Festung Krakau. O tym, jak Kraków na kilkadziesiąt lat stał się twierdzą

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

sprawy różne dobry wieczór państwu przy mikrofonie Karolina Lewicka zapraszam państwa na audycję sprawy różne moim państwa dzisiejszym gościem jest prof. Andrzej Chwalba historyk Uniwersytet Jagielloński autor książki, które dzisiaj będziemy rozmawiać Festung Krakau Kraków w cieniu twierdzy oklaski mieście pod austriacką kroplówką lata 18501914 kłaniam się panie profesorze dobry wieczór już wie się kłaniamy pani redaktor państwu dobry wieczór na mocy traktatów Rozwiń » rozbiorowych Kraków w roku 1700 dziewięćdziesiątym piątym przypada Austrii i Austriacy niemal natychmiast przystąpili do wzmocnienia roli miasta miejsca obronnego i postanowiono przekształcić wzgórze wawelskie w Cytadelę jak to wyglądało na wszystkim musieli uporządkować bowiem wzgórze wawelskie trudno w tej chwili w dawce sprawę z tego, bo bardzo gęsto zabudowane w ciągu tych kilku stuleci odpowiedzmy od piętnastego poprzez szesnasty wiek kolejny kolejni władcy wielkorządcy również ciemne Krakowa Wawelu dobudowali czy najpierw ustał strażacy musieli przygotować teren dla potrzeb wojska na potrzeby żołnierzy, którzy mogli tam ćwiczyć czy te budynki, które było w centrum wzgórza wawelskiego musiało być zniszczone i ten proces rozpoczęli to ma być tzw. Majdan znamy to pojęcie choćby dzieło Henryka Sienkiewicza pojęcie Majdanu prawda, gdzie żołnierze gromadzą ćwiczą musztrę strzelanie oczywiście należało również tych nowych miejscach wybudować koszary wybudować nowoczesny szpital również wojskowy gabinety dla lekarzy mieszkań lekarzy no całej chciało tzw. w infrastrukturę wojenną, czyli najpierw burzą potem budują tak aktor Dariusz dużo bowiem Emu ten Wawel Wawel stary był chowany w średniowiecznym to, że wiek dziewiętnasty, dlatego że średniowieczne mury miasta darzona tak jest w baszty bramy burzone tak to był to standardy europejskiej wszystkie miasta większe były otoczone murami i dzisiaj niewiele miast te mury posiada miasta musiały się otworzyć na zewnątrz potrzeba potrzeba było terenów inwestycyjnych tego oddechu przysłowiowego, więc to miasto średniowieczne znika zmienia się w przeciągu kilku dekad status polityczny Krakowa, bo w 1800 piętnastym roku Kraków stał się wolnym miastem Krakowem, a w 1800 czterdziestym szóstym roku w wyniku przegranego powstania krakowskiego Kraków został włączony do państwa austriackiego czy te zmiany powodowały zmiany w podejściu do miasta zastopowania, bo przyspieszenie tychże inwestycji czy też wszystko toczyło się swoim torem swoim torem swoim torem na torze Rzeczpospolita Krakowska miała konstytucję, ale konstytucja gwarantowała pieniędzy o inwestycjach decydują środki finansowe i tych środków finansowych brakowało szereg bardzo ważnych obiektów z tego najbardziej dumny, że dzięki biedzie uratowano możemy uniwersyteckie, czyli 1415 wieczny obiekt o nazwie Kolegium Majów to bieda uratowała szereg innych obiektów miało być zburzonych no ale właśnie brakowało środków także w tym czasie niewiele się naprawdę działo, jakby czekano na Austriaków na oczyszczanie przechodzą w tym 1800 czterdziestym szóstym roku, kiedy tak zostaje włączony do państwa austriackiego i wtedy stratedzy wojskowi dochodzą do wniosku, że właśnie to miasto powinno być częścią jak pan pisze w książce Północnego pasa militarnego cesarstwa, czyli Kraków, znajdując się na skrzyżowaniu granic między Austrią Prusami Rosją ma pełnić funkcję regulujące i tu dochodzimy do kluczowego momentu to jest kilka kolejnych lat, kiedy ruszają prace nad przekształceniem Krakowa w twierdz ca tak Cytadela to za mało o tym, ale oczywiście pozostała czy te obiekty które, które powstały wcześniej zostały zachowane, ale wybudowaną na wzgórzu wawelskim również kolejne obiekty, ale oczywiście rozpoczęto budowę nowych obiektów fortów jako twierdza, czyli Kraków od 800 pięćdziesiątego roku od decyzji tego długo panującego Franciszka Józefa pierwszego jest twierdza czy stwierdzą mieście, czyli w ramach w ramach granic administracyjnych miasta powstają forty, których się może w czasie wojny pomieścić kilkaset żołnierzy 405500 więcej z armatami karabinami z magazynami sanitariatami Rzym z zapleczem poziom gastronomicznym i również ze studniami ze studniami to muszą być zagwarantowane to oryginalny pomysł europejskiej architektury militarnej, żeby miasto wykorzystać dla celów wojskowych wojennych pisze pan tak Festung Krakau nie była oryginalnym rozwiązaniem, ponieważ w wielu miastach Europy takie twierdze powstawały Antwerpia Warda Luksemburg Wrocław Gdańsk Toruń Grudziądz Modlin Dęblin Kowno powstały też w wielu miastach Austro-Węgier w tym w Przemyślu można zatem powiedzieć, że w dziewiętnastym wieku powstał pomysł, aby traktować miasto powiązane stwierdzonego obiekt militarny służących powstrzymaniu wojsk przeciwnika i zapewnieniu bezpieczeństwa ludności żołnierzom znajdującym się na zapleczu frontu jednak w latach wielkiej wojny dla 191418EURpejskie twierdze poza wyjątkami się nie sprawdziły najpierw zapytam, skąd ten pomysł by miasto było twierdzą i dlaczego uważano, że jest to pomysł dobry, a drugie moje pytanie, dlaczego ostatecznie twierdze podczas pierwszej wojny światowej się nie sprawdziły zawiodły tak no bo minęło 100 lat ponad 100 lat między pomysłem, a jego może być z konsumpcją konsumpcja konsumpcja pomysł to są lata wielkiej wojny 10914918 pomysł się pojawił w związku z krwawymi wojnami napoleońskimi wojny trwają trwały około 25 lat wyjście Europy nie tylko niższe Francję i za stratedzy wojskowi zaczęli się zastanawiać co zrobić, żeby jednak zabezpieczyć siłę żywą jednocześnie doprowadzić do zniszczenia kraju wygrać wojnę, czyli pomysł przekształcenia miasta tak naprawdę miasta no już może być nowoczesnego, aczkolwiek Niewiada nie do końca tego miasta jeszcze średniowieczne przekształcić twierdzę i ale stwierdza się zdobywa pani profesor właśnie twierdzę twierdzę zdobywa tylko pomyślano że, że oczywiście tempo się zmienia, bo najpierw ten ten pierścień z kilku kilometrowe troszkę wypadku Krakowa czy Brukseli kilkunastu kilometrowe USA zwiększy bowiem uznano, że te pierwsze forty ceglane z kamienia wapiennego one nie wytrzymują nie wytrzymają konfrontacji z nowoczesną artylerią cały czas trwa, jakby wewnętrzna nam wojna między środkami obrony środkami ataku i tak się złożyło, że w drugiej połowie dziewiętnastego wieku środki ataku może biegły szybciej niż środki obrony w związku z tym ci, którzy przygotowali kolejne warianty fortów byli spóźnieni nawet te forty powstały pancerne, jakimi się stanowiskami później karabinów maszynowych terytoria były rozproszone to i tak i tak okazało się, że siły Brzeźnicy mają przewagę, bo mają takie armaty takie moździerze takie haubice, które są w stanie przebić nawet mur, że raz betonowy o grubości 2m po to, polegało na tym, że pocisk padał mur przebija mur, a wybuchał dopiero w środku tak dzisiaj na froncie ukraińsko-rosyjski jest ten sam model, że pocisk wpada do obiektu i roztrzaskuje się dopiero jak jakoś nie może państwo ostateczny cel ten wyrazi najbardziej czyli, zdobywając taką twierdza narażało się ludność miasta i żołnierzy będących na zapleczu frontu niesie ich chroniło właśnie najjaśniej i pojawią się komplikacje pozostałym przy przykładzie najbliższym nam czy Przemyśla i Krakowa to spowodowało, że decyzję o związki były bardzo bardzo źle przyjęte w mieś miast tak zresztą oprotestowane Austriacy wezwali tysiące mieszkańców w sumie kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców Krakowa między 14 została przewieziona pociągami do specjalnie położonych obozów na terenie Czech Moraw i Austrii mieszkali w fatalnych warunków wysiedlenia wysiedlenia przymusowo zostali wysiedleni no bo wojsko potrzebowało miejsca wojska kościoła stał bowiem tak w czasach pokojowych i krakowskiego krakowski garnizon, który był największy w Galicji dziś 12 000, ale już jesienią roku czternastego po dwóch-trzech miesiącach wojny liczył 100 000100 000 zdarzało w związku z tym te zwolnione przestrzenie zaludni wojskiem, żeby zwolnić ludzi po prostu usunąć także nie zapłacił olbrzymią olbrzymią cenę ponadto tak wioski, które znajdowały się przed twierdzą w promieniu kilkunastu kilometrów są zrównane z ziemią zdobył kilkanaście tysięcy kolejnych ludzi włościan chłopów polskich wypadku Przemyśla Polski ukraiński został przymusowo wysiedlonych teren został zrównany także armaty mogły spokojnie wczoraj do przeciwnika wrócą do połowy dziewiętnastego wieku 2 trwają prace nad przekształceniem Krakowa w twierdzę, bo pan bardzo precyzyjnie opisuje, cytując m.in. kronikarza Krakowa Ambrożego Grabowskiego, który pisał, że Kraków fortece zamieniane 12kwietnia 1800 pięćdziesiątego roku podpis cesarza Franciszka już Józefa formalnie rozpoczął dzieje obozu warownego, czyli właśnie krakowskiej twierdzę w latach pięćdziesiątych jeszcze przyspieszają prace fortyfikacyjne, bo mamy wzrost napięcia między Austrią Rosją wojna krymska rzecz jasna no i rok 1800 pięćdziesiąty szósty Kraków trafia na listę austriackich twierdz no co się tam dzieje w kolejnych latach jak ostatecznie będzie ta twierdza Krakowska Festung Krakau wyglądało w przededniu pierwszej wojny światowej, a potem znowu nas zawrócą do połowy dziewiętnastego wieku, bo chciałabym się także pana profesora dowiedzieć się jak wojsko o rozgrzać ciało się w miejskich murach 8 to by to obiekt, który powstawał w latach pięćdziesiątych sześćdziesiątych np. jednym z obiektów tych najstarszych Forcie Kościuszki mieści się jednak znanych polskich rozgłośni radiowych lub 4 forty w latach 50 tak jest suczką Krakus luneta warszawska i luneta Grzegórzecka Acta tak, ale pozostał pozostał właśnie między nimi Fort Kościuszko Krakusa nie ma śladu dnia po po Kraków mit pozostał Krakusa, ale tego legendarnego czasów my no bardzo nie historycznych Fort Kościuszko tak to ma siedzibę komitet kopca Kościuszki tam jest obok obok Kopińską tylko kopiec Kościuszkowski są dodajmy, że ten kopiec Kościuszkowski w czasie budowy zachował charakter eksterytorialny na mocy umowy Austriacy kupili ziemię wokół kopca, ale są chłopiec i mniej miał charakter terytorialny to znaczy jeśli cesarz chciał wejść na kopiec musiał uzyskać zgodę od komitetu gościa dobę to był fragment Rzeczpospolitej dawnej życie było tak była taka sytuacja, że cesarz zażyczył sobie musiał się komitet zebrać podjął decyzję ze względu na wagę wydarzenia wielkość postaci wyjątek uczynimy cesarzowi pozwolimy ale kiedy również 900 siedemnastym roku w czasie wojny Austriacy zażądali, żeby naukowcu wywieszono flagę austriacką komitet kopca pokazał Austriakom no gest zwany gestem Władysława Kozakiewicza olimpiady moskiewskiej Austriacy znakomicie zrozumieli i ustąpili także bardzo też duży kopiec Kościuszki znajdujący się w ramach twierdzy miał charakter wyjątkowy jako cząstka dawnej Rzeczpospolitej w przeddzień wielkiej wojny jak pan pisze obwód twierdzą osiągał długość 57 km na obszarze twierdzy znajdowało się aż trudno w to uwierzyć 176 obiektów wojskowych forty szańce piechoty bramy schrony mury strzelnicze prochownię koszary oczywiście był progres technologiczny i też oczywiście militarne 1800 dziewięćdziesiąty drugi rok do służby wojskowej zaprzęgnięto balony 1912 roku samoloty, więc powstaje lotnisko we wsi Rakowice pan panie profesorze w tej książce dotyczącej Festung Krakau pisze o tym, że przez pierwsze 2030 lat to ta twierdza, która powstawała potem się umacniała zdominowała miasto, ale potem role się odwróciły i miasto zaczęło odzyskiwać terytoria swoją pozycja tak no oczywiście my wyraźnie widać dominację dominację miasta, a wynika również z tego, że Kraków jest miastem samorządowe potem jak inne miasta Galicji od lat sześćdziesiątych, ale nawet o nawet miał swój własny może być konstytucję statut 2 miasta miały 2 Kraków, ale ponad prezydentem miasta był komendant twierdzy i komendant twierdzy wydawał rozkaz MON był najważniejszą osobą ta Komenda twierdzi najważniejsze wojny w czasie pokojowych ci nie w w czasach wojen to oczywiste prawda pierwszy telefon, jaki zostanie pierwsza linia telefoniczna to była linia między komendantem twierdzy, a prezydentem miasta, że widział co robić, kiedy się pojawi zagrożenie oczywiście wiedza dominuje również w tym sensie, że twierdza nam oferuje ludziom pracę w czasie tych prac właśnie ciemne porządkowe opuszcza budowlanych nowo zatrudnionych 345000 ludzi to w mieście niecałe 100 000 to potężny zastrzyk również finansowy znika bezrobocie rozwija się przemysł ceramiczny szerzej zabrałem chcemy pojawiają się inwestycje to ja wierzę, że tak pojęcie pojawia się inwestycje też byśmy powiedzieli kapitalista zastępczy inwestor zastępczy tak często wojskowy wojsko czy wojsko daje ludziom do ludziom pracę i wokół tego wojska powstają firmy usługowe, które wojska popracują dlatego dlatego w tym sensie wojsko dominuje, bo jeśli rada miejska podjęła decyzję o tym żeby, żeby wytyczyć ulice to trzeba uzgodnić z wojskiem jeśli przeprowadzi linie kolejowe wewnątrz miasta zgoda wojska musiał być koniecznie ważna inwestycja, czyli w tym sensie miało miasto podlega podlega wojsku również związku tym ludność cywilna no podlega rozporządzeniom władzy wojskowej no tak naprawdę pełna militaryzacja not jak miasto złapało oddech jeszcze będziemy mówić, a zapytam o to panie profesorze też zupełnie praktyczna, a sprawa jak wkracza wojsko austriackie 1800 czterdziestym szóstym roku do Krakowa to trzeba je gdzieś się zakwaterować rozlokować po tym, mieście jak rozumiem jest to problem w początkowej fazie obecności żołnierzy Austria tak zżyli się, bo Kraków przypomnijmy w państwach pytałam medyczny informował na początku jest Rzeczpospolitą krakowską Rzeczpospolita troska nie ma swojego wojska ma tylko milicję tak porządkową w związku z tym nie ma kosza w związku z tym wojsko musi wynajmować po mieście to wprost jeszcze mieście także 2 Note 45000 wtedy żołnierzy 6000 mieszka 50 mieście wybrać się dzisiaj Warszawę miasto 1 000 800, gdzie jest około do prawie 200 000 żołnierzy jak ja bym zmieniła zmieniło charakter miasta jego funkcjonowaniem infrastruktury Anny skład czy skład restauracji kawiarni lokalów gastronomicznych i innych lokalów lokali, w których bywają bywają żołnierze oficerowie i to wtedy właśnie tak było, że że, że Kraków tym nowym zdominowana skoro mówimy od tej dominacji warto wspomnieć, że następuje zmiana nam w zakresie kultury taki poziom codziennej codziennej, bo np. dzisiaj pięknie się odnośnie kawiarni pijemy kawę w pięknych filiżanek filiżanki przynieśli ze sobą jacy do Krakowa tak jest katowi piano kawę w kubkach skakanka jak szklanka tak co Austriacy uznali, że część sprawnie potwornego prowadzili właśnie jak żyje się da się jako jajko po opowiadań skośny zapowiada chińską siadanie wiedeńskie czy pojawi się ten cały taki sznyt wiedeński prawda firanki restauracja firanki w kawiarniach stoliki na godzinę na wynajmowane i to co dzisiaj takim właśnie Krakowem mianowicie wolne spędzanie czasu przy kawie to trwanie, kiedy pierwsze godziny na 3 przy ekspresie wypadał po 10 minutach lokal opuścić w Krakowie to jednak znacznie dłużej trwa te właśnie następstwo między mi przyjęcie tej kultury zwyczajów austriackich wracając jeszcze do tego, gdzie mieszkali żołnierze pan opisuje te budynki, które zostały przez wojsko w początkowej fazie jego bytowania w Krakowie przejęte pałac Montelupich budynek wielkiej wagi mieszczański dom oczywiście właściciele otrzymywali zapłatę za to, że przyjmowali żołnierza nie byli zachwyceni jest takich lokatorów przejęto też Krzysztofory pomieszczenia tego Pałacu szybko uległy zresztą degradacji wstrząsająca informacja w Sukiennicach na krótko urządzono stajnie tak no właśnie są parą jeszcze w innych miejscach, które dzisiaj traktujemy jako zabytki klasy 0 pojawi się konie oczywiście oznaczało zniszczenie posadzki mówi Krzysztofowi obok znajdujących się rynku pałac spiski zresztą witano najjaśniejszego pana, kiedy się pojawił 800 osiemdziesiątym roku w Krakowie także, ale to trwa no kilkanaście lat, bo pojawia się decyzja oczywiście budujemy budujemy koszary prawdziwego zdarzenia jako szary czy cała seria koszar powstała biorąc 800 sześćdziesiąty czwarty 1860 potem jeszcze lata siedemdziesiąte koszar na Kleparzu nawet miał swego patrona arcyksięcia Rudolfa Habsburga tak tak tak jest nowe miały też koszary pierwsze imienne cesarza Franciszka Józefa, ale ciekawe, że po po 4 piątym roku nawet wcześniej, ale generał po 4 piątym roku te koszary służą miastu służą instytucjom tam, gdzie był Ford też prawdziwe forty jeden z fortu mieszkamy znajduje się w lasku wolskim tam jest szyna obserwatorium astronomiczne Uniwersytetu Politechnika Krakowska przejęła właśnie na Kleparzu forty tam, gdzie pani raczyła wspomnieć pałac Montelupich jest dzisiaj więzienie, jeżeli modelują one się pojawią już po po osiemnastym roku bowiem tam się znajdował areszt dla żołnierzy austriackich i w związku z tym władze Polski po osiemnastym roku to wykorzystały wreszcie dworzec towarowy gigantyczny dworzec, w którego oni bardziej znany z tego, że 4 piątym roku wiosną no tysiące ton towarów jechały przez dworzec towarowy Kraków w kierunku na wschód tzw. ziem odzyskanych w książce podaje pan konkretne liczby, jeżeli chodzi o żołnierzy rok 1800 sześćdziesiąty dziewiąty 27 000 żołnierzy rok 1971 w roku 1000 dostawy Galicy dziesiątym tak 63 000 oczywiście najwięcej żołnierzy stacjonowało w Krakowie w okolicach Wincenty Witos sporo pisał o żołnierzach służba wojskowa pociągała ze względu na honor, jaki dawało wojsko było ono bowiem między chłopami uważane za najważniejszą i najwięcej dostojną uprzywilejowaną klasę, z którą się nawet szlachcice równać się nie mogli albo wojskowego uważano za więcej wartościowego każdego choćby najmocniejszego cywila mundur wojskowy buty z ostrogami świecące guziki zawracały w głowie dziewczętom, które szalały za żołnierzami jak się miasto żyło z żołnierzami, bo z 1 strony opisuje pan inne normy takie włączanie wojska do życia kulturalnego towarzyskiego miasta to trwało oczywiście dekady, ale mniej więcej po 23 zaczęto oficerów zapraszać na salony każdy dom krakowski taki poważny mieszczański miał swój salon oczywiście gości zapraszano, więc PiS zapraszano także oficerów z drugiej strony pokazuje pan też te ciemną stronę jak się pojawia wojsko no to pojawiają się np. domy publiczne i prostytucja się zaczyna się żyć jako zjawisko tak, ale właśnie tutaj e-myto jest wrażenie dlatego cytatów jest bardzo ważne interesującym stąd czy za 100 zdanie znane za mundurem Panny sznurem, ale właśnie przychodzi biedak syn Włościańskiej mieszka w koszarach bywa służba wojska mieszka w koszarach przyzwoite łóżko wikt opierunek wikt opierunek, a my wiosną i mundur elegancka, ale wiosną wiosną jednokrotnie nie miał co do garnka włożyć tu ma jednak 3 posiłki dziennie w, żegnając wojsko zabiera sobą mundur łącznie z płaszczem, który ma wielką wartość i butami, które ma jeszcze większą wartość skórzane i to są też NATO w żadnym to spowodowało nawet pewne zmiany w warstwie New na wsi galicyjskiej bowiem syn pary wciąż niski weto w mundurze zabiegał o córkę bogatego chłopaka miecza i miał szansę uzyskania bomby w mundurze o cesarski co przychodzi taki z tego lepszego świata także to miłości polskich chłopów czy druga Polaków do Galicji daje się, czego pana jedziemy z tego z tego z tego wynika, że do tego drugie pytanie mianowicie no z tymi elitami z tymi elitami co tak łatwe łatwo nie było, bo i salony mieszczańskie krakowskiej do dzisiaj do dzisiaj i salony ziemiańskie są zamknięte hermetyczne zamknięte, a to jednak owcy to nie kwestia, że to byli zaborcy nie postu owce ponadto, o czym w takim oficera można rozmawiać nie można polityce, bo jest zakaz rozmów oficera żołnierza polityce jest apolityczny o służyć cesarzowi, więc o pogodzie o rodzinę więc, żeby nie było przez specjalnie tematu, niemniej synowi oficerowie z rodzin arystokratycznych zaczęli się pojawiać w salonach arystokratycznych, ale głównie z powodów litery utylitarnych, żeby coś po prostu załatwić my natomiast z niektórzy wyżsi oficerowie w tym komendanci twierdzy no byli zasłużeni dla miasta bowiem inwestowali my służbę zdrowia wspierali straż ogniową np. czy podejmowali pewne działania, które przyniosły korzyść dla dla mieszkańców także tej 1 opinii na temat żołnierzy nie ma natomiast są to co do domów publicznych to dodajmy, że to były domy międzynarodowe, bo Towarzystwo międzynarodowe twierdza Krakowska obok żołnierzy w Galicji czy Polaków głównie Żydów i Ukraińców gości również przy niemieckich Austriaków Czechów Morawian Słoweńców Chorwatów mniejszym stopniu jest to państwo międzynarodowe w związku z tym prostytutki przyjeżdżają z całej monarchii, żeby tutaj no, żeby tutaj pewny pracować dodajmy, że ten zawód był zalegalizowany pod warunkiem, że były poddawane cotygodniowej kontroli medycznej i i policyjnej to oni nie było zabronione pisze pan tak obecność twierdze generowała także sytuacje patologiczne za nim żołnierze spożywali dość dużych ilościach gorzałką oraz piwo najczęściej cieszące się renomą Okocimskiemu będąc już podchmielony mi zaczepiali młode dziewczyny mężatki byli agresywni to irytowało mieszkańców wszędzie tam, gdzie były wielki garnizon Kraków nie był wyjątkiem rozkwitała prostytucja lokale w rynku wokół niego oferowały tego rodzaju usługi środowiska kościelne i osoby, którym to bardzo przeszkadzało protestowały przeciwko dalszej obecności twierdze protestowano też przeciwko żołnierzom kąpiącym się w Wiśle w stroju Adamowi co wywoływało powszechne zgorszenie bardzo krytyczni wobec wojska, a zwłaszcza oficerów byli socjaliści na czele z Ignacym Daszyńskim, którzy prowadzili swoją prywatną wojnę z austriackimi taryf mem skoro jesteśmy już przy Daszyńskiego to też cytat bardzo interesujące z tego, że polityka pojawia się w Pańskiej książce on pisał żołnierz, żeby to strasznie wielu miało popękane odbicia by banki liczne samobójstwa zdarzały się w armii habsburskiej austriackiej, że oczywiście na zewnątrz to bycie w mundurze przynosiło chwały honor, ale życie w wojsku wcale do przyjemnych nie należało tak oczywiście tak tak to było chodzi o poziom samo właściwość Samowi znam się jeszcze dzisiaj 1000 żołnierzy to była 3 cztero pięciokrotnie większa niż np. w armii francuskiej czy brytyjskiej, więc to dowodziło, że jednak coś nie tak Austriacy no praktykować tradycyjne formy wychowania łącznie z przemocą przemoc fizyczną to było wojsko gdzie, gdzie to przemoc praktykowano praktycznie pierwszego dnia podoficerowie zachęcani przez oficerów stąd czy np. staniemy na mrozie nago przez jakiś czas prawda to się kończą odmrożeniami to to różnego rodzaju stołki co coś co przypominam, gdyby tortury tak to, gdyby które, w których kiedyś panowie stosowali wobec chłopów czy wiesz takie, gdyby praktykowano wobec wobec żołnierzy także także te w opiniach do armii austriackiej były były podziałami Falentę i socjaliści w Przemyślu bardzo dzielnie działał Herman Lieberman w Krakowie z kolei Ignacy Daszyński i oni dużo osiągnęli poprzez swoją reprezentację polityczną w razie państwa czy parlamencie austriackim osiągnęli złagodzenie kar dalej pojawił się komisję z udziałem ludności cywilnej delegatów partyjnych, którzy w wypadku jest trudnych spraw no prowadzi negocjacje były mediatorami wreszcie zabiega również o to, żeby się pojawiać w komisjach lekarskich lekarskich i w niektórych wypadkach i się budowało także ten czynnik cywilny po 900 roku obywatelski zagościł to był to był dobry znak oprócz chodnik chciałabym zapory to jest niezwykle interesujący wybuchowy wątek, bo oczywiście to było potężne zagrożenie mieszkańcy zdawali sobie doskonale z tego zagrożenia sprawa po prostu siedzieli na beczkę prochu dosłownie wojsko chciało, żeby prochowni były jak najbliżej, a mieszkańcy miasta, żeby były jak najdalej no i nie obyło się bez katastrof tak doszło do 2 bardzo przykrych konsekwencjach wybuchu 1 to miejsca 900 dziewięćdziesiątym roku drugi 900 siedemnastym zginęli żołnierze, bo wielu rannych wśród cywili oczywiście powypadały szyby również w obiektach zabytkowych w mieście szereg domów zostało zostało zniszczonych znajdujących się w okolicy i Krakowa i miasteczka, które było Przedmieściem wtedy faktycznie miał Krakowa, czyli Podgórze prezydenci prezydent Krakowa burmistrz Podgórza wspólnie posłowie Polsce do rady państwa wystosowali protest kim skierowano protesty również do ministrów zajmujących się kwestiami wojskowymi obiecano pewną poprawę przeniesienie tych Ruchowi nowe miejsce budowa nowej prochowni wywód nowych wzorców technologicznych, ale dalej Kraków był nawet w tym roku to bardzo jednak ryzykowne, ale ciekawa reakcja ludzi tak jak w pierwszej wojny światowej to wydarzenie coś nagle ciekawego stało i my jak krzyż dorożkami ludzie piechotą podążali w tym kierunku, żeby zobaczyć co się stało pojawiło się poziom turystyka może być związana z wybuchami pierwszej wojnie to będzie też bardzo praktykowane, że powstaną biura turystyczne, które będą woziły ciekawskich w pobliżu frontu są one doskonale zarabiały tu też mamy taką właśnie ciekawe, że nieszczęście nieszczęście zawsze przyciąga powiedział pan 2 wybuchach rok 19091917 ten pierwszy wskutek uderzenia pioruna w prochowni, a ten drugi prawdopodobnie wskutek działania wysokiej temperatury tak po prostu słońce jakoś się nagrzało teren wrócę jeszcze do tego pierwszego wybuchu z roku 1909 zamieszcza pan sporo relacji prasowych z tego wydarzenia pozwolę sobie przytoczyć czas napisał tak w Krakowie wybuchła nagle o godzinie siódmej ulewnym deszczem i piorunami burza o godzinie wpół do ósmej niemal równocześnie z błyskawicą dał się słyszeć głuchy huk w każdym niemal do krakowskiej mieszkańcy odnieśli wrażenie, że piorun uderzył w ich własny dach otwierały się okna drzwi wypadały z wdziękiem szyby, zwłaszcza na górnych piętrach dopiero po półgodzinie dowiedziano się o wielkiej katastrofy, jakiej nie było nigdy w Krakowie to może jeszcze nowa reforma około godziny siódmej minuty 15 GROM znacznie donioślejsze od poprzednich wstrząsną powietrzem, wywołując reakcje nawet w aparatach telegraficznych potem pisano, że w śród ogólnej paniki huk zaczął się powtarzać i zakomunikowana telefonicznie krakowskim władzom policyjnym wojskowym straszną wiadomość, że woli Duchackiej za Podgórza nastąpił z powodu uderzenia pioruna wybuch prochowni była też relacja konduktora pociągu pospiesznego nr 70 c w kilka minut po usłyszeniu grzmotu ujrzałem nagle słup dymu, który w tej samej sprawie chwili wśród straszliwego huku przemienił się w słup ognia cały pociąg podrzucony został o kilka centymetrów w górę poczem, a dłuższy na szyny przystaną chwilę aż wreszcie ruszył w dalszą drogę łączyli pojechali pojechali dalej tak tak po tych emocjach 2 wybuchy to dużo czy mało no dużo to jest jednak ogląda wybuchów nie powinno być to znaczy, że ta technologia przestarzała tutaj i te wyobrażenia czy badania inżynierów wojskowych na postu jednak zawiodły jeszcze jedno no znieczulica wojsk austriackich, tym bardziej że takie wybuchy również były w innych miastach np. na pograniczu włoska austriackim to też to odnotowano jednak tutaj to wojsko to podoba biurokracja w związkach działały bardzo bardzo wolno i generalnie w sporach między cywilami bądź władzą samorządową wojskiem rację ma wojsko trudno, bo wojskiem wygrać trzeba też pamiętać panie profesorze pan też poświęca stosowny rozdział, że kiedy ta twierdza zaczyna powstawać w drugiej połowie lat czterdziestych dziewiętnastego wieku to Kraków jest szalenie biednym miastem z 1 strony powstanie krakowskie z drugiej strony wiosną roku czterdziestego ósmego spowodowały, że miasto pogrążyło się w takiej zapaści ekonomicznej gospodarczej im elit oczywiście tracą znaczenie mogą zdecydować o rozwoju tego miasta tak jak pan mówił o wszystkim decyduje wojsko i Kraków staje się miastem zapóźnione cywilizacyjnie stoi pan literata Władysława Bobowskiego, który w roku 1800 sześćdziesiątym pisał tak gruzy niedola Nędza panowanie niemczyzny oto Kraków albo dziennik polityczny kraju w roku 1800 sześćdziesiątym dziewiątym donosi ubogie miasto ze sterczącymi rynku ruderą Sukiennic i zaniedbane Wawelem na historycznym rynku leżały kupy śmieci chodziły krowy gołębie, a dookoła były stragany przekupek i pełno było Żydów rok 1850 jeszcze pożar miasta budowa przebiegała wolno, więc no cóż Kraków wyglądał wówczas jak wyglądał kiepsko się miał tak no był był również na co wtedy przed szczególnie zwracam uwagi, dlatego że się tolerancja na przykry zapach potu krótką pozna w środę krakowski bowiem w dalszym ciągu tak jak przez wieki wylewano wydawana na ulice urobek nocny to co było zepsuta kuchni mnie to po prostu wyrzucano śmieci fekalia tak tak ewentualnie ewentualnie tzw. starej Wisły, która była postu Bajorem ta woda nie płynęła z czekiem ściekiem postu z jakimi tam tam tam wprowadzane, zwłaszcza latem latem dlatego jest zamożniejsi mieszkańcy miasta na się w maju ewakuowali do swoich poziomej domów poza miastem, żeby odetchnąć tak bowiem, że inne powietrze inne powietrze nadal panuje względna to na tą tolerancją wczesną to szczególnie tego tego nie było widać nie było czuć tego my przekazać w pamięci Karski ich natomiast rzeczywiście to było to było w miasto miasto Bang Bang Bang notowane po tych powstaniach opowieści ludów brakowało brakowało środków pół wieku później to zupełnie inne miasto są pożar spowodował ten skutek po obu największych jak miasta całe Śródmieście wpłynęło i obrotowy 18058850 latach 1000 pięćdziesiątego roku odbudowa trwała kilkadziesiąt lat poszczególnych obiektów, ale już wtedy wprowadzano zamiast zamiast drewnianych domów domy murowane zamiast gontów bogom był wtedy powszechnym powszechnym składnikiem zabudowy wprowadzają blachę dachówkę, czyli już odporne na na pożar w jakimś tam stopniu to były to były nakazał wariackie Austriacy wkroczyli, żeby tak to było prawda para to Kraków w czasie pożaru nie miał tzw. sikawek zielono jeszcze zapytam, bo pisze pan tak tym co wyróżniało krakowską twierdza to była austriacka technika nasadzeń roślinności można wręcz powiedzieć, że było to przedsięwzięcie ekologiczne ze współczesnego punktu widzenia Austriacy Dwali przestrzeń sadzili drzewa krzewy jednak nie ze względu na potrzeby ochrony środowiska Przyrodniczego, ale dlatego, że chcieli chronić obiekty militarne, ale głosy wielką korzyścią dla miasta po dziś dzień tak tak oczywiście do dzisiejszego mieszkańcy Krakowa o dobrze wspominają, jaki był cel mianowicie to obiektywny kamienne wapienne betonowe żelbetonowe strzelnicę forty trzeba było zabezpieczyć w związku z tym próbowano tak budować, żeby kraju praw zielony krajobraz zbiegał się z tymi obiektami czy obok tego obiektu po 1 budowano czy szaloną krzewy drzewa także z daleka jak w 10 Gromad 15 km Eco proponowano patrzeć na Kraków nie było widać tych obiektów fortecznych one były po prostu zamaskowane pan prowadzono barwy ochronne też coś zupełnie nowego już tu są wojną barwy ochronne tak, żeby dom utrudnić przeciwnikowi wojskom rosyjskim lokalizację lokalizację rozumiem, że część tej roślinności, którą możemy dzisiaj w Krakowie zobaczyć na pamięta czasy austriackie tak np. no jak przepiękna aleja 3maja, które znajduje się między parkiem Jordana Błoniami Błoniami warto często turyści tamtędy przechodzą to są to są drzewa nasadzone przez Austriaków syna aleja Waszyngtona, która prowadzi Salwatora takiego nowego osiedla budynków urzędniczych w pierwszą wojnę na kopiec Kościuszki posadzić Austriacy także także zieleń tu był sensowny pomysł i bardzo cieszymy z tego jeszcze raz powtarza o Wawel muszę zapytać koniecznie oczywiście wojsko natychmiast zajęło wzgórze wawelskie tam się rozgościły na potęgę, ale też przez cały okres bycia Krakowa twierdzą trwały zabiegi mieszkańców tego miasta, żeby odzyskać wzgórza na dla dla miasta dla jego mieszkańców im zachowywano też niezwykle sprytnie bo kiedy pojawi się taki projekt, żeby cały Wawel wraz z katedrą zamknąć dla ludności cywilnej to naprawdę bardzo sprytne prezydent miasta zaproponował przekazanie wawelskiego zamku na rezydencję cesarską i wygrali tak to był projekt prezydent Mikołaj Linkiewicz jeden z 3 najwybitniejszych prezydentów może po do dzisiaj obok Juliusza Leo twórcy wielkiego Krakowa i oczywiście tego pierwszego Dietla Zyblikiewicza właśnie to jego autorski pomysł MON rozważa różne możliwości na drodze prawnej sporu sądowego, ale zrozumiał, że w spór sądowy przegra za pomocą siły czy też za pomocą różnych zabiegów poziom lobbystyczne, czyli kupowania przychylności Austriaków niczego nie uzyska w związku z tym najjaśniejszy panie ofiarowuje my ci zresztą to miał i da rezydencje, a jednocześnie, gdyby pan tak pomyślał, żeby w tej części rezydencji wydzielić fragment na muzeum narodowe na pamiątki narodowe polskie archiwum narodowe na bibliotekę dobry był ładny gest ładny gest i ponieważ dzisiejszy pan 800 osiemdziesiątym roku postanowił również odwiedzić na ulicy Floriańskiej mistrza Jana Jana Matejkę do to widać tego, że to był już wtedy ceniony cenione ocenia artysta i namalował wkrótce ten rok 8086 roku w stulecie Wiktorii wiedeńskiej namalował czynnego obraz bitwa pod Wiedniem, który został nasi czemu panu zaproponowany przez rząd na chwilę do Wiednia później wrócił do Krakowa na Wawel cesarz wtedy wyraził zgodę, żeby obraz ulokować na Wawelu zapyta początek początek kolekcji wawelskiej, ale wojsko jak wspominaliśmy sprawa była trudna trzeba było się woli płacić, choć decyzja cesarza była jednoznaczna Wawel ma być rezydencja dopiero 800 piątym roku udało się przyjąć Wawel jako rezydencję, a 800 jedenastym roku ostatni żołnierz austriacki opuścił Wawel, ale wiadomo Austriacy postawili no twarde warunki finansowe teraz bardzo dużo kosztowało odzyskanie Wawelu nas, czyli władze Galicyjskie i to nie tylko władze krakowskie np. należało wybudować nowe koszary Austriakom narząd budować to bardzo dobrze szpitale wojskowy, który dzisiaj należy do najlepszych szpitali w Krakowie prawie 3 000 000 koron trzeba było zapłacić wojsku austriackiemu za to, żeby można było przyjąć Wawel na rezydencję cesarską była zorganizowana wielka kwesta publiczna były rozmaite dodatki osób prywatnych instytucji stowarzyszeń udało się zgromadzić potrzebną kwotę tak jak pan powiedział rok 1905 Franciszek Józef wyraża zgodę na opuszczenie przez wojska austriackie Wawelu pan pisze, że cena była znacząca ale, że to był nieprawdopodobny sukces nie tylko w takim wymiarze symbolicznym, że to oznaczało początek odzyskiwania Polski, że tak przynajmniej odczytywano teraz myślimy oczywiście o tym post factum, więc wiemy co będzie za kilka lat co się wydarzy możemy to właśnie tak ujmować, ale czy w tym 1905 roku myślę o sobie no dobrze zrobiliśmy pierwszy krok tak rzeczywiście, bo my źródła z tego czasu, czyli początku, ale kolejnego stulecia, czyli wtedy wieku dwudziestego one są jednoznaczne zaczynamy pochód ku Rzeczypospolitej ku odrodzeniu państwowości i historia się rozpocznie na Wawelu ona już rozpoczęła i te wizje, które się wtedy pojawiły te wizje zagospodarowania Wawelu w tym Szymanowskiego na najbardziej może znała wizja Wyspiańskiego one zostały zrealizowane decyzja była następująca władz galicyjskiej władz Krakowa, żeby przystąpić do renowacji, która przywróci Wawel z czasów Zygmuntowskich, czyli ma być to Wawel renesansowy Wawel, kiedy był symbolem rezydencją no w dobrym momencie dziejów Korony polskiej Rzeczpospolitej naszych rozmów polityka, ale Korony polskiej ostatni etap pisze pan w ostatnich latach przed wybuchem wielkiej wojny to raczej twierdza zaczęła się sytuować w cieniu dynamicznie rozwijającego się Krakowa miasto bardzo szybko się rozwijał budowano coraz więcej obiektów mieszkalnych i usługowych na przychodzi rok 1914 wybucha pierwsza wojna światowa i jakie są dzieje, a twierdzy krakowskiej w tym czteroleciu wojennym my 900 czternastym roku wojska rosyjskie podchodzą do Krakowa zaczyna się ostrzeliwanie Fort znajdujący się na północ od pana od rynku i na wschód od od rynku, ale Rosjanie nie dysponują potężną artylerią oblężniczych np. tak jak Niemcy, którzy byli w stanie łatwo zdobyć tam czerpie czy Brukselę nie dysponują zostają odparci w grudniu w czasie 2 bitew grudniowych i wojska rosyjskie definitywnie po bitwie gorlickiej uchodzą na wschód Kraków jest już niezagrożony, niemniej Rosjanie wyobrażają sobie, że lada moment zameldują się w Budapeszcie Wiedniu Rosjanie, którzy Zalesie pod Krakowem przewidzi sobą drogowskazy, które informowały, o ile kilometrów jeszcze mają do do Wiednia grywają tematów do Budapesztu, ale okazało się to niemożliwe oczywiście nie tyle twierdza tutaj okazała się być zaporą co no dobry pomysł kontrofensywy natomiast Austriacy sztab austriacki doszedł przekonania, że tak jak w Europie, że twierdze w takim rozumie, jakie są one już nie będą przydatne na współczesnym polu walki i dlatego że wie siedemnastym roku twierdza została dzieje twierdzą stałe ostatecznie zamknięte, niemniej budowa twierdzy i obecność wojsk austriackich była czynnikiem tak pani na to wspominała dynamizuje łączącym rozwój Krakowa stąd nawet zarzuty, że pojawi się w związku z tym spekulanci, którzy na tym koniec, którzy chcieli skorzystać i Kraków w ciągu tych 50 lat pod względem poziomu życia bardzo się zbliżył do Wiednia Pragi nawet dla warszawiaków, który przyjeżdża do Krakowa mówi, że to miasto wyjątkowo drogie i wolimy wracać do siebie do Warszawy jeszcze w maju 1917 roku miasto po raz ostatni odwiert odwiedził monarcha dynastii Habsburgów był to Karol pierwszy Habsburg nie sporządził zbyt długo jak wiemy październik roku 1918 rozbroił ono garnizon austriacki i potem te wszystkie obiekty przejęło wojsko polskie, ale rozumiem to obiekt już nie spełniały swojej roli nie spełniały już jako twierdza to znaczy nie był już tam nie przewidywano armat karabinów natomiast spełniały funkcje wojskowe w rozumieniu usługowym to znaczy tam lokowano lokowano we magazyny dla wojska niektóre obiekty przekazano jako hotele dla oficerów czy też koszary, a później sprzedawano cywilom dzisiaj np. tam są magazyny z winem, a układ, ale pisze pan też o tym, że wielu obiektów jeszcze czeka na swoich gospodarzy na zagospodarowania tak, bo jednak jak pani czytała tego obiektu bardzo bardzo dużą część już została zniszczona czy siłami natury czy siła człowieka, ale część pozostała i w tej chwili miasto szuka pomysłów na zagospodarowanie kolejnych obiektów my czekamy czekamy jeszcze na koniec, jaka jest pamięć o tym czasie twierdze w Krakowie pamięć jest poziomy intensywna i ciepła i ciepła że, że ty dzięki dzięki tej twierdzy Kraków zyskał jednak coś, że więcej zyskał stracił oczywiście te stracił natomiast też zyska jest jak z tego bilansu wynikało co dla krakowian, bo bardzo ważne, że jednak, że jednak więcej zyskał ulice nowe linie kolejowe i tak itd. ta ta zabudowa przemysł, który się też dla rozwijać metalowej cała dzielnica taka wojskowa, która powstała w rejonie dzisiejszego cmentarza Rakowickiego ponadto dziś jest to miejsce spacerowe jest to miejsce spacerowe przyjeżdżają turyści z całego świata nawet ostatnio można było zobaczyć turystów krajów zatoki Perskiej czy byli również tam my turyści z Kataru być może tak, ale na pewno w Emiratów arabskich Arabii Saudyjskiej podatnik jest coś fascynującego ogląda stare obiekty austriackiej potężnego imperium Habsburgów, o których coś wiedzą i i także turystów zagranicznych jest coraz więcej jest też, jakby dodatkowa atrakcja właśnie tego rodzaju prof. Andrzej Chwalba historyk Uniwersytet Jagielloński był moim państwa gościem panie profesorze bardzo dziękuję za rozmowę, a rozmawialiśmy o książce pana prof. Festung Krakau Kraków w cieniu twierdza dziękuję dziękuję uprzejmie dziękuję bardzo, państwu dziękuję za wspólnie spędzony czas oczywiście zapraszam na audycję sprawy różne już za tydzień w każdą niedzielę tuż po dziewiętnastej, a teraz życie już dobrego wieczoru do usłyszenia Zwiń «

Festung Krakau. O tym, jak Kraków na kilkadziesiąt lat stał się twierdzą

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 12:00

Najnowsze Podcasty

"Raj dla przyrodników". Na Madagaskarze, wyspie wielkości Francji, jest więcej gatunków płazów i gadów niż w całej Europie

Fotowoltaika w firmie. Czy to się opłaca?

Potencjalne zarzewia kolejnych konfliktów - Tajwan i Himalaje [Świat w 2023]

Po co Homer pomiędzy nicością a nicością

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL