Gwiazdorzy kina w II RP. Jak potoczyły się ich losy po wybuchu II wojny światowej?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dobry wieczór we wtorek 17stycznia mamy zatem czas na historię Polski, a ta dzisiaj będzie opowiedziana w sposób niezwykle oryginalnej ciekawy oto bowiem wpadła mi rękę książka Marka Kellera amanci drugiej Rzeczypospolitej początkowo sądziłem, że to coś jedynie dla miłośników historii kina potem, że może jednak warto przeczytać lżejszą książkę taką trochę wakacyjną, a ponieważ miałem krótkie wakacje wziąłem się do lektury i okazało się że, poznając losy 12 Rozwiń » amantów polskiego kina poznaje też jakże pogmatwane dzieje naszego kraju jak trudno jest oceniać niektóre postaci, gdy nie znamy wszystkich okoliczności jakich podejmowali swoje decyzje taki Włodzimierz Łoziński, gdyby ktoś dowiedział się jedynie, że walczył w czasie drugiej wojny światowej w szeregach ukraińskiej czternastej dywizji Grenadierów Waffen-SS słynnej SS-Galizien to z pewnością byłby oburzony taką haniebną kolaborację, ale jak się dowiemy, w jakich okolicznościach się tam z nas były więzień Auschwitz to chyba trzeba zmienić opinię wrócę do tej niezwykłej historii głównej części audycji w każdym razie jestem przekonany, że ta książka to bardzo ciekawa oferta dla tych, którzy chcą poznawać nasze dzieje, ale przy pomocy innych narzędzi niż klasyczny podręcznik do historii bardzo się cieszę, że autor pan Marek Keller już za chwilę do nas dołączy i poprowadzi nas przez losy aktorów amantów, ale też przez burzliwe dzieje Rzeczypospolitej zaprasza Maciej Zakrocki przedstawia jest już z nami finansowane gość pan Marek tele pisarz autor książki amanci drugi Rzeczypospolitej dobry wieczór dobry wieczór najpierw może tak ogólnie, żeby trochę słuchaczy wprowadzić w naszą rozmowę pan dokonał takiego podziału w tej książce na swoich bohaterów na amantów dojrzałych klasycznych nowoczesnych jaka, jakie były kryteria tego podziału przede wszystkim to było kryterium chronologiczne, ponieważ ci amanci dojrzali to byli często artyści obecni właściwie od samych początków kina Kinematograf jak np. Junosza Stępowski bądź też artyści, którzy debiutowali w wieku 40 lecie właśnie w tym wieku dojrzałem takim przykładem jest z kolei Franciszek Broniewicz i tutaj kolejni z kolei liczy ja mam ci klasyczni to byli tacy, którzy najpierw występowali w kinie niemy później zmniejszy lub większym powodzeniem także w kinie dźwiękowym tutaj takimi sztandarowymi postaciami są niewątpliwie Aleksander Żabczyński też Adam brodzisz Mieczysław Cybulski ostatnia grupa to z kolei amanci nowocześnie, czyli tacy, którzy debiutowali z większości przynajmniej już w kinie dźwiękowym też mieli śpiewać mieli tańczyć wymagało już od innych umiejętności takimi artystami są z kolei Zbigniew Rakowiecki też Witold Zacharewicz, więc tutaj ten podział był właściwie chronologiczne, ale też ma swoje uzasadnienie jeśli chodzi o tym, który rodzaj gry czy ten właśnie kunszt aktorski to jeszcze zapytam, bo takie mamy też czasy będzie część o no właśnie mówimy amanci w przypadku kobiet to matki myślę tutaj też nieraz mówiono sam fatalny jest też jakiś plan żeby, żeby taka książka powstała może w przyszłości, ale na razie to są jeszcze tylko plany zobaczymy może może w przyszłym roku, bo też myślę o takich osobach właśnie amant kach takimi postaciami są chociażby Maria Malicka Maria Gorczyńska Jadwiga Smosarska też na Benita, której poświęciłem osobną całą publikację myślę, że też zasługują one na przypomnienie w no i ostatnie pytanie nazwijmy to takie metodologiczne w wielu rozdział Łach w opisach postaci pojawia się takie określenie w przy pensjonacie Arki był zafascynowany tymi elementami to to jak należy dzisiaj rozumieć taki termin to myślę takie uczennice uczennice szkoły młode dziewczęta też właśnie warto wspomnieć, że ona już w tych czasach przedwojennych tworzyły fan kluby wymieniały się informacjami walczyła autografy myślę, że właśnie tak możemy te fanki fanki można też powiedzieć, bo wiadomo, że wśród tych pensjonariuszy było mnóstwo wielbicielek przedwojennego kina młode dziewczęta zafascynowany tym światem no dobrze, a teraz ja nie wiem oczywiście zawsze, kiedy książka jest podstawą do audycji to zawsze mówię do słuchaczy przede wszystkim, że trzeba panią oś ciąć nie jest celem audycji, aby ją opowiedzieć jak z 1 strony sobie dokonałem jakiegoś swojego wyboru, ale chciałbym zacząć tak jak pan zaczął książkę, czyli od Kazimierza i noszy Stępowski, bo wydaje się, że rzeczywiście to jest jedno też chyba najbardziej znanych postaci tego kina okresu międzywojennego, ale też w tej jego historii szczególnie mam tutaj na myśli oczywiście koniec jego historii w na coś takiego niezwykłego, że to właśnie amant tak człowiek, który wydawał ci by się mogło no mógł ułożyć sobie życie z jakąś osobą w miarę łatwo skoro był rozpoznawanym lubiany i no właśnie amantem tam w tamtym czasie po i po kilku romansach po kilku związkach wiąże się z osobą, która jak sam pan pisze czy 20 lat będzie stopniowo doprowadzała go do zguby daj się, że to warto warto przywołać trochę tę historię, bo rzeczywiście również ten ten ten wspomniany finał i okoliczności no coś nam opowiadają w ogóle o nie tylko tej postaci nie tylko tej pani i nie nie, ale też o o tym trudnym okresie dla aktorów, o których pan pisze czasu drugiej wojny światowej wraz może tak ważny chętnie opowiem też więcej, bo tutaj i ta historia sprowadza się sprowadzić do tego, że Kazimierz Junosza Stępowski wybitny aktor teatralny filmowy związał się z śpiewaczka niektórzy mówią, że nawet pracownicą takiego klubu karcianego podrzędnego, ale generalnie niespełnioną artystką Jadwigą Galewska z domu Kos z równą i ona chciała bardzo być artystką gwiazdą i ten związek miał jej pomóc o nazwie oczywiście tam była też miłość jego strony z jej strony, ale generalnie obydwoje mieli taki cykl wyjazdów takie tournée, w którym ona występowała jego boku ona dosyć marna aktorka niezbyt dobra piosenkarka śpiewaczka on wybitny artysta wyruszyli razem niedługo po ślubie trasę na Jana była właściwa wyśmiewana, bo nie miała talentu i nie umiała jakoś porwać publiczności i pod wpływem tego artystycznego niespełnienia zaczęła coraz częściej sięgać po morfinę, że też była dosyć chorowite co temu film dosyć łatwo dostawała pod wpływem tego nałogu zupełnie jak małżeństwo zaczęło się delikatnie mówiąc rozpad dać już właściwie po kilku latach małżeństwa ze sobą, jeżeli jako małżeństwo tylko po prostu mieszkali i w czasie, ale cały czas byli razem i unoszą na swój sposób ją kochał w czasie wojny w czasie okupacji ona w poszukiwaniu narkotyków, który jak wiemy, bo wtedy trudno dostępne ogłosiła cały dom właściwie sprzedawała wszystko w mieszkaniu jak leci, po czym zaczęła, chcąc właśnie kolejną dawkę morfiny pozyskać zaczęła donosić donosić na gestapo w słup da się na gestapo różnych artystach zaczęła współpracować z gestapo przyszło polskie państwo podziemne wydać wyrok i kiedy padły strzały Junosza zasłonił ją swoim ciałem w taki filmowy dosyć sposób on zginął, ratując te właśnie skazano na śmierć Murphy niskie ona zresztą po pół roku też została zlikwidowana przez polskie państwo podziemne, ale nie jest to jest tragiczny finał zresztą Tapie ta historia została też ujęte w takim filmie oszołomienie co prawda pod zmienionymi nazwiskami, ale została przybliżona myślę że, toteż jest ciekawe świadectwo właśnie tego, że człowiek może być wybitnym artystą jako czuł jako człowiek właśnie może być kruchy i IT jego relacja też pokazuje właśnie to, że i nasza wybitny aktor aktor wielkim dorobkiem potrafił na scenach, bo występował w teatrze komedia jawnym teatrze kontrolowanym przez okupanta niemieckiego za kulisami płakać, że Jaga się na czyta żona się narkotyzuje, że ona ogłosiła całe domy rząd nie wie co robić no i to pokazuje właśnie, że i Jonasza to postać tragiczna dramatyczna też te jego próba rehabilitacji po śmierci do dziś właściwie nie została całkowicie i spełniona on nie został właściwie rehabilitowany tylko pojawiają się też sprzeczne opowieści bo kiedy była raz zasiąść 200 śmierci to pojawiały się plotki, że zginął za kolaborację, a dopiero z czasem zaczęto coraz bardziej mówić o tym, że to nieprawda, że on był przyzwoitym człowiekiem, który po prostu bardzo kochał swoją żonę to przy okazji, bo to też jest warto może coś co warto przybliżyć właśnie pan używa w kilku przypadkach zresztą tego terminu, że występował ten czy inny bohater książki w teatrach jawnych to jest rozumiem taki termin dość by w obowiązujący, który właśnie wskazuje na pracy w teatrach, które były do pan być pod kontrolą niemiecką i jak to wyglądało, bo tych tych postaci jest kilka w sumie akurat się do tego wątku ja przynajmniej nie nie natrafiłem pan odnosi właśnie w jakim stopniu ta obecność niektórych osób w tych teatrach jawnych rzutowała potem na ich życie oczywiście na tych, którzy wojnę wojnę przeżyli m.in. wpisze pan, że inny bohater Olek po szpiegowski też grał w teatrach jawnych, ale np. Adam właśnie brodzisz w takich teatrach nie grał oczywiście była kwestia, która dzieliła środowisko artystyczne może zacznę od tego wyróżnienia teatr jawne dlaczego, dlaczego jawne, ponieważ Niemcy na pewnym etapie okupacji dopuścili istnienie teatrów w Polsce co prawda pod pewnymi warunkami pod kontrolą dosyć silną zresztą cenzury niemieckiej, ale w języku polskim dla polskiej publiczności też zdarzały się polskie spektakle polskich twórców jak np. moralność pani Dulskiej różne pokazywane były te spektakle i w tych teatrach reżyserowane zresztą przez polskich reżyserów, więc to reprezentujesz grali tam wybitni artyści trzeba pamiętać nasze Stępkowski Maria Malicka Zbigniew Rakowiecki to byli tam występowała naprawdę elita artystyczna, więc ani się godzili na pewne ograniczenia, a jednocześnie starali się przemycać w jakiejś formie ten Polski polskie słowo polską kulturę np. wystawiono adaptację Krakowiaków górali pod nazwą sen nocy lipcowej, bo cenzura nie dopuściła tytułu Krakowiak górale tam faktycznie te tańce ludowe były obecne, ale jednak było to pod kontrolą okupanta dlatego część środowiska artystycznego potępiała tych aktorów twierdziła, że trzeba te sceny bojkotować, że trzeba odmawiać, że najwyżej można w kawiarniach coś pokazywać się albo po prostu generować albo szukać innych zawodów, ale nie występować w tym, że teatrach jawnych a dlaczego dlatego jawne, że istniało też tajne życie teatralne były tajne komplety były tajne grupy teatralne i w odróżnieniu od tych, które działały pod ziemię właśnie tę nazwę teatr jawne nadano tym koncesjonowanym przez okupanta sceną, ale tak jak wspomniałem ja też jestem obrońcą raczej tych teatrów, ponieważ uważam, że jednak to polskie słowo było w tym czasie potrzebne ludzie potrzebowali też w tym całym wojennym dramacie jakiejś formy odskoczni, a też ważną ważną funkcją tego teatru była zakamuflowana działalność konspiracyjna chociażby Zbigniew Rakowiecki, który występował na scenach m.in. teatru komedia, czyli jednego z głównych teatrów jawnych on był zaangażowany też działalność konspiracyjną, a Niemcy dzięki temu, że wiedzieli, że gra w tych teatrach nie podejrzewali go taką formę działalności zdobył świetne znakomity dla części artystów kamuflaż właśnie do tej podziemnej roboty, że tak powiem, ale jeszcze 1 element i tu wracamy do postaci Kazimierza unosi Stępkowski jego, który pokazuje, że nie wiem czy to jest wybór mniejszego zła takie przekleństwo w Polskiej historii, bo pisze pan o tym, że w pewnym momencie rozpoczęto werbowanie aktorów do antypolskiego filmu hejter i tam od początku już brano pod uwagę, że w roli burmistrza właśnie wystąpił nasza Stępkowski i tutaj pisze pan taką ofertę przedstawił mu będą ich głosy w kawiarni SIM w obecności reżysera Gustava ucisk jego dyrektora teatru komedia Józefa Artura Chorwata, chociaż zaproponowano mu znakomite warunki finansowe oraz bezpłatny pobyt we włoszech lub w Tyrolu Stępowski pozostawał nieugięty, kiedy straszono go więzieniem wywieszeniem przepraszam do obozu odpowiedział stanowczo kategorycznie odmawia możecie panowie robi uważać za stosowne nazywam się unoszą Stępkowski, a za udział w tym filmie po Polakowi każdy na pluć w oczy, czyli oczy, czyli w teatrach jawnych można było nawet jeśli one uważane były za państwo podziemne jednak za jakąś formę może nie kolaboracja akceptacji okupacji niemieckiej, ale jednak do pewnych granic, a tutaj trzeba wyraźnie podkreślić, że w przeciwieństwie do teatru kontrolowanego przez okupanta koncesjonowanego jednak film Hair Care to był film nawet mówiono o nim wprost Polaco żer czy najgorszy film, jaki kiedykolwiek powstał tak mówiła Elfriede Jelinek noblistka i myślę, że tutaj warto podkreślić, że jednak nie jest różnica między tym, że gra się w języku polskim dla polskiej publiczności polskiej sztuki pod pewnym KON pewną kontrolą pewną cezurą okupanta co innego grać w filmie, który pokazywał zupełnie zakłamaną wersję historii wersję zgodną z niemiecką propagandę pokazującą Polaków w roli tych złych Niemców w roli dobrych prześladowanych, więc to odwrócenie, że w rzeczywistości ta za krzewie za krzewienie było nie do przyjęcia i generalnie tutaj jest jednak dosyć spora różnica myślę między tym, żeby angażować się w jakiej formie działalność artystyczną dla Polaków i przemycać polskie akcenty patriotyczne tutaj nie dało się w tym filmie nic patriotycznego przemycić, ponieważ ten film po prostu antypolski Polaka Azure czy pokazywało Polaków jako okrutnika znęcającego się nad szykanowany mniejszością niemiecką co oczywiście było kompletną aberracją i aktorzy, którzy odmawiali do tego stopnia odmawiali, że chociażby aktor Jerzy Michalski zamówił sobie uznającego lekarza chirurgiczne złamania ręki czy nogi, żeby po prostu ten plan do Wiednia, bo to był film kręcony w Wiedniu i potem też miejscowości Chorzele na terenie Polski, ale generalnie zdjęcia głównego obywateli w Wiedniu nie chciał po prostu jechać za wszelką cenę aktorzy próbowali się wymigać oczywiście kilku zagrało m.in. Bogusław Samborski, który przyjął rolę właśnie tego burmistrza by ratować żonę Żydówkę tak sami utrzymywać oczywiście żadne Żydówkę miał, więc wydaje się wersja prawdopodobna, a niektórzy ludzie ulegli szantażowi, ale inni z kolei odmawiali myślę, że słusznie odmawiali, ponieważ to było akurat już o wiele większy grzech o wiele większy zarzut niż nie gra właśnie to jest też trochę forma rzeczywiście wyboru mniejszego zła, ale zdecydowanie znacznie znacznie znacznie mniejszym złem było ogranie w teatrach jawnych to m.in. jest wielka wartość właśnie tego, o czym pan pisze, bo takie bliższe poznanie okoliczności, w których ludzie dokonują wyborów pokazuje jak łatwo nie jest i nie powinno się być recenzentem czyichś wyborów nawet ten przykład właśnie szantażu w związku z tym, żeby uratować żonę Żydówkę pokazuje jak no jak trudne były właśnie to czasy i trudne wybory podobna zresztą sytuacja jest trochę podobna opisywana przez pana przy okazji postaci Franciszka by zbrodnie i zbrodnie Wicia po też gra w tych teatrach jawnych też odrzucił propozycję zagrania w filmie Hankę, ale jednocześnie no właśnie jest można być bohaterem ukrył pisze pan ukrywał w swoim mieszkaniu przy ulicy złotej 73 Żydówkę Rachelę Adler pomógł też swojemu ściganym przez gestapo nie sąsiadowi, a jeszcze w czerwcu czterdziestego czwartego roku pisze pan wystąpił w jawnym teatrze nowym w Warszawie, a za chwilę wybucha powstanie Jon no może nie jest jakimś żołnierzem na barykadach tak ale, ale angażuje się akcja odnajdywania dostarczania zrzutów broni dla walczących powstańców nawet już już tak to krótkie, choć przywołanie pana książki no działania zachowania pana Franciszka brodniczan właśnie pokazuje, jakie to wszystko było skomplikowane tak myślę, że tutaj nie można, jakby oceniać pewnych rzeczy powierzchownie, bo to, że ktoś grał w teatrach jawnych wcale nie oznacza, że był, jakimi zwolennikiem Niemców zwolennikiem niemieckiej kultury, tym bardziej jak wspomniałem to było polskie słowo dla polskiej publiczności Franciszek brednie to jest w ogóle fascynująca ciekawa postać ta jego postawa w czasie wojny właściwie nie grał przez długi czas teatrach jawnych i tam w czerwcu w województwie to grał tylko w kawiarniach jakiś tam kawiarnianych przedstawieniach ona dyrektorem takiego teatrzyku kawiarnianego na antresoli kabaretu właściwie, ale jeśli chodzi o teatr jawne nie występował dopiero w czerwcu czterdziestego czwartego roku faktycznie zdecydował się, ale i tak zawsze zachowywał się jak to w cudzysłowie można być jak trzeba w czasie w już powstania Warszawskiego był bardzo ciężkim stanie miał chore serce zresztą narzekał odprawie samego początku okupacji na te problemy z sercem, a mimo to właśnie dzielnie starał się jednak do ostatnich chwil życia właściwie tę działalność angażować takich historii dużo np. ty Leon umiera na zawał serca 17sierpnia, a także siedemnastym dniu powstania te ptaki też ciekawą historię Leszek pośpiech łaski Olek Leszek Ośmiałowski, który jako aktor teatrów jawnych też zaangażował się, bo stanął w obronie maltretowanego na ulicy Żyda został aresztowany przez Niemców prawdopodobnie dosyć mocno torturowany tych tortur wyszedł żywy, ale właściwie jest łamany całkowicie psychicznie bieg po ulicy krzyczał jestem trędowaty zostawcie mnie, po czym zaczął się powiesił odebrał sobie życie, więc myślę, że trzeba patrzeć na tę historię na pewno kompleksowa i badać wszystkie okoliczności też szukać jakiś ślad właśnie, jakiej działalności może ukrytej konspiracyjnej, bo i tak niejednokrotnie wspomniałem zdarzało jakiś motywacji, żeby lepiej poznać, dlaczego ktoś dokonał takich wyborów, bo samo encyklopedyczne stwierdzenie, że ktoś grał w teatrze jawnym jak to często bywa w encyklopediach nie daje tego pełnego obrazu i właśnie ta moja praca moje książki mam nadzieję taki obraz przynajmniej w takiej formie, jakiej mogę dotrzeć do pewnych informacji przybliżają no to myślę, że będzie przynajmniej chodzi o ten rodzaj wątku bardzo cenne dla słuchaczy zresztą obiecałem we wstępie do audycji, żeby trochę przybliżyć postać Włodzimierza Łozińskiego mniej może właśnie tak znanego aktora ja mówię mniej znanego dla osób, które się przeciętnie interesują kinem natomiast no właśnie znowuż to jest człowiek, który jak czytamy jest jesienią czterdziestego drugiego roku wraz z 24 kolegami z pracy aresztowany przez gestapo osadzony w więzieniu w Tarnowie stamtąd 28stycznia czterdziestego trzeciego roku przewieziono go do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie otrzymał nr 95860 był poddawany w obozie eksperymentom medycznym jednym z nich było wstrzyknięcie benzyny do gruczołu pod pachą, aby skazać go na powolną bolesną śmierć na szczęście drugi lekarz obozowy rozpoznał w nim przedwojennego aktora natychmiast podjął się operacji usunięcia trucizny no właśnie, ale co się dzieje dalej to jest nieprawdopodobne proszę okryć tak tutaj Łoziński Włodzimierz Łoziński resztą Łemko pochodzenia naprawdę Włodzimierz chadza u został uwolniony tutaj dzięki temu prawdopodobnie dzięki temu Niemcowi, który rozpozna w nim aktora, choć są różne wersje tego tej historii uwolnieniu potem Niemcy kazali musi meldować, ale on z kolei chciał odnaleźć swoją żonę czy właśnie z tą żoną tutaj są pewne niejasności trafił do Lwowa, ale wiedział, że to jest trochę, jakby droga w 1 stronę, że kiedy Niemcy odkryją jego zniknięcie to trafi z powrotem do Auschwitz już nie będziemy innego wyjścia, więc by prawdopodobnie pod wpływem jakiegoś impulsu czy raczej przymusu trafił do SS Galizien w czasie bitwy pod brodami został wzięty do niewoli przez armię czerwoną żołnierzy armii czerwonej trafił do łagrów właściwie kilku po kolei łagrów w końcu trafił gdzieś koło Irkucka tam zatrudnił się w cegielni poznał nową żonę, bo tamtą stracił kontakt z Paryża poznał kobietę zostaje drugą żoną i kiedy po 20 latach od wybuchu wojny, czyli od końca swojej artystycznej kariery chciał do Polski powrócić komunistyczne władze nie wydały zgody, twierdząc że aktor, który przed wojną był chwalony za dykcję za znakomitą polszczyzną nie zna tego polskiego języka w stopniu dostatecznym jest to historia dramatyczna człowieka zniszczonego właśnie przez 2 reżimy, bo przez reżim niemiecki reżim sowiecki oczywiście ktoś może powiedzieć właśnie propos tego powierzchownego oceniania, że SS Galizien że, że jak można w ogóle na takiego człowieka patrzę więzienia obozu Auschwitz zostaje, że jeżem SS-Galizien no to jest w ogóle była jest jest to paradoks jest to okropne przerażające teraz właściwe pokazująca też do jak różnych psychicznych od jakichś zmian czy nie wiem ważni jak psychicznych zmian co odruchów przetrwania dochodzi do jakiej jakich te odruchy przetrwania decyzje wywołują w człowieku jakich ostateczności skrajności go doprowadzają tutaj myślę, że ja właśnie w takim kontekście nie potępiający mnie oceniającym, ale pokazującym siłę złą siłę 2 reżimów właśnie w takiej formie chciałem to ująć, że to była ofiara po prostu systemów, które odbierały ludziom też myśleć człowieczeństwo jakąś odbierały zdolność nie wiem mnie więcej trudno teraz pewnie wyrazić słowami tylko ten, kto przeżył takie rzeczy jest w stanie o tym mówić to ubrać słowa dlatego też ja po prostu relacjonuje te fakty, które miały miejsce pokazuje też cytatami co ludzie sądzili co mówili jak oceniali, a staram się sam nie ferować wyroków, bo nikt z nas nie wie, jakby się w takiej sytuacji zachował wiadomo jedno, że Łoziński bardzo chciał przeżyć i robił wszystko, żeby przeżyć bo, bo widocznie kochał kochał życie chciał chciał przetrwać i to pchało go w stronę decyzji, które nie są zawsze zrozumiałe i są trudne też do pojęcia myślę tak tyle o sobie wiemy ile nas sprawdzono lekarzem tak to jest z tym z tym ocenianiem, ale w takim razie może teraz wrócimy do amanta klasycznego jak pan zakwalifikował, czyli Aleksandra Żabczyńskiego też tamże AM będę chciał tutaj w ogóle ten fragment słuchaczom przywołać książki ale, ale to za chwilę natomiast 2 słowa przypomnienia co to co za postać, ale właśnie jednocześnie z tym kontekstem, którym pan powiedział, czyli osoby no i w jakim sensie doświadczonej przez przez różne reżimy z 1 strony znakomita postać świetnie oceniany lubiany kochany aktor no a potem właśnie wojenna zawierucha bardzo aktywna aktywny jego uczestnictwo jako żołnierza w czasie w czasie wojny i no właśnie, a potem, a potem powrót do Polski, która z 1 strony mimo wszystko jakoś tam przyjmuje, ale z drugiej strony no właśnie z racji swojej kariery przedwojenne jak, a także ze względu na walkę w formacjach Zachodu zachodnich czy londyńskich byśmy powiedzieli władz prześladowany, ale za dużo powiedziałem proszę proszę samemu niczym postać nam, czyli myślę, że Aleksander Żabczyński to jest taka postać, której o tyle można dużo mówić pozytywnie mówić, że on w przeciwieństwie do innych artystów rządu oczywiście wybitnym amantem przedwojennym filmowym bożyszczem kobiet idolem publiczności chociażby w takich filmach grał jak jak sportowiec mimo woli jak chociażby manewry miłosne różne miał film ze swoim udziałem umiał śpiewać miał też zatańczyć umiał czarować i tutaj myślę tyle jesteś ciekawa ta postać właśnie w kontekście wojennym, że on nie brał udział tak jak wielu artystów w czołówkach rewiowy, które podróżowały z armią Andersa szlakiem tylko on ten szlak przeszedł z bronią w ręku, walcząc biorąc udział chociażby bitwie pod Monte Cassino, a więc to była niewątpliwie bardzo chlubna szlachetna karta z jego życiorysu, po czym powrócił do Polski właściwie nie chciał wracać, bo chciał zostać w wielkiej Brytanii, ale żona go namówiła, żeby do Polski wrócił, bo sama miała chorą matkę nie chciała ją zostawiać jej zostawiać, a tęskniła za ukochanym mężem w końcu on też tęsknił za nią, więc zdecydował się pozostać w Polsce niestety to nie było łatwe dla niego ten powrót, bo był bolesny można powiedzieć, bo nie grał już w filmach grał tylko w teatrach był obserwowany cały czas przez bezpiekę, która rozpracowywała go pod kątem współpracy właśnie z obcym wywiadem niektórzy podejrzewali brytyjskim amerykańskim i to było też życie człowieka właściwie złamanego pozbawionego tej kariery największe jego, bo rzeczywiście był amantem królem amantów można powiedzieć występował chociażby stale Mankiewicz równą stworzyli bardzo piękny duet, więc myślę, że tutaj też takim teamie Pani Minister tańczy grały razem z nią, więc tutaj myślę, że oczywiście przed wojną, ale po wojnie już ta kariera została zakończona grał tylko w teatrze klasycznym potem też w teatrze polskim, ale to już nie było to to już nie był ten prestiż to już nie była ta sława, której był znany wcześniej no jednak teraz właśnie będzie ten fragment, bo nie ukrywam, że on też po to w poruszył mam nadzieję, że uda mi się go do końca państwu zaprezentować z pana książki 1października 1956 roku na fali odwilży gomułkowskiej zorganizowano w sali Kongresowej Pałacu kultury nauki wielką muzyczną galę pieśni patriotycznych serce w plecaku w koncercie miały się znaleźć zarówno pieśni powstańcze i partyzanckiej przyśpiewki, jakie utwory żołnierzy armii Andersa, którzy dotychczas byli prześladowani przez komunistyczny system pierwszą część gali miały zakończyć czerwone maki na Monte Cassino utwór miał wykonywać nie kto inny jak Aleksander Żabczyński, który brał udział w walkach w czterdziestym czwartym roku do występu uwielbianego przedwojennego amanta wielkim muzycznym widowisku jednak nie doszło, a aktor Mieczysław Gajda wspominał w filmie Marka analiz już nie zapomnisz mnie Żabczyński podchodzi wolnym krokiem do mikrofonu co puszczono głową wsłuchuje się ostatnie takty wstępu, gdy orkiestra cichnie Rachoń, czyli dyrygent przez ramię spogląda na niego daje mu znak, aby zaczyna ten milczy i dalej stoi z pochyloną głową przez chwilę wyglądało to jakby wymienili spojrzenie, więc znowu orkiestra zaczyna grać wstęp, gdy Rachoń dał znak na wejście wtedy Żabczyński podniósł głowę i powiedział przepraszam nie zaśpiewam tego nie mogę mam ich wciąż przed oczami i wyszedł za kulisy speszony wzruszony niebywała tak tutaj myślę, że to pokazuje właśnie ten ból, jaki cały czas ludzie nosili w sobie ten dramat wojenny wspomnienia te bolesna rana, która nigdy nie zagoiła, bo właściwie ci ludzie, którzy wrócili do Polski wrócili do Polski komunistycznej do Polski, w której ich ideały umarły ich kariery też umarły, bo chyba tak można określić to była jakaś namiastka tak jak w przypadku rabczańskiego oczywiście też przeżyli ogromną stratę swoich bliskich swoich kolegów artystów przecież wielu z nich zginęło, a my to już nie był ten świat to tak jak inny taki wzruszający moment innej z kolei pary artystycznej Adama Brodzisza Marii, bo gdy, kiedy oni w Ameryce siedzieli pili drinki gdzieś tam palemkę w już po wojnie wiele lat po wojnie w latach siedemdziesiątych, a Maria Bogda mówiła, że nasze bardziej czuła Polką bardziej czuła się szczęśliwa, kiedy szła kanałami w czasie powstania Warszawskiego, bo wtedy była wśród swoich wsyp pieśnią patriotyczną na na ustach to też pokazuje właśnie jak ci ludzie mieli cały czas tę Polskę w sobie tę dawną przedwojenną umarło Polskę, bo już wtedy to nie był ten sam kraj był zniszczony kraj zbudowany inaczej zupełnie albo znali go, bo wrócili widzieli albo znali ze słyszenia czy jakiś zdjęć i w będąc za granicą, ale wszyscy nosili w sobie ten sam ból to samo cierpienie tą samą tęsknotę za tym co minęło co bezpowrotnie odeszła co było niegdyś ich wielkim wielkim udziałem, a skoro pan przywołał NATO to dajmy ten fragment książki Janina Maria żona Adama Brodzisza jestem taka samotna przecież nie powinna być szczęśliwa był u nas Zbyszek opowiadał wam chyba jak piękny mamy dom pływamy w basenie w ogrodzie kwitną róże można się opalać, ale i nakrywają stół obrusem, ustawiając na nim talerzy opowiadam Zbyszkowi wspaniałych Party, na które nas na początku zapraszano, gdzie siedziało się na tabory Chicka, trzymając w 1 ręce kanapkę z kawiorem, a w drugiej kieliszek szampana przez całą noc to było nie do wytrzymania, kiedy schodziłam 26sierpnia czterdziestego czwartego roku kanałami, aby przejść do Śródmieścia po tym, strasznym bombardowaniu było ciemno woda po kolana, ale ja się nie bałam szedł ze mną Adama naokoło nas chyba cała Baszta chłopcy, którzy pilnowali by nie upadła jak wyszliśmy oceni na wpół żywi czekanie na nas przy wyjściu z gorącą kawą suchymi plami płakałam ze szczęścia, a dzisiaj jestem taka samotna i to bardzo nieszczęśliwa, kiedy wrócę wróciła z Marma jak pan pisze 30czerwca 81001. roku w BZ hot Springs w stanach w wieku 766 lat też pan miały wzruszający fragment, ale to może w takim razie pana teraz poproszę jeszcze przybliżenie postaci Jerzego Mara, bo też wydaje się, że to postać, którą dopiero może oglądając jakiś film z okresu międzywojennego wiedząc, że to ten tobyśmy to nazwisko identyfikowali ale, toteż jest człowiek dość ciekawym 100 punktów za tych wątków, o których rozmawiamy wojennym życiorysie powojennym życiorysie prawda tak tutaj on właściwie był bohater bohaterem tyle bohaterem nawet też można tak powiedzieć czy 2 wojen, bo bardziej bym był zaangażowany co prawda w czasie pierwszej, ale możliwe w czasie pierwszej wojny wtedy jeszcze za młody, ale już tuż po wojnie był jednym z obrońców za obrońców Lwowa jest była ta jego karta można powiedzieć nie tyle wojenna co co bezpośrednio powojenna potem z kolei w czasie drugiej Rzeczypospolitej był amantem faktycznie był ulubieńcem czasów kina niemego, bo on właściwie w czasie kina niemego miał największą karierę największy rozkwit był tym ulubieńcem pensjonariuszek ulubieńcem publiczności, po czym w czasie, gdy to kina niemy zmieniło się kino dźwiękowe pojawił się w kinie dźwięk kariera gwałtownie osłabła i on usunął się w cień zaśpiewał role drugoplanowe też próbował swoich sił w teatrze w czasie wojny był zaangażowany tutaj też są różne wersje, bo niektórzy mówią, że był zaangażowany w działalność konspiracją faktycznie mógł taką organizację jakiejś organizacji konspiracyjnej brać udział, ale też był na celowniku polskiego podziemia, bo jednak prowadził restaurację, która podobno należała do zdarcia gdzieś tam też te różne pogłoski na jego temat krążyły, ale brał, ale przeprasza Radosława pisze zawał zawał tu walczył w szeregach związku walki zbrojnej następnie to, jeżeli krajowy pod pseudonimami konspiracyjnymi Max róg i Ars est tak właśnie do tego chciałem dość, że on wcześniej był z 1 strony na tym celownik, ale rzeczywiście w czasie powstania Warszawskiego i wcześniej działał pod pseudonimami też jak już wspomniałem tę działalność właśnie ten na pozór powiedzmy kolaboracyjne były często przykrywką właśnie do działalności konspiracyjnej dlatego też te sprzeczne sygnały sprzeczne opinie, bo jak mieliśmy z 1 strony narodowe siły zbrojne z drugiej armię krajową też wszyscy wszystkich wiedzieli wszystko umie ten przepływ informacji nie zawsze był dokładny dlatego też musiałem przed śledzić przez mecz można przemycić ca od odsiecz to co nie do końca prawdziwe jak weryfikować pewnie, ale faktycznie był jak Biden już do sedna brało udział w powstaniu warszawskim rzeczywiście wsławił się tą działalnością wtedy walczył z bronią w ręku potem trafił do do stalagu bodajże ta naraz 344 Lamsdorf dzisiejsze Łambinowice województwie Polskę Acta nawet muzeum poświęcone właśnie więźnia więźniom tego tego właśnie stalagu po powrocie zaangażował się ich działalność właśnie, a propos tych dziwnych decyzji dziwnych w cudzysłowie zaangażował się działalność milicji Obywatelskiej występował w teatrze kierowanym właśnie czy działający pod auspicjami milicji Obywatelskiej potem z kolei w teatrze Ludowym, więc nawet co ciekawe w niektórych publikacjach pracował prawdopodobnie sam utrzymywał, że nie był w armii krajowej tylko w armii ludowej w czasie komunizmu w czasach komunizmu prawdopodobnie, żeby uniknąć tego co stało się udziałem Żabczyńskiego, czyli właśnie tej inwigilacji kontroli, więc też pokaz, ale i nie uwierzyli, bo pisze pan 28maja czterdziestego siódmego roku jest marsz został zwolniony milicja Obywatelska tak, ale później mimo wszystko w książkach poświęconych teatrowi taka informacja nieprawdziwa błędna o teatrze, ale jeśli te szybko armii ludowej się pojawiała, więc widocznie nauczony tymi dramatycznymi doświadczeniami tę utraconą posadą faktycznie zaczął manipulować trochę ukrywać ten swój niewygodny tamtych czasach akowskiej epizod no właśnie pokazuje też jak nowy reżim nowy ustrój zmusza ludzi do do rzeczy, których prawdopodobnie potem się wstydzili, bo z 1 strony właśnie ukrywa prawdopodobnie chciał się tym chwalić jak wielu wtedy, a nie mógł, bo po prostu reżim na to nie pozwala bowiem jak prześladowano działaczy armii krajowej, ale też ta jego kariera do kina nie wrócił występował tylko jak wspomniałem w teatrze Ludowym była złamana już i jak i mimo tych prób jakiś ukrywania manipulowania życiorysem już tej sławy dawnej tego amanta nie odzyskał trochę podobna, choć chodzi oczywiście nie nie nie taka sama jak historia małżeństwa brodzisz, który już mówiliśmy jest historia Mieczysława Cybulskiego, a pan pisze o nim, że to był też no niezwykle barwny aktor jest niezwykle właśnie kochany sam się chwalił zresztą w wywiadach pisze pan, że codziennie dostaje ponad 20 listów od wielbicieli, a przede wszystkim od młodych zakochanych w nim pensjonariusz no i robi rzeczywiście znakomitą karierę, ale ja jak rozumiem właśnie m.in. z powodu z powodu zmian politycznych w Polsce on po po różnych perypetiach tak nos w końcu znajduje się znajduje się na emigracji w stanach Zjednoczonych i to w ogóle jest taka można powiedzieć no złamana kariera w rozumieniu aktorskim no bo właściwie już nigdy aktorstwa nie wrócił tak jeszcze zostało to klub tak w ogóle imał się różnych zawodów są takie nawet dzień zdjęcia i tutaj faktycznie pokazuje zdjęcie w książce jak on pracuje w sklepie spożywczym był też malarzem pokojowym przez pewien czas szefem sali restauracji potem właścicielem własnej restauracji gastronomia jakoś pochłonęła na emigracji, ale jego siłą też to co mu pomagało przetrwać było to, że nawet będąc aktorem w przedwojennej Polsce cały czas pracował zawodowo był związany z PKP też był przez pewien czas szoferem był mechanikiem i nigdy aktorstwo nie było jego głównym zawodem ono było dla niego taką formę myślę przyjemności odskoczni przy czym cały czas był aktywny zawodowo na innych polach i też dzięki temu chyba naj mniej boleśnie może tak powiem, chociaż dla wszystkich to było bolesne na tej emigracji odnalazł też nie był człowiekiem, jakiego syn mi mówił nie był człowiekiem, który rozmyślał specjalnie o tej przeszłości nie rozdrapywać ran, że z dnia na dzień można powiedzieć zajmował się rodziną żoną synkiem potem z kolei borykał się postępujący artretyzm mem i mimo to zachowywał pogodę ducha zachował jakąś nadzieję jakieś takie poczucie, że trzeba żyć się tak jak żyli jak się żyje, jakby pozwolić temu życiu płynąć niezależnie od okoliczności niezależnie od tego, że można w 1 chwili wszystko stracić można być kimś mieć prestiż karierę ale, że to wszystko nie jest w gruncie rzeczy ważne, że ważna sprawa ta Wola przetrwania przeżycia w każdej sytuacji to jego było takie myślę hasło i dzięki temu czy jako restaurator czy jako mechanik czy jako pracownik sklepu spożywczego jakoś sobie z tym życiem radził też nie załamywały się nie w nim jakiś takich epizodów, że zupełnie, jakby nie był w stanie funkcjonować myślę, że to jest taka gruncie rzeczy pokrzepiająca historia pokazuje, że mimo różnych przeciwności losu mema tego, że można w 1 chwili stracić wszystko można sobie jakoś życie ułożyć na nowo tak samo aktorki chociażby na emigracji Lena Żelichowska popularna przed wojną aktorka pracowała komornik uzyska na emigracji na Benita, której pisałem była szefową pokojówek motelu, więc to były ogromne degradację w takim dla artysty przynajmniej w artystycznym spojrzeniu, ale jakoś ci ludzie sobie radzili Mieczysław Cybulski jest tego chyba najlepszy moim zdaniem przykłady jeśli chodzi przez tę książkę to radzili sobie aczkolwiek, aczkolwiek to zawsze trochę zastanawia prawda, że ktoś, kto był na świecznik ktoś był uwielbiany no rozumiem, że też dobrej sytuacji finansowej, bo właśnie pan o tym wprost pisze, ale to może przy okazji wyjaśnijmy inny rozumiem, że te największe gwiazdy to byli ludzie bardzo zamożni nie wiem czy właśnie Mieczysław Cybulski zdąży również być zamożny z punktu widzenia właśnie tej sławy akt aktorskiej, ale kiedy, kiedy się pojawia tam ten wątek emigracji i pytania, dlaczego nie wrócił nigdy, choć jak je Eli tęsknił za Warszawą to m.in. podział, że taki wyjazd postu jest za drogi rzekł na to nie stać na, pomijając oczywiście niechęć do komunistycznych władz w Polsce tak tutaj też trudno podawać konkretne stawki, bo jak wiemy wtedy też te przeliczniki były inne trzeba by ta pewnie dokładnie przeanalizować oczywiście ci najważniejsi najwyższe artyści mogli mieć np. własne domy chociażby w Radziszowie wybudowali się jeszcze przed wojną ale, toteż chyba nie zawsze były takie stawki jakieś oszałamiające, że jednak na tle chociażby gwiazd Hollywood, które mieszkały w willach my aż takich jak sądzę wielkich bogatych gwiazd żyjących z aktorstwa na takim poziomie hali łódzkim nie mieliśmy te stawki było oczywiście mniejsze myślę znacznie mniejsze, chociaż nie chcę tutaj wprowadzać w błąd, jakie konkretnie to były kwoty, ale oczywiście po wojnie ta zmiana była bardzo widoczne dla najbardziej jaskrawa dla mnie historia, aczkolwiek nie Macka, ale raczej 1 historia kobiety, której pisałem wcześniej inny Bennie ty to dla nawet po jej zdjęciach po jej zbiorach można zauważyć, że to nie był ten poziom, który reprezentowała przed wojną na tych powojennych zdjęciach myślę, że Cybulski czy inni artyści tak samo, ale też nie każdy z nich myślę poszedł tak zabrzmi górnolotnie robił dla pieniędzy, bo to byli ludzie przede wszystkim będący artystami często całą duszą artystami to też może trochę, zataczając koło pchało ich do tego, żeby występować też w czasie wojny w teatrach jawnych, bo artysty artystą aktorem było myślę trochę z tancerzem, że on po 23 latach nie grania pewne umiejętności zatraca pewnych umiejętności nie pielęgnuje, a oni po prostu chcieli chcieli grać chcieli występować dlatego też nawet nie mieli propozycji filmowych po wojnie próbowali gdzieś w jakimś teatrze o te sceny zahaczyć w jakiejkolwiek formie i myślę, że to jest ważniejsze niż ta sytuacja finansowa może dlatego oni też mimo wszystko odnajdywali nawet tej w cudzysłowie biedzie, bo to może nie była jakaś się dysk, mijając bieda, bo jednak tak jak wspomnieliśmy Cybulski miał własną restaurację, ale rzeczywiście nie był to ten poziom, ale nie było też priorytety myślę tak można spuentować no widzisz już zupełne zupełną płytę poproszę pana, przywołując na krótko postać Zbigniewa Rzymu, choć skierowana, a to między wydać tego, bo wydaje się, że wszystkie postaci, do których zdążyliśmy powiedzieć, a choć właśnie to przecież nie nie było celem i w ogóle ich i kariera szczegóły to można znaleźć w książce ale, ale jawił się już taki obraz ludzi trochę właśnie za plony, których życie się z zaplątał w okoliczności, w jakich żyli prawda, ale że dziś w sumie te postaci dość pozytywnie chyba nam się tutaj ujawniły czy w takim razie Niewiem, żeby nie nie zostawić wrażenia, że to były osoby o jedynie szlachetnych cechach to to ja nie wiem, ale można powiedzieć, że dzień Buchowski nie zasługuje na na taką opinię między nimi, dlatego że był w jego życiu no poważny problem, a więc oskarżenie gwałt na nieletni tak rzeczywiście Andrzej Karasiewicz, czyli Zbigniew Rzymkowski zresztą major przed rozpoczęciem kariery aktorskiej faktycznie tej sławy swojej nadużył przyszła do niego pensjonarki z prośbą o autograf piętnastoletnia podobno niektórzy mówili potem, że córka policjanta co jeszcze prawdopodobnie przyspieszyło rozwój wydarzeń negatywnych dla rzecz jasna Rzymowskiego, bo to wyszło szybko na jaw, że ona przyszła po autograf wróciła jak się okazało po kilku miesiącach ciąży została wykorzystana seksualnie przez Andrzeja Karewicz, a on został skazany nie był to duży wyrok był dosyć niski i kilkuletnie jest 52 czy 55 chyba letni wyrok mam ma oczywiście w prawo 3007. roku wybuchła wojna, więc nie wiem czy skorzystał z okazji i uciekł czy też objęła go w jakiej formie amnestia, ale rozpoczął po wojnie nowe życie w nowym Sączu podobno pracował jako nauczyciele tego nie udało się na 100% weryfikować gdzieś tam próbował zapewne odpokutować ten swój powiedzmy grzech, ale faktycznie taki najem taki taką sytuację miał w swoim życiorysie nawet tłumaczył się przed sądem co też pokazuje szowinistyczne takie podejście tamtych czasów seksistowskie może nawet, że to nie jego wina, że swoją urodą ściąga na siebie urok dziewcząt czy czy właśnie te dziewczęta, które przychodziły do niego oczywiście to jest podłe z jego strony, że tak się tłumaczył godne potępienia, ale też pokazuje właśnie te ciemną stronę, że jest byli artyści, którzy po prostu sława nadużywali, którzy też może, dlatego że on nie był artystą ani teatralnym ani artystą z takim background dem artystycznym tylko po prostu majorem, któremu ze względu na fotograficzną ta aktorska kariera się powiedzmy w cudzysłowie przytrafiła ale, toteż pokazuje to oczywiście był skandal w kręgach żołnierskiej skandal w kręgach artystycznych jego wykluczona oczywiście poza w Polskiej armii już ostatecznie po po tym, skandalu, ale pokazuje właśnie tą ciemną też stronę sławy to, że ludzie korzystali podle z tego, że byli znani byli sławni pamięci drugiej Rzeczypospolitej warto poznać te postaci w świetle się, ale też i te bardziej skomplikowane, gdzie i w życiorysach się pojawia zarówno pojawiają rzeczy rzeczy szlachetne może i może mniej to wszystko w książce Marka Kellera, który był gościem dzisiejszej audycji bardzo panu dziękuję za za rozmowę o pokazanie jak można historii Polski opowiadać przy pomocy trochę innych narzędzi niż to jakich przywykliśmy, ucząc się historii bardzo dziękuję za rozmowę również bardzo dziękuję podziękowania też Małgorzaty Wólczyńskiej, która audycji wydawała dla Pascala Fuksa, który ją realizował Maciej Zakrocki dobrej nocy słyszymy się jutro o tej samej porze Zwiń «

Gwiazdorzy kina w II RP. Jak potoczyły się ich losy po wybuchu II wojny światowej?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 00:00

Najnowsze Podcasty

Jak dbać o swój orgazm?

Emocje po obejrzeniu "Zielonej Granicy"

Marsz Miliona Serc. ''Walczymy o Polskę, w której bez problemów będzie można spełniać marzenia"

Marsze równości, filmy i festiwale powinny mieć wpływ na politykę i prawo

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL