Już czas na przywrócenie mokradeł!

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

przez państwa 2lutego był światowy dzień mokradeł tego roku jego hasło przewodnie to już czas na przywrócenie mokradeł moimi gośćmi w programie są pani Magdalena Siemaszko dzień dobry tym dobrym etnolog szuka biorą oczka aktywistka z centrum ochrony mokradeł oraz pan prof. Wiktor Kotowski dzień dobry dzień dobry reprezentuje Uniwersytet warszawski Instytut biologii środowiskowej dobrze powiedziałam, a dokładnie zakład ekologii i ochrony środowiska członek zarządu centrum Rozwiń » ochrony krata ja chyba pierwszy raz robiłam ten program właśnie w tym czasie, gdy przypada światowy dzień mokradeł chyba już więcej niż 10 lat ja mam wrażenie, że 18 coś tak na dach bardzo na gali batalii o ochronę Rospudy byliśmy tutaj pierwszy raz tak myślę, że w 2006 roku no byliśmy razem z międzynarodowymi naukowcami te zobaczyliśmy na żywo to co Francja ten rozjechane Ellen mówili tak to pamięta, ale wcześniej nie wiem czy profesorem pępkiem nie robi wrażliwe programu tak nawet niż wcześniej i wtedy, gdy zaczynałam ten program, a później także przez kilka lat z rzędu mówiłam, że słowo mokradła generalnie mają dla nas takie znaczenie, które pejoratywne mokradła jakieś bagna błota i jest to dla nas odległe trochę dziwne trochę może niebezpieczne, ale tak się zastanawiam czy przez te lata, które minęły jednak percepcja tego słowa to co on osobom mniej się tak jak rozumiemy, a także emocje, które są jednak, że są jakieś emocje nie zmieniły się ja mam poczucie, że może tak zacznijmy od anegdot dzisiaj prowadziliśmy wycieczkę po bagnach Puszczy Kampinoskiej w ramach obchodu dnia mokradeł rozbudowanych w tym roku i do ogłoszenia na Facebooku zainteresowanych było 1000 jak zwykle, ale teren przyszło kilkaset osób nie zamawia 3 nie 4 wycieczki do mnie dotarły musieli się podzielić na grupy po prostu nie dali rady prowadzić takiej gromady 2 poszły inną winnym szlakiem 4 dotarły do mnie ja byłem w punkcie pokazywałem wiercenie w torfie i spotkałem myślę, że za 300 osób, więc sobie pewnie było 500 także ludzi chciałbym ciągnie do mokradeł akt mówią dziennikarze jak rozmawiają mówią Tomasz Nowak są modne, więc masz trochę zmieniło ja z kolei znam takie słowo było to np. to na Podlasiu tak mówi bagna, bo do było to różne wersje językowe w zależności od tego w jakim regionie, ale i tam niekoniecznie właśnie negatywne konotacje to jest także tak naprawdę często też starsze osoby, które znają słowo od dawna znają te bagna błota, które chodzą mają z nim mnóstwo wspomnień związanych i te wspomnienia są i właśnie takie nieprzyjemne związane z ciężką pracą, a jednocześnie też w jaki piękne i bardzo często tak myślę że, że to słowo nie ma w wiele konotacji i tak to było to jest właściwie torfowiska to nie jest takie była to rozpacz Kane gliniaste Grzyb ma tam znaczenie tak jak w takie jak system tak jak my też chodziła na lawiny na żurawiny albo właśnie wypasać ewentualnie tego kraju jest mocniejsze takie emocjonalnie mniejsze kojarzy baśń nawet nie bajka tylko właśnie taką straszną z jakich stwory jak dziwo żony na mokradłach coś takiego taki element baśni, które jeśli komuś opowiemy dziecku to może się przestraszyć takie mam skojarzenie ze słowem mokradła być może właśnie jakiś baśni z dzieciństwa ale gdy powiedziałam, że mam wrażenie i tutaj to pan potwierdził zainteresowanie właśnie mokradłami, że właśnie co się zmieniło, dlatego że w ogóle więcej zaczęto mówić o wodzie w naszym życiu oraz roli wody w naszym życiu o rzekach co tu dużo mówić niestety, bo trzeba niestety szkoda, że jakby Odra do tego się to co się stało z Odrą też przyczyniło się do tego, że zaczęliśmy więcej mówić o roli Audrey ożyciu rzeki co jest rzeka w ogóle, ale mokradła się właśnie z tym łączy i wyście zrobili tak, bo rozmawialiśmy wcześniej projekt pamiętajmy o mokradłach no chyba sukces, bo tak zrozumiałam sukces tego projektu pokazuje, że właśnie to percepcja się zmieniła na czym polegał ten projekt to jest projekt, do którego zaprosiliśmy ludzi z całej Polski, żeby zgłosili, jeżeli chcą w jaki sposób się zająć zaopiekować mokradła i bagnami, które dziś mają w pobliżu miejsca, w którym mieszkają i z 1 strony, jeżeli potrzebują naszego wsparcia z drugiej strony, jeżeli chcą w jaki sposób pracować z tym z tym ukradłem z tym bagnem działać na jego rzecz najczęściej wycieczką nie wiem może być zapowiedzią sukcesie takim pełnym z 1 strony na pewno także bardzo dużo osób się zgłosiło i w czasie trwania projektu zgłasza się z każdą chwilą zgłasza się coraz więcej, a z drugiej strony bardzo często zgłoszenia dotyczą takich smutnych spraw to znaczy przykrych konieczność interwencji tego, że po prostu ktoś zasypuje ktoś nas zasypuje ktoś w 2 dnia ktoś się walczy z władzą lokalną o to, żeby nie kopać np. stawów rybnych albo wielkim biznesem WEK z budową dużych inwestycji, które powodują osuszenie i degradację czasem jest także ci ludzie zgłaszający do ochrony mokradeł postrzegają je poprzez małe miejsce jakieś wyjątkowe i nie wiedzą, że oni tak naprawdę żyją w krajobrazie, gdzie są wszędzie zdegradowane resztki torfowisk albo mokra, bo niesie sobą w prawda w tym słowie z Gliwic słowo mokro, jeżeli nie mokro to dla mnie nie mokradła dla przeciętnego czeka w aktach, ale sąd dla dlatego nazwaliśmy ten projekt pamiętajmy o kraju, żeby przypomnieć, że one kiedyś były powszechne w krajobrazie i żyliśmy z nimi w jakiej symbiozie tak korzystaliśmy z nich, a one nie były segregowane i to myślę, że to akurat się udaje pokazanie, że temu okradła zanikły degradacji wynika bardzo wiele problemów te, które dotyczą tych resztek, które ludzie chcieli chronić nie wiedzą, że mają wokół zdegradowane krajobrazy czy resztę tego systemu te resztki są pod wpływem tego odwodnienia wokół czy tych uregulowanych rzek czy z, a tak to znaczy, a co znaczy praca praca z mokradła co znaczy troska o mokradła załóżmy, że nie grozi mu nic ze strony takich czynników zewnętrznych, czyli nikt nie zastępuje nie powstaje budo nic takiego nie idzie załóżmy, że ktoś na swoim terenie ma właśnie takie podmokłe kawałek łąki sobie wyobrażam ma taki mały stawek plus jeszcze mokrą oko i co się dzieje z roku na rok widzimy coraz mniej wody no to co to znaczy można coś z tym zrobić wtedy niekoniecznie tak, gdyby nie nie była zdegradowane to by to nic nie trzeba robić tak naprawdę mokradła, które są dobrym stanie wyłonił się same i to jest najtańsza najskuteczniejsza metoda ochrony przyrody ochrona bierna tylko problem w tym, że większość mokradeł jest zaburzony znak znakomita większość słyszeliśmy 85% torfowisk, a te, których nie usłyszeliśmy są połączone, bo są częścią tych systemów, które założyliśmy, więc też są trwałe odwadnianie uregulowaliśmy 80% rzek i przekształciliśmy kompletnie to jak woda się w krajobrazie zachowuje nawet Opowiedz jakieś przykłady macie tego taki waszej pomocy w realnej, że coś się udało zrobić szczerze, ale poprosiłam naszego działania, gdy się nie udało, ale była walka do zwykle jest walka z problemami administracyjnymi oraz organ ma gdzie głos tylko to nie jest także praca z mokradłami to jest praca z tymi roślinami ich eliminowanie jak dalej to jest praca z urzędami z pomoc prawna przekonanie lokalnych władz lokalnych społeczności Magda Opowiedz mi się jeszcze chciałem wrócić do tego wypowiedzi pani od suszy obserwowaniu tego co się dzieje, że ja mam takie poczucie z terenu rzeczywiście to jest coś co ludzie zauważając ten brak wody i to to jest duża zmiana w ciągu ostatnich kilku lat myślę, że tak naprawdę niezależnie od tego kim rozmawia to świadomość tej suszy tego się zmieniło, że właśnie lokalne mobbingu czy mokradło wysycha to jest bardzo to jest coś takiego co bardzo wyraźne i więc to wręcz się już taka pierwsza baza do tego, żeby właśnie móc dalej coś z tym robić dalej rozmawiać ze społecznościami administracją z władzami, bo jak już mamy świadomość właśnie później pytanie co co możemy z tym zrobić tak jak Wiktor w tej powiedział, że najczęściej walka na tych wielu poziomach, a ja myślę że, że to pytanie pani tutaj jest bardzo to znaczy prezes ukradłem, że ja pewnie bym nie inaczej trochę odpowiedział boja myślę, że jestem zwolenniczką takiej tezy, że jeżeli nie mamy jakieś więzi emocjonalnej z z tym małym kawałkiem przyrody które, jaki sposób jest blisko na finanse dotyka jakoś porusza to ciężej będzie nam gdzieś tam wykrzesać tę energię siłę na tę walkę dalszą administracyjną właśnie tę walkę tym meta poziomie w grę ciężej będzie sobie wyobrazić nam ten cały system, jeżeli nie będziemy w tym tej tego rozpoznania na tym takim pierwszym po prostu błotnym poziomie takim najmniejszym i rzeczywiście należy, więc są ludzie, którzy zgłosili wyobrażam sobie, że są ludzie, który mają tę więź napływ netto uczuciowo z tym kawałkiem ziemi w zdecydowanie tak to jest właśnie w tym projekcie tak się staraliśmy też wybrać miejsce żony są bardzo różne w różnych miejscach Polski i reprezentują i właśnie zróżnicowane siedliska zresztą historie etnograficzną społeczną ekonomiczną gospodarczą i i też w związku z tym problemy które, które tak naprawdę są reprezentowane w tym projekcie właśnie te mają bardzo różną skalę i to są i kwestie w nim tak naprawdę najłatwiej możemy powiedzieć o konkretach zaradzenia gotować tak orzekł on np. na Podlasiu mamy 2 takie miejsce czy, że się choć, gdzie społeczności walczą z dużymi inwestycjami tam w krzyżach po prostu chcą wykopać kopalnie torfu i to są takie tam ponad 200ha łąk, które już tak naprawdę wciąż są użytkowane część z nich przynajmniej taki tradycyjny sposób, bo tam ludzie wciąż wypasa krowy oprzemy pamięć o tym jest bardzo jeszcze taka żywa, a z drugiej strony właśnie cały czas od wielu lat właściwie toczy się taka walka na poziomie właśnie takim administracyjnym prawnym o to, żeby z 1 strony zbudować kopalnię ze strony firmy, a z drugiej strony społeczności, które właśnie tego nie chce teren należy do kogo teren należy do najczęściej właścicieli, ale rolników do rolników, ale tak, ale jest kupowane właśnie chodzi, żeby firma vox, która próbuje to kopalnie tam wybudować to od wielu lat pracuje nad tym, żeby tereny po prostu wykupywać, więc też ten status zmienia tego jest właścicielem często ludzie sprzedają, dlatego że właśnie już np. nie wykorzystują oni uprawiają już, niemniej nie koszt tych łąk w ten sposób, kiedy więc, więc tak naprawdę czasami traktują jako nieużytki na czele rozumiem, że część osób, która sprzedaje swój kawałek ziemi i wierzę tam powstanie kopalnia nawet zdecydowanie jest pan sobie z AK, która nie chce sprzedać i chce zachować za co chciałby całość zachować prawda, bo też wierzę jak co z tego, że ja swojego kawałka nie sprzedam, jeżeli na oko wszystko będzie sprzedany prawnej zależy jak ja jak część czasu na środku nie sprzeda to kopalnia nie powstanie Zając to jest taka centra walka ta natomiast, żeby trochę odczarować trzeba wiedzieć, że te łąki w tej chwili są zdegradowane torfowisko pocięte rowami i to nie jest także dziewicza przyroda ma zginąć pod koparką i być przerobioną na przerobiona na ziemie ogrodniczą tylko musimy mówić o alternatywach tak czytam, że kiedy zniszczyliśmy torfowisko, przekształcając je w osuszonych banki to znaczy, że teraz powinniśmy ten tor PKP czy możemy myśleć o tym, że tutaj możemy odtworzyć przyrodę zatkać rowy przywrócić warunki bagienne, ograniczając emisję gazów cieplarnianych tak dalej i są zwolennicy tego przywrócenia tych działań tym, które jak rozmawiał ostatnio dużo ludzi są, chociaż też jest także to są bardzo takie nowatorskie pomysły powiedzmy i nie zawsze na pierwszy w w pierwszym kontakcie łatwo jest przekonać osoby w ogóle łatwo jest taką wizję jakoś tak przedstawić jako realną powiedzmy tych programów jeszcze w Polsce nie ma to to są takie rzeczy, które rzeczy kosztowne, kto miałby dać pieniądze myślał wypędza NATO, a zatkanie rowów jest tanie zaciąganie rower jest problemem jest to, żeby właściciel te łąki nie są użytkowane intensywnie, ale są zdegradowane natomiast rolnicy dostają dopłaty rolne tematy rolne należą się, jeżeli grunty są utrzymywane w dobrej kulturze rolnej, żeby je skosić wygodniej, żeby targowisko było odwodnione, więc od razu dotykamy przepisów, które są kompletnie nie przystają do potrzeb urzędnicy czy, decydując się zająć się gorzej się kosz, gdy stoi, gdy jest większy poziom wody prawda oczywiście nad standardowymi maszynami traktora się nie da wjechać na takie zabagnione torfowiska są takie, które są przystosowane do tego tylko pytanie czy na wagę do tego potrzebuje jeżelibyśmy na nim obraz uprawiali rośliny bagienne to jest jeden z kierunków, które też się teraz promuje, żeby osuszone torfowiska przywrócić do warunków bagiennych i uprawiać tam trzcinę pałkę wodną no to wtedy tak natomiast, jeżeli to ma być tylko o to, żeby uzyskać dopłaty to płacimy te dopłaty, ale nie wymagajmy koszenia tylko opata, żeby udowodnić, że to jest ziemia rolna, więc mamy takich to pokazuje takie różne absurdy prawne wszyscy przez wszystkie ministerstwa, które są jakoś zaangażowany w sprawy rolnictwa klimatu środowiska infrastruktury mówią tak trzeba odtwarzać mokradła, ale nie mamy przepisów, które te umożliwiają grunty rolne mają pozostać rolnej i jakie tak rozmawiam w różnych miejscach co właściwie za każdym razem znajdują osoby, które byłyby zainteresowane takimi rozwiązaniami one się dopytują o to jak co zrobić jak na woli w tym z powrotem swój kawałek łąki albo właśnie w jaki sposób dbać tylko właśnie takie już w odpowiedzi nie ma tych instrumentów albo nie są znane i tak naprawdę bardzo często także nie jest nie ma co się oszukiwać, że nie zwiększa część społeczności to nie jest dominująca narracja, bo po prostu ludzie nie są do tego przyzwyczajeni i wydaje się, że tek że, że trudno się nagle przestawić nie, ale też kwestie takiej pracy w ogóle pokazywania, że takie, że są takie możliwości by roztaczać wizji przejście na rolnictwo bagienne podmokłe tak to też jest coś co wymaga współpracy nie da się fragmentu torfowiska wielkie setki 2000ha są pocięte na małe kilkuhektarowe działki nie da się 1 działki ich nawodnić albo utrzymywać optymalnego nie czy kompromisowego poziomu wody nie 2 dniami na na potęgę, bo sąsiad będzie miał niż ta woda ucieknie także kiedyś były spółki wodne pomysły, żeby to jakoś było użytkowane w sposób mniej szkodzących środowisku wtedy się tak o tym nie myślał tylko optymalny wilgotnością owo, ale nigdzie nie działa w tych no ale nasz nasze pomysły idą dalej chodzi o to też, żeby na tych terenach wiejskich część tych suszonych mokradeł oddać przyrodzie po prostu wykup powinno się wykupić po prostu od właścicieli grunty są w wielu krajach programy państwowe wykopu grunt obszarów ważnych dla przyrody w Polsce właściwie nie ma bardzo rzadkie przypadki, żeby regionalne dyrekcje ochrony środowiska kupowały grunty ostatnio 1 rezerwat powstał w Wielkopolsce po drugie, własnego tak, ale to to są bardzo małe tereny potrzebujemy zrobić dużą skalę tak jak Holandia kiedyś wydobywała siana torfowiska jak Francja teraz kupuje mokradła nadmorskie co roku to są setki hektarów, czyli 603 000ha duży program w każdym razie inna ścieżka to ja też chciałbym chwilę porozmawiać to jest naprawa Persowie jako offset emisji są firmy, które chcą zazielenić swój wizerunek chciał powiedzieć my jesteśmy bezemisyjne nie możemy zredukować swoich emisji energii czerpiemy stan, skąd czerpiemy ona w Polsce powstaje przez spalanie węgla da, ale zredukowaliśmy transport zmniejszyliśmy ile się dach reszta chcielibyśmy zacytować to jest poniekąd moda dobra moda wśród biznesu, ale odszedł pan wyraźnie powiedzieć wyraźnie naszym słucham co znaczy zaprezentować w tym wypadku te emisje, które są spowodowane przez daną firmę przez zużycia energii przez transport itd. z sfinansować jakieś działania oparte na przyrodzie reguły to są działania, które spowodują, że o tyle mniej dwutlenku węgla przedostanie się do atmosfery z reguły takimi powszechnie stosowanymi znanymi programami offsetowy miejsca jest sadzenie lasu tak da te drzewa akumulują dwutlenek węgla zakładamy, że przez kilkadziesiąt lat jak teraz po lekach chciałem samolotem za co zasadza kilka czy data to ma to ma pewną wadę taką, że nie nie możemy zagwarantować co się z tym lat lasem stanie kilkadziesiąt lat nikt nie wie czy jeśli ktoś zmieni decyzję gazety albo czy nie przyjdzie pożar i cały zakup murowanych węgiel nie wróci do atmosfery natomiast torfowiska jest o tyle inaczej, że te offset emisji torfowiska, które polegają na redukcję emisji, które już zachodzą rady są co roku z hektara torfowiska, gdzie 20 ton dwutlenku węgla w powietrze jeśli zatkane rowy to natychmiast hamujemy emisję i jeżeli ktoś przyjdzie kilkadziesiąt lat ponownie wykopie rowy mam nadzieję, że nie to te emisje, które zredukowaliśmy przez kilkadziesiąt lat nie wrócą do atmosfery znowu zacznie się uwalniać w tym samym tempie, więc to jest pewniejsze bardziej wiarygodny system to dociera do, ale powiedzmy o tym mechanizmie biologii, dlaczego okradło, który w łowisko dwutlenek węgla Jan w razie, bo to białka redaktor mówi jednak już tyle razy mniej niż my ciągle nowych słuchaczy, czyli że państwa w TOK FM pierwsze radio informacyjne informujemy mamy ciągle nowych słuchaczy i chce pan to jeszcze raz wyraźnie powiedział, bo to nie jest takie oczywiste dobrze mam coraz nowe sposoby opowiadania o regulację torów i naj mam wrażenie, że teraz znalazłem Świętego Graala opowieści o tym, że nie z bagna to jest beczka kapusty kiszonej albo słoik ogórków kiszonych MO i dopóki jest przykryty wodą najlepiej kwaśną albo odrobiną soli dopóty to jedzenie przechowuje się możemy takie przechowywać przez dziesiątki lat, a nawet setki butelka wina też nie psuje jak jest zakorkowana, a jak tylko otworzymy jeszcze pozbawimy tej wody to się zepsuje w ciągu paru tygodni prawna albo paru dni nawet i tak samo działa bagno to jest obszar, na którym część roślin część tkanek roślin jest zwykle kilkanaście procent tego co w ciągu roku rośliny wyprodukują dostaje się w warunki wypełnione wodą jak gestykuluje, żeby pokazać to jest Nadole szkodę państwa zdaniem to i dzięki wyrzuceniu torfu wada, w którym rosną rośliny te tkanki się nie rozkładają, bo jest to nie rozkładają, czyli nie są służy spożywane przez mikroskopijne grzyby bakterie i pozostają w tym torsje w zasadzie na wieczność, bo na tysiące, a nawet miliony lat węgiel brunatny kamienny też kiedyś były torfem kamienne sprzed 300400 000 000 lat i dotrwały do teraz, więc bagna są w stanie wycofać węgiel z atmosfery roślina emitują dwutlenek węgla przerabiają na swoje tkanki ten węgiel, jeżeli rosną na bagnie częściej zostaje wycofana z atmosfery jak wycofują zmniejszają siłę efektu cieplarnianego jest mniej dwutlenku węgla w atmosferze no i no na co to zachodzi dopóty dopóki torfowisko jest w krajach wyciągnie, gdybyśmy tę kapustę kiszoną wyciągnęli ze swojej Kaczy beczki i złożyli na salaterce albo dla wodę to ona się rozłoży i zniknie poparł miesiącach to samo się dzieje z torfem, kiedy 2 dni my wystarczy odrobina odwodnienia tor przedstawia akumulować natomiast 13 rozkładać głębiej w 2 dniami tym szybciej rozkłada to co się kumulowała przez 1000 lat w taryfie w ciągu 50 lat odwodnienia, gdzie powietrze i właściwie to jest cała tajemnica, czyli ten proces usuwania węgla torfu w procesie rozkładu jest 20× szybsze niż nisza kumulacja kumulowała się to na 1,5ha na rok jako 2 dni my uwalniamy 2030 na hektar na rok, jeżeli datkami rowy wstrzymamy ten proces tak jak myśmy lali z powrotem słonej kwaśnej wody sekret firmy dla swojego PR-u chcą zatykać robi tak symboli firmy mogą sfinansować wykup prywatnych terenów i później pracę w naturę Jacyny czy odtwarzanie mokradeł jest taki ruch to pracujemy nad nim, ale jakaś firma wykupiła to jest tedy to jest działanie, które w całej Europie się rozwija, ale od kilkunastu lat w Niemczech pierwsze takie programy na wasze morsów czas ten program wystartowały kilkanaście lat temu próbujemy teraz stworzyć system, który będzie wzorowany na tym niemiecki miał czas już mamy nawet zgodę rządu Meklemburgii na używanie nazwy loga mamy uzgodnienia z organizacjami pozarządowymi tworzymy 1 system w Polsce centrum ochrony mokradeł się nimi zajmuje mamy radę naukową, ale system jeszcze nie działa staramy się, żeby do końca roku powstał, bo zauważyliśmy od właściwie od roku czy jest niezmiernie zainteresowanie sektora biznesowego po prostu się zgłaszają do nas firmy mówią my my chcemy kupić parę tysięcy ton zacytować emisje chcemy, żeby to było realne nie chcemy ściemy postaciami finansowania sadzenia lasów drzew w lasach państwowych przepraszam lasy państwowe, ale no le wy byście to i tak posadzili finansowanie tych sadzonych przez firmy zewnętrzne jest taką z takim miłośnikiem no i są takie firmy które, które mówią my planowaliśmy zaakcentować za pomocą sadzenia lasów, ale centrala za granicą powiedziała, że to nie jest dobry program wracają wtedy dane, a my nie mamy gotowego programu wasz raczkuje chcemy mieć porządną metodyka chcę mieć to w sposób transparentny przejrzysty zrobione, ale no działamy szybko, więc za we wtorek w poniedziałek do pani przy projekcie takiej liście szef zgodził się w czasie swoją trze na konferencji tak dla kraju będzie ogłoszony ten system jego założenia będzie część naszej rady naukowej obecna jest zapraszane są zaproszeni przedstawiciele biznesu no właśnie nie przy okazji zdradziłem, ale niektórzy wiedzą, że jest wielka konferencja, którą zorganizowaliśmy w tym roku na okazję z dnia mokradeł kilkaset osób przyjeżdża do Warszawy całe wydarzenie trwa 4 dni ze PAK dla biznesu jest akt jest jednak dla kraju problem dla realizacji sesji będą ze stron bardzo drogi oraz o stanie w akcjach fakt ile dany akt nie jest niczym formalnymi podpisujemy żadnych porozumień będzie pewnie jakaś deklaracja konferencyjna, ale tak jest bardziej idea chcemy, żeby te mokradła ochronić w końcu potrzebujemy pana przeciwnik zasypać rowy i podziały i się nie tylko uzgodnić tak, że to, że tego chcemy, ale też uzgodnić metody doprowadzić do tego, żeby powstały przepisy, żeby ci politycy nie tylko deklarowali, że chcemy chronić mokradła tylko zaczęli działać, ale wstępnie optymistycznie brzmi co pan mówi przede wszystkim pokazuje, że biznes ma już wiedzę wiedzę ma to oni zatrudniają specjalistów do my wszystkie większe firmy mają specjalistów dział do spraw ochrony środowiska do jeszcze niedawno było także ten dział się zajmował głównie znajdowanie sposobu jak obejść przepisy ochrony środowiska, a my, że często wciąż tak jest pewnie się też zajmują, ale my jak zrobić wrażenie jak zrobić wrażenie, że coś robimy, lecz biorąc społeczeństwo przestało kupować to wrażenie im częściej są pokazywane gliną księgowym metody wykazywania zeroemisyjności, tym bardziej firmom zależy na tym właśnie takim większym, na które mogą sobie pozwolić na wydanie większych pieniędzy, żeby jednak to było wiarygodne, a dziennikarze np. są znakomici w pokazywaniu tak jak tego Włosi Gurlitta społeczeństwa coraz bardziej dociera myślę, że bardziej na poparcie tej firmy, które mają świadomych klientów, ale nie mogę teraz mówić, jakie to są bowiem wiedzieć mamy wiele krajów, zwłaszcza w Santa Clara zagra kie no a kiedy możemy się spodziewać słuchacze Radia TOK FM, że rzeczy wyjdzie i pojawi się zaraz rozmawiamy o tym nad nią mokradeł za rok dopiero na czy w tym roku rozwijamy system on będzie w formalnie wystartuje w ciągu tego roku mam nadzieję, że pod koniec roku albo na początku przyszłego będą pierwsze te kredyty węglowe się te określa asy naprawionych torfowisk sprzedawane, ale to jest proces, który trwa po pierwsze, stworzenie systemu po drugie, wykupy terenów po trzecie prace techniczne ziemne, żeby te torfowiska nawodnić, więc to nie jest takie obciął, ale raz naprawiony torfowiska później przez długie dziesiątki setki lat dobrze, że mamy, jakby przykłady tak pan powiedział w Niemczech w Polsce też nam tylko w Polsce naprawić naprawa torfowisk działała, ale na małą skalę w rezerwatach parkach narodowych nie była finansami, ale nie chodzi o ten od gen ten udział biznesu zrozumiałam, że tam w Niemczech i to już istnieje tak, ale nie tylko w Niemczech takiego małego gramy trochę Holland Holandia sprzedała pierwsze kredyty węglowe parę lat temu Francja startuje z projektem wielka Brytania ma system polegający na tym, że do projektów, które prowadzą są finansowane z Państwowej kasy ogromny program naprawy torfowisk Wielkiej Brytanii biznes jest zapraszany, żeby go dofinansować ima zagwarantowane też sety kredyty węglowe redukcja emisji, więc są różne metody parę systemów powstaje naraz w Europie próbujemy się jakoś to pasować no to czekamy na na konkrety konkretne informacje mam pytanie takie prościutkie zupełnie innej beczki ta cała działka ogrodnictwo zamówi się przecież rozwija kupujemy bez przerwy te doniczki Car tor tor tor tor tor czy to wpływa na niszczenie tego co jeszcze mamy oczywiście czy, więc jest ist istotny jest to normalne zdania środowiska co mamy w doniczkach to nie jest nasz to jest to często przeważnie, jeżeli kupujemy kwiaty w doniczkach albo kupujemy ziemię do kwiatów to zwykle jest tora i aby nie powinien, bo tak naprawdę quady rośliny doniczkowe rosną dużo lepiej ziemi kompostowej zmieszanej z piaskiem tylko jest cięższa trudniejsza w sprzedaży itd. torf zjedna chciałbym ten tor bar wykopie jest lekki wydarzy się łatwy w transporcie, więc mały jest chłonie wodę, łatwo więc można go sport, a wraz z powrotem nawodnić, więc jest wygodny jest tani, bo nie płacimy kosztów środowiskowych prawda natomiast to jest tak naprawdę niewielkich ułamek procenta problemów torfowiska jeśli chodzi o wydobycie torfu najwięcej zużywają duże firmy, które uprawiają rośliny w szklarniach cały przemysł ogrodniczą targowy warzywa które, które jemy, które kupujemy w supermarketach wyrosły na tor, czyli to jeszcze zwykle na południu Europy Hiszpania Włochy tam pojechał torów z krajów bałtyckich i później do nas wracają warzywa na nim wyhodowane szkółki drzew krzewów ozdobnych też na torfie no i ostatnio ten boom na uprawę pieczarek targowisko czy głównie na nie okrywa do upraw pieczarek, a Polska jest największy na świecie eksporterem pieczarek kiedyś uprawiał pieczarki Vestor tsunami to zabezpiecza przez pańską postawę orędzie, ale dobrze wykorzystać wytworzyć ten znaczy wykorzystać torf jako okrywa, żeby trzymać wodę no i teraz ja zacząłem zmieniać trochę naszą rację jeśli chodzi o tor no bo narracja czarno-biała taka, że absolutnie nie musimy natychmiast przestać wykorzystywać się tor jest nie do zaakceptowania przez tych, którzy go wykorzystują i wiadomo, że nie da się z dnia na dzień, ale skala problemy z naprawdę duża, ale normalnymi niszczy oczy ze słabym wreszcie mamy jeśli spojrzymy na historię wstecz to 10% torfowisk w skali świata tych zdegradowanych jest zdegradowanych wskutek wydobycia torfu czy 30% skutek leśnictwa połowa wskutek rolnictwa na miejscu, czyli rolnictwa odwodnieni owego, więc to jest problem, ale nie największy natomiast terasy w moja narracja, która w notesie staje naszą taką główną narracja jest taka, że musimy drastycznie zmniejszyć skalę wydobycia torfu on pewnie będzie w niektórych sektorach jeszcze długo stosowany do roślin wyspecjalizowanych to jakiś przez waty, ale nie czyni potrzebujemy ich tak dużo natomiast jest mnóstwo obszarów dzielny zmarnowany zieleń miejska kompletnie bez są te rośliny doniczkowe, o których mówimy to produkowanie roślin w szklarniach, które równie dobrze mogłyby być produkowane lokalnie na ziemi kompostowej i nie muszą jechać przez cały kontynent po to, żeby, żeby sprzedać się opłaca tylko, dlatego że paliwo było taniej i tor jest tani, więc należy zmienić, kto zatrzyma czym się już dzieje rewolucja kompostowania pewnych danych to jest coś co się zmieniło w ciągu ostatnich kilku lat bardzo i to widać w Warszawie i właśnie w ogrodnictwie miejskim i to widać też w sklepach pierwszy raz się pojawił w ogóle pojawiła się dostępne do kupienia ziemia kompostować i tu widać chyba też w rolnictwie, jakim takim nurcie Irma KUL, ale skoro biorę taki ja się boję, że to jest margines to o tym pani mówi, że tak patrząc generalnie no no właśnie użyteczność tego torfu i jego zalety skoro tak zawojował całą tą produkcję kwiatową warzywną, bo to jest produkcja przemysłowa no no nową Info dziś o to, żeby ona też by każda główka sałaty czy pęczek rzodkiewek był idealnie taki sam miał taki sam skład chemicznej i każdej porze roku tak samo wyglądał, ale tego nie potrzebujemy jako konsumenci ja rozumiem, ale bez czy ja wolę kupić warzywa, które są wyprodukowane w lokalnym gospodarstwie na komforcie niż takie, które ja rozumiem takie same rozwiązują, ale obawiam, że to ciągle bardzo długo będzie ciągle pewnym marginesem natomiast przeważa owa produkcja wielkiego przemysłu owa, ale powiem pewnie raczej zawsze Orange jak można by tutaj zmienić poprawnie sądzą zastęp NIK tor, ale nie są tak skuteczne są wciąż droższe, ale da się na bazie kory drzewnej kompost, ale też zniknął kasowe sztuczne podłoża pełnią one nie są takie sztuczne wełna mineralna jest mineralna to nie to nie są paliwa kopalne, więc to jest tylko, żeby się opłacało bardziej niż Targ Tatar wydobycie torfu musi być obłożone podatkiem węgla, a no to jest to jest najprostsze rozwiązanie mówimy o podatku Węglowym, którym mają być ogłoszone wszystkie paliwa kopalne na na ale dlaczego nie rolnictwa, dlaczego nie wydobycie torfu, ale jest pogoda dla takiego myślenia oczywiście Unia europejska o tym mówi tak mówi no ale nowiną nie należy się mówi jako jako podstawowy instrument finansowy wspomagający dojście do zeroemisyjności, gdy w polityce klimatycznej, więc zarówno razem u nas jakieś konkrety padają znów jesteśmy częścią Unii Europejskiej musimy razem, którzy zdecydują ja myślę, że nasz rząd jeszcze nie myśli o podatku Węglowym ale pewnie by się przestraszyli, jakby się dowiedzieli jak zaawansowanym to jest etapie, więc myślę, że się z czasem w ciągu kilku lat pojawi na oni się już pojawi, ale pojawi się również na tych w tych obszarach, gdzie nie dotyczy paliw kopalnych tylko innych źródeł emisji takich jak rolnictwo, ale musimy wrócić do odwadniania trwa liczba to jest znacznie większa skala w Polsce te mamy 1 200 000ha osuszonych torfowisk i to jest główny problem, z którym musimy sobie poradzić, a wydobycie torfu to jest dopiero nad trzecim miejscu drugi jest jeszcze leśnictwo na zwolnionych torfowiska, więc potrzebujemy tutaj rzeczywiście rewolucji wmyśleniu urzędników i zmiany tych tych suszonych użytkowanych rolniczo torfowisk na albo rolnictwo bagienne albo enklawy przyrody mamy przepisy nowe, które zaczynają obowiązywać unijna strategia różnorodności biologicznej, która wymaga, żeby 10% obszaru objąć ochroną ścisłą 30% jakąkolwiek ochronę, ale przede wszystkim ścisła jest ważne tutaj odtwarzany obszary przy przywracaniu przyrodzie mogą wejść, więc wykupy sąd i być może za zadanie za pieniądze biznes obecnych nawet unijne prawo o odtwarzaniu przyrody, którego się decydenci boją ono oznacza działania na dużo na bardzo dużą skalę tak naprawdę bardzo potrzebne nam społeczeństwo nie tylko przyrodzie dzikim gatunkom, ale ma to oznaczać będzie większa retencja wody będzie, że po mamy ograniczyć emisję gazów cieplarnianych zlew, że mamy przywrócić oczyszczanie wód przez odtwarzane ekosystemu itd. się tam bardzo dużo mówi o tworzeniu usług systemowych to też jest, żeby odprawą wypełnić musimy zmienić politykę związaną z obszarami zmeliorowanych musimy przestać terror udrażniać też jak regulować i innymi i ostatnia część tej zmiany mentalne jest taka, że decydenci to wiedzą przez ministerstwa mają zeznać na ustach odtwarzanie mokradeł tak w stosunku do tego czy jak się spotykaliśmy parę lat temu się tu się bardzo dużo zmieniło wady polskie nawet nowie nawet, bo wszyscy przyrodnicy wiedzą, że wody polskie wciąż pogłębiają rzeki się mówią, że nie pogłębiają tylko prace utrzymaniowe wykonywano ją, ale też sprowadza często do tego samego właściwie utrzymują ten dziewiętnastowieczny schemat melioracyjną regulacyjny, ale wydają jednocześnie podręcznik autoryzacji wód powierzchniowych znakomity i mówią swoich jak jak piszą dokumenty o zapobieganiu służy mówią trzeba odtwarzać mokradła, a Ministerstwo Rolnictwa mówi trzeba odtwarzać mokradła ministerstwo klimatu środowiska itd. tylko nikt nie mówi o tym jak to zrobić od od strony administracyjnej czy od legislacyjnej i nie ma woli wobec tego, bo fetor bądź w ogóle nie wiedzą nie kojarzy jako, że to są rzeczy, które musi, żeby zrealizować to wystarczy gadać my niestety byliśmy niedawno odpowiedział wód polskich odmowną w sprawie właśnie zrobienie ekspertyzy, która pozwoliłaby na próbę takiego odtworzenia i czy na rzecz wstęp na armaty naprawdę mała sypialnia na zwiewne jednych przykład, w którym próbowaliśmy właśnie się do wspólnego stołu z wodami polskimi z władzami, ale wszystkim społecznością lokalną i udało nam się jakoś tak porozmawiać i i uzgodnić, że tak naprawdę może się uda pogodzić potrzeby znacznie się też świetny przykład, ale konkretnie chodzi o to, żeby coś się jednak salonie-li no powiedzmy, że tutaj więcej, bo różne znaczenie wiedzą 2 lata temu zaczęły już ponad nawet gdy 3 Daniel Pietraszkiewicz część danie jeśli słuchasz Remy Białowieży wiem wiem tragiczne w i ogłasza na Facebooku ma wielu fanów Borowi znakomite zdjęcia i prowadzi profil, że rzeczka mała, którą odkrył w ogóle mieszkaniec Konstancina odkrył w czasie pandemii na spacerach, że ma dziką i wielką rzekę pod nosem, że przyszedł na spacer się okazało, że cała jest przekopane normalna sprawa, której wiemy w całej Polsce wady Polskę Acta czas no przy przesyłają firmy z koparkami, żeby przeprowadzić tzw. prace utrzymaniowe tylko tutaj był wrażliwy człowiek, który potrafił poruszyć i ludzi lokalnie ludzi w całej Polsce sprawa trafiła do gazet i wyborcza pisała i tygodnik powszechny i Wisły pismo pismo to jest tygodnik pisaliśmy w miesięcznych Helik karny i zrobiło się głośno ja też to jakoś przed złem, bo mnie podałem na Facebooku rzecz ważna, ale pewnie, że mamy nagle mała mała i tak znakomita część historii właśnie na w najgorszym stanie w Polsce są małe rzeki no całe rzeki, których 90% jest wyprostowana przerobiona rowy no i w pewnym momencie do mnie napisała na początku jak co tak się na brzmiało pracownica wód polskich i trochę przestraszona, czyli wyskakuje za bardzo przed orkiestrę przed hasłem co w co się stanie firmie, że chcieliby naprawić, że to z niej, że to się coś złego stało czy to oni premię za Acta taktach nawet nie będę całej historii opowiada, ale skończyło się na moim Mateusz Grygoruk profesora z jego, które tutaj też czasem bywa wykładzie dla wód polskich szkolenie spotkania z dyrekcją itd. o tym jak prowadzić prac utrzymaniowych, kiedy są niezbędne, kiedy powinno się odpuścić i projekty rzeczka mała stanowiskami roku trafiła do naszego projektu pamiętajmy o mokradłach i tutaj jest dalsza część może Magda przez odmawiali udziału w tak ustaliliśmy, że to co musimy zrobić spróbować właśnie podjęcie listy dialog, gdzie rzeczywiście próbujemy znaleźć rozwiązania dla wszystkich grup, które są zainteresowane, bo tam jest w różnych odcinkach ta rzeczka, która sprawia problemy takie, że zalewa boisko na osiedlu innym zalewa łąki, a z kolei inni chcieliby ją Renaty rysować i chcieliby, żeby bobry, które tam budują tam miały przestrzeń, żeby z kolejnych wyborów nie spędzali w ich, żeby wody polskie odpowiedzialność za to co zrobiły i po prostu włączyły się do pracy natury Jacyny albo przynajmniej ten dialog nie udało się spotkań rzeczywiście i w całkiem życzliwej atmosferze fajne było tak tak i usiąść nad nazwami skromnie okrągły stół nad mapami ze w w świetlicy wiejskiej, gdzie wszystkie miały szans, żeby wypowiedzieć przede wszystkim o swoje nadzieje marzenia i potrzeby też obawy związane z tą rzeczką no to co trzeba zrobić to przecież to fajny przykład małe, bo pokazuje, że to, że możemy znaleźć rozwiązania to znaczy, że gdzieś, gdzie tej wody, bo tam jest akurat taki przypadek, że są miejsca, w którym w, których woda jest nawet trochę za wysokim poziomie co bardzo rzadko zdarza tak naprawdę zwykle mówimy o nawadnianiu o tym, że wszędzie musimy nawadniać, a tutaj jest tak oczywiście są miejsca, gdzie to odrodzenie się pozwania suszona, ale chyba co ciekawe to muszę powiedzieć nie zbudowano osiedle, budując osiedle nasypami zasypano część telefonów, które było w Dolinie rzeki w związku z tym powstało takie zwężenie, że ta da się przystępowała, iż infrastruktura budująca osiedle spiętrzone wody także rada wystąpiła ponadto jeszcze hala na pół metra, bo my tak na osiedlenie w dużym mnie jakby tego co tam już został wybudowany ewentualnie możemy zapobiegać temu, żeby kolejne nowe osiedla powstawały i dalej gdzieś tam nie zaburza tych stosunków wodnych tam, ale możemy spróbować książeczkę ze strefowej i mokradła dookoła i znaleźć jakieś rozwiązania tutaj trochę obniżyć, a tutaj dać przestrzeń gruzowisko, żeby się z powrotem nawet miało tylko do tego potrzeba nam współpracy właścicieli tam są właściciele prywatni, którzy często mają swoje grunty te z nich korzystają, ale ten właśnie mieszkańcy osiedla, którzy mają jeszcze inne interesy no jesteśmy takim etapie, że to trochę utknęło, bo potrzebujemy szerokiej ekspertyzy takie właśnie hydra geologicznej, którą na tym spotkaniu wody polskie pracownik wód polskich deklarował, że oni sfinansowali tylko, żebyśmy powiedzieli co dokładnie ma być tutaj okazało się, że niestety na najbliższy rok już nie będzie na to żadnego mieli budżet ma tak to znaczy, że w związku z kryzysem finansowym będą wykonywane tylko najpotrzebniejsze prace taka odpowiedź, więc jeżeli wykaże, że irańskie to, że mają one nie będą dobrą wolę nie będą niszczyć dalej i tak nie będą dawać zagwarantowali, że nie będą prowadzić prac na tym spotkaniu, ale to się działo no wiesz jak się zrobi lokalnie hałas to da się coś osiągnąć albo odsunąć w czasie tak dalej tylko takich małych są w Polsce tysiące dziesiątki tysięcy takich miejsc my zgarnęliśmy w projekcie historie dotyczące 77 tak właśnie może to też także precyzuje prezydent naszego krótko innych tak szybko Ośno Lubuskie jak na Zachodzie, gdzie jest kompleks jezior my powiedzieć, że Źródliska bardzo dużo właśnie wreszcie miasto, które leży na mokradłach i to co się tam, gdzie jest taka soczewka w ogóle problemów, które są w Polsce dotyczący właśnie inwestycji zaniedbania, ale też takich politycznych układów tego, że biznes też właśnie wkracza w układy polityczne i jest w 2 właściciel, który ma wielkie stawy i właściwie, budując wystawy spuszcza wody jezior i toteż jest intuicyjne ludzi z jeziora są wyżej położone na terenie najniżej w Dolinie są położone rozległe torfowiska kiedyś trochę susza, ale trochę i w tych torfowiska wykopano stawy jak w wykopie stawy torfowisko i podłączyć zestawy do rowu to woda zaczyna walić, która była hamowana przez torfowiska torfowisko narosło jak gąbka jest w nim woda, ale woda przez torfowisko przepływała bardzo wolno nie, jeżeli z torfowisk wodę puścimy to całego systemu położonego wyżej na tej wystarczy nie zaczyna schodzić doszło zatem historia osobista Alicji, która się do nas zgłosiła była taka, że i ojciec produkował najlepszą w okolicy oranżadę z wody źródlanej właśnie 8 w ogóle słynęła z tego, że ten był browary w ogóle słynęło z najlepszej wody, a teraz zdarza się, że mieszkańcy muszą korzystać z beczkowozów, lecz ona wraca do Polski po pobycie za granicą dłuższymi okazuje się, że woda nie nadaje do picia jeziora oparły o metr metr albo zająć więcej więcej no i poszukiwanie co się dzieje zgłoszenie do nas, że problem z jeziorami jak przyjeżdżamy na rozpoznanie okazuje się, że problem nie jest jeziorami, ale źródłem są torfowiska, które są położone kilka kilometrów od nich, więc przyrodzie wszystko jest woda połączone w ZAKSIE skaczemy nad Bug tam jest teraz akurat zaczął się tam wielki problem, bo zaczęła się wycinka wzdłuż granicy wzdłuż Bugu, czyli Dołęgi Nadbużański, które są chronione tak naprawdę od 2000 i biosfery UNESCO od 2 miesięcy są wycinane to jest związane z kolei i utrzymaniem z tym prawem, które mówi o utrzymaniu Eva Green TEC, ale nie stanową podobno tylko właśnie ze starą utrzymywanie pasa granicznego, ale zadał zaczął się teraz i tras są takie obawy nie wiem ile właśnie one mają w tej może rzeczywiście spełnić, ale z rozmów z mieszkańcami wynika, że się boją tego, że zmieni koryto to znaczy potem są takie niesamowite wsie, gdzie od po prostu pokoleń żyje razem z rzeką i ludzie są przyzwyczajeni do tego że, że te wylewy Bugu to jest po prostu część życia jeszcze mają kilka wsi, gdzie trzymają łódki stodołach i było normalne, że po prostu na wiosnę podczas wylewu się przesiadał na łódki i tras oni wiedzą ci, którzy mieszkają wiedzą kiedy, jaki jest rytm wiedzą, kiedy Bug wylewa i boją się tego, że taka wycinka, która jest planowana niestety na terenie całej właściwie wzdłuż całego długu na terenie całego drzewa stabilizują rzekł naturalnie trzymają rzekł tak tam z wyrwane są ze skarpy z kartami korzeniowy mi i to właśnie może tak naruszyć, że właśnie to jest taka obawa, że zmieni się granica Polski, że Bóg odpłynie w bok w ich trochę stracimy trochę Pańskiego Bóg jest rzeką graniczną na rzecz należało w ogóle w historii co więcej, że tamte tereny się pokazuje, że zgłosi zgłosił się do nas człowiek lokalnie, żeby ochronić tam jedno niewielkie torfowiska, które można, a 5 minut uważa Harry nie z 1 końca na drugi później okazało, że nowe problemy w trakcie projektu pokrywają się, gdzie indziej Łęgi nad Bugiem jest też coraz mniejszym pilniejszych problem da rady a, a wokół tego Ukraińca są wielkie z Mediolanu torfowiska, które kiedyś były one ich resztką to właśnie taka historia już tam za wiele nie zrobi z tym wielkim melioracja prawda, bo już po lesie bardzo bardzo zmieniło, chociaż pewnie możemy próbować innego jak można tę radę zatrzymać ten cel jeździłem ostatnio Polesie to jest rejon, który te melioracje już nie mają kompletnie sensu to zostało zrobione produktywnie nie takie spuszczenie wody jest tak naprawdę wysychających tereny najbardziej bagienne teren Europy teraz jest terenem jest najbardziej narażone żony na susze pustynie mamy, ale takiego jeszcze możemy w świat minutę minę do państw mają nas kilka zdań rozumowania myślę, że duże NRA jest jakieś namawianie do działań jest nowa jest przebudzenie rozmawiamy w sobotę jutro będzie dzień mokradeł na wydziale biologii transmitowane online zapraszamy na profilu jak na PL albo wydziału biologii Uniwersytetu Warszawskiego maszyna, od której godziny zaczynamy o dziesiątej rano i będzie trwało jakiś osie 1718 jej wszystko jest transmitowane mamy pełną salę zapewne na wydziale, a później jest poniedziałek wtorek konferencja pakt dla mokradeł, w której wszystkie plenery wykłady też będą transmitowane jeszcze raz przypomnijmy takim profilu bagna PL proszę państwa no to ja widzę, że może się spotkamy znał wcześniej niż za rok w sprzyja nowe rozmawiamy o tym, że tych miejsc rok temu teraz mówiliśmy co się ewentualnie zmieniło i tam jak posuwają efekty nowego paktu proszę państwa 2lutego był dzień mokradeł i stąd nasza dzisiejsza rozmowa o tym jak jest jak może być z naszymi gośćmi była pani Magda Siemaszko z centrum ochrony mokradeł oraz Wiktor Kotowski członek zarządu centrum ochrony mokradeł reprezentujący także zakład ekologii ochrony środowiska Instytutu biologii środowiskowej Uniwersytetu Warszawskiego bardzo serdecznie dziękuję bardzo, dziękujemy dziękujemy Francji, ale proszę państwa wydawcę tego programu był Szczepan Maziarz Rek realizował ten program Jacek Kozłowski Zwiń «

Już czas na przywrócenie mokradeł!

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: WEEKEND RADIA TOK FM

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 20:00

Najnowsze Podcasty

Test: Mercedes EQS SUV

Rozmowa z dr Pawłem Płoskim

Muzeum i dystans

Korki od szampana strzeliły? Zakaz rejestracji aut spalinowych od 2035 roku klepnięty

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL