28 lutego 1981 wprowadzono kartki na mięso i jego przetwory

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia dobry wieczór we wtorek 28lutego w radiu TOK FM pierwszym radiu informacyjnym należę do rocznika, który upoważnia mnie do sięgania do wydarzeń z mojego życia będących jednocześnie już historią zacznę zatem tę wtorkową audycję od historyjki z mojego życia byłem studentem Uniwersytetu Warszawskiego wychodząc na zajęcia jesienią 1977 roku mama przypomniała mi bym odebrał z sekretariatu wydziału kartki na cukier jak w planie robić jakieś Rozwiń » powidła, więc cukier był niezbędny w jednak w sekretariacie powiedziano, że studenci zrzekli się swojego cukrowe ego przydziału by pomóc krajowi w trudnej sytuacji zaopatrzeniowej nic mi o tym nie było wiadomo bym się zrzekł kartek próbowałem oponować, ale nic nie dało powidła musiały być mniej do słodzonego, czyli wyszło na to nawet na zdrowie słuszną linię ma nasza władza mogliśmy sobie tylko żartować rzeczywistości nie było z czego śmiać dekada obfitości Edwarda Gierka definitywnie się kończyła zaczynało na socjalistycznym rynku brakować wszystkiego kolejki po nawet podstawowe produkty spędzone w nich godziny stały się codziennością życia kwitła kultura kolejkowa tworzono system listami społecznymi kolejkami nocnymi dyżurami kolejnych członków rodziny bez kolejki nie wypaść to obok poczucia braku wolności doprowadziło do wybuchu gniewu, którego kulminacją był słynny sierpień 80 tego roku doszło do sytuacji w jakim sensie paradoksalnej walczący o w miarę normalny kraj robotnicy gdańskiej stoczni pisali listy swoich postulatów wprowadzenie kartek na mięsa władza podpisała się pod 21 postulatem strajkujących, a więc i pod pkt 13, w którym właśnie było żądanie wprowadzenia kartek no 28lutego 1981 roku, a więc dokładnie 42 lata temu kartki na mięso i jego przetwory się pojawiły czemu to było tak ważne dla strajkujących stoczniowców, że obok postulatów rangi ustrojowej zdecydowali się wpisać na listę postulatów kartki opowie nam o tym pan Jerzy Borowczak jeden z organizatorów strajku stoczni gdańskiej, ale ta historia skłoniła mnie zainteresowania siebie i państwa systemem reglamentacji w Polsce ludowej i w ogóle pojawił się bowiem to co jednak było wówczas bardziej zrozumiałe zaraz po drugiej wojnie światowej wynikał nie istoty gospodarki planowej czy nakazowe rozdzielczej, bo ta pojawi się nieco później, ale powojennego chaosu zniszczonego przemysłu przetwórstwa przesunięcia granic co powodowało przez pewien czas brak gospodarzy ziemi w miarę utrwalania władzy ludowej braki stały się dobrym narzędziem manipulacji i systemu nagród dla zwolenników nowego porządku były bowiem kartki lepsze gorsze jeśli nawet dostawali je wszyscy to nie wszyscy mieli gwarancję ich wykupu no, więc wprowadzano gwarancje wykupu, ale dla wybranych, ponieważ wszystko w tamtych czasach było polityczne to oczywiście decyzja o likwidacji kartek także chodziło o pokazanie, że scalenie partii robotniczych w 1 polską zjednoczoną partię robotniczą w grudniu czterdziestego ósmego roku wiąże się z czymś symbolicznym, więc kartki zlikwidowano, ale na pewne produkty głównie tłuszcze mleko no wprowadzono bony te zniknęły dopiero w marcu 1951 roku szybko wróciły jednak, bo gospodarka socjalistyczna nie była w stanie zapewnić rynkowej obfitości znowu reglamentowaną sprzedaż tłuszczów mydła, a nawet cukierków dopiero w styczniu 1953 roku system rozdziału znikł i to aż na 23 lata 1976 pojawiły się owe kartki na cukier tak przynajmniej wszyscy nazywali, mimo że władza, chcąc czarować rzeczywistość nazywała je biletami towarowymi, a potem było już tylko gorzej w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych na kartki było już niemal wszystko do słynnych wyborów w czerwcu 1989 roku przetrwały kartki na mięsa zniknęły w końcu lipca tak jak powoli znika cały PRL tę kartkową historii Polski ludowej przypomina pan prof. Andrzej Zawistowski historyk ze szkoły głównej handlowej w Warszawie pan profesor związany jest też ośrodkiem badań nad totalitaryzmami Instytutu Pileckiego, ponieważ jak czasem z uśmiechem wspominam te chore kartkowe czasy to wierzę, że dla części państwa będzie to mimo wszystko rodzaj przyjemnego wspomnienia choćby, dlatego że byliśmy wtedy dużo płaci zaprasza Maciej Zakrocki przedstawia on jest z nami zapowiadany gość pan Jerzy Borowczak jeden z organizatorów strajku stoczni gdańskiej dobry wieczór dobry sektor finansowy państwa może, żeby tak szczególnie młodszemu pokoleniu trochę przypomnieć jednak okoliczności, w których w ogóle ten strajk się zaczyna to najpierw może zapytam no coś co chyba często w Polskiej historii tej peerelowskiej było właśnie takim zapalnym punktem i jak to, że władza wprowadziła podwyżkę cen mięsa wędlin to było dokładnie 1lipca 80 tego roku no i zaczęły właśnie w Polsce wybuchać te pierwsze strajki tzw. lipcowe no a potem dopiero dochodziły też jak zawsze w przeszłości postulaty nazwijmy to wolnościowe chciał pan pan pan też pamiętać, że zaczęło przygotować stoczni też z tego powodu maszyna była taka że, aby działacze wolnych związków zawodowych Wybrzeża fakt czy gałką panią Walentynowicz Lechem Wałęsą czy Bogdanem Borusewiczem, więc myśmy tę sytuację śledzili na bieżąco wydawaliśmy pismo robotnik Wybrzeża i tych anomaliach, że brakuje pisaliśmy, więc myśmy mieli świadomość o tego jak w Polsce wygląda gospodarka i to co się stało w Lublinie, gdzie kolejarze przestawali pociągi, żeby wyjeżdżała z Polski szynka kiełbasa notowano nawet było, że tak powiemy korzysta w tej sytuacji że, że mogliśmy próbować zmobilizować gdańskiego strajku no tylko, że w wy czuwali szczerze właśnie te nastroje społeczne one przede wszystkim na tym etapie mają taki charakter no związane z życiem doczesnym właśnie z tymi kłopotami z zaopatrzeniem kolejkami tak dalej czy, że to już właśnie jest taki moment, w którym będzie można powalczyć o coś więcej myśmy mieli swoje postulaty wolnościowe poszanowanie ludzi pracy wtedy się tak mówiło, ale myśmy próbowali zrobić strajk pod, popierając kolejarzy, ale po prostu tak żaden sposób nam się nie udało, dlatego że stocznia to była Kanada Amerykanie, którzy tak nazywali, bo tu się dobrze zarabiało się zarabiało i lipcu nie udało nam się tego strajku wywołać być może dlatego, żebyśmy do niego słabo przygotowani trzeba pamiętać, że stocznia miała Niewiem 20 stołek miała stołówkę, gdzie jednorazowo mogła wydać ponad 1000 obiadów potrzeba dobrze zaopatrzona jeśli chodzi o kilka jajka mleko no i stoczniowcy gubi się to 17 załoga żywiła się w stoczni, bo posiadanie ktoś od 20 zgody jak pamiętam, a po drugie, władza mówiła, że już podjęła decyzję, że wybuduje tylko sklep stoczniowców stocznie miały stocznia też miała przygotowany plan wybudowania prawie na terenie stoczni dużego supermarketu, żeby stoczniowcy, bo jak stoczniowcy po pracy szli do sklepu to nic nie było i władza podjęła decyzję, że wybuduje specjalny Supersam tylko dla stoczniowców, żeby oni wychodzą z pracy mogli jeszcze zrobić sobie zakupy, czyli jak robić strajk w połowie sierpnia to on właściwie nie ma tego tła związanego właśnie z zaopatrzeniem sklepów tylko jak pamiętamy głównie tam chodzi właśnie te sprawy związane z samym zakładem z panią właśnie Anną Walentynowicz zwolniono ją tak na tak byśmy to był dla nas taki pretekst, dlatego że w stoczni 17 000 ludzi było nas trójka działaczy wolnych związków zawodowych, którzy byliśmy namierzeni fotografowany tak dalej i naszych dni to były policzone, więc podjęliśmy razem decyzję 5 osób, że przygotujemy się do tego strajku, wykorzystując sytuację ani Walentynowicz i wtedy pojawił się też postulat, ale niech pan zauważył, że dla 3 postulaty 2 były ekonomiczne pierwszy przywrócenie ani Walentynowicz do pracy w 1000zł podwyżki dodatek drożyźniany, bo inflacja była może trochę mniejsza jak dzisiaj ale, ale była chcieliśmy, żeby te zwyżki tej inflacji i ubytek naszych pensjach w pieniądzu nabytego rekompensować moście dodatkiem i myśl myślę że, że wie pan, bo pakowaczy państwo słuchaczy, że myśmy ani Walentynowicz zwolniono 1 sierpnia ze stoczni, a myśmy mieli do czternastego, że tak i sierpnia czas, żeby się przygotować, że załoga nie była taka, że nawet dzieciom, dla których pani Ania tyle lat pracowała nikt nie zaprotestował zwalnia się kobiety, która ma 5 miesięcy emerytury większy nie było takiej atmosfery strajkowe, ale że to, że byśmy dobrze przygotowani mieliśmy kilka tysięcy ulotek mieliśmy plakaty z żądaniami no i liczyliśmy na młodzież, a w hotelach mieszka około 7000 stoczniowców i to właśnie na nich liczyliśmy no ale właśnie szybko się udało te sprawy załatwić jak wiemy i właściwie strajk mógł być 16sierpnia już zakończony właśnie ten został zakończony mienia nie doraźnie ja zawsze to prostuje chyba w komendzie słuchać niech posłuchają, bo to była także w piątek dyrektor stoczni padł taki pomysł, że ten nasz komitety tych 22 osoby z Danią nie reprezentuje załogi stoczni, a stocznia była ogłoszona 20m stał głośnik w każdym pomieszczeniu był koło, choć Nicki dyrektor wydziału tak proponuję udać się na wydziały, bo ten komitet nie reprezentuje załogi stocznie i nie każdy widział wybierze swoją trójkę 48 wydział jak każdy może każdy wybrał swoją trójkę, ale było nas w komitecie 120130 można 150 osób i Wiera myśmy, kiedy dyrektor powiedział to nasz komitet ten pierwszy, gdybyśmy grali w strachu jak przyjdą to na pewno nas wyrzucą oparta jest się samozwańczej, ale udało nam się przez życie Lecha Wałęsy, że Lech Wałęsa dalej kierował strajkiem, kiedy dyrektor przyszedł powiedział daje 2000 podwyżki 7 postulatów spełnia wszystkie daje 2000 podwyżki na chorobę i było głosowanie w komitecie i ten komitet to zwiększony myśmy chcieli strajk skończył byśmy chcieli prowadzić strajk solidarnościowy, ale ten większościowy komitet przegłosował powiem więcej mój przyjaciel służy temu strajk zaczynał na wydziale trzeba jednak 5 on też zagłosował, bo Czyż dyrektor w 2000 i proszę Baniak dyrektor dał komunikat jak Lech Wałęsa ogłosił wynik głosowania w dyrektor wyłączył radio bardzo i dawał swój komunikat, kto do 18 nie opuści stocznie nie dostanie tych 2 tysięcy musiałby pan widzi co pan siedział, mimo że myśmy bramy chcieli zamknąć ludzie do 22000 to daliby się chyba po Skrobacz BIK to było przykre nie myśmy nie zakończyli też komitet, który został tych 20 Anioł włącznie byśmy dalej kontynuowali strajk i myślę, że jak dyrektor g zadał radiowęzeł to morze trwało 20 minut, kiedy wie pan, że stocznie są połączone bramami remontowa Północna nie od razu do nas przyszli przyjechało WBK i odliczył kraj był kontynuowany tak się utarło, że został przerwany nie został przerwany komitet nie rozwiązał ten pierwszy tak tak nazywał barki, gdzie na pierwszym wiecu wybraliśmy komitet wiele nawet na chwilę nie dyrekcja nie przejęła władzę nad zakładem no to proszę tyle było okazji, żeby do tamtego czasu władza ciągle jednak pewne rzeczy trzeba testować nowo dziękuję lekarz rywalka gasił prawniczego nie gażę, bo przez rząd był ojca tak widziałem bardzo na terenie stoczni to to tak złośliwi mówią, że Wałęsa poddał strajk to nieprawda no i teraz kluczowa w tej historii jest, bo naprawdę bardzo długo szukałem przynajmniej w sieci trochę też w książkach, które mam w domu jak wyglądał ten proces zbierania postulatów, które strajkując ca strajkujący komitet załoga miała przedstawić delegacji rządowej, bo no dzisiaj to oczywiście wszyscy są łatwo wyobrażamy komunikację, ale to nie jest czas internetu maili i Realu unika torów strajkuje pod koniec sierpnia 700 000 ludzi 700 zakładach w całej Polsce jak mówił pan prof. Fik największy strajk w historii ziem polskich i i co i wy po prostu z zasadzie hasła Piszcie, jaki chcecie, żeby te postulaty zamieścić na tej liście, którą położymy na stole delegacji rządowej, więc ja jak i mieliśmy kluczowe postulaty by tym strajkiem dochodziłem do dziesiątej 30 Bolek Wałęsa się spóźnił miał być piątej rano, a przed 2030 więc, jakby dziesiątej dziś ten kraj kim dowodziłem i zbierałem postulaty tych postulatów zebrałem nie wiem 30 może nawet 40 ludzie pisali lekarka kardiologa to paczkach papierosów ona różne brak ciepłej wody słabe zaopatrzenie brak pasa górą słowo spawanie wagonie no bo takie typowe kluczowe postulaty i potem ich 7 może 3040 zrobiliśmy 7 stoczniowe, ale wracając do tych miast zakładowych zakładowych strajku to oni przyjeżdżały delegacje jak działa na stocznia remontowa czy Północna czy WPK to oni przyjeżdżali ze swoimi postulatami i wtedy tej soboty niedziele nie wiem ile tych postulatów tam była może stąd może więcej i ciągle próbowaliśmy łączyć o tym w tym wszystkim chętnym ten jest zawarte to, a chcieliśmy, żeby te postulaty dotyczyły jak to pan powie, że nie chcieliśmy, żeby rozegrano, że tutaj link agencja pracująca robotnik Warchoły itd. nie jest chcieliśmy, żeby te postulaty dotyczą wszystkich lub społecznych wtedy się mówiło one oczywiście, kiedy przyjechali do nas Lech Bądkowski słynny literat i żołnierz armii krajowej i armia Andersa to przed takimi postulatami tak cenzura i Lech Olszewski z Politechniki gdańskiej i badania aż i pieniędzy dla badań i myśmy siedzą północy wykreśla poszczególnej, kiedy było 21 to Lech Wałęsa jako Car czas tak powiem, bo dość często starsi gra od karty Boszko mówi dobra to już koniec 21 to dobra cyfra to też oczko nie moi wszyscy się z tym godzili i tak zostało 21 postulatów i one naprawdę bardzo dobrze reprezentowały całą grupę zakładów, które były skupione nie tylko zakładów, bo boi dziennikarzy z ówczesnego czasu czy nawet potem błaga miał robiła tam klubowa okrzyki, bo też zgłaszali swoje postulaty jeszcze tylko może przypomnijmy w takim razie dla historii to znalazłem we wspomnieniach pana Bogdana Borusewicza, kiedy już by właśnie gotowe te te postulaty to okazało się, że jak to mówi pan Borusewicz Tadek skrzydłowy ski z ROPCiO dopisał postać dla wolnych wyborów i zrobiła się awantura, bo wiadomo było, że ten rodzaj postulatu nowości wysadza możliwość rozmowy władz chyba dużo było tak ja pamiętam akurat jeśli chodzi o Tadeusza to poza tym, że bardzo dobrze się staliśmy i to wiedzieliśmy, że Tadeusz OBI z potrzeby serca, ale był też taki postulat przywrócić Orła Polsce przywrócić koronę polskiemu guru i będzie pan te chcielibyście łapali za głowę czy czy ktoś mówi to serca, którzy by Polski Orzeł miał ponoć koronę czy jest jakaś prowokacja, więc były różne te wolne wybory oczywiście Tadeusz tak uważał, że skoro już mamy pół Polski to należy powiedzieć dobrze to róbmy róbmy wybory oczywiście Bogdan Borusewicz wyłapał i przed do nas mówi zobaczcie to jest wie, iż wtedy Tadeusz pamiętam on on się przyznał, że on uważa, że w trzeba już teraz dać wolnych wyborców nie był wolny pośredni używał słowa tylko wyborów nota w no i teraz czeka do TEN-T ten właśnie postulat, żeby wprowadzić kartki na mięso no bo można powiedzieć, że takie mamy i słusznie skojarzenie, że stoczniowcy walczyli o taką lepszą Polskę taką bardziej normalną ta i i wydaje się, że ten postulat to jest właśnie nos skręt w przeciwną stronę, bo co to za normalny kraj, w którym między sprzedaje się na kartki taki postulat, skąd się wzięło czy pan pamięta i ca, dlaczego żeście to umieścili wie pan to było także my powiedzieć tego świadomość, że tacie zaopatrywały nie będzie pan pamięta takie sklepy komercyjne, a tam było jak dzieci 40 gol drożej, a jak ktoś miał bony to mógł kupić to wpływa czy nie, więc miała wnieść Kane w Sopocie i tego, bo klub ze strajkiem przeniosłem się nami na Morenę, ale tam był sklep w Sopocie taki element Casino komercyjnym tam kupował natomiast rzucił normalnie, kto pracował 8 godzin nikt mu kupić i dlatego w czasie strajku stoczni domagano się, żeby jednak były kartki, że jak pójdę do sklepu to kupie oni, że czeka w kolejce, bo chodzę do Lady pani mówi już w Libanie i ludzi dlatego chcieli, żeby też skoro tego umarł jest mało w sklepach ogólnie dostępnych, bo to że, że ma to SB wojsko budy policja i wszystkich ze wszystkich zjednoczenia to myśmy powiedzieli nawet dla robotnika 80 jest taka wypowiedź 1 dziewczyny, która mówi, że była w kasynie wojskowym czy klinem gdzie tam by się półki uginają je wtedy potocznie nazywano te sklepy były za żółtymi firankami jak pamięta, tak więc czy dlatego domagaliśmy się białe kule chyba bardzo Boże dziękuję, ale robię, że byliśmy tam 7000 stoczni to myślę o tym w ogóle nie myśleliśmy, ale rodziny mąż żona i po prostu jeśli oboje pracowali nie mieli możliwości, że tak chcemy kupić mięsa i przetworów mięsnych dlatego ten postulat tak no powiem tak 60% ludzi do stoczni i tych cholernych zakładowych popierała, że będzie karteczka to się budzie i dostanie no i wszyscy popierali zegarki oczywiście, że to dzisiaj nie do nie do wprowadzenia, chociaż podpadł, że jeśli mielibyśmy zmniejszyli teraz od 200 000 hodowli świń przez tą chorobę tego pomoru amerykański świń, więc został na 60 200 kierowaliśmy, więc nie wiem czy nie chcę to taki właśnie tych wyprawek wprowadzić kartki, bo nie będzie konsul mięsa często my pomór świń je, ale ten pro szału waszych oborach i tworzy regułę i chyba duże, że wtedy wydawało nam się kobieta powinno być, bo dziś każdy rolnik musiał wodą albo był taki podział nie było to gospodarstw, że tak byłem, w które miałyby specjalizację dopiero myśleć tworzyć, ale do czy obowiązkowe dostawy czy pan pamięta, że wtedy każdy rolnik musiał stawić tyle trzody chlewnej tyle bydła i bo mój ojciec gospodarzem jest winą Polaków też kilka sztuk Polaków trzeba było odstawić skupy wał tego, który miał jechać na sprzęt i odstawiał tt niedziela kino wydawało nam się na tych względach, że tam jest kolejka, żeby dać krowę świnie konia do Toruniu tam Stali i 1,5 dnia nawet nieraz, że takie było wszystko, ale pan wtedy mówiliśmy, że wszystko zabierają ruskie brak takich biur w branży się moim marzeniem świni patriotki jest żeby, chociaż serce ojczyźnie został w Opolu taką formę w akcjach tych tak, ale jeszcze ta chciałem powrócić do tego momentu negocjacji już na tych postulatów, bo zachowane jest takie nagranie ze spotkania Andrzeja Żabińskiego przewodniczącego rządowej komisji ekspertów, która tłumaczy na tym nagraniu, dlaczego rząd przeciwny jest wprowadzeniu systemu kartkowego na mięso jak mówił tak co innego jest wprowadzić kartki na cukier na benzyny natomiast z mięsem jest to bardzo skomplikowana sprawa po pierwsze, jak wyliczyć norm jak liczyć mięso z kością bez kości poza tym 1 dostanie karkówkę drugi golonkę, a myśmy barda Legal system kartkowy mówił tak, ale obowiązywał tylko w miastach nie obowiązywał na wsi na mówi, bo jak to zrobić jak potraktować tych, które zatrudnione wmieście, jaką ma dostać kartkę taką samą jak ten, kto jest zatrudniony np. w stoczni, ale mieszka pod Szczecinem i ma gospodarstwo ta, a nawet się posłużył takim mocnym argumentem, że nawet najbardziej totalitarny ustrój, jakim był faszyzm nie mógł opanować podziemia spekulacyjnego w tym zakresie, kiedy właśnie wprowadza Hitler wprowadził kartki, więc przekonywał was, żeby nie, ale nie daliście się przekonać niech nie, dlatego że pan był na poparcie 6 000 000 ludzi, bo tak liczyliśmy wtedy, że pana jeszcze 13 było pracujących i 6 000 000 nas popiera, więc władza mówię o kolejne zakłady chciały zatrzymywać tak hutniczy grozili wygaszeniu pieców wiadomo co jest dla Huty wygasić mieć większy jest tutaj mieliśmy tą przewagę, że to my stawialiśmy warunki tak myślę, że dla władzy może te kartki nie były takie ważne jak to, aby nie było, że tak woli związków zawodowych stąd propozycja Tadeusza mazowieckiego jak pamiętam, żeby nazwać niezależne samorządne związki zawodowe, bo władza nie, a niewolą w związku z zawodu ta i to było to było doradztwo dla ekspertów którzy, którzy byli w stoczni no ja wiem, że dopiero musiała historia zweryfikować, ale rzeczywiście trochę tak jakby ten, że Gliński miał rację, bo ten system kartek na na mięso właśnie nie bardzo poprawiał i sytuację w sklepach stworzył nieprawdopodobną biurokrację wycinanie tych kar tak źle nie do zeszytów jakieś w ogóle kosmos no rzeczywiście tak jak ta cukiernicza pamiętam sam siedemdziesiąty szóstym roku wprowadzono kartki na cukier to rzeczywiście to to ta sytuacja rynkowa uspokoiła, ale z mięsem goście na cały czas było źle jak jak sprawdziłem już po wyborach czerwcowych osiemdziesiątym dziewiątym roku dokładnie w lipcu Karski na miasto zlikwidowane tak tak było, bo też Polska była Zagłębiem cukrowy i wrócił do głowy nie przychodziło wie pan ja powodów go pod Białogardu to myśmy sami sadzili nie wiem szersze uprawie buraków nie dzierżawili ziemię, bo wolno było 7,5ha, ale od innych rolników, którzy podbili byli starsi by to by ziemie i jak ja pamiętam cukrownie wie pan no przecież nawet teraz jak mieszka w Gdańsku, ale w Pruszczu była ogromna cukrownia cukrownię było tyle, że to huk w polityce wie ten cukier się spodziewał my z tą gminą dobra wprowadziły kartki, kto może władza policzy, że wybrała kartek na ileś ton i tego co musi być tyle, bo jak kartkę dali mu osiągać cukiernie im się, że to też była taka spekulacja władzy że, że zaczniemy już kontrolować no bo karty jak pan wie trudno było kontrolować tak, ale jak się wydaje kartki kartki dla dzieci dla dla dorosłych no to wtedy jest jest pierwszą bądź możliwość tego policzenia ile jeśli tam jest po kilogramie po pół i ile trzeba tego miejsca zabezpieczyć żeby, żeby każdy, czyli grupa, toteż łatwo tego nie dla działań na lata do w każdym razie bardzo dziękuję za to wspomnienie, bo przynajmniej już teraz będziemy wiedzieć dokładnie jak to było zarówno z tym strajkiem 16sierpnia, jaki 4 szarego nieba trzynastego zaś Łukasz dwudziestego jak było z tym właśnie ani przejęła od dalszych myśmy go Biernat trzynastego tak się umówiliśmy się zacznie tego czy dlatego, ale Lech Wałęsa wtedy pojechałem do niego na Stogi omówienia trzynastego nie mogę danie zarejestrować, bo musi 3 dni wcześniej i córka urodziła byłem nawet profesor planujemy tu wielki kraj, a tydzień dziecko zarejestrować mówił w czwartek może o czołowe drogę o piątej reżyserów fakt, że też uwagę w wspomnienia tamtego okresu nie no no jak zawsze niezwykłe tak do tego Lenczyka falami ale, ale mówiono Bogdan Borusewicz przed grą w sobotę, więc były takie takie sytuacje, że moi przyjaciele ale, ale silnik za to nie powiedziałem dlatego to się udał się nie udało no to pewnie będę dla nich nie tylko zły efekty no jasne no ale się udało bardzo bardzo pan za to, że się udało też ja dziękuję myślę, że słuchacze również Jerzy Borowczak jeden z organizatorów strajku stoczni gdańskiej był naszym pierwszym deszczem się raz jeszcze dziękuję pięknie dobrej noc dziękuję nie wszystko dobry Maciej Zakrocki przedstawia no jest z nami na kolejny gość pan prof. Andrzej Zawistowski historyk szkoła główna handlowa w Warszawie ośrodek badań nad totalitaryzmami Instytutu Pileckiego dobry wieczór dobry wieczór dobry plan dobry państwo, a ja rozumiem, że ten okres po drugiej wojnie światowej, kiedy się pojawia reglamentacja jest właściwie czymś naturalnym nie ma jeszcze wtedy w związku z niewydolnością tego systemu gospodarki socjalistycznej, bo Wielkiej Brytanii też były kartki prawda powiem więcej w świat w Szwajcarii również mieli w kraju, w którym nawet wojny nie byłaby krajem neutralnym Szwed cesji to jest naturalne mechanizmy ekonomiczne reagowania na różnego rodzaju zawirowania polityczne, ale też by ewentualnie na jakąś katastrofę naturalną i każde państwo powinno mieć taki mechanizm gdzieś tam przygotowane tak było z Brytyjczykami Brytyjczycy próby mechanizm reglamentowania sprzedaży towarów pierwszego zapotrzebowania pierwszej potrzeby przygotowali w połowie lat trzydziestych ją spokojnie czekał na moment, w którym powinien zostać uruchomiony został uruchomiony jesienią 3009. roku i zaczął działać cała cała Europa, ale też kraju niektóre kraje pozaeuropejskie były dotknięte tym systemem sprzedaży to reglamentowane towarów pierwszego zapotrzebowania ja tu celowo mówię, że chodzi o towary pierwszego zapotrzebowania takie jak żywność np. również opał, bo z kwestią reglamentacji ani sprzedaży jest kwestią, która towarzyszy nam na co dzień nawet dzisiaj mamy sprzedaż reglamentowane przecież, ale ona dotyczy trochę innych towarów i trochę z innych powodów przede wszystkim od ekonomicznych społecznych jak np. reglamentacja sprzedaży alkoholu ze względu na wiek natomiast to, o czym pan powiedział to jest oczywiście kwestia związana z drugą wojną światową i w Polsce te kartki powojenne są czymś naturalnym tak jak we wszystkich innych krajach europejskich w tym okresie w no ale czy dostrzega pan taki moment czy to po prostu się działo stopniowo, w którym system reglamentacji jednocześnie no zaczyna być jakiś sposób wykorzystywany przez nową władzę no bo jak coś reglamentację Emmy to możemy przy okazji kogoś nagrodzić i tak gdzieś tam czytam, że wprowadzono dodatki dla wybitnych pracowników naukowych i nauczycieli albo, że w związku z no już takim właśnie traktowaniem górnictwa węglowego PiS słusznie wtedy pewnie to było też niezbędne, żeby tego węgla było więcej normy górników były te chleba mięsa dwukrotnie zwiększone niż niż innych pracowników, ale też mówi, że no właśnie ten rodzaj też gwarancji, żeby można było kartkę nie wykupić sam fakt posiadania jeszcze tego nie gwarantował powodował, że tworzono właśnie jakiś mechanizm gwarancji wykupu no i że to też była taka próba przypodobania się środowisku nie wiem pracowników naukowych ludzi nauki sztuki po to, żeby właśnie jakoś ta władza ludowa, chociaż wyglądała trochę trochę lepiej, ale znowu ten mechanizm nie był niczym nadzwyczajnym wsi, gdy do bardzo może radykalnego przykładu, ale przy np. drugiej wojnie światowej polityki okupacyjnej Niemiec, jeżeli ktoś podpisał były tzw. volkslistę, czyli przyjął drugą trzecią czwartą kategorię volkslisty, czyli zadeklarował przynależeć do narodu niemieckiego automatycznie dostawał wyższe przydziały kartkowe, czyli shape porównamy przydziały kartkowe dla Niemców Polaków Żydów generalnym Gubernatorstwie widzimy, że to był też mechanizmem, którym Niemcy dyskryminowani podbite narody czy prześladowane narody jak Żydów czy Polaków i nie było nic nowego natomiast i ta kwestia, której pan mówi najbardziej będzie widoczna od pięćdziesiątego pierwszego roku, dlatego że w pięćdziesiątym czterdziestym ósmym roku formalnie ogłoszono zniesienie reglamentowania towarów pierwszego zapotrzebowania to było trochę na wyrost, bo jeszcze niektórych elementach to ten system pozostała już naprawdę szczątkowej formie natomiast do kartek wrócono podobno chcieli co zrobić jako taki gest na zjazd zjednoczeniowy partii Robotniczej z polską ataków na listy, bo to wówczas zostało grań ogłoszone co było o tyle istotne, że przed polską tylko 2 państwa w Europie zdecydowały się na całkowite pożegnanie ze z systemem sprzedaży reglamentowanej to by to był związek radziecki czterdziesty szósty rok i Szwajcaria wspominam już, więc to też miał być taki symbol sukcesu, że oto wychodzimy z wojny taki ta pamiątka, która nam została po wojnie jest właśnie likwidowana to jest sukces planu trzyletniego i sukces polityki gospodarczej natomiast pięćdziesiątym pierwszym roku wrócono do tego pomysłu, bo okazało się, że towaru w sklepach brakuje okazało się, że plan sześcioletni, który właśnie startuje powoduje Polski na półkach sklepowych itd. tak już będziemy rozwijać w tej tej historii o efektach bitwa o handel, która w latach czterdziestych, które ponad 40 została przeprowadzona i wówczas zaczęło się obawiać niezadowolenie społeczne i najpierw partia próbowała reagować też byliśmy się z tego śmieje to znaczy wysyłała do kolejek przed sklepami swoich ludzi, żeby opowiadali, że te przy, że te kłopoty są spowodowane imperializmem amerykańskim i żeby ludzie się tym nie przejmowali, że wszystko będzie dobrze to jest chwilowe, a ci agitatorzy bardzo często zbierali po głowie po prostu ludzi przepędzanie czasami bili nas wówczas zdecydowano się na wprowadzenie znowu kartek na mięso ale, ale z takim ograniczeniem, że to będzie dotyczyło tylko bardzo ograniczonej liczby pracowników około 1000 zakładów pracy w całej Polsce były województwa jak koszalińskiej czy białostockie kluby, w których nikt nie dostał prawa do tej kartek i wówczas już takie hasła katarskie volksdeutsche to jest nawiązanie do tego, o czym powiedziałem dotyczące drugiej wojny światowej to był bardzo krótki element tej reglamentacji bądź skończył w styczniu pięćdziesiątego trzeciego roku, czyli trwałą mniej niż 1,5 roku i teraz, gdyby odwołujemy odwoła się do pana pytania, dlatego że później nie ma kartek na mięso nie ma kartek na cukier makaron na słodycze itd. ale cały czas też ta sprzedaż dokumentowana istnieje to jest np. węgiel tzw. kwity węglowe nie można sobie jechać od takiej kupić węgiel trzeba było mieć kwit węglowe nie pojawia się oczywiście zgodę takie specjalne zgody na zakup materiałów budowlanych na to Błoń nic innego kartka na cegły na cement itd. tak dalej na wreszcie co swoje takie największy rozkwit ma w latach siedemdziesiątych to są talony na samochody, a są kartki samochody ci wprost natomiast to jest jak będą o kartkach na książki, chyba że będzie ten element gdzieś tam trzeba poruszyć, ale też są kartki książki zawsze o tym mówię ludziom, że nie było kartek na książkę pisze, że były kartki książki tylko się nazywał krajowy księdza historycznych pan powie pan szczerze że, choć w jestem rocznik 60 to kartkach książki nie słyszał, ale oczywiście tylko nie nazywało się to kartki książki nazywał się subskrypcja dzisiaj znamy to słowo słowo subskrypcja jest znana od końca osiemnastego wieku i przez dziesiątki lat pan ponad wiek służyło temu, żeby wydawca minimalizować ryzyko biznesowe robi zapisy na książkę ludzie przepłacają on ma nieoprocentowany kredyt i wie, że nie będzie stratny na tym wydawnictwie, więc wydawcy zależało, żeby tej subskrypcji sprzedać jak najwięcej, a w PRL sytuacja odwrócona to znaczy najpierw była wydana książka, a później na nią rozpisywano subskrypcję, czyli sprzedawano czy rozdawano zależy na jakie dzieło tak te subskrypcję ich ograniczona liczba, jeżeli na encyklopedię było zainteresowanie 50 000 to np. w latach osiemdziesiątych na jedno województwo średnio przydzielano 3 do 4000 subskrypcji to często była kartka na książki nas krew na nie OPG nie mógł pan kupić tej encyklopedii koniec kropkę to była sprzedaż reglamentowana tylko ukryta pod inną nazwą natomiast mechanizm to dokładnie tak i też o tym jak ryby trzeba wspomnieć, bo to gdzieś umyka, że słowniki encyklopedie jakieś dzieła wybitne no to wyjątkiem są w dziale Nina, które przymusowo rozpisywano subskrypcje to trzeba było obowiązkowo kupować w różnych przez różne osoby musiały takie dzieła Lenina w roku siedemdziesiątym na rocznicę urodzin wodza rewolucji setną typować, ale dosyć to było takie trochę za czarowanie rzeczywistości i jak rozumiem tym patentem, żeby nie było jakichś skojarzeń historycznie niewłaściwych wprowadzono w sierpniu 71006. roku bilety towarowe na cukier tak się podobno nazywał ludzie rzeczywiście mówili kartki tak, ale oficjalnie oraz bilet to się tak nazywało no wszyscy mówili, a konduktorem został Edward Gierek byśmy sobie lat natomiast natomiast oczywiście ludzie tak to interpretowali że, żeby nie mieć tych skojarzeń z z kartkami wojennymi nazwano biletami towarowymi prawa jest bardziej prozaiczna władza zleciła to do druku bała się, że drukarze wyniosą na zewnątrz informacji do kartki na cukier i ludzie zaczną znowu ten cukier kupować ze sklepów dlatego nazwano to taki sposób, żeby nawet drukujące nie wiedzieli, czego to ma być użyte od jakiś bilet towarowe, ale za to ma być to unikaty Niewiedział to była przyczyna, że tak nazwane natomiast ci się zaczęło funkcjonować w roku siedemdziesiątym szóstym przy czym od razu trzeba powiedzieć chyba najbardziej dana najbardziej udany mechanizm sprzedaży reglamentowanej w całym PRL-u kartki na cukier z końca sierpnia 70 tego szóstego roku no to zadziałało rzeczywiście, dlatego że jak rozumiem tego cukru było na tyle duża jednak przydzielono tam chyba nie 2kg na dorosłą osobę jak rodzina miała nie 4 dorosłe osoby 8 kilo miesięcznie nie do zjedzenia, ale to dla czymś innym polegała polegała na tym, że kartki na cukier kartka na cukier gwarantowała prawo do zakupu kilograma cukru po 1050 gwarantowanej cenie 105 natomiast, jeżeli ktoś kartki nie miał w tym samym sklepie mógł ten sam cukier kupić za 26zł, a więc w ten sposób ograniczono czarny rynek, bo na czarnym rynku musiałby być taniej niż w sklepie nie ma jednak innej innego wyjścia w związku z tym jak gdyby opanowano panikę cukrową zagwarantowano ludziom tak jak kończą te 2kg cukru w UE ucięto możliwość powstania wolnego czarnego rynku, a co najważniejsze produkcja bimbru, który był bardzo opłacalne, czyli cukier kosztuje 1050 przy 26zł co pewnie była nieopłacalna, więc uzyskano to dodatkowy element, z którego te kartki określił się, a potem przez równia pochyła jeśli można tak powiedzieć patrząc na na tamtą sytuację rynkową, bo po prostu zaczyna brakować wszystkiego i najpierw jednak tak ogólnie zapytam, bo to między nimi też pojawiło się w mojej w mojej rozmowie z panem panem Jerzym Borowczakiem, który mówi, że jakby zdziwione JATO Niewiem, dlaczego tego cukru brakowało, bo wszędzie by ludzie wisieli surowiec mówi cukrowni było w od groma i i czy to jest rzeczywiście ta kwestia takiej niewydolności gospodarczej tego systemu czy tak jak też pamiętam takie były podejrzenia, że myśmy strasznie dużo tego właśnie w musieli eksportować do związku Radzieckiego no i dlatego już na naszym rynku brakowało, a czy tutaj przyczynie kilka, ale ja bym zaczął od zupełnie innej i tu się odwołam do czegoś co większość z nas pamięta, czyli ostatnich pani cukrowych ostatnia była przecież całkiem niedawno w kilka miesięcy temu mieliśmy panikę cukrową mieliśmy panikę cukrową w 2010 roku mieliśmy panikę cukrową w 2004 tuż przed wejściem do Unii, kiedy cukier znikał, bo pojawiło się plotki, że będzie czterokrotnie dłuższy wiek wyższa cena i ludzie zaczęli wykupować tylko dlaczego wyszliśmy z tych pani bez kartek, dlatego że mamy gospodarkę rynkową i rynek odpowiedział wzrostem cen co automatycznie zaczęło wyhamowywać popyt na cukier i zbiegiem czasu ludzie się nasycili ceny zatrzymały zaczęły ceny spadać, bo ludzie już nie musieli chcieli kupować tego cukru cukier pojawi się w sklepach jest takie paniki przeżyliśmy w ostatnim z ostatnich 25 latach już co najmniej 3, a gospodarka socjalistyczna sobie z tym nie mogła poradzić, bo nie było mechanizmu, który ograniczał Popek za pomocą ceny cena była odgórnie ustalone każdy kilogram cukru, który się pojawia w sklepie był za 1050 w związku z tym ludzie wiedzieli, że wcześniej czy później ta cena wzrośnie, bo przecież wcześniej ogłoszono najpierw ogłoszono podwyżkę cen, gdzie cukier prawie 100% jego cena rosła później się z tej podwyżki wycofano ogłoszono, że ją zawieszono, więc ludzie widzieli, że do tej do tej podwyżki, kiedy dojdzie, a cukier się znakomicie przechowuje grunt, żeby było słucha odpowiednie warunki takiej cukier może leżeć nie miesiącami latami, a przecież wiem, że sztab ścianach były specjalne pojemniki na pościeli tam świetnie też można było tam wrzucać tu bowiem tak by, że oprócz w roku 20001011. razem z moim kolegą Karolem nadaje przygotowaliśmy taką grę planszową grę planszową kolejka i do tej gry potrzebowaliśmy zdjęcia różnych produktów z EPO ta zresztą jest jednak z najpopularniejszych na zagraniczną polskich gier planszowych do dzisiaj i koleżanka powiedziała, że jej babcia ma taki cukier siedemdziesiątego szóstego roku na pawlaczu myśmy ten cukier po pierwsze, sobie fotografowali, ale co najważniejsze dla mnie no jednym z patronów historyków Święty Tomasz postał, który znany z tego, że jak nie dotknie to nie uwierzy na tej oczywiście też musiałem dotknąć tego co kryć go spróbować czy po pierwsze, mogę państwu zagwarantować rząd po tych w ponad 30 latach po pierwsze, był słodki, a po drugie nie był trujący czego, czego dowodem jest to, że do państwa do państwa mówię, więc ludzi kupując ten cukier widzieli, że na przyszłe święta na przetwory na bimber wspominany ten cukier może sobie poczekać miesiące lata, a cena może wzrosnąć w związku z w związku, z czym te paniki stąd się wziął stąd się wzięła owa bariera kartkowe 1050 albo 26zł i ona działała ona działań cukier wrócił wrócił do sklepów aż do początku lat osiemdziesiątych, kiedy znowu zaczął znikać, bo inflacja zrobiła też też swoje przypominam państwu, że to jest radio TOK FM pierwsze radio informacyjne gościem audycji prof. Andrzej Zawistowski no dobrze, ale właśnie posypało się jak już to powiedziałem otworzył się worek z kartkami no tym punktem startowym jak niektórzy twierdzą była realizacja postulatu strajkujących robotników osiemdziesiątym roku w sierpniu, żeby wprowadzić kartki na mięso no i we wspomnianym właśnie po wspomnianej rozmowie z panem Jerzym Borowczakiem tam przypominam takiego nagrania, które się zachowało pana Andrzeja Żabińskiego z rządowej komisji ekspertów, który właśnie tłumaczy, że z cukrem to jest w porządku, bo to łatwo zrobić to co pan teraz opowiedzieć właściwie potwierdza, że Rze, że tak jest i tak było natomiast z mięsem to jest skomplikowana sprawa, bo z kością albo bez kości, bo karkówkę chce 1 drugi Golonka jak mówił no już miasta tym, że nie może leżeć na pawlaczu nawet tydzień, a co dopiero co dopiero lata czy właśnie z tych powodów, przed którym już ostrzegał przedstawiciel rządu na rozmowach ze strajkującymi robotnikami należy właśnie no przyznać że, że to nie wypaliło tak jak cukier wręcz przeciwnie tak, ale nie tylko były rzeczy, których wówczas nawet przedstawiciel władz nie mógł powiedzieć głośna po pierwsze, władza padła trochę ofiarą własnego sukcesu kartek na cukier bo gdy kartki na cukier zadziałało zadziałało bardzo szybko w ciągu kilku miesięcy był spokój nawet kilku kilkunastu tygodni powiedziałbym, więc w sposób naturalny od razu podniosły się głosy to zróbmy to samo z mięsem na poz skoro cukru nie było po władzę mówiła, że cukier wykupują spekulanci chomika każe w my i handlarze to teraz kartki ograniczyły spokój na to zróbmy to samo z mięsem, bo przecież, jeżeli jest problem z mięsem to kto jest winny spekulanci handlarze komisarze zróbmy to samo z pań z mięsem już wówczas w siedemdziesiątym szóstym siedemdziesiąty siódmy władze nakazały posłusznym sobie dziennikarzom publikowanie takich artykułów prasie, w których tłumaczono, że to niema sensu, bo mięsa jest, tyle że tych kartek nie trzeba wprowadzać te głosy w ogóle do niczego niepotrzebne my itd. tak dalej, więc od razu zaczęto zbijać ten ten argument ale dlaczego dlatego, że przecież władze dostawami mięsa w Polsce żonglował to nie było tak jak pokazywała statystyka, że na głowę Polaka jest tyle tyle kilogramów mięsa, bo tego mięsa na głowę w Siedlcach Łomży Ostrołęce Suwałkach Lesznie w Przemyślu było znacznie mniej niż na mieszkańca Warszawy Katowic Krakowa Wrocławia czy Gdańsk w, dlaczego z prostego punkt z prostego z prostej przyczyny, gdyby nie daj Boże ludzie zaczęli strajkować, bo nie ma mięsa to naprawdę mało by się stało, żeby strajkowali w Łomży czy Suwałkach przeprasza mieszkańców Łomży Suwałk, ale jeżeli zatrzyma się Warszawa czy Katowice to będzie problem, więc dostawy do sklepów w dużych metropoliach były znacznie większe statystycznie niż w tych małych ośrodkach miejskich stolicach tych mniejszych województw nawet połowę w tych statystykach po przełomu lat siedemdziesiątych osiemdziesiątych widać, że te dostawy mięsa są nawet o połowę mniejsze w tych małych miejscowościach mniejszych miejscowościach niż w tych metropoliach, więc władza tymi dostawami rządowa wprowadzenie kartek powoduje, że nie ma znaczenia gdzie kto mieszka, bo przydział jest dokładnie taki sam koniec żonglowanie, czyli w tych Katowicach realnie czy w Łodzi realnie spada dostępność mięsa stąd biorą później owe protesty głodowe osiemdziesiątym pierwszym roku realnie kartki spowodowały zmniejszenie zaopatrzenia w sklepach władz mięso złodziei wpłynęło to Leśna czy czy do Przemyśla czy 3, gdy wtedy czy do my Bielska-Białej biały może Bielsko-Biała jest dobrym poziomie blisko Śląska, ale do Białej Podlaskiej właśnie np. my, więc z tym mięsem dlatego władze unikały wprowadzenia kartek na mięso powiedziały, że sprowadzi to bardzo duże niezadowolenie społeczne proszę zauważyć, że te kartki zamiast, o czym wspominał decyzja jest 2028lutego, czyli pół roku po podpisaniu porozumień gdańskich przez pół roku władze próbują najpierw nie odwlec realizację tego postulatu odstąpić od jego realizacji i wreszcie przymuszone wydają zgodę, chociaż pierwotnie kart już w lutym miało obowiązywać i te kartki wprowadzone w lutym 2 czy decyzja podjęta w lutym dopiero działa od 1kwietnia dopiero od początku następnego miesiąca, ale wówczas Polacy będą się posługiwali kartkami, który będzie napisany właśnie luty 81 może to był kwiecień no to już bardzo krótko, choć wiem, że to jest olbrzymi temat, bo oczywiście potem mamy kartki na wszystko już po mówiąc w skrócie z butami i mydłem włącznie, ale najdłużej zostają właśnie na mięso czy z tych powodów, o których pan mówić czy jakiś innych, bo stopniowo właśnie wszystkie kartki znikają, a dopiero w lipcu 80 tego dziewiątego roku te ostatnie kartki, jakie znikają to właśnie na mięso, dlaczego a, dlatego że obawiano się tego momentu zniesienia kartek na mięso, że znowu spowoduje to, że mięso zniknie ze sklepu, więc równolegle po osiemdziesiątego szóstego roku próbowano wprowadzać coś się nazwą wolny handel mięsem co by to nie oznaczało, czyli handel bez kartkowych natomiast to była decyzja polityczna my kiedyś się ze kiedyś się zniesie kartki najpierw na benzynę i później na na mięso na benzynę zdecydowano się od 1stycznia 89, a w lipcu 89 było związane z uwolnieniem cen, czyli z końcem tego w systemu wyznaczania cen przez państwo zniesiono kartki na mięso jak gdyby przy okazji, podejmując taką decyzję niektórzy mówią, że to była celowa decyzja władz komunistycznych, żeby rozstawiać rynek przed tym momentem, kiedy Solidarność przejmie władzę, żeby Solidarność miała trudniej być może takie takie pomysły również był, ale moim zdaniem nie był on przeważająca no bardzo to wszystko ciekawe, choć dzisiaj oczywiście inaczej o tym mówi niż wtedy, kiedy się stało pod sklepem w bardzo dziękuję panu jest Andrzej Zawistowski historyk szkoła główna handlowa w Warszawie ośrodek badań nad totalitaryzmami Instytutu polskiego nasi goście nas jeszcze bardzo dziękuję dziękuję bardzo, i podziękowania dla Małgorzaty Wólczyńskiej wydawczyni Maciej Zakrocki dobrej nocy cieszymy się jutro o tej samej porze Zwiń «

28 lutego 1981 wprowadzono kartki na mięso i jego przetwory

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 22:00

Najnowsze Podcasty

Tina Turner – ikona LGBT

Miesięcznica, prof. Zbigniew Mikołejko w studiu

O wyborach z 4 czerwca 1989 r.

U-17. Karol Borys: Jest trochę żalu, że nie udało się pokonać Niemców

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL