Polskie miasta rosną, czy raczej się rozwalają po okolicy?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

polskie miasta pod wieloma względami utwory artystyczne na przestrzeń miejską i nawet nie chodzi o to, że są brzydkie to mocno ocenne sformułowania pewnie nie brzmi najlepiej nie całkiem też wiadomo co oznacza albo inaczej wiadomo co oznacza, ale pojawił się lęk w używaniu takich sformułowań poniekąd słuszny, bo polskie miasta mają ciekawe kawałki ładne kawałki zorganizowane kawałki miewają też interesujące założenia zwykle nieudane niedokończone zarzucone w połowie Rozwiń » albo rozwalone przez kompletnie niepasujące inwestycje, które nastąpiły później to później oznaczało często transformacji lat dziewięćdziesiątych, choć niekoniecznie czasem była to wojna czasem jakiś kryzys cokolwiek co prowadziło do sytuacji, w której dawne kanon projektowania został zarzucony, a pozostawione dziury pod kolejne realizacje wchodził już coś zupełnie innego z innej logiki wzięte w efekcie jest tak jak każdy widzi przez to widzi rozumiem np. wjazd do dowolnego dużego polskiego miasta, które niemal zawsze przedstawia się tak samo ogromny architektoniczny chaos, który z czasem zaczyna się dogania czas dopiero relatywnie blisko centrum przybiera kształt czegoś co nazywa się potocznie tkanką miejską, czyli zaczyna się jakoś organizować i jakość tej organizacji, toteż osobna sprawa, ale każda organizacja jest lepsza niż totalny przestrzenny bałagan, który rozciąga się wokół miast całymi kilometrami ten fenomen zwany słup organizacją występuje oczywiście wszędzie nie tylko w Polsce rozrastanie się miast często chaotyczne nie jest ani dobra ani złe po prostu stanowi naturalny fenomen od mieszkańców ze ścisłego centrum nie jest niczym niezwykłym podobnie jak próby to centrum jednak jakoś uatrakcyjnić bywa nawet, że te procesy zachodzą równolegle i pewnie w takiej Warszawie dałoby się jakoś tego rodzaju współistnienie wykazać na konkretnych przykładach, niemniej polską, a może raczej wschodnio europejską specjalnością stało się właśnie chaotyczne nie Sbornej rozlewanie się miast tzw. arbonne prol słowo prol i tutaj szczególnie znaczące angielszczyźnie ma wydźwięk zdecydowanie pejoratywny, gdyby szukać polskiego odpowiednika należałoby użyć zwrotu rozwalanie tak jak mówimy o kimś się rozwalił na kanapie tak Anglosasi piszą w miastach rozwalają się po okolicy zupełnie bez sensu związku na Wschodzie Europy chyba widać to najlepiej to rozwalanie ma całą masę negatywnych konsekwencji, ponieważ powstałe w ten sposób osiedla często mają charakter totalnej pustyni podmiejskiej sypialni, w której nie ma nic żadnych usług ewentualnie jedno osiedlowe Żabka, tudzież monopolowy i to w najlepszym wypadku to też wszystko trzeba jeździć bliżej cywilizacji to jeżdżenie z kolei wymaga posiadania własnego auta, bo rozwalony mieście transport publiczny nie nadąża trudno zresztą zaprojektować tak, żeby nadążał sytuacje, kiedy wszystko co ma obsłużyć zaprojektowane de facto nie zostało po prostu też nastawiał chałup i teraz mieszka koszta są, więc ogromne większe niż czysto estetyczne, choć chaotyczna przestrzeń nie należy do przyjemnych w odbiorze w dodatku ten proces wydaje się nasilać albo inaczej toczy się nieprzerwanie tak w miastach dużych jak i mniejszych co dość dobrze pokazały opublikowane w grudniu przez GUS dane z ostatniego spisu powszechnego pokazujące gęstość zaludnienia w tzw. siatce exit, czyli siatce kilometrowej w mediach społecznościowych krążą jako zielono fioletowa mapka sprokurował przez Szymona Szewczyka dostępna na jego blogu kartografia ekstremalna Piszczek posłużył się 2 kolorami na fioletowo zostały oznaczone wszystkie te obszary, które tracą mieszkańców, a na zielono te, gdzie zyskują co ciekawe fioletowy prawie wszystkie centra wszystkich miast w Polsce zielenie ją niemal wszystkie Przedmieścia z wyjątkiem aglomeracji Śląskiej tam postępuje coraz intensywniejsze zasinienie co mówi o polskich miastach ich rozwoju, dlaczego ten fenomen występuje nawet w miastach średnich takich na 100 000 mieszkańców i czy w ogóle jest czym martwić poza ewidentną brzydotą podmiejskich przestrzeni o tym w dzisiejszym programie nagłe zastępstwo Jakub Janiszewski przy mikrofonie, a ze mną stało już goście prof. Piotr Szukalski demograf gerontologii społecznej z Instytutu socjologii wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu łódzkiego dzień dobry dzień do i prof. Przemysław Śleszyński z Instytutu geografii przestrzennego zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk dzień dobry dzień dobry, a obaj panowie reprezentują także komitet nauk demograficznych Polskiej Akademii Nauk, a będziemy rozmawiali o stanie demograficznym polskich miast trze tak to ujmę najbardziej ogólnie ostatnio sporą karierę w mediach społecznościowych robi mapa opracowana przez Szymona Szewczyka na podstawie danych opublikowanych w grudniu przez Główny Urząd Statystyczny mapa pokazująca odpływ mieszkańców z centrów miast zarówno warszawiak właśnie ze wszystkich większych miast w Polsce można taki proces zauważyć i teraz pytanie co się właściwie dzieje, jeżeli popatrzymy na to mapę, bo wydaje wydaje się być dość dramatyczna co znaczy wydaje się, jakby te centra miast rdzenie polskich miast jakąś pustynną miały jeśli chodzi o in liczbę mieszkańców to jest proces, który jak umiem demografią jest dobrze znane i urbanista też, ale pytanie czy on jest po pierwsze, nieuchronny czy ma jakąś polską specyfikę i na ile ta mapa rzeczywiście odzwierciedla to coś się o polskich miastach dzieje nie trzeba wyrywać odpowiedzi może zacznijmy od prof. Szukalskiego i generalnie w długim okresie widać jest, że mamy do czynienia rzeczywiście z pewnymi zmianami w zakresie rozmieszczenia ludności mianowicie z procesem urbanizacji i to zarówno w przypadku tego co nazywam urbanizacją zewnętrzną wewnętrzną inaczej mówiąc o z 1 strony miasta czas ludność Kaliska rozlewa się na tereny okalające nastał to chciałbym zaznaczyć, że to dotyczy miast każdej wielkości zassać z drugiej strony również w warunkach w obrębie miasta następuje ono takie swoiste przechodzenie ludności, gdy bliżej granic administracyjnych oraz o owego miasta, a w efekcie rzeczywiście występuje nam wyludnianie się z centrów, które też powiedzmy sobie zupełnie szczerze no byli bardzo często charakteryzują się wielu polskich miastach jednak przewagą budownictwa relatywnie niskiej jakości tutaj uczyć bardzo dobrym przykładem, albowiem przecież Śródmieście czy stare dzielnice budowane jeszcze w dziewiętnastym wieku bardzo często charakteryzują się mieszkaniami o relatywnie niskiej jakości niskim wyposażeniu panie redaktorze pan na początku swoje powiedział w pytaniu zawarł takie słowo czy możemy być pewni no cóż ostatnie 3 lata najpierw pandemia, a teraz wojna na Ukrainę agresja Rosji Ukrainy pokazuje nam nic nie jest pewne i trochę niepewności od prezesa, który pewnie będziemy będziemy mówić natomiast jeśli chodzi o to co będzie na tych mapach, że to nie jest coś, czego byśmy wiedzieli, czego byśmy nie, gdy identyfikowali ta ma ja sobie obejrzałem ona została zrobiona w siatce gry, czyli w siatce takiej kilometrowej czy dla Polski jest 312 000 kwadratów porównano w niej liczbę ludności, jaka miała miejsce 2011 roku to jest wg spisu powszechnego przedostatniego i 2021 roku czy na podstawie ostatniego spisu powszechnego, które zastrzeżenie metodologia przeprowadzania spisów owinięte w 2 i sposób oszacowania liczby ludności był różny wybór spisach także co do powiedziałem takiej ścisłego zarachowania tych zmian to tutaj można mieć można mieć pewne zastrzeżenia, ale oczywiście nie przesłania pewnego obrazu kierunku zmian, bo ten kierunek zmian na tej mapie charakterystycznej potwierdza to co badamy rynek jako biografa jako demografowie te przestrzenne zmiany w rozmieszczeniu ludności i tutaj trzeba tytułem wstępu powiedzieć mamy w Polsce w tej chwili 3 albo, które tak jak główne procesy jeśli chodzi o zmiany rozmieszczenia równość, a więc po pierwsze to co na tej mapie słabiej widać, ale widać, gdybyśmy przenieśli na gminę i użyli innych jednostek odniesienia innych wartości innych klas przede wszystkim wnieśli do populacji Klata jest to jest to, że mam się wyludniają przede wszystkim obszary peryferyjne, a także coraz większym stopniu miasta jest na pracę, jakkolwiek te wartości do tych jednostek 1 kilometrowy tam są bardzo niskie wartości jest na terytoriach jest kilkadziesiąt kilkaset osób i na tej mapie tego tak do końca nie widać, ale byłoby widać że, gdybyśmy użyli innych dodatkach tematycznych i to jest doskonale rozpoznane różnego rodzaju pracowania demograficznego graficznych dokumentach rządowych to to jest ta depopulacja obszarów peryferyjnych i już niestety zwiększa liczbę miast nadal stosowane mapie wyszło nic też rejestrowane znane od dawna to są te na tej mapie nowym czy państwo nasi słuchacze tego nie widzę, ale można wykonać w internecie to są te zielone kwadraciki, które pokazują nam właśnie w rozsypce po miejskiej i o tym wreszcie SEK od Miejskiego to taki drugi charakter pośredni element procesów inny z demokratyczne przesądy w Polsce trzeba kilka słów powiedzieć, bo część wpisuje się w koncepcję i procesy, które są znane na całym świecie krajach rozwiniętych, a część specyficzne dla Polski dla miasta co jest zgodne zbieżne z tym co wiemy Zyta, który długo już dającej bardzo wielu dziesiątek lat, bo te procesy rozlewania się przedmieść czy urbanizacji parę organizacji są na świecie kraje zachodnich zna, ale dla w niektórych krajach nawet bym powiedział jeszcze przed dawać nam świata, a nie więcej to jest to jest taki kierunek środkowy przeniesie gości głównie z centrów miast na Przedmieścia, a wiązało się z rozwojem motoryzacji kraju zachodnich, kiedy raz siedemdziesiąty dziewiąty transformacja myśmy też jako społeczeństwo nagle odzyskali tę wolność taką gospodarczą zaczęliśmy się bogacić był też ceny gruntów szereg innych czynników i też nasze straty podmiejskie zaczęły się zadać i co w Polsce było charakterystyczne, zwłaszcza w roku 20000405. więcej to jest to, że to zjawisko dekoncentracji tego odpływu w centrum miast w kierunku zewnętrznym, bo to jest nie tylko na Przedmieścia, ale dostęp zewnętrznych miast jest to były charakter się z z tego powodu, że dotyczyło nie tylko największych miastach mamy miejsce w Europie zachodniej czeka Polskę Paryż czy poprzez Berlin czy naznaczonych dla nas, ale także mniejszych miast i to jest problem u nas rozlewają się nie tylko duże miasta, ale także te mniejsze te padły liczące 203050 000 mieszkańców jak Łomża jak Zamość jak Biała Podlaska tak w ogóle możemy sobie kilkadziesiąt tych miast unikać to jest to jest druga rzecz to jest pierwsza artystyczne druga fala prezesa polskiej organizacji czy mówimy też żadnych obwarzanka wokół miast tematy Watykan poczuwał to jest to, że do polskich stref podmiejskich przybywa stosunkowo duża duży Strumień ludności przez catering to nie jest tylko wyludniania centrów miast w kierunku środkowym, ale także napływ ludności z Hajnówki czytam ze Słupska przez innych miast do rzeczy swoich przodków, ale głównie tej wielkiej piątki wypłaty na rzecz osoby w tym pozyskujemy dalsza część naszej rozmowy w każdym razie znaczna część napływów, zwłaszcza w Warszawie z FK w kilku innych miastach duży jest to, że te strumienie migracyjna stanowi podaż zaczęła pewnych, która migruje też swoje wnioski Warszawy innych miast w takim samym celów, jakby grała do samej Warszawy i to jest to jest ogólny drugi została aktualizacja no, a trzeci to jest generalnie no ta koncentracja w miastach najwyżej rozwiniętych wydaje się tylko piątkę z Warszawa Poznań Kraków Trójmiasto Wrocław od Solidarności posłania, ale rozumiem, że to żaden sposób tak to doprecyzowując nie wchodzi w koalicję z tym co powiedział prof. Szukalski samym początku to znaczy, że to jest jednak też opowieść o jakości tych centrów polskich miast jakości tej infrastruktury miejskiej, która tam jest i w pewnym sensie być może niskiej atrakcyjności także, ale oczywiście na okres od od czasów Rammsteina tego klasyka, który sformował prawa my migracyjne jeszcze przecież w poprzednim naszym mieście w poprzednim wieku my tam w latach 2 tysiące 880 tych któreś dane są czynniki, które ZS wypychają, które przyciągają migrantów czynniki pchające przez pana odpowiedział zła jakość centra są przewidziane często są zagęszczone często są to miasta, które pod potrzeby po mają tkankę mieszkaniową osób rolą sięgającą no jeszcze czasów nawet przy pierwszej wojny światowej nie zainwestowano, więc mamy ten hałas mamy zanieczyszczenie środowiska należą warunki mieszkaniowe i to było czynnikiem na pewno wybuchające ludność z centrum miast kierunku zewnętrznym wielu poza świat mówiąca po miejskiej, bo chce on charakter słyszą, gdy tylko tego polskiego w lotach centrum jest właściwie taki ruch w kierunku od środkowym ośrodkowym przykład mamy Warszawę ze Śródmieścia Mokotowa z Mokotowa na mocno nas Ursynowa gdzieś tam w kierunku Piaseczna czy to musi być także ze Śródmieścia od razu do Zielonki i część osób tak oczywiście część osób natomiast nie jest to dominujący przepływ z takie badania robiliśmy przez panią Beatą Pawlikowską ono to była już zdaje się temu po kadencji w ten sposób oczywiście się zmieniły natomiast wykazywaliśmy, że największe przepływy są dzielni z dzielnic do dzielnic sąsiadujących ich kierunku zewnętrznych jak w innych miastach mieli nasza specyficzna jest oczywiście największym miastem kraju nie największy zbiór z nie największa, okazując ludności, ale większym miastem wciąż wciąż wciąż jest rosnący jest dobrze, ale czy to jest zjawisko, z którym trzeba walczyć czy też to jest zjawisko w pewnym sensie naturalne, bo jeżeli tutaj padają takie daty nie dość dobry imponujące jeśli chodzi o obserwację tego rodzaju wpisów jak co pan przed chwilą mówił do profesora szkół, dlaczego przecież pan przytoczył, więc zostałem nad tym czy to jest proces naturalny właśnie nie mamy na to wpływu tak się będzie działo czy to jest proces, któremu trzeba je jednak jakoś zapobiegać nie pamięta, że te środki za naturalne mamy faza urbanizacji są organizacje dezorganizacji organizacji to te klasyka tak to jest na całym świecie opisane tylko, że w Polsce problem polega na tym, że nasze masz wzrost podmiejskich jest bardzo chaotyczny jest nazywa się to niekontrolowane urbanizacją polega na tym, że zabudowanie koncentruje się jakiś powiedzmy wzdłuż drogi jakiś powiedzmy w zasadzie tzw. żeby go sport skoki, bo to jest też takie fachowo właśnie w takich miejscach tylko bardzo bezładnie mam się rozprasza zrobiłem takie badania swego czasu i też budżet państwa jest jest publikowane można znaleźć, że w krajach zachodnich ta różnica no właśnie to powrót do generuje koszty utrzymania jeśli kraje zachodnich my podnosi się alarm, że koszty utrzymania z powodu rozprawy został zrywania się zabudowy wynoszą tam Why pół raza więcej już za zamach chińskich kolarz jest 1015 krotnie więcej, więc problem polega na tym że, że mamy taką bardzo nie cywilizowaną osób organizację bardzo chaotyczne niekontrolowane na wadliwe chaotyczny rozwój tych te po chińskich co generuje koszty by zabrać rozproszone co trzeba więcej metrów dla pokoleń wszystkiego dróg różnych mediów w weekendy dojazd do pracy tak dalej gęsto na prostu dużo więcej kosztuje i też takie szacunki regiony to są dziesiątki miliardów złotych w skali wstają nie można patrzeć na słup organizacji jedynie w kategoriach czegoś poprawiającego jakość życia mieszkańcom tak myślę, że warto jeszcze 1 rzeczy sporo dziś o tym, że nas urbanizacja ona również prowadzi do morza tak powiem wyraźnej zmiany zmiany społecznego charakteru przedmieść proszę zwrócić uwagę, że w dziewiętnastym wieku, kiedy pojawiały się jakieś takie pierwsze próby słup organizacji nazwijmy to tak to były to ewidentnie im ruchy osób najzamożniejszych, które po prostu stać było na to, aby od czasu do czasu pojawiać się powiedzmy w centrum w centrach miast natomiast dzisiaj mamy do czynienia z taką narastającą dobrze być demokratyzacją procesów słup organizacja innych nawet to tutaj wysokość Leszczyński przed chwilą mówił to osiedlanie na przedmieściach czy Warszawy czy Wrocławia Poznania osób, które z chcą dopiero się, że tak powiem przenieść do tego wielkiego miasta i wychodzą założenia, że zamieszkiwanie na terenach podmiejskich związanych z niższymi kosztami niż poszukiwanie mieszkania w samym środku owego dużego miasta, czyli rozumiem, że czynniki ekonomiczne to jest taki element, wypychając to jest też jeden z tych czynników, które sprawiają, że ludzie migrują na na zewnątrz miast tak dopóty dopóki zarówno wartość mieszkania w centrum miasta i może być z tak powiem z znasz może w pełni sfinansować zakup działki budowę domu to jak łatwo się domyślać no ten czynnik ekonomiczny będzie działo w skoro powiedzieliśmy, że to jest czynnik naturalny znaczy, że te są to zjawisko naturalne ta urbanizacja ten odpływ z środka miast rdzenia miast to pytanie, jaki jest zagrożenie co się wtedy co się dzieje w skrajnych przypadkach, jeżeli się tego procesu w porę nie zauważy nie zaś musi przeciwdziałać co się wtedy jak jak miasta zaczynają funkcjonować wygląda trochę tych od tych sprawach związanych z niekontrolowanym rozrostem stać po miejskich mówiłem natomiast trzeba też powiedzieć co oznacza dla centrów miast centra miast się wyróżniają stają się puste i z widzimy to, zwłaszcza w Warszawie, kiedy badane są takie badania są takie szacunki, które pokazywano nam ile w danym miejscu jest wartość dziennej ile nocnej, odnosząc to jest tak anonsuje willi i mamy już PiS mówiąc w słowie, aby oczywiście też jest mniej pracy, które są zasadna, ale chodzi głównie, a teraz od osób są, które zamierza zamieszkują np. Śródmieście Warszawy na ludność dzienną i te relacje są bardzo bardzo bardzo duże to znaczy, że tej ludności dziennej jest nawet dwu trzykrotnie więcej niż ludności nocnej co powoduje to powoduje, że powstał już za konflikt mieszkańcy chcą mieszkać no w tym w nazwijmy umownie innym spokoju ciszy, aby w warunkach, a nagle w ciągu dnia przyjeżdżają ludzie do pracy jest hałas jest jest jest jest jest okres jedno 2 na specyfika potrzeb ludności mieszka na stałe Aqua tylko tam przyjeżdżać do pracy czy do urzędów czy różnego rodzaju usług no i okazuje się są takie badania właśnie z miastem zachodnie, zwłaszcza poseł też zaczęła występować o statusie pewnego czasu, że centra miast przekształcają się właściwie takie miejsca biurowe usługowe brakuje takich usług dla dla typowych mieszkańców, że nie ma tych apetyty tych sklepów gdzieś tam wysokie koszty utrzymania wyprowadzają się działalności, które są nosa, zwłaszcza publiczne Zień nie jest w stanie utrzymać powiedzmy inne rodzaje działalności muszą się gdzieś na zewnątrz wyprowadzać także tutaj powstaje szereg problemów, że te miasta pozostają taką pustynią, w której projektuje się centra miast już tak trochę taką pustynią z punktu widzenia potrzeb i mieszkańców, którzy tam tam są są na stałe no i jeszcze na bardzo ważna sprawa tutaj trzeba podkreślić to, że wraz z odpływem ludności te centra miast mam się starzeją odpływają ludzie prof. Szukalski terapeutę wspomniał, że są kwestie ekonomiczne wy tak już na początku spraw tak było że, żeby wprowadzali się ludzie ludzie zamożniejsi potem trochę się mimo to ceny ceny ziemi innymi ceny mieszkań w stanie po miejskich były były mniejsze niż w centrach miast, ale w każdym razie koniec chodzi o to, że gazetę, że też tt centra miasta się współcześnie bardzo mocno SOS starzeją są takie rejony w centrach polskich miast tutaj typujemy na podstawie oficjalnych danych, ale są są zaniżone, że ludność starsza w wieku poprodukcyjnym stanowi w niektórych zachowania stycznych nawet powyżej 3035% całej populacji to jest duży to jest duży problem brakuje to wymaga do sieci zupełnie innych usług niż ludzi młodych, a do tej usługi, które są dla osób starszych z Sousą drugi kosztowne i jest to jak renta lokalizacyjna jak renta gruntowa, że jeśli się w miejscu może powstać jakiś oddział wobec my wal czy biurowiec jakieś no wiadomo, że z niego zyski są większe naj z punktu widzenia deweloperów na teście jest też to jest ważne dziś mogę coś dodać jasno chciałbym też podkreślić chciałbym podkreślić, że występuje na dodatek bardzo wyraźna różnica pomiędzy pomiędzy my już tak powiem składem osób, które są tą dzienną ludnością, a kosztami, które pokrywa ta ludność nocną musimy sobie zdawać sprawę, że przecież przyjeżdżający do miasta w celu pracy w celu nauki spędzania wolnego czasu mieszkańcy stary podmiejskich podatki płacą swoje gdy, czyli podatki, które mijają części podatku dochodowego płacą w miejscu zamieszkiwania tymczasem generują bardzo dużo kosztów w miejscu dziennego pobytu i pojawi się z oczywistych względów wyraźna rozbieżność pomiędzy miejscem płacenia podatków, a miejscem, w przypadku którego samorząd musi zapewnić odpowiedni poziom dostęp do usług infrastruktury i to jest bardzo również ważna rzecz, która w, którą trzeba podkreślić, ale skoro już rozmawiam z m.in. zgrany logiem społecznym tam światłach od pana Piotra Szukalskiego to pomówmy troszeczkę tych usługach, których potrzebują ludzie starsi w tych centrach, bo to wygląda taki dość przykry obrazek znaczenie tylko, że mamy wyludnione centra, bo tam się niewygodnie mieszkali jeszcze mamy w tych centrach w wyludnionych i w pewnym sensie zapuszczonych uwięzionych z staruszków tak można by w dużym uproszczeniu rzecz ująć, zwłaszcza że pamiętajmy, że te stare budynki ulokowane w centrach bardzo często prowadzą do pojawiania się tzw. więźnia czwartego piętra, a zatem z uwagi na brak, więc sprawiają, iż wiele starszy czy niepełnosprawnych osób z bardzo wyraźnie muszą ograniczać swoją aktywność osadom, ale jeżeli mówimy o tych usługach, których tam nie ma, które powinny być, zwłaszcza przez wzgląd na o tych lokatorów to, jakie to są usługi, a one są bardzo zróżnicowane pamiętajmy, że począwszy od dobrej jakości usług transportowych umożliwiających poruszanie się poprzez na usługi już dedykowane osobom, których występują bardzo różnego typu ograniczenia funkcjonalna począwszy od dziennych ośrodków oferujących w opiekę kilkugodzinną dla osób, które są w stanie wyjść z domu nigdy skończywszy na różnego typu instytucji i oczywiście na usługach jedni środowiskowych umożliwiających samodzielne zamieszkiwanie dzięki temu, że przyjdzie ktoś posprzątać zrobić zakupy czy ugotować posiłek umyć, nieprawdaż tego seniora, a skończywszy na różnego typu instytucjach zapewniających usługi i całodobowe to, że zrobi jakiś taki wzrost kłopotów bardzo trudne rozwiązania do rozglądania z 1 strony jak rozumiem centra miast mają być wizytówkami to są często najbardziej atrakcyjne miejsca z punktu widzenia tkanki historycznej, ale też pewnej warstwie symbolicznej to mają być często miejsca, które są bardzo istotne dla biznesu dla administracji jako miejsca najatrakcyjniejszych lokalizacji i też jako dość relatywnie łatwo dostępne z całej reszty punktów miejskich z trzeciej zaś strony musimy uwzględnić dobro tych mieszkańców prawda dobro mieszkańców właśnie m.in. mieszkańców seniorów i ciekawi mnie czy są takie przykłady działań administracji działa ani samych władz miejskich, a może władz centralnych, w których udało się jakoś te rozbieżne interesy pogodzić rzeczy to jest taki węzeł bez szans na rozwiązanie albo będziemy mieli puste miasta, ale na puste centra miast, ale no przynajmniej dostępne w ciągu dnia jakoś tam sensownie pomyślane właśnie z punktu widzenia usługowo turystycznego czy też da się jednak jakoś wypośrodkować czy są w ogóle takie przykłady nieleczonego wskazywać próbuje się budować koncepcję miasta 15 minutowego jako taki rodzaj tak powiem rozwiązania problemu, którym pan mówi zatem takiego miasta, w którym mamy do czynienia z całym szeregiem mikro centrów umożliwiających w niedużej odległości od miejsca zamieszkiwania zasadzie zaspokoić nie wszystkie to zdecydowaną większość większość swoich potrzeb, ale z oczywistych względów jak łatwo się domyślać ta rozbieżność interesów, które pan wspomniał o różnych grup no na oczywistych względów sprawia, że centra wielkich miast nowa bardzo często nie są w stanie zbliżyć do tego ideału 15 minutowego miasta tak jak te uzupełni je tutaj rzeczywiście rozbierać interesów program się przecina na 1 ulicy na 1 chodniku w postaci interesów korporacji oraz narodowej czy duże firmy z potrzebami zez, zwłaszcza starszego człowieka jeśli chodzi o 15 minutowe miasta to Bóg by podać przykład rosła w tej chwili w Polsce jest stosunkowo bardzo zaawansowane, ale akurat co ciekawe nie dotyczy wielkiego miasta bez większego miasta zaś przejdę jest taka miejscowość miasto w Wielkopolsce Pleszew i tam jeśli będziemy na stronę zobaczymy co samorząd wypaczenia to tam będzie można to to odnaleźć jeśli chodzi o przyjętej koncepcji piętnastym owej, która w oryginale powstała we Francji dla Paryża ja mam wątpliwości czy uda się zrobić poprawnie taką koncepcję miasta piętnastominutowe punkowego w dużym mieście jeśli mamy 15 minut my boscy strefę wyjazdu powiedzmy czy dojścia pieszego czy dojazdu rowerem to my takich sukcesów musiał być dużym mieście bardzo bardzo dużo i tu dochodzimy do problemu ogłosiła też trochę historii polskie miasta są nie tylko polskie chce Europy wschodniej są specyficzne z tego powodu, że po drugiej wojnie światowej rozmiar rozwijały się nie w warunkach wolno rynkowych i tylko w warunkach no to się fachowo nazywa miasta socjalistycznego Urbański ryba przygotowana przez władzę w warunkach gospodarki centralnie sterowanej, jaka była jedna z takich najważniejszych cech urbanistyki tego miasta Otóż właśnie liczono się rentę gruntową i pozostawiano ekstensywne tereny także w centrach miast Warszawę z takim przykładem, gdybyśmy do innych miast przeszli to też taki bardzo wiele miejsc znajdziemy tu okazało się, że po dziesiątym są tam jakieś chaszcze są jakieś fabryki są jakieś funkcje, które nie jest powinny być związane z centrum, aby były np. wasze pytania te przemysłowe logistyczne co się okazało proponuje dziesiątym przemysł Money upadał pojawiały się wolne tereny niestety, ponieważ do opanowania przez możnych wodę po tańsze być czasu widać, ponieważ polowanie przesłano nam niestety upadł po roku 90 ten kryzys z powodu takich urzędnik, który na zawsze może będzie okazja powiedzieć w każdym razie by miasto rozbudowało się chaotycznie te wolne przestrzenie wypełniana właściwie takim dużym dużym nieładzie, licząc się z koncepcjami urbanistycznymi, które są znane z powodu tych w międzyczasie tych interesów jako wielki kanał korporacji i mieszkańca, który jest tutaj na miejscu i mieszkań ma swój swój swój dom swoje mieszkanie jest jednak bardzo ważna bardzo ważna rzecz, która przeszkadza racjonalnie zagospodarować inne współczesne centra miast, bo o kosztach oczywiście, że mobilizacja to są gigantyczne koszty przebudowa wiązała się z setkami miliardów złotych w skali w skali kraju, ale bardzo ważna rzecz Otóż w rozwój polskich miast po drugiej wojny światowej tym się różnił od krajów zachodnich że, że waszego fuzja nie działała renta gruntowa i wprowadzono bardzo silną funkcję mieszkaniową to są te wszystkie wielkie bloki wysokie 10 czasami jeszcze pływające więcej 500 piąte w centrach miast Warszawy takim przykładem jest jest żelazna brama np. no to są miejsca tych są by warunki są tam z osób standardowe to są mieszkania, które są z wielkiej płyty, które wymagają dużych inwestycji część wyburzona, ale w każdym razie trzeba pamiętać o tym, że to wysokie zaludnienie, choć na początku ciągła rozłąka to wysokie zaludnienie w centrach miast wiąże się z tym z tym, że to funkcję mieszkaniową nadmiernie rozbudowano w ramach koncepcji związanych z miastem miastem socjalistycznym na tym, że jak to Adam Ważyk, jakbyśmy sobie innego klasyka socjalizmu z lat pięćdziesiątych taki wiersz napisał lud wejdzie do Śródmieścia i to właściwie w 3 słowa 10001000 słów 1000 bardzo łzawić to może tak głupia zapytam, czyli w pewnym sensie sugeruje pan, że to nie jest do końca dobrze, kiedy centra miast są przeludnione oczywiście, że tak czy się do zawsze jest to optimum jak para aktor nasi słuchacze doskonale wiedzą jest z coś takiego jak Krakowska Gaussa rozkład normalny no gdzież tamte warunki opcji mogą jeszcze się w takich takich granicach od do no źle jest jeśli jest centrum wyludnione, ale sprzedaż, ale oczywiście wyższe w Polsce nie ma takich miejsc są, które mają gestem zagina tam 50 000100 000 osób plan na plan gotowy takie przykłady maksymalne skrajne są w krajach wynika z Afryki czystkach w krajach Azji u nas tego nie ma dla, niemniej mamy pewne miejsca pewny miejsca przy udziale także dużych miastach, ale także mniejszych miastach, gdzie wybudowano bardzo wysokie bloki na małych powierzchniach mniejsza z tym że, że będą ludzie jak w tych klasach, ale niestety są przykłady negatywne współcześnie, gdybyśmy np. aby pojechali na wolę tak powstała za 19 dzielnica no ja obawiam się czy to było rozsądne posunięcie jeśli chodzi o kształtowanie miasta, gdyż tam są bloki wielopiętrowe wszystko bardzo małej powierzchni, a zresztą prasa media o tym rozpisywały się bardzo wiele, a to co jest nam znany temat to okaże się, że planowanie współczesna europejska współczesnej Polski jest bardzo trudna po pierwsze, dlatego, że mamy taką ani osób odziana od GE odziedziczoną po systemie centralnego sterowania w systemie tym takie przysłowie komunistycznym to jest raz, a 2, że współczesne narzędzia Urbański w postaci wał ustaw rozporządzeń z zasadami sianem są są są niewystarczające, a czasami wręcz wręcz wadliwe musieliśmy mówić o prawie planistycznym na to nie jest dzisiaj 3 miejsce czas no pewnie rzeczywiście może prawo planistyczne to jest troszeczkę inna rozmowa, ale tak zastanawiam nad tym czy w ogóle znowu ten przykład tzw. szerokiego świata czy wg panów dzisiaj w ogóle planowanie miast gdziekolwiek dobrze i gładko idzie wychodzi czy też to jest zawsze nieprawdopodobne konflikt interesów zawsze trudno tutaj te interesy wyważyć pogodzić właściwie urbanistyka jest takim ogniwem, które nam, że nie jest najsłabsze, ale niewątpliwie słabe w całym tym sposobie myślenia o mieście powiedział także planowanie miast gwałtownie się tylko wtedy, kiedy mamy do czynienia z budowaniem miasta całkowicie od nowa w pasie pamiętać, że tak naprawdę w każdej innej sytuacji to, o czym mówi prof. Śleszyński zaszłości bardzo silnie oddziałują na to co jesteśmy w stanie zrobić za oczywiste względów w warunkach poszanowania dla prywatnej własności władze publiczne w dni postanowią ograniczonymi zasobami mają tutaj z oczywistych względów no małe pole do popisu, a ja mam kilka wątków jeszcze może jeśli panda to państwo pozwolą jeszcze może uzupełni, bo wspominałem wcześniej część swojej swojej wypowiedzi na temat ten przełom roku dziesiątego należy coś złego stało się z polskim panowania przez 7 tak niestety myśmy zachód staje się wokół tymczasem światu tą wolnością i uznaliśmy, że jak najwięcej trzeba wolnego rynku, bo nam to, bo tamto wszystko wszystko załatwi niestety i niewidzialna ręka rynku oczywiście jest dobra tam są przedsiębiorstwa tam, gdzie powinna być konkurencja i ma nawet w rozwoju miast z pewnym stopniu też czasem też skazana tylko, że u nas prawie całkowicie zrezygnowano z planowania przestrzennego Regionalnego uznając, że lokalizacja działalności gospodarczej wszelkiego rodzaju różnego rodzaju działalności godność ludzkiej, bo powinna się zgodnie z tą zasadą wolnego rynku wolnego rynku nam jakoś tam się dostosować to duży mogą oczywiście uproszczeniu jest zasadniczy to jest taką pewną pewną krytyką natomiast faktem jest że, że mamy po latach 30 transformacja upadku muru berlińskiego i przemian w Polsce również jakością w dziewiątym mamy ten kryzys dostawcy przestrzennej z rozwiązania zachodnie pokazują, zwłaszcza tych krajach mających długą tradycję w Obywatelską w narodową społeczną Obywatelską okazują, że gospodarka przestrzenna daje dochody to znaczy, że jeśli np. do dziesiątek mieliśmy jako miasta jako władze publiczne niż my powiedzmy z ziemi nieruchomości i na Zachodzie byłoby podobnie Totem z Profi ty powiedz czy zyski to pracuje na rzecz na rzecz społeczeństwa natomiast Polsce mówi się o o prywatyzacji oby o uspołecznienie kosztów i prywatyzacji zysków niestety tak to jest taki taki problem systemowe związane z tym, że żeśmy zapomnieli, że planowanie jest potrzebne także FK gospodarki rynkowej i kraje, stojąc na najwyższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego tak jak Szwajcaria tak jak Hollande w jej pokoju oczywiście można jeszcze inne Kanada i mili narusza mijać one mają bardzo długą tradycję planowania przestrzennego planowania Regionalnego i po prostu były mówi się, że pewne rzeczy robić nie można, bo to jest wbrew interesowi społecznemu i wbrew rozwojowi danego miasta no tak, ale z drugiej strony nie jak się poczyta trochę takich tekstów urbanistycznych patrzących na, a miasta właśnie od strony urbanistycznej architektonicznej to tam też często przejawia przykład urbanisty jak najbardziej nieszczęśliwe osoby w całym układzie to znaczy kogoś, kto próbuje walczyć o zachowanie pewnych elementów tkanki miejskiej, które i tak przegrywają z wielkim biznesem pieniędzmi czy jego rozczarowanie miasta nie jest tylko specjalnością polską wschodnioeuropejską w PE także urbanistyka niestety mogę to dusza współ smutkiem, a także dużą odpowiedzialnością niestety w Polsce została ostatnia drukowana wiemy, że jest to izba architektów, ale Izby urbanistów nie ma i jeśli mamy np. piękny budynek bardzo piękna, które dostaje nagrodę, że jest funkcjonalne, że została zbudowana zaprojektowane służy teraz okazuje się, że w jego otoczeniu może być ponad 100200 czy 500m w bardzo duży problem zagospodarowanym właśnie chodzi mi to urbanistyka, że tutaj tutaj do decyzji jest, gdy wiadomo, że ta urbanistyka prostu przegrywa bardzo często z ekonomią urbanistyka jest zbyt słaba jest oczywiście tyle tylko głos całego środowiska, że urbanistyka w Polsce panowie zgłoszona także strzelanie wiemy, że izb urbanistów, ale nie ma w tej została jakiś czas temu zdecydowała, bo w ramach uwalniania tych wszystkich zawodów dziecko zostały dane z kąpielą nie ma kontroli urbanistycznej miasta pociągnie tylko rzeczywiście strefy podmiejskiej, a także centra miast decyzję to rozwija się sposób niestety niestety w dużej części dużej części chaotycznych jeszcze 1 może warto powiedzieć Otóż jak myśmy tę spuściznę w roku o dziewiątym zagospodarowania komunistycznego jak przysłowie przejmowali to pamiętajmy, że też była też była urbanistyka w czasach muzycznych paradoksami była dla nas bardzo wysokim poziomie to by decydenci nie słuchali się urbanistów np. taka Warszawa została zaprojektowana będzie 1 000 0001,5 mieszkańców powiedzmy maksymalnie, a wiemy, że w tej chwili Warszawa przekracza wg oficjalnych danych jest Migała się 6000 wg danych telemetrycznych stan 200 kilkanaście tysięcy więcej na jeszcze teraz napływ uchodźców szukają, więc problem polega na tym że, że we wszystkim potrzeb jest umiar potrzebny umiar i nie powinniśmy w stronę nawet wyłącznie tych dużych wielkich miast metropolii, chociaż one są bardzo konkurencyjne są korzyści kolację, chociaż nie do końca już w badaniach z zachodnich już wykazują te miasta 800 000 do 1 000 200 butami oraz najbardziej efektywne, bo tam jest jakaś taka skala ludzka, więc o tym trzeba trzeba pamiętać a, gdybyśmy spróbowali sobie zadać pytanie w co właściwie znaczy to ten ten ten złoty środek to optimum np. żeby to oznaczało dla Warszawy i ja cały czas wracam do tego tematu odpływu ludności centrów na Przedmieścia czy to już jest ten moment, kiedy rzeczywiście możemy się zacząć niepokoić tym co się dzieje nóżkę w centrum Warszawy czy centrami innych dużych miast w Polsce czy też jest także może nawet nie chodzi o liczby tylko o to właśnie takiego stopnia ten proces jest niezorganizowany i nieprzemyślany miasto rozlewa w sposób chaotyczny, a centrum przekształca się i również chaotyczny sposób nie, uwzględniając tej złożoności interesów różnych aktorów różnych grup użytkowników tego centry nowa, aby dużo mówiliśmy, a może takim stosunkowo no przykładem miasta, które bardzo się silnie kupuje, ale władze stosunkowo zrobić dużo się dzieje w sensie rewitalizacji jest np. Łódź o jest następnym życiu jest miastem rzeczywiście sporo się dzieje, ale nie zmiany jednak faktu, iż no i miasto ma już tak powiem wypracowany swój wizerunek i ten wizerunek troszkę nam psuje możliwości przyciągania młodych mieszkańców musimy sobie zdawać sprawę, że niestety, a Łódź należę do tych miast wojewódzkich, które nawet nie są w stanie w pełni zagospodarować odpływu młodzieży z terenu swojego regionu natomiast oczywistych względów narobi się w pewnym momencie rzeczywiście poważny problem pamiętajmy, że w tej chwili w Śródmieściu mieszka mówi oczywiście w Łodzi w Śródmieściu mieszka między 40% tej liczby ludności, jaka im była w latach pięćdziesiątych sześćdziesiątych i włócznie właśnie tym przykładem miasta, którym w, którym tak jak wcześniej wspominałem niskie niska jakość budynków niska jakość mieszkań jest bardzo ważnym czynnikiem rzutującym na to, iż zamieszkiwanie z centrum dla wielu osób kojarzy się mieszkanie mało korzystnych warunkach czy zmienia z oczywistych względów mamy do czynienia z pojawianiem się nowej zabudowy spełniającej już oczywiście wszystkie wymogi wszystkie wszystkie chciałbym powiedzieć chęci nowych mieszkańców, ale ponownie nam takie typowe rozwiązania nie jest w pełni tak powiem satysfakcjonuje potencjalnych mieszkańców, lecz to jest bardzo, że tylko Doda dodał to powiedział o tej godzinie nieprzypadkowo, dlatego że wiemy, że w Łodzi są realizowane jedne z największych w Polsce inwestycji takich tymczasowych, a takich przykładów więcej można podać można podać to miasto można pobrać w pewnym sensie Warszawy, chociaż nie wszystko jak mówiłem jest jest robione korzystnie mam myśli od 19 dzielnica miała ożywić ludnościowo c toczy się w działalności woli wzrosła tam 10 000 zaś jeszcze bardziej bogatych mieszkańców, więc kosztami osoby zaś zamierzenie zameldowane, ale będę mieszkać, ale my, więc dużo więcej przykładów myślę, żeby się wiązało chyba nie mniejszym miastami z oczywistych znaczeń względów w małym mieście nie ma tam 5020 000 nawet 30 000 mieszkańców znacznie łatwiej jest na tym wszystkim zapanować my Wład znacznie łatwiej jest wszystko zorganizować i mamy przykłady miast takich w Polsce, które przebyły różnego rodzaju rewitalizację różnego rodzaju odnowienia do ich centrów też nie zawsze by to ten bywał także na pewno ZUS Paweł robi nasz słuchacz przechodzi do głowy, żeby stan drzewa lista tych co niestety w tych rynkach, ale generalnie tzw. betonoza to się dokładnie dochody do betonu za ale gdyby miał szukać takich przykładów to bym rozejrzał się po Polsce bo kiedy jeździmy sobie to widzimy, że bardzo wielu miastach zmieniło się na korzyść centra są odnowione, ale w do tego wątku demograficznego ludnościowego wrócę, bo dawanych głównym takim kanony dzisiejszej wy osią przewodnią naszej dzisiejszej rozmowy panią towarzysza państwo Otóż Otóż ja bym nie przeceniał tego że, że gdzieś nam liczba ludności drastycznie spada czy gdzieś tam dosyć wyraźnie ważne jest to ile nadal w obszarze docelowo ma mieszkać mieszkańców, jakie są relacje w sensie struktury społecznej struktury demograficznej myśmy tu struktura płci wieku jeśli gdzieś znajdzie będzie ma być to chciwość go do niego powieśmy dożyć tylko, że ja mam obawy czy wskutek tak jak mówiłem, że za mało jest Urban jest za mało jest urbanistów czy decydenci zdają sobie do końca z tego z tego sprawę panami decydentów w postaci włodarzy miast to na koniec jeszcze z zaczęliśmy od mapy zaczęliśmy od mapy zaczęliśmy rozmawiać o tych obszarach takiego silnie, bo to akurat fioletem zostało oznakowane przez Szymona Szewczyka z kartografii ekstremalnej, czyli z tych miejsc, gdzie rzeczywiście największy odpływ a gdzie indziej się Polska zieleni, bo tam akurat ludności przebywa pan powiedział, że to nie jest niekoniecznie jest na najważniejszy czynnik, ale jest taki obszar, które szczególnie wzbudza dużą mi duży niepokój tak jak się na to patrzy taki obszar, gdzie ten fiolet zdecydowanie dominuje czy chcę jeszcze takie zsinienie pewnie nieco Niechcę powiedzieć trupie miejmy nadzieję, że jednak nie mieć, czyli Śląsk aglomeracja Śląska co tam się dzieje jeśli chodzi o zmiany liczby ludności słyszy od, skąd tylko mamy do czynienia z transformacją gospodarczą, czyli po upadku komunizmu Noll okazało się nagle, iż Śląsk przestał być tak atrakcyjnym miejscem napływu przede wszystkim badać, bo zdajemy sobie świetnie sprawę, że tak jak w całym kraju dzietność jest nie zapewniająca utrzymywania się w długim okresie w drugim okresie ludność na niezmienionym poziomie Śląsk natomiast bardzo długo trwale zasiedlane na zasilany z napływem i ten napastnik na mało tego pojawił się migracje powrotne nie pojawiło się wyjeżdża nie po osiągnięciu wieku emerytalnego uzyskiwanie świadczeń do miejscowości, którego się jest, z których pochodziło, a i State lub niestety mamy do czynienia z tym, że ta transformacja gospodarcza tak negatywnie odcisnęła swoje piętno na właśnie tej części naszego kraju tak potwierdza mamy 2 takie obszary pozwolenia bez żadnego spadku ludności najsilniejsze na pierwszym miejscu nie jest służb tam się bardzo często mi jak tam z suchej ubyło jeszcze może profesorze pierwsza to epoka się coś źle powiem, ale sam chyba około 150 przecież czy 200 000 mieszkańców od tego największego najwięcej 90 000 prawie 190 tak tak karma oraz konurbacja Górnośląska, czyli Katowice i te wszystkie miasta Bytom Chorzów Czeladź ma Śląsk Ruda Śląska taką kolej możemy tych kilkanaście większych kilkadziesiąt większych jednostek osadniczych wymienić ona straciła ponad 300350 000 mieszkańców w okresie transformacji to oczywiście to jest to jest ten temat ten efekt transformacji tego, że tak rozwinięty przemysł ciężki przemysł wydobywczy główne Zagłębie przemysłowe kraju, które nam się inwestor działa po drugiej państwa wskutek tego, że Hajduk zapisu nagrania na dłuższy czas, żeby wypowiedzieć w każdym razie po dziesiątym, kiedy przed wolny rynek nam to wszystko zaczęło przemysł ciężki zaczął zaczął uchwalać nie był już tak atrakcyjne płace nie były tak atrakcyjne były tylko właściwie tam w kilku w kilku sektorach gospodarki, ale pozostałych niebyły ludność tam się zacięła albo odpływać albo bardzo niska dzietność albo obydwa te czynniki razem i mam powstało w tej chwili tam takie największe zapadlisko demograficzne w Polsce właśnie na Górnym Śląsku, ale czy to jest także to już jest powód do bardzo poważnego niepokoju czy też być może akurat Śląsk był w pewnym sensie przeludniony teraz zaczyna się jak stabilizować powiedział pan, że właściwie nie ma co patrzeć na te przypływy tak są te to znaczy bez uwzględniania kontekstu jest z pewnością w pewnych miejscach były przeludnione pamiętamy pamiętajmy, że pozwolę obszarem jest stosunkowo duży duży obszar my ja bym powiedział tutaj ten sposób Górny Śląsk był właściwie od początku transformacji przez wszystkie zespoły eksperckie bardzo mocno tutaj określane jako obszar wymagający wsparcia różnego rodzaju polityk jak z tym się stało Otóż może na noc na inną rozmowę, ale musiałby się mieć 1 rzecz pozytywna w przypadku świadka Chorwacji górnośląskiej grosza spoza zagłębiowskiej, dlatego że już dzisiaj nie mówili trochę profesor już Karski wspominał o tym tematy w programach podatkowych, że Łukasz mieszka w strefie podmiejskiej Urząd Miasta korzysta z czasu Buddy płaci podatki, gdzie indziej, więc tak jest w wyda w przypadku konurbacji górnośląskiej katowickiej jest sposób np. już miasta dogadały się, iż stworzyły stworzyły z związek jest jest też ustawa jest ustawa o o górnośląskiej metrowy Okole Śląskiej metropolii inny zrzesza było Metropolis zagłębiowską górnośląskiej więc, więc tutaj wtedy i o to, żeby wspólnie zarządzać wszystkim, żeby łatwiej było narodowa już od rodzaju interesy, a także, żeby ta polityka przestrzenna na obszarze w tej formacji była bardziej efektywna bardziej racjonalna bardziej wydajnej służyła mnie mieszkańca innym podmiotem instytucjom także przynajmniej taki pozytywny koniec naszej rozmowy nie wszędzie jest chaos i nie wszędzie rzeczy dzieją się w zupełnej tropi także planowanie jednak jakieś występuje choćby na poziomie pewnej współpracy w aglomeracjach prof. Przemysław Śleszyński z Instytutu geografii i przestrzennego zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk był z nami oraz prof. Piotr Szukalski demograf grunt społeczny z Instytutu socjologii wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu łódzkiego bardzo panu dziękuję Zwiń «

Polskie miasta rosną, czy raczej się rozwalają po okolicy?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: NAGŁE ZASTĘPSTWO

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 11:00

Najnowsze Podcasty

Czego ChatGPT życzy Polakom? Co już potrafi sztuczna inteligencja

"To będą najdroższe święta w historii i nie zapowiada się, że będzie taniej"

E. Adach-Stankiewicz, GUS:" Od października notujmy spadki sprzedaży"

Dysonans między słowami a zachowaniem liderów opozycji - Anna Pacześniak, Anna Wojciuk

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL