Polska historia nie jest wyjątkowa. "Rewolucje stałym elementem XIX-w. krajobrazu regionu” [160. rocznica powstania styczniowego]

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

taka świat podgląd Agnieszka Lichnerowicz serdecznie zapraszamy państwa na świat podgląd, który zaczniemy od nadchodzącej rocznicy 22stycznia, więc dokładnie to rocznica będzie za 2 dni 22stycznia 1800 sześćdziesiątego trzeciego roku rozpoczęło się powstanie styczniowe największy najdłuższe dziewiętnastowieczne powstanie zginęło kilkadziesiąt 30 000 może osób konsekwencje były szerokie i tragiczne, ale nie tylko będziemy m.in. o tym teraz rozmawiać z dr. Piotrem Rozwiń » Kuligowski dzień dobrem dzień dobry dr Kuligowski jest związany jest naukowcem Instytutu historii Polskiej Akademii Nauk jest też redaktorem czasopisma naukowego praktyka teoretyczna i autorem m.in. książki tu w kontekście naszej rozmowy szczególnie wymienia radykałowie po listopadowych i nowoczesna Galaktyka pojęć generalnie specjalistą od dziewiętnastego wieku w Polsce i Europie, ale też wydaje się ciekawe w kontekście naszej rozmowy czy jakość ważne historii intelektualnej pozwalamy sobie zacząć tak może szkolenie ale by przypomnieć słuchaczom słuchaczom, ale w zasadzie, dlaczego powstanie ostatecznie wybuchła to znaczy też, nawiązując do tych dyskusji, które mamy przy okazji powstań cały czas czy liderzy wierzyli, że mogą zwyciężyć, kiedy pytam, dlaczego to ten ogólnych powód jest oczywisty, czyli to władza czas walka o niepodległość walka z rosyjską władzą, ale byli też przecież biali, którzy uważali, że w ramach tego rosyjskiego imperium można rozwijać swoje narodowe kulturowe i ekonomiczne zdolności niekoniecznie, iż na powstania tak ogólnym celem oczywiście było odzyskanie niepodległości natomiast tutaj robi się bardzo ciekawie jeśli spojrzymy rzeczywiście na takim mikro poziomie Otóż powstanie wybuchło na fali w 1 strony społecznych emocji gigantycznych społecznych emocji, a lat początku lat sześćdziesiątych które, zwłaszcza manifestowały na ulicach Warszawy, która była, a zdominowana przez rodzaj takiego patriotycznego uniesienia określanego również mianem rewolucji moralnej w drugiej natomiast strony powstanie jego wybuch, w czym w tym w styczniu 1800 sześćdziesiątego trzeciego roku był efektem wielu błędnych kalkulacji jak również pechowych okoliczności jeśli chodzi o te społeczne emocje, o których wspomniałem należy pamiętać, że początek lat sześćdziesiątych to są przede wszystkim czasy ogromnej sławy Giuseppe Garibaldi Emmy lidera włoskiego ruchu zjednoczeniowego nie podlega się niepodległościowego popularność tej postaci manifestowała się nawet na poziomie mody mody na noszenie bród takich właśnie stylizacji na Garibaldiego, a jego działalność jego zwycięstwa budziły entuzjazm warto również pamiętać o tym, że region międzynarodowy, który jest formowano wówczas we włoszech na jego czele stał Ludwik Mierosławski, czyli pierwszy dyktator powstania styczniowego powstanie styczniowe jak wspomniałem wyrosło na bazie owej patriotycznej emocji to jest demonstracji tzw. Stronnictwa ruchu ruchu, czyli właśnie tego Stronnictwa, które ostatecznie, a krystalizować się w formie obozu czerwonych, którzy doprowadzili już bezpośrednio do wybuchu powstania tutaj byśmy taką interesującą sytuację, że po krwawych manifestacjach, zwłaszcza z lutego 1800 sześćdziesiątego pierwszego roku władze przyjęły część postulatów ulice, jakby napędziło tę emocję, a demonstrantów emocję emocję patriotyczne zarazem historycy tacy jak np. Stefan Kieniewicz oceniają, że fatalną decyzją było wejście do rządu Aleksandra wielopolskiego, czyli takiego symbolu pozwalali mu ugody i oczywiście inspiratora Branki, która bezpośrednio doprowadziła do wybuchu powstania, jako że wiele Polski od odebrał temu społeczeństwu przepełnione tam przepełnione, bo takiemu oskarżonemu z tych patriotycznych emocjach odebrał nadzieję na takie dalej idące dalej idące koncesje, których wówczas oczekiwano, a zarazem komunikował się w sposób dość apodyktyczny był pozbawiony na był pozbawiony słuchu społecznego i nie nie czyta, jakby owych emocji to jest Arte pechowe okoliczności, a pechowe okoliczności, a tak, jakby też wracając do tego pytania liderzy wierzyli, że mogą zwyciężyć, ale wyobrażali sobie początek powstania w inny sposób tutaj przechodzimy do owych pechowych okoliczności tak to znaczy powstanie miało wybuchnąć wedle planów dopiero późną wiosną 1800 sześćdziesiątego trzeciego roku, dlatego że styczeń jest fatalnym momentem na rozpoczynanie walki partyzanckiej i tutaj wystąpił taki wystąpiła właśnie na z w powiązaniu z ową w ową bramką taka trudna sytuacja Otóż wiedziano, że bramka obejmie tych, którzy byli uznawani za politycznie niebezpiecznych czy politycznie podejrzanych ostatecznie plany zakładały wcielenie do rosyjskiej armii około 12 00012 000 osób i teraz zastanawiano się liderzy powstania zastanawiali się przyszłego powstania liderzy ruchu zastanawiali się w jaki sposób na to odpowiedzieć czy np. sprzeciwić się zbrojnie wyłącznie tym aktom tym aktom Branki tym aktem powodu poboru do wojska czy jednak dokonać takiego ogólnego czy przyspieszyć wybuch powstania zdawano sobie również sprawę, że bramka jeśli odniesie sukces w 0101. jakby im parcie Branka rzeczywiście sukces odniosła wiele osób udało się wcielić do armii co stopniowo doprowadzi ona do całkowitej dekompozycji dekompozycji ruchu dekompozycji struktury do dekonspiracji aresztowań osób działających w spiskach stąd też taka zapowiedź mówiąca o tym, że początek Branki doprowadzi do powstania to było również sygnał dla osób zaangażowanych w 2 także, jakby do tej, a do tej bramki nie dojdzie czy jakby że ta bramka zostanie przerwana i też to powstające państwo podziemne, które liderzy tego ruchu starali się starali się stworzyć ono w miesiącach poprzedzających powstanie jak w pierwszych miesiącach po jego wybuchu udowadniał na wielu obszarach swoją prężność żywotność natomiast obszarem najbardziej zaniedbanym był rzeczywiście obszar militarny to znaczy tutaj doszło też do szeregu błędnych kalkulacji np. w zakresie dostaw broni w działalność mianowicie, że badania zakupiona na Zachodzie zakupiona za pieniądze, a polskiego polskiego rządu Narodowego będzie będzie mogła dotrzeć na ziemie polskie i będzie wykorzystana przez powstańców natomiast okazało się to niemożliwe to znów była okoliczność, której przywódcy ruchu w zupełnie nie wzięli pod uwagę z jeszcze przejdziemy do jakiś taki bym powiedziała narracyjnych opowieści o powstaniu styczniowym to zapytałabym, kto wie jak pan scharakteryzował sportretował uczestników tego powstańczy, kto walczył w brał udział w tym powstaniu ową to szacunki mówią, że przez szeregi walczących przewinęło się około 200 górne szacunki mówią nawet 300 od 300 000 osób przy czym przewinęło się, czyli mogą to być tak, że ktoś wsparł powstanie na fali pewnej emocji, a potem stawał się jak najszybciej z niego jak najszybciej z niego wycofać stąd często informacja o tym, że dany oddział np. przy pierwszym starciu z oddziałem rosyjskim się rozprasza potem dowódcy trudno było ponownie skupić, a podległych mu żołnierzy powstańcy wywodzili się, zwłaszcza rodzin szlacheckich w mniejszym stopniu mieszczańskich Chłopskich, choć należy podkreślić, że w różnych regionach wyglądało to bardzo odmiennie i tutaj znowu aspekt militarny w większości ludzie, a ruszając do walki nie mieli ani doświadczenia bojowego ani nawet często brakowało im umiejętności posługiwania się bronią często byli to ludzie młodzi dowództwo powstania to byli głównie mężczyźni w okolicach trzydziestego najstarsze w okolicach 3005. roku życia słuchają państwo dr. Piotra Kulikowskiego z Instytutu historii Polskiej Akademii Nauk na 2 dni przed okrągły stół sześćdziesiątą rocznicę wybuchu powstania styczniowego tego największego 19 wiecznego powstania za za chwilę informacje po informacjach wrócimy do rozmowy do pytania, dlaczego choćby Karol Marks, ale tak wielu w Europie popierało po powstańców styczniowych no, jakie było jego tragiczne skutki, ale też dziedzictwo polityczne za kilka minut porozmawiamy apka świat podgląd Agnieszka Lichnerowicz wracamy do rozmowy z dr. Piotrem Królikowskim historykiem z polskiej Akademii nauki praktyki teoretycznej autorem książki radykałowie po listopadowych i nowoczesne Galaktyka pojęć rozmawiamy tuż przed 160 tą rocznicą wybuchu powstania styczniowego tego jak się to najczęściej właśnie tak on cyklu medyczny ujmuje największego polskiego zrywu Narodowego jego nazwijmy to dziedzictwie będziemy za chwilę rozmawiać, ale pozwoliłaby sobie zapytać jeszcze pana on powiedziałabym cele czerwonych, czyli o cele powstańców czy no właśnie panie podsumował oprócz tego, że oczywiście chodziło o no właśnie niepodległość większą autonomię rewolucję społeczną również co było celem powstańców cele powstania były różne takie w warzy się na fakt, że również w obozie w czerwonym istniały spore różnice zarówno co do sposobów walki jak co do ogólnych kierunków powstania natomiast jak sądy w ogólnej perspektywie cele dość dobrze syntetyzuje pieczęć pieczęć rządu Narodowego okresu powstania, która zawiera hasło równość wolność niepodległość co stanowi oczywiście nawiązanie do słynnej francuskiej rady rewolucyjnej wolność równość braterstwo natomiast tutaj ta Triada jest jakby dostosowana adaptowane na okoliczności na do okoliczności powstania i ta pieczęć zawiera również podkreślenie odniesienie do narodowości ich Rzeczypospolitej to znaczy zawiera zarówno symbol od zła to jest dzisiaj bardzo kluczowe myślę też kontekście walki Ukraińców by o tym pamiętać tak przeraża, bo są panu sławę proszę powiedzieć tak jak Archanioł jak Archanioła Michała to jest jedyne takie powstanie, które posługiwały się wprost tego rodzaju symboliką i to od dawna sugeruje, że na liderzy powstania postrzegali niepodległą Polskę w granicach 1700 siedemdziesiątego drugiego roku wzrost ją wypchnięto za Dniepr co również oznaczałoby, że Rosja traci status europejskiego mocarstwa, gdyby to powstanie doprowadziło do tego rodzaju skutków, a w dalszym celem powstańców było uwłaszczenie chłopów przede wszystkim u uwłaszczenie takiej radykalnej formule to znaczy bez odszkodowania dla właścicieli ziemskich zarazem jednak hasło braterstwa, które również stanowiło ważny punkt odniesienia zakładało jednak, a jedność szlachty i chłopów w obrębie polskiej narodowości jak i co również ważne współdziałanie Polaków z Rosjanami co może brzmieć co może brzmieć dziwnie natomiast rzeczywiście istniały takie kalkulacje zakładające, że wojsko rosyjskie być może skłonne będzie przejść na stronę powstania oczywiście mowa tu nie gen. Chao szeregowych, a szeregowych żołnierzach, którzy na prawdach zgodnie z również popularnym hasłem za wolność naszą waszą być może zrozumieją, że również w interesie byłoby obalenie caratu tak się zaczęło potem tak ja po pierwszej wojny światowej w czasie pierwszej w faktach takie już bardzo szerokiej perspektywie przywódcy powstania zakładali, że ten ruch tego rodzaju wyzwoleńcze anty tatarski będzie można rozdać również na inne tereny imperium rosyjskiego myślano tu w pierwszej kolejności o wielki o wielkim Księstwie Finlandii zakładając, że również Finowie mogą chcieć niepodległości, a z drugiej strony myślano o Kaukazie przypomnijmy, że Kaukaz to było miejsce, gdzie w zasadzie od roku 1800 siedemnastego z przerwami czyniły się również walki na walki wyzwoleńcze no właśnie to ze względu właśnie na wojnę obronną Ukraińców o niepodległość suwerenności pewnie dziś powiedzielibyśmy demokrację na ile można właśnie na ile to dziedzictwo bym powiedziała można powiedzieć dziedzictwem też powstania styczniowego była ta polityka, która ewoluowała właśnie przez promy tej z ofert pracy inne pomysły idee Józefa Piłsudskiego przynajmniej w tej początkowej jego fazie przez te myśli Giedroycia po dzisiejsze nasze wsparcie dla walki Ukraińców do pamiętania, że walczyliśmy w tym powstaniu styczniowym jednak razem z Ukraińcami Litwinami tak moim zdaniem moim zdaniem to historyczne kontinuum jest tutaj jest tutaj bardzo istotne i bardzo uzasadnione, zwłaszcza że, a wiele diagnoz, które choćby wspomniany Ludwik Mierosławski odnośnie Rosji i jej roli np. systemie europejskiej równowagi, czyli takie właśnie roli imperialnej Rosji jako tego żandarma Europy no one zachowały aktualność Józef Piłsudski do niej wracał później dwudziestym wieku one również ne były ważnym punktem odniesienia dla dla osób starających się przemyśleć tego rodzaju imperialną powiedziałbym imperialnej uwikłanie Europy Środkowej wschodniej, czyli nasze położenie to zapytam o to dziedzictwo, bo oczywiście należy powiedzieć ja znalazłam i Mac tutaj pan odnosi techniczna, ale szacunki najczęściej przywoływane tak mi się wydaje mówią o śmierci 30 000 tych powiedzmy 200, o których pan wspominał walczących z 7000 osób do niewoli prawie 700 straciło za udział w powstaniu majątki no i 38 000 zesłanych na Syberię w tym 1 na katorgę, czyli są bezpośrednie dramatyczne skutki i oczywiście polityczne wiążący się z ograniczeniem autonomii, ale w takim no dłuższym cee w myśleniu o powstaniu styczniowym jak pan jestem bardzo ciekawa no konceptu realizuje czy opowiada o tym dziedzictwie powstania styczniowego oczywiście pytam też w kontekście cały czas mówił o tej naszej dyskusji o insurekcji tak ich sensowność inni sensowności powstanie było bardzo ważnym punktem odniesienia dla całej generacji osób, które w późniejszym czasie budowały drugą Rzeczpospolitą tak zarówno dla zarówno dla pisarzy dla literatów takich jak np. Stefan Żeromski ne tak nad Niemnem i słynna mogiła powstańców itd. itd. jak i dla polityków choćby dla wspomnianego Józefa Piłsudskiego, który bardzo różnych perspektyw patrzył na powstanie styczniowe, choć on był bardzo krytyczne co do przyjętej strategii tak to znaczy uważał właśnie, że powstańcy byli za słabo uzbrojeni, żeby niedobry moment na rozpoczęcie powstania, że popełniono wiele błędów również na takim poziomie czysto taktycznym jak np. w znakiem do ataku oddziału powstańczego na jakiś rosyjski garnizon było rozpalanie ognisk albo odbicie w dzwony kościelne Krasucki wprost wskazywał, że przecież to przyciągało natychmiast uwagę uwagę Rosjan natomiast w perspektywie politycznej powstanie miało bardzo bardzo ważne osiągnięcia właśnie owo państwo państwo podziemne liczb, które na w było wyraźne było żywotne manifestowała swoją obecność właśnie o pieczęć powstania Doda bardzo silnie wpływała na wyobraźnię potem Piłsudski starał się naśladować tego rodzaju strategie z 1 strony krytykujące te militarne aspekty powstania starał się naśladować, jakby inscenizować manifestować tę wolę niepodległości poprzez tworzenie tworzenie rządu Narodowego natomiast 200 szerszej perspektywie, a patrząc na to powstanie jako na część polskiej tradycji inspekcyjny, która jest oczywiście żywo dyskutowana w historiografii i historią w takich historiach oficjalnych, a rozważaniach wydaje się, że niestety tutaj są dość często formułowane stanowiska z 1 strony bardzo by powiedziałbym dyskusja jest bardzo ożywiona natomiast stanowiska są dość przewidywalne tak często jest także perspektywa polityczna wytyczą interpretacji ocenę tych zjawisk zatem wiele opinii tutaj ma charakter wtórny wobec stanowisk politycznych jak ja natomiast chciałbym zaproponować nieco inne spojrzenie mianowicie wpisać dzieje na dzieje Polski, a dziewiętnastowiecznej tej tradycji powstańczej w kontekst międzynarodowy w szczególności szerszą perspektywę historii Europy środkowo wschodni wówczas okaże się, że polskie dzieje wcale nie są tak wyjątkowe jak chcielibyśmy widzieć żadną stronę ani nie są wyjątkowo niepomyślne ani nie są wyjątkowo prawda heroiczne to znaczy powstania rewolucje rozmaite mniej lub bardziej udane zrywy, a w wieku dziewiętnastym były stałym elementem społecznego i politycznego krajobrazu, a tego regionu, a jeśli weźmiemy pod uwagę zarówno konsekwencje nawet najbardziej namacalne czy liczbę ofiar czy liczbę osób aresztowanych czy liczba osób w tym skonfiskowano majątek jak długość trwania, czyli intensywność wówczas okaże się, że Polska historia sytuuje się mniej więcej średniej regionalnej to znaczy nie polskie powstanie nie były ani najdłuższa najbardziej krwawe ani też na ziemiach, zwłaszcza jeśli mówimy o zaborze rosyjskim nie panował jakiś pokój, który też wyróżniać by te ten ten teren w takich w taki sposób, więc powiedziałbym, że w takiej ma do skali w takiej makro skali ta historia ta historia jawi się jako jako zupełnie normalna i typowa dla tego regionu właśnie wtedy w dziewiętnastym wieku przypomnijmy zdominowanego przez różne organizmy imperialny będzie to Austria później Austro-Węgry czy będą to proste i Zjednoczone Niemcy czy będzie to Sofia czy wreszcie bardziej na południu będzie to tradycja tak i to generowało rozliczne napięcia, które znajdowały upust rozmaitych rebelia rewolucjach insurekcja chętnie bym wróciła bardzo rozwinęła te rozmowy mam nadzieję, że przyjmie pan zaproszenie, bo tu, czyli z 1 strony tego mówi po prostu wyrastały jak rozumiem z doświadczenia tutaj historycznego kultury jak nazwał tak zwał, ale MOL ciekawej formy z Finlandią ta, która w tym sensie podejmowała inne decyzje i wzmacniała swoją tożsamość jednak w ramach tego rosyjskiego imperium, a i tak budowała swoją kulturę tożsamość tak powstanie porównanie z Finlandią jest o tyle interesująca, że właśnie momencie, gdyby w Polsce trwały walki, czyli w roku 1800 sześćdziesiątym trzecim Finlandia uzyskała szeroką szeroką autonomię, chociaż wcześniej to warto pamiętać, że od roku 1800 dziewiątego, bo to jest moment, gdy Finlandia wchodzi w skład imperium rosyjskiego tamtej autonomii nie było i historycy historycy chińscy nazywają ten okres taką nocą państwa to też można w kojarzyć się metafora nocy często jest używana do sytuacji po powstaniu listopadowym czy po powstaniu styczniowym jako tego momentu, gdy nie istnieje autonomia nie istnieją żadne instytucje, które mogłyby, jakkolwiek formułować stanowisko nazwijmy to narodowe natomiast ta fińska autonomia ona też to też była taka sinusoida to już kolejny Car Aleksander trzeci dążył w znacznym stopniu do ograniczenia tej autonomii potem Finowie to on autonomię odzyskują dzięki rewolucji 1905, która przypomnijmy nie tylko na zaborze rosyjskim w Łodzi, ale również Finlandii np. Tampere ne też przyniosła bardzo intensywne bardzo intensywna wystąpienia walki społeczna, więc też ta fińska autonomia miała swoje wzloty upadki to 3 kropki mam nadzieję, że szybciej niż później będzie okazja rozwinąć w wiele z tych wątków dziś bardzo dziękuję za rozmowę słuchali państwo dr. Piotra Kulikowskiego instytuty historii Polskiej Akademii Nauk też praktyki teoretycznej autora radykałów po listopadowych nowoczesnej galaktyki pojęć, a teraz informacja Zwiń «

Polska historia nie jest wyjątkowa. "Rewolucje stałym elementem XIX-w. krajobrazu regionu” [160. rocznica powstania styczniowego]

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: ŚWIATOPODGLĄD

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 07:00

Najnowsze Podcasty

Rajd mało znanej firmy przez nowojorską giełdę, turbo napędzany sztuczną inteligencją

Przegląd prasy ekonomicznej

Bezpłatna szczepionka przeciw HPV

Alergia pokarmowa: groźna ósemka. O produktach spożywczych, które uczulają najczęściej

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL