjść cięcia się blokowi mniejszości w, że pan minister nie stworzy rządu silnej ręce rządu, że tak powiemy poznańskiego wreszcie, że pan minister miał przyjąć ofiarowany sobie kandydaturę rodzimy panu ministrowi jak na fantastycznie niższym mordem politycznym z poważaniem Polski faszysta to też mam problemy z czytaniem takich rzeczy ale, ale to są to skutek tak to jest właśnie to co też czasami mówimy w trosce o tym jak wygląda debata publiczna w dzisiejszej Polsce to nie jest także, że słowa, że atmosfera, że to co się mówi to niema żadnego znaczenia chyba jednak ma znaczenie tak to się zgadzam ja w bardzo częstą bowiem myśląc o tym co się wydarzyło tylko i przypominając sobie tę historię wracam do Rataja krzyż to on jakiś żal wobec słów w niektórych momentach wracają też by się znalazł to już już bardziej po śmierci prezydenta Narutowicza przed kolejnym zgromadzeniem Narodowym, ale jego dzienniki są bardzo pomocne w poszukiwaniu czy odtwarzaniu tej atmosfery mówi o tym w tej chwili, dlatego że Rataj już 10grudnia w niedzielę notuje chodziłem wieczorem po ulicach przypatrywałem się bandą uczącym się demonstrującym bez przeszkód polującym na Żydów scena na wiejskiej jakiś pan bogatym futrze tłumaczy różowi głośno wybrali prezydentem złodzieja żydowskiego pachołka Narutowicza sądzę, iż po takich informacjach Stróż potrzeb poszedł demonstrować z innymi tak zanotował rata, pisząc o tym co się dzieje na na ulicy jeszcze mam 1 taką relację, bo one nie są może i jedynymi raczej na pewno nie są jedynymi, ale coś mimo wszystko nam też pokazują wspomniane już przeze mnie poseł ugód, które no jest co by nie mówić autorem tej kandydatury Narutowicza jest nie chcę mówić ani specjalnie nie używam słowa odpowiedzialny, ale on on jednak tego Narutowicza tam przepraszam za to urabia im PiS tak to też niedzieli, kiedy jechałem tramwajem na plac teatralny do jednego z kolegów na towarzyską polityczne zebranie ulice były pełne tłumu tramwaju wyrzucono Żydów MON-u skład to jak się czyta to wzbudza najgorsze skojarzenia rozmawiamy o Polsce dopiero 2002. roku jest jeszcze 1 rzecz, która też mnie uderzyła jest książka opublikowana kilka lat temu przez psy zbierająca czy pokazujące słowa, która dająca też klimat ten, który wtedy panował napisał Paweł Brykczyński w książce gotowi na przemoc napisał rzecz, która też zrobiła na mnie spore wrażenie, opisując już to coś się dzieje na ulicach wybuch gniewu źle wróży, choć nie było wiadomo, jaki przebieg przyjmą protesty w kolejnych dniach gwałtowne demonstracje polityczne już się zdarzały w Warszawie wczesnych lat dwudziestych nawet tak doświadczeni weterani polskiej polityki jak Piłsudski nie traktowali ich początkom zbyt poważnie teraz kluczowe zdanie dla mnie niestety w archiwach ewidentnie brakuje raportów policyjnych dni bezpośrednio po wyborze Narutowicza co może wynikać z faktu, że warszawska policja szybko przestała panować nad wydarzeniami albo co równie prawdopodobne próbowała ukryć swą niekompetencję, a także jak zobaczymy to wynika później z treści niejawną współpracę z demonstracji z demonstrantami, a ostatnie wpisy z policyjnych sprawozdań datowane są na dzień 7grudnia, a więc 2 dni przed wyborami zawierają jednak kilka interesujących spostrzeżeń jak i jedno z nich omawia w alarmistycznym tonie możliwe reakcje lewicy na wybór prawicowego kandydata taki to był klimat na ten brak tych brak tych raportów policyjnych no myślę, że to jest coś co kolejnego dnia tak będzie szalenie widoczne no bo ja nie wiem ja nie chcę oczywiście też, bo to już jest właśnie daleko nie odpowiedzialne, żeby nie, badając jako historyk dokumentów stawiać tezę, że policja może on blog nie wiem większość trudno właśnie powiedzieć też nie była zadowolona z tego wyboru, bo jak czyta się z kolei to co się dzieje następnego dnia, kiedy czy dziesiątego tak, kiedy nie już teraz mówię, bo mówiliśmy dziesiątym 2 kolejnego, czyli jedenasta, kiedy już jest zaprzysiężenie tak prezydent właśnie przed, kiedy jedzie na to zaprzysiężenie przez przecież to jest 3 którego, który jest dno można chcieć już, gdy de iure prezydentem co prawda no przed przed złożeniem przysięgi, ale on jedzie z Belwederu do do Sejmu i ja pomijam jakieś barykady tam są postawione nie wiem czy Belwederu no to morze do sprawdzenia albo to słuchacie sobie sprawdzą tak mi się przynajmniej kojarzy, ale może źle i przecież no i są takie opisy, które nie tylko mówią o tym, że rzucano tam w niego śniegiem, że 1 w ogóle taką kulą zmrożonego śniegu czy wręcz lodu dostał w czoło że, że to w ogóle była rana guz się pojawił na na tej na tej głowie jest też taka opisana scena już nie pamiętam w tej chwili to ją w ten sposób opisał jak w pewnym momencie do dlatego urząd prezydenta elekta, a także ze do tego wozu czy powozu, którym oni jedzie przedziera się jak człowiek i Noma w ręku taką taką laskę z żelazną gałką i chce tą uderzyć tego prezydenta tak tam narodowi miał powiedzieć człowieku czy mnie tak spokojnie zabijesz ją trochę tutaj się, że tak powiem zatrzymały do tego do tego nie doszło, ale na litość boską no jak mogła policja jakiś służby państwowe dopuszczać do sytuacji, żeby niemalże tłum nie wiem z pobiły czy biczował prezydenta dość powiedzieć, że są też opisy, że politycy innych ugrupowań np. wspomniany się 3 z nich kandydat Daszyński żon jadąc do Sejmu na zaprzysiężenie bez wyciągnięcia tam z samochodu, który jedzie i przez dziś dziś chroni na placu 3 krzyży przed przed tłumem notą to Polic nie wystawia dobrego świat ważny jest ten moment zaprzysiężenia prezydenta to taka mała ciekawostka prezydent zaprzysiężony Narutowicz nie obejmował jeszcze formalnie urzędu to było rozdzielone na takie 2 akty zaprzysiężenie było oczywiście kluczowe, a następnie przekazanie władzy i zaprzysiężenie ma miejsce 11grudnia 14grudnia przekazanie władzy przez naczelnika państwa prezydentowi, a 16grudnia prezydent Narutowicz już nie żyje, czyli tak naprawdę tylko ten 15 grudnia to jest ten jedyny pełny dzień urzędowania prezydenta ją też jest całkiem dobrze udokumentowany można się wiele ciekawych rzeczy dowiedzieć już mówiliśmy o tym, że przejazd prezydenta Narutowicza do Sejmu na zgromadzenie narodowe nie był nie był łatwą podróżą, bo co towarzysząca jakaś taka dzień świra Żarowie jakaś taka piękna w oku ozdobna kolumna bym powiedział prezydent w otwartym powozie jedzie i tłum, który nie wiem czy chciał zablokować, ale na pewno utrudnić mu ten przekaz zresztą są barykady, która w, które nie są likwidowane, dlaczego o tym mówię, bo znowu no to było 100 lat temu ale a, ale prezydent Narutowicz nie składa przysięgi przy pełnej sali znamy bojkot z księgami także w trzeciej RP to był ten taki jak rozumiem i jedyne co wydawało im się mogą zrobić nawet niejedyne co może zrobić to niezadowolona prawica, bo jedyne to było, gdyby nie przyszli na zaprzysiężenie, ale wydarzyło się o wiele więcej, bo ponoszą odpowiedzialność za to co się działo w tym na ulicy no właśnie to jest to jest poważna sprawa odpowiedzialności politycznej, bo politycy nie tylko, że zlekceważyli Konstytucyjny porządek, czyli właśnie nową wyrażali swoją niezgodę na to, że w sposób zgodny z konstytucją wybrany został prezydent, ale co dużo mówić brali dość aktywny w zależności od jego niektórzy bardziej niektórzy mniej aktywny udział w budowaniu tego nastroju i właśnie wtedy tak takiego przeciwstawiania wybranego prezydenta prawdziwym patriotom czy prawdziwie prawdziwym Polaku rata pisze w swoim Dzienniku przy pod datą 11 grudnia zaprzysiężenie prezydenta Narutowicza dwunastej pisze tak co chwilę otrzymywałem telefony tłum na ulicach, zwłaszcza na placu Aleksandra wstrzymuje posłów lewicowych mniejszości narodowych interweniowałem telefonicznie w prezydium rady ministrów, gdzie był minister spraw wewnętrznych Kamiński bezskutecznie, kiedy Kamiński zjawił się w sejmie robiłem monstra wyrzuty spotkań z czego na korytarzu może nawet w formie brutalnej był głód Kowal to nieporadny zresztą co ciekawe tamten minister Kamiński dosyć szybko będzie musiał odejść, choć oczywiście cała rada ministrów premiera Nowaka nie ustąpiła po wyborze prezydenta mnie o tym dzisiaj o tym, że o tym jak przebiegały te demonstracje także jedenastego na jej rzecz, które już wspominałem to tylko przywoła marszałka Rataja nadjechał pan Narutowicz przyjąłem go w gabinecie obok sali posiedzeń skarżył się, że dostał po głowie, ale cofnąć się nie wolno tu Rataj w cudzysłów wziął dostał po głowie cofnąć muszę nie wolno jako wierny jak rozumiem cytat wypowiedzi Narutowicza, ale tak jak już ty Maćku wspomina gość to nie jest dostać politycznie po głowie, że skandowane przeciwko nie tylko faktycznie został może nie tyle radny, ale dostał to Śnieżką czy czy jakimś kawałkiem lodu w głowę to był jakiś problem to zresztą na takich co pamiętam też nie wiem, gdzie nie pamiętam gdzie, ale pamiętam, że oglądając jakieś zdjęcia ktoś no no dobrze dla potomnych, czyli dla nas podpisał, że na tym zdjęciu z 2 zwraca uwagę właśnie ta ten ten taran prezydenta Narutowicza, bo nie chciał obrazić tym otwartym powozem jedzie przez Warszawę tu nie odrobiliśmy lekcji mamy spór z Maćkiem, skąd prezydent jechał, ale dojechał do Sejmu przysięga prezydenta opisana w konstytucji marcowej takiej treści przysięgę składał Gabriel Narutowicz przysięgam Bogu wszechmogącym w Trójcy świętej jedynemu i ślubuję tobie narodzie Polski na urzędzie prezydenta Rzeczypospolitej, który obejmuje praw Rzeczypospolitej, a przede wszystkim ustawy konstytucyjnej święcie przestrzegać bronić dobru powszechnemu narodu ze wszystkich sił wiernie służyć wszelkie zło i niebezpieczeństwo od państwa czujnie odwracać godności imienia polskiego strzec niezachowanie sprawiedliwości względem wszystkich bez różnicy obywateli za pierwszą sobie mieć cnota obowiązkom urzędu służby poświęcić się niepodzielnie tak mi dopomóż Bóg święta syna już wspominałem, że tam niektórzy posłowie właśnie, którzy też reprezentowali ten obóz polityczny sprzyjający nowemu prezydentowi też mieli problemy z dotarciem na uroczystość, ale nas też pokazywało właśnie, jaki jest nastrój ulicy, bo ona tę uroczystość zaproszony został również korpus dyplomatyczny no i relacji, które są dostępne można się zorientować, że rzecz, że ta ulica próbuje właśnie blokować każdy niemal przejeżdżający samochód tak jakby sprawca działa to tam jedzie na kiedy się pojawia Francesco Tomasz Hinc przedstawiciel faszystowskich Włoch jest entuzjastycznie witany i oczywiście żadnego problemu z przedostaniem się na zaprzysiężenie nie ma tu może wracamy właśnie trochę też do do tego, żeby spróbować może wyobrazić, bo gdzieś to w rozumieniu też naszej historii chyba powinno się pojawić może to jest właśnie zaraz po tym, marszu na Rzym prawda, kiedy w Solinie obejmuje władzę we włoszech to jest już taki czas, kiedy przecież w Niemczech obok chłopaki Hitler spod znaku Hitlera wtedy jeszcze nie może to jest Poznań ale, ale też już piwiarnia zaczynają rozmawiać, że to co się dzieje ich państwa po zakończeniu pierwszej wojny światowej to nie tak miało być dziś te frustracje się ujawniają no oczywiście w takich momentach te środowiska wrogów znajdują dosyć dosyć, łatwo więc chodzi tylko o to, żebyśmy też mieli świadomość, że to co się z dzieje wtedy w Polsce co nie ma być usprawiedliwieniem oczywiście, ale jest pewnego rodzaju nastrojem, który panuje nie tylko w naszym kraju tak rzec, że to nie jest tylko jakaś nasza genetyczna wada, że w takim momencie dochodzi do tego do czego do, czego dochodzi tylko, że jednak jest to pewien rodzaj klimatu społecznego po rewolucji bolszewickiej po po wielkiej wojnie na wcześniej po rewolucjach bolszewickich w wielu państwach ościennych no wreszcie właśnie po zdobyciu władzy przez włoskich faszystów, więc trochę gdzieś ten klimat tej Europy tamtego czasu też powinniśmy mieć długą no to jak opowiedziała się o o tym marszu i faszysta ach, włoskich przypomniało mi się jeszcze jedno zdanie przypomniała mi się te fragment książki Leszczyńskiego mogą Manta zanotowane to jest rzecz właśnie o zgromadzeniu Narodowym na galerii 2 posłów endeckich zaczęło zakłócać uroczystość wrzeszczeli żydowski król, zanim siłą ich usunęła straż Marszałkowska to taki to był klimat i tego też trzeba być trzeba być świadomym dobrze byłoby wiedzieć się w moc no tak w opowiadamy o tym, że ta ulica była głośna to były mili miejscach regularne bitwy tak trzeba to czytać tak trzeba to sobie wyobrażać, bo tak był wiele takich podróżujących umów, których także wspominaliśmy kilka tytułów prasowych, ale przecież ich pojawiło się więcej jak pisze wspomniany Brykczyński w swoje książce przemoc w mieście wciąż się nasilała przywódca warszawskiej PPS, którym udało się uciec ze sklepu z tekstyliami na plac 3 krzyży ostatecznie przedarł się do Okręgowej komisji komitetu robotniczego jak nazywano siedzibę warszawskiej PPS przy Alejach Jerozolimskich wielu robotników, którzy na wszelki wypadek dziś pół dnia wolnego było teraz gotowych zmierzyć się z nacjonalistyczną młodzieżą sformułowano misję ratunkową w celu uwolnienia posłów Limanowskiego i Daszyńskiego tym też utrudniono dostęp do Sejmu ich zatrzymano po drodze w Żbikowie limanowski Leszczyński około godziny 1330 demonstracja robotników niszczących czerwoną flagę PPS dotarła pot spod siedziby komitetu robotniczego do placu 3 krzyży, śpiewając hymn partii, czyli czerwony sztandar, kiedy pochód zbliżył się do placu od strony nowego światu nacjonalistyczna młodzież to są wierne cytaty za książką zainteresowała zaintonowała konkurencyjnych, czyli rotę po wejściu maszerujących na plac 3 krzyży rozległ się strzały, a wielu ludzi uległo panice zaczęło uciekać by skryć się w barach lub w sklepach mówi o tym, dlatego że tam padły strzały to byli to jest tragedia po prostu tam też no tak do 14 się utrzymuje i właściwie może by to wszystko się zakończyło po jakimś czasie może niektórzy liczyli, że kiedy dojdzie do tego drugiego etapu formalnego zatwierdzenia prezydenta Narutowicza, czyli do tego właśnie spotkania w Belwederze 14grudnia no bo wiadomo było, że naczelnik państwa jednak naczelnik państwa Józef Piłsudski jednak Józef Piłsudski swoim gestem swoim właśnie na tym ten w tym formalnym przekazaniem władzy prezydentowi no uspokoi jakoś tel te nastroje, że ten jego autorytet zadziała nawet w obozie ludzi, którzy może do końca z nim sympatyzowali to co zresztą znamy Warta przeszło do historii i IT tor jego słynne zdanie panie prezydencie jako jedyny oficer Polski czynnej służby, które dotąd przed nikim nie stawał na baczność staję oto na baczność przed polską, którą reprezentujesz, wznosząc po raz pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie żyje wiadomo że, że to też media prawda tamtej ówczesny przekażą itd. no i że to może to te emocje trochę trochę studzi i kto wie może być tak rzeczywiście było, gdyby nie przyzna, chociaż i ja myślę sobie, że też trzeba jeszcze zwrócić uwagę na kilka zdarzeń, które miały miejsce przed tą uroczystością w Pałacu belwederskim jak to zapisana jest oficjalnym protokole wydarzyło się, czyli przekazaniem formalnym władze, bo tak jak mówiliśmy o tym pracę 3 krzyży tam w ciągu dnia tam zginął robotnik później to też jest do odnotowania jest niezwykle istotna dla zrozumienia tego takiego obrazu tej tej bitwy, która działa się na ulicach rozciągnięta przecież nie na nie trwająca 15 tylko rozciągnięta na jakiś czas to jest ważne dlaczego, bo my mamy tutaj zgromadzenie narodowe po raz drugi zwołane w celu odebrania przysięgi przez nowo wybranego prezydenta jest ulica prezydenta czy już mówiliśmy nie ma jeszcze władzy i do tego czternastego z przejęciem formalnym władze czeka, ale Piłsudski w tym czasie dopytuje rząd czy on jest jeszcze naczelnikiem państwa czy nie jest i składa propozycje w obecności rządu zdaje się też właśnie marszałka Rataja jeśli ma władzę, bo prezydent jest zaprzysiężony, ale władze ode mnie nie odebrał jeszcze to ja proszę ja nie wiem czy Piłsudski wiedział proszę to ja chcę pełnomocnicy, bo uspokoję ulica myślę, że nawet, jeżeli tak jak cytowaliśmy kiedyś słowa tej książki być może na początku nikt nie docenił tego co się dzieje na ulicy to przede wszystkim no trudno było nie docenić, bo było już wiadomo co się dzieje dochodziło do tragicznych zajść, więc on też dziś tą swoją ręką silną Piłsudskiego nie chciał zrobić porządek tych pełnomocnictwo nie dostał ale kiedy nie wiem to było w tym samym czasie, ale w na pewno czternastego, więc tego samego dnia, kiedy ty już jesteś w Belwederze i towarzyszy uroczystości przekazania władzy protokół przekazania władzy przez naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego prezydentowi Rzeczypospolitej Gabrielowi Narutowicz owi ten działo się dnia 14grudnia 1922 roku o godzinie dwunastej w południe w Pałacu belwederskim w Warszawie obecnie naczelnik państwa Józef Piłsudski prezydent Rzeczypospolitej Gabriel Narutowicz marszałek Sejmu Maciej Rataj marszałek Senatu Wojciech Trąmpczyński Prezes Rady Ministrów dr Julian Nowak Prezes Rady Ministrów na wezwanie naczelnika państwa odczytuje protokół zgromadzenia Narodowego dnia 0911. grudnia 1922 roku stwierdzające wybór Gabriela Narutowicza na prezydenta Rzeczypospolitej i złożenie przez niego przysięgi potem naczelnik państwa Józef Piłsudski składa władzę powierzoną mu uchwałą Sejmu ustawodawczego z dnia 20lutego 1919 roku zaś Gabriel Narutowicz urząd prezydenta Rzeczypospolitej obejmuje na ten protokół niniejszy zakończony, a następnie po odczytaniu przez obecnych podpisane i pieczęcią Rzeczypospolitej polskiej opatrzył 14grudnia w dniu przekazania władzy odbywa się także posiedzenie Sejmu, dlaczego ważne ważne, dlatego że w sposób oczywisty posłowie mogli nie odnieść do tego co działo się przez ostatnie czesne ulicach Warszawy i zanim ewentualne cytaty to chciałbym, żebyśmy sobie uświadomili mamy tę niezadowolona z wyboru prawica z wyniku wyborów prawicę mamy wszystkie te, choć skrótowo, ale opisane przez nas dramatyczne przemówienia artykuły pod burzenie ulicy dramatyczny przebieg tych wydarzeń i mamy posiedzenie Sejmu, na którym wpływ w czasie, którego wpływają wnioski nagłe poszczególnych grup poselskich, które oczekują żądają wyjaśnienia tego co działo się na ulicy znów jak o tym myślę jak patrzy w zapis przebiegu tego posiedzenia to mam najróżniejsze skojarzenia i trudno się pozbyć będąc w Polsce 2001. wieku tych takich porównań no tak no są ci, którzy powinni ponieść odpowiedzialność są ci, którzy podburzają tłumy już tak powiem mało historycznie może bardziej publicystycznie nagle, proszę bardzo, w pan wpłynęły wnioski dotyczące tej samej materii to jest wierny cytat za stenogramem sejmowym, a więc wniosek nagły posłów klubu PSL i NPr w sprawie wrogi dla państwa manifestacji w Warszawie w dniu dziewiąte dziesiąte jedenaste bieżącego miesiąca wniosek nagły PPS PSL wyzwolenie w sprawie zorganizowanych przez obóz prawicowy gwałtów i zaburzeń ulicznych w Warszawie w dniu zaprzysiężenia prezydenta Rzeczypospolitej wniosek nagły koła żydowskiego w sprawie zaburzeń ulicznych bezczynności władzy to jak mówiliśmy tej policji w dniu 11grudnia 1922 roku i i wniosek nagły związku Ludowo-Narodowego klubu chrześcijańskiej demokracji i klubu Chrześcijańsko-Narodowego o wybór komisji sejmowej śledczej dla zbadania organizacji działalności bojówek socjalistycznych no ci, którzy biorą odpowiedzialność jednak nie ma mam nadzieję, że nie nadużywamy tutaj jakiś historycznej nie popełnią jakiegoś błędu, ale biorą tę chociażby moralną polityczną odpowiedzialność oni domagają komisji śledczej dla badania bojówek państwa jak rozumiem, które tam się pojawiły, bo jakoś tak kontrmanifestacja też musiała być zresztą co jest ważne te szczyty władzy rządową parlamentarne debatowały w ciągu tych dni godzin jak ulice uspokoić, jakie środki jednak, żeby do tych starć nie dochodziło w tych poszczególnych zróżnicowanych grup wyobraża sobie no wniosek nagły komisję śledczą prawicę skład no wyobrażam sobie, dlatego że jak chcesz coś przykryć NATO musi przystąpić do ofensywy tak no i nagłaśniać właśnie to, że przez nasze demonstracje to są tylko pokojowe przed kwestii w demokratycznym państwie każdy demonstracji ma prawo na tamci przez wiadomo jak się zachowują, tak więc jedno to oczywiście no moim zdaniem to typowa właśnie taka taka próba przez ten wniosek przykrywanie tego co naprawdę się dzieje żeby, żeby nieudolnie jakoś próbować odwrócić uwagę myślę, że jednak powinniśmy jeszcze powiedzieć, bo wiemy, że szesnastego dochodzi do do zamachu, bo ja postawiłem taką tezę oczywiście no tak mi się wydaje że, że po tych wydarzeniach czternastego po tym, pod tym właśnie co nie wiem piętnastego media przekazały jak Piłsudski potraktował nowo wybranego prezydenta itd. można było liczyć na to, że dojdzie do jakiegoś powolnego, ale jednak może łagodzenia tego napięcia natomiast dzień później, kiedy dochodzi do zamachu to to jednak powiedzmy jeszcze chyba o tym, bo chodziło też jest coś w rodzaju takiego momentu takiej przestrogi, gdyż wtedy rzeczywiście dochodzi już do do radykalizacji, która również do dotykania właśnie drugą stronę tak to znaczy w tym momencie mówię o obozie np. socjalistów ja powiem szczerze, że pamiętam jak i jakie zrobiło na mnie wrażenie, kiedy znalazłem taką oto informację z ze spotkania w siedzibie warszawskiej PPS w Alejach Jerozolimskich nr 616grudnia wieczorem w dniu zamachu i płk Marian Zyndram Kościałkowski wierny piłsudczyk mówi Panie Przewodniczący należy brutalnie pomścić zabójstwo prezydenta mówi do przewodniczącego warszawskiej organizacji polskiej partii socjalistycznej Rajmunda Jaworowskiego uwaga trzeba wymordować głównych działaczy prawicy trzeba wykorzystać to, że przed paroma godzinami na placu 3 krzyży zgromadzili się robotnicy, którzy przyszli na uroczysty pogrzeb zmarłego 11grudnia kolegi to jest ten, którym mówiliśmy tak oczekuje zatem na listę z nazwiskami osób, które należy zlikwidować mówi ten przewodniczący PPR PPS moja milicja porządkowa oznaczyć farbą bramy domów osób, których należy się pozbyć dramat dramat ja nie mówię broni się tego, żeby teraz pokazywać, że równoważy tak równoważyć tylko, żeby pokazywać do czego prowadzi właśnie ta polityczna nienawiść do czego prowadzi sytuacja, w której dochodzi do zabójstwa polityka w tym wypadku prezydenta nowo wybranego prezydenta państwa po każdej stronie można powiedzieć po prostu jest utrata rozumu zamieszczony to już przed zupełnie końcem chciałem tych już mówi szesnastym to ja króciutko jeszcze tylko po piętnastym, bo dla mnie jest ten dzień muszę przyznać, choć tak to kto nie ma to nie jest ważne w naszym mieście dla mnie ten dzień szczególnie ważne by, bo to jest ten jedyny pełny dzień urzędowania prezydenta, kiedy przyszło jeszcze nic nie zdążą zrobić, ale jednak ten dzień też było, a obfitujący w spotkania i formalnej mniej formalne rozmowy na różne tematy i wizyty, bo podoba mi się to jak sobie wyobrażam jak to mogło raczej by wyobrażam sobie jak to mogło chciałbym sobie wyobrazić jak to mogło wyglądać no między nimi, posługując się też wspomnieniami Guta on pisze piętnastego zostałem wezwany do Belwederu na pierwszą z prezydentem rozmowę Narutowicz był jeszcze wstrząśnięty już czasem przebłysk uśmiech rozjaśnia jego twarz oświadczył, że postanowił uspokoić kraj swoją dobrocią taktem za kilka miesięcy spodziewa się móc utworzyć umiarkowany rząd, a odciągnął wszy od prawicy chadecję i ten piętnasty jest dla mnie jest to o tyle ważne, że znów nie nie podejmuje się posługiwania językiem francuskim prezydent piętnastego spotyka się z korespondentem redaktorem w francuska nazwa Gaza 3 i wypowiada tam trochę słów na temat tego jak planuje to prezydentura jak sobie wyobraża budowanie rządu, ale mówi to zdanie które, które już szczytami dawno temu dlatego ta moja pierwsza wątpliwość, której wspominają ci gdy, gdy zaczęliśmy naszą rozmowę na pewno chciał być prezydentem, bo to zdanie, które takie odnotowane w tym wywiadzie potem w relacjach prasowych po wywiadzie i po śmierć prezydenta już nie szukałem władzy się, że to jest strasznie ważne rząd nie był przypadkiem jednak w tej tragedii, która się wydarzyła pan miał być też tylko symbolem tak pierwszy prezydent człowiek go morduje, choć wcale pierwotnie nie u niego chodziła po to, żeby zamordować tę Polskę, jaka nie jest po mojej myśli no to dlatego też historia ten etap pamięć 2002. roku może świadomość tego jak to przebiegało wydarzyło się jest tak niezwykle ważne dziś nie ma absolutnie to, że został prezydentem to już byśmy mówili prawda w dużym stopniu rzeczywiście była taka trochę no nieoczekiwana konfiguracja różnych zdarzeń, ale tak często w historii jest że, że bohaterem się człowiek nie rodzi tylko to okoliczności powodują, że staje się bohaterem mniejsze wydaje, że rzeczywiście życiorys to co wiemy Narutowicz o jego cechach charakteru akurat świetnie go predestynował do roli właśnie takiego czeka, który tą rozszarpane ciągle mocno podzieloną politycznie ciągle jeszcze poza Bobrowo Polskę, że mógłby taki dobrotliwy sposób właśnie sklejać no a, ale do tego jest potrzebna właśnie potrzebna jest rozumienie racji stanu przez wszystkich, a nie budowania obrazu, że tylko my wiemy co jest racją stanu no też to jest i jeżeli przyjąć taką romantyczną, a interpretacje no to nawet jeśli ktoś się czuł niedoceniane przez te pierwsze lata no to ta pozycja prezydenta to co to to było najlepsze miejsce do tego, żeby był taki człowiek, który ja bym powiedział po pon po, posługując się językiem bardziej współczesnymi stamtąd, gdyby tak tanim środkiem polskiej drogi mógł pójść, choć drogi były słabe i z różnych stron na sprowadzały na ty tak my tak łatwo dzisiaj mówimy o tej poza Borowej Polsce to jeszcze przez lata było nas na połączenie tych stylów życia prawa gospodarki przyzwyczajeń szkoły w nogę scalenie tego ogromna robota gdzieś tam instytucjonalnie wiele rzeczy się też do tego 2002. roku udało zrobić, więc to jest mam wrażenie jakaś na no nauka to też jest niewłaściwe słowo dane z tym ma taki zbyt lekki wydźwięk, że noże polityka jest ważna i władza jest istotna i poglądy są ważne podział stanowisk jest ważny, ale jeśli jesteśmy w przełomowych momentach albo wielkimi wyzwaniami jednak budowanie tego państwa było takim wyzwaniem no to to to może trzeba było to może są takie miejsca, które trzeba wyłączyć spod tej walki ta prezydentura wydawała się czymś takim właśnie oczywistym, że może to właśnie ta zresztą do kiedy żeśmy po osiemdziesiątym dziewiątym roku mieli kolejną szansę można powiedzieć, że jeżeli jakaś lekcja została wyciągnięta oczywiście nie doszło do żadnej tragedii mówiła o tragedii no to wprost takiej ale, ale też dłużej dawało się utrzymać to zrozumienie racji stanu chociażby kwestii kluczowych naruszałoby w tym także dla nas są najważniejsze pewne kierunki w tej polityce zarówno wewnętrzne jak i zagranicznej w tej sprawie możemy oczywiście różnić jakimś poziomie debaty politycznej ale, ale rozumiemy istotę tych przemian rozumiemy właśnie rację rację stanu no z dużym opóźnieniem weszliśmy w stan ostrego konfliktu politycznego, ale no co dużo mówić no, jeżeli ktoś tej historii trochę się uczy czyta słucha to mam nadzieję, że nigdy nie przyjdzie do głowy żeby, żeby pójść aż tak daleko jak robili to nasi przodkowie starta jestem z tym państwo zostawi mem mam nadzieję, że tych kilka zdań słów przytoczonych cytatów, które oczywiście, czego zachęcamy można szerszy ten ten kontekst jeszcze uzupełniać poznawać mam nadzieję, że to było przydatne myślę, że na koniec taka płyta, którą teraz państwo słyszą z marszałka Rataja i jego uroczystego wystąpienia 21grudnia, gdy już zwołane jest posiedzenie Sejmu tylko posiedzenie Sejmu zwołana by uczcić pamięć prezydenta Narutowicza posuchy fragment przemówienia marszałka Sejmu Macieja Rataja wygłoszonego w czasie posiedzenia Sejmu 21grudnia 1922 roku i tym tragicznie się jest śmierć świętej pamięci Gabriela Narutowicza, iż wybrany na prezydenta Rzeczypospolitej za pierwsze i za najważniejsze zadanie uznał łagodzenie tych walk i przyciągnięcie wszystkich obywateli dobrej woli do pracy dla państwa na konferencji odbytej w kilka godzin po objęciu urzędu powiedział świętej pamięci Gabriel Narutowicz wymazała z pamięci wspomnienia autem, kto był za mną, kto przeciw mnie, kto miał dla mnie słowa życzliwości to słowa zniewagi godzić trzeba i łagodzić walki, bo państwo w potrzebie padł nim przystąpił do realizowania tych zamierzeń to co miało być programem działalności stało się jego testament kres pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej nikt w ciąży plamą tylko na czole winnej jednostki, lecz niech będzie lekarstwem dla duszy narodu czernią świętej pamięci Gabriela Narutowicza pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej hołd i cześć na znak żałoby zamykam posiedzę Zwiń «

Śmierć prezydenta. Dlaczego zginął Gabriel Narutowicz i co z tego dla nas dzisiaj wynika

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PIERWSZY. PREZYDENT GABRIEL NARUTOWICZ

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 10:00

Najnowsze Podcasty

Czego ChatGPT życzy Polakom? Co już potrafi sztuczna inteligencja

"To będą najdroższe święta w historii i nie zapowiada się, że będzie taniej"

E. Adach-Stankiewicz, GUS:" Od października notujmy spadki sprzedaży"

Dysonans między słowami a zachowaniem liderów opozycji - Anna Pacześniak, Anna Wojciuk

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL