O Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki przedstawia dobry wieczór we wtorek 7marca w radiu TOK FM pierwszym radiu informacyjnym 1marca mieliśmy kolejny już Narodowy dzień pamięci żołnierzy wyklętych, odkąd wszedł do kalendarza świąt 2011 roku wywołuje podobne emocje jedni uważają, że to okazja by przywrócić pamięć o ludziach, którzy nie godzili się pojawi pańskim porządkiem w Europie i walczyli z władzą ludową, a inni uważają, że w tej walce za dużo było nieuzasadnionych akcji Rozwiń » zbrojnych, w których ofiarami byli niewinni ludzie symbolem tego konfliktu jest postać ppor. Roma Romualda Rajsa Burego Kan Narodowy sów, którzy pewnie nie mają nawet ochoty bliżej poznać dokumentów dotyczących akcji oddziału Burego to jeszcze 1 bohaterski żołnierz wyklęty dla osób znających jego prawdziwą historię jest jasne, że on i jego ludzie odpowiadają też za czystki etniczne za mordy na Bogu ducha winnych Białoruś nach jest historia, ale polityka historyczna utrudnia rozmowę ważenie tego co dobre i zasługujące na uznanie i tego co było oczywistym złem ten wstęp jest mi potrzebny by zaproponować państwu Lwów wtorkowy wieczór, a więc czas przeznaczony na historię Polski przybliżenie postaci Hieronima Dekutowskiego pseudonim zapora też można go śmiało wpisać do grona może użyję bliższego terminu żołnierzy niezłomnych, ale z pewnością nie da się zaliczyć do tych postaci, na których ciążą poważne zarzuty jak na wspomnianym Bury znakomity znawca historii tych skomplikowanych lat naszych dziejach pan prof. Rafał wnuk w wywiadzie dla polityki w maju 2016 roku wspomniał o DEK to wszystko im w taki oto sposób, gdy grupa młodych ludzi spod Kraśnika w akcie swoiście rozumianej walki z komunistami zniszczyła 1946 roku cmentarz żołnierzy radzieckich zapora odszukał sprawców obco oba uczył wskazał te groby po naprawiać powiedział coś w rodzaju i my i oni byli żołnierzami żołnierze mają prawo i obowiązek do siebie strzelać ale kiedy zginą to mają prawo do pochówku i nikomu nie wolno bez części ich grobów to podejście znamionuje klasę człowieka wskazywał pan profesor rok dzisiaj mija 704 rocznica zamordowania Hieronima Dekutowskiego zapory został zastrzelony więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie pochowano go w tajemnicy w nieznanym przez lata miejscu dopiero w 2012 roku udało się zidentyfikować jego prochy podczas prac na tzw. łączce na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie to rzeczywiście niezwykły człowiek żołnierz, którego życiorys jest przebogaty nieprawdopodobne historie walczył jako dwudziestolatek wojnie obronnej 3009. roku przedostał się pani do Francji tam walczył w szeregach drugiej dywizji strzelców pieszych i potem wielka Brytania i ośrodek szkolenia dla cichociemnych przerzucony został do Polski jako zapora w połowie września czterdziestego trzeciego roku i został dowódcą Kompanii w dziewiątym pułku piechoty Inspektoratu armii krajowej Zamość w ramach akcji burza przeprowadził wiele akcji zbrojnych często brawurowych ochraniał sztab komendy lubelskiego okręgu AK w sierpniu czterdziestego czwartego roku podjął nieudaną próbę przedostania się na pomoc walczącej Warszawie na początku czterdziestego piątego roku wtedy już podporucznik Hieronim Dekutowski zaczął ze swoimi ludźmi przeprowadzać akcje odwetowe wobec wojska NKWD i organów władzy ludowej jesienią czterdziestego piątego roku już mjr Dekutowski jako komendant oddziałów leśnych był odpowiedzialny za dywersję i akcje skierowane przeciwko organom komunistycznego aparatu represji w województwie lubelskim z czasem obszar jego działania rozszerzył się na tereny Rzeszowszczyzny i świętokrzyskiego po ogłoszeniu amnestii w lutym czterdziestego siódmego roku ujawnił się i to samo zlecił swoim żołnierzom, gdy się zorientował, że będzie aresztowany próbował uciec na zachód, ale plan ucieczki został przekazany władzom przez jego zastępcę Stanisława wnuk pseudonim Opal wtedy już współpracującego z bezpieką wyrokiem wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie 15września czterdziestego ósmego roku został skazany na siedmiokrotną karę śmierci Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski 7marca czterdziestego dziewiątego roku wyrok wykonano to bardzo lakoniczny opis życia Hieronima Dekutowskiego, ale ta postać zasługuje by poznać ją dokładnie, a przybliżę państwu dr Sławomir Poleszak badacz tego czasu ich losów bohaterów walki z nową rzeczywistością polityczną po drugiej wojnie światowej jestem pewien, że przed nami ciekawe 50 minut trudnych czasem bolesnych wydarzeniach historii Polski zaprasza Maciej Zakrocki przedstawia jest już z nami zapowiadany gość dr Sławomir Poleszak Instytut studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie ośrodek brama Grodzka teatr NN w Lublinie dobry wieczór dobry czy ja myślę, że nie będę zbyt może oryginalny jeśli zaproponuje, żebyśmy po prostu o Hieronim Dekutowski właściwe, żeby pana opowiedział tak po bożemu chronologicznie, bo później, kiedy już wejdziemy w ten okres wojny i pierwszych lat po wojnie pewnie będę miał jakiś dodatkowe pytania czy wątpliwości, ale myślę, że za nim po prostu od od tego chłopaka, który się rodzi osiemnastym roku to w średnim deputowani kim był rówieśnikiem odradzającej się ruchu Polski urodził się 24września 1918 roku w Dzikowie koło Tarnobrzega był najmłodszym z dziewiątki dzieci swoich rodziców jego ojciec był blacha Rzym matka zajmowała się mu wychowywanie tej bardzo licznej gromadki dzieci młodych rodzin chodził najpierw do miejscowej szkoły powszechnej później chodził do gimnazjum w Tarnobrzegu pierwsze podejście do egzaminu dojrzałości zakończyło się niepowodzeniem powtarzał je w maju 1939 roku za drugim razem zdał maturę wcześniej był od kilku lat był harcerzem był członkiem no i sodalicji Mariańskiej i miał to znaczy, bo nie wszyscy może wiedzą co to jest w taką organizacją katolicką przede wszystkim miału piękne plany na przyszłość po zdanej maturze chciał podjąć studia ono Uniwersytecie w Wałdowie niestety wszystko wszystkie te plany zostały zrewidowane przez wybuch wojny 1września 1939 roku zgłosił się do armii na ochotnika tak mu informacje znajduje czy to znaczy że, że to był taki moment, w którym właśnie noc już pełnoletni chłopak bardzo jak z formatu powoływany do wojny to wojsk pełnoletni chłopak, ale nie miał za sobą odbytej zasadniczej służby wojskowej dlatego na początku nie był brany pod uwagę jako jako żołnierz nie był przeszkolony więc, więc go nie było nie podlegał mobilizacji natomiast jako jako harcerz jako młody człowiek wychowany w rodzinie o bardzo UE w gorących tradycjach patriotycznych, gdy jeden z jego, bo jego najstarszy brat brał m.in. udział w wojnie polsko-bolszewickiej on był wychowywany w takim no w takim duchu patriotycznym swojej w swojej rodzinie, więc dla niego było rzeczą oczywistą, że należy się zgłosić do wojsko i bronić ojczyzny nie został nie został Boni został zmobilizowany dostał się z siostrą do do Lwowa to prawdą prawdą podobnie brał udział w obronie obronie miasto w momencie, kiedy bolszewicy przekroczyli polsko sowiecką granicę 17września wtedy wraz z oddziałami wojskowymi wycofa wycofał przekroczyły granice i został internowany no no i Węgrzech, ale to mu dosyć szybko podjął decyzję o ucieczce udało mu się zbiec tego obozu internowania i długą trasą przez Jugosławię Włochy dotarł do do Francji oczywiście zgłosił się do formułowanych to armii polskiej został skierowany najpierw do szkoły podoficerskiej później do szkoły Podchorążych to to drugi to drugie szkolenie zostało przerwane przez wybuch wojny ku niemiecką niemiecko francuskiej on był zlokalizowany niedaleko granicy francusko szwajcarskiej tom brał udział w uchwale kach w momencie kiedy, kiedy Francja skapitulowała przekroczył granicę wraz z innymi żołnierzami polskimi granicy francusko szwajcarską i o różnych perypetiach dotarł do do Wielkiej Brytanii to on zgłosił się do do organizowanej tam armii armii polskiej do końca w dokończył naukę w szkole Podchorążych zresztą o ukończył ją z wyróżnieniem początkowo został skierowany do jednostek lądowych natomiast na początku 1942 roku zgłosił się no ochotnika na kurs dywersyjny aby, aby zostać zrzucony do do kraju tutaj kontynuować walkę partyzancką na początku miał chyba jest jakiś epizod pierwszej samodzielnej brygadzie spadochronowej tak czy właśnie się tak raz tam coś z tym, lecz do misyjnych pan został przydzielony natomiast natomiast dla pewno to to szkolenie w pierwszej pierwszy samodzielnej brygadzie spadochronowej jak gdyby no otwierało jeszcze bardziej przedni LED przednim dzieli nas do tego kursu dywersyjnego, ale z tego co pamiętam on został skierowany tylko zgłosił się no na ochotnika do NATO przeszkolenie dywersyjne i tutaj w marcu 1943 roku został został zaprzysiężony jako jako cichociemny i oczekiwał no na zrzut do do kraju nastąpi to rzut do kraju nastąpił we wrześniu 1943 roku u został zrzucony w okolicach Wyszkowa oczywiście musiał tak jak wszyscy cichociemni musiał musiał przejść krótki okres i klimatyzacyjne w Warszawie, a następnie otrzymał otrzymał przydział do Kedywu okręgu armii krajowej o Lublin i po przybyciu no Lubelszczyzny został skierowany no i na Zamojszczyznę i widzicie, gdzie był w oddziale por. Tadeusza Kuncewicza podkowy to taki legendarny dowódca co na Zamojszczyźnie zarówno tej konspiracji wojennej jak również później po powojennej tam terminował u u tegoż u tegoż u dowódcy i m.in. przeprowadził atak no no wioskę niemieckich osadników pamiętam, że w tym okresie zabójczy zamojszczyzna była poddano procesowi silnemu procesowi germanizacji wysiedlano polskich mieszkańców umieszczano w obozach koncentracyjnych m.in. natomiast natomiast gospodarstwo przejęte po Polakach były nasze plony przez przez osadników niemieckich o przez ludność ukraińską i on, a został rzucony w tej w ten wir walki no na Zamojszczyźnie, ale tam nie przebywał zbyt zbyt długo, dlatego że zgodnie z Rozprzy udziałem do Kedywu, czyli kierownictwa dywersji został skierowany do Inspektoratu lubelskiego na stanowisko właśnie dowódcy Kedywu i tam na przestrzeni ostatnich miesięcy miały miejsce dosyć pechowe wydarzenia, bo w 2 jego poprzednicy obaj również cichociemni, którzy rów tak samo jak przechodzili przeszkolenie w wielkiej Brytanii następnie zostali zrzuceni do do kraju jeden z tych dowódców Jan poznańskiej pozostały zabity w trakcie w trakcie likwidacji konfidentów ludzkich w Opolu lubelskim o, a drugi i pamiętam już go w tym momencie jego Stanisław Jagielski szop został schwytany przez przez gestapo i został stracony na torcie publicznej egzekucji ich bodajże w Kurowie by jeszcze nie padł pseudonim naszego bohatera, bo już ląduje w Polsce właśnie zrzucany jest już jako zapora tak tak wolne od w momencie, kiedy został zaprzysiężony jako cichociemny obrał sobie obrał sobie pseudonim Sapporo Odra i pod tym pierwszym pseudonimem jest to doskonale znany zarówno w trakcie działalności w podziemiu w okresie okupacji niemieckiej jak również później w tej partyzantce powojennej Bończyk historycy obliczają, że tam brał udział ponad 80 akcjach zbrojnych przeciwko Niemcom czasami niektóre z nich jak podkreślili chcą okrągłą ma 400 czwartego roku mówi się, że to była niemal regularna bitwa szczyt czy to oznacza że, że ten oddział no właśnie czy to jest jego oddział jest dowódcą takiego oddziału został on zostaje zostały dostaje nominacji no dowódcy, kiedy w Inspektoracie lubelskim podlegał mu 9 tzw. patroli wtedy, które operują w różnych na różnym terenie natomiast on przeprowadzą szkolenia prasy zbliżającą się akcją u buzia ten oddział występuje jako całość liczy około 100 partyzantów właśnie Bug zapora bardzo taki niepozorny szczupły niski chłopak, ale obdarzony olbrzymią charyzmą był były świetnie wyszkolony i to w swoje wyszkolenie starał się przekazywać swoim podkomendnym, żeby w momencie, kiedy dojdzie do starć zbrojnych wiedzieli, acz mają zachowywać o dobre wyszkolenie bojowe powodowało przede wszystkim zapobiegało stratom ludzkim w różnego typu starciach z okupantem i właśnie 24maja czterdziestego czwartego roku oddział dowodzony przez zapory urządził zasadzkę pod Krynicą okrągłą to jest miejscowość oddalona kilka kilometrów na południe od no odbył rzec zresztą po jest taki miejsca symboliczne, bo ponad 2 lata później bodajże również 2004. tyle że wrześniu czterdziestego szóstego roku oddział partyzanci zapory dowodzeni przez jego zastępca w tym samym miejscu rodzi urządzili za zasadzkę na konwój na konwój KBW natomiast wracając do tej do tej zasadzki pierwszej oni i organizują organizują zasadzkę na konwój, który podąża z z Opola lubelskiego to jest kilkanaście ciężarówek dobrze ustawione karabiny maszynowe blokada drogi powodują, że Niemcy znajdują się w potrzasku dochodzi do faktycznie do regularnej dwugodzinnej bitwy między partyzantami o, a Niemcami partyzanci bodaj po to, partyzanci topoli tracą bodajże 3, z których tylko 34 zabitych straty niemieckie moim zdaniem nieco nieco zawyżone podawane są jako 5050 zabitych może w to powątpiewać tutaj były dosyć dobrze wyszkolone jednostki chce się wierzyć, że Niemcy pod ponieśli aż takiej straty, ale takie straty są są w tej akcji podawane na oddział stanowi w błędzie, kiedy rozpoczyna się akcja burza od burza 3 ligi tzw. powstanie strefowe przeprowadzone przez oddziały armii krajowej akcja, która tak naprawdę zastąpiło na pierwotny pomysł powstania powszechnego, kiedy okazało się, że Sowieci zerwali z pole z rządem polskim na uchodźstwie stosunki dyplomatyczne kwietna czterdziestego trzeciego roku, a następnie okazało się, że Niemcy ze Wschodu nie będą się wycofywać w panice i nieładzie tylko i jednak dalej utrzymują w szyk bojowy i sprawność wysoką sprawność wojskową wtedy zrezygnowano z powstania powszechnego i zastąpiono ją akcją burza, czyli oddziały armii krajowej miały występować miały podejmować walkę z oddziałami niemieckimi w momencie, kiedy w pobliżu pojawiają się od jednostki armii czerwonej współdziałać z tymi oddziałami armii czerwonej po wyparciu oddziałów niemieckich przedstawiciele polskiego państwa podziemnego mieli się ujawniać jako gospodarze tego tego terenu i w czasie trwania akcji burza oddział zapory jest oddziałem jest oddziałem osłony komendy okręgu, czyli nie dekonspiracji się nie ujawnia się oprzeć wobec wkraczających jednostek armii armii czerwonej pan w lipcu do dnia jeszcze jedno starcie z oddziałem niemieckim pod Kożuchów zresztą wtedy został ranny w dłoń przez następny okres się się, lecz w momencie, kiedy na Lubelszczyznę wkraczają jednostki armii czerwonej o on rozbraja swój oddział broni jest ukryta, że żołnierze są zdemoralizowani jeszcze na krótko ich podrywa w momencie, kiedy dochodzi informacja o tym, że wybucha w Warszawie powstanie chcą iść na pomoc powstańczej Warszawie natomiast teren nie jest do tak nasycone jednostkami armii czerwonej, że jest nim jest absolutnie niemożliwe przejście z Lubelszczyzny do Warszawy i wzięcie udziału w powstaniu warszawskim ponownie do mobilizuje oddział i wszyscy zaczynają się ukrywać tu jeśli pozwoli to może tylko takich taki przepis warto jednak dorzucić, bo to jest jedna z takich bardziej trudnych kontrowersyjnych decyzji, jaką podejmuje komendant główny, czyli Tadeusz Komorowski BOR w Bór Komorowski przybysza, który no, który właściwie otwartym tekstem wydaje taki rozkaz 14sierpnia przez radio właśnie, żeby jednostki armii krajowej ruszyły na pomoc Warszawie mówi się, że on co prawda liczył, bo tych ludzi miał orientacji było wiele tysięcy nawet liczył podobno Bór Komorowski że, że do Warszawy mogłoby dojść nawet 100 000 uzbrojonych ludzi co oczywiście byłoby pewnie ważne z punktu widzenia samego powstania, ale wydanie tego rozkazu właśnie w takiej formie otwartej, a więc sposób mogli również usłyszeć i Niemcy Sowieci uważa się właśnie za ogromny błąd, że wtedy bardzo wielu ludzi no zupełnie bez sensu żeśmy stracili niezależnie od ofiar w samym samym powstaniu i mówi o tym między nimi dlatego, bo po rozumiem, że próba przebijania się do Warszawy mogła być m.in. utrudniona właśnie przez to, że wszyscy wiedzieli, że jest taki rozkaz, o ile w przypadku u zapory i jego ludzi to nie doszło do jakiś ten jakiś nerwowy starczą po prostu po rozpoznaniu terenu stwierdzeniu, że się, że to przejście jest niemożliwe z niego zrezygnowali to w u wielu innych przypadkach dochodziło do starć z jednostkami jednostkami armii czerwonej które, które blokowały dostęp do Warszawy oczywiście w barażach zły narażały te oddziały armii krajowej no dodatkowo straty to tutaj tego nie da się szacunku pominąć ja tylko przypominam, że gościem audycji gościem Radia TOK FM pierwszego Radia informacyjnego pan dr Sławomir Poleszak instytucji politycznych Polskiej Akademii Nauk ośrodek brama Grodzka teatr NN w Lublinie wracamy do naszego bohatera, bo tu jak rozumiem od tego momentu zaczyna się coś w rodzaju takiego lawirowania tak między walką z Niemcami, a jednocześnie no właśnie to są próby zrezygnowanie już w ogóle walki już to jest moment, w którym on ma świadomość, że wchodząca armia czerwona to nie tylko wyzwoliciel ale, ale również nowi okupanci już od początku początkowo podobnie jak jak wielu innych żołnierzy armii krajowej on tak naprawdę nie wie co co będzie dalej to było pytanie które, które żołnierze armii krajowej sobie sobie stawiali co robić dalej zresztą to przebija to przebija m.in. pamiętnika Zdzisława Brońskiego Uskoka który, który właśnie na kartach swojego pamiętnika zresztą będzie później podkomendnym zapory w ramach zgrupowania partyzanckiego on właśnie rozważa tę te możliwości co co będzie dalej nawet zastanawia się nad tym czy czy nie czy jest nie pójść no i punkt mobilizacyjny nie stawić się do wojska polskiego dalej kontynuować i kontynuować walkę, ale szybko przekonuje się, że się a, że to jest zły pomysł, dlatego że podobnie tak jak uskokiem tak tak również zapory zapory i jego partyzantów po prostu zaczynają się wypytywać funkcjonariusze smiersza, czyli kontrwywiadu, a kontrwywiadu wojskowego armii czerwonej jak również funkcjonariusze NKWD które, którzy za jednostkami frontowymi pojawiają się tutaj na Lubelszczyźnie na podstawie wcześniej sporządzonych list przez, a zarówno partyzantów sowiecki desant sowiecki czy też działaczy Peru zaczynają zaczynają poszukiwać żołnierzy armii krajowej, o ile w początkowym okresie te poszukiwania ograniczały się do dowództwa, bo Sowieci mieli nadzieję, że wy aresztowanie dowództwo oficerów armii krajowej spowoduje, że pozbawione doły głowy u dowódcy będą łatwiejsze do przekonania do tej nowej rzeczywistości komunistycznej to szybko okazuje się że, że te te zamiary są oparte no no o złych przesłankach i w październiku czterdziestego czwartego roku następuje tzw. zaostrzenie kursu wtedy wtedy przez ludzi przez cały teren Polski lubelskiej zarówno przez Lubelszczyznę Podlasie Mazowsze czy Sofii Rzeszowszczyzny przetaczają się fala aresztowań prowadzonych głównie przez jednostki NKWD o aresztowaniu żołnierze armii krajowej są są m.in. wywożeni w głąb związku Radzieckiego i osadzani WI obozy internowania zaporze tu znowu panów słowo przepraszam, bo aż, bo wydaje się, że też warto dopowiedzieć, dlatego że czasami przywoływany jest właśnie ten ta sprawa w ogóle w całej dyskusji na temat kontynuować kontynuacji walki po do 3005. roku, a potem już po zakończeniu wojny pan również w w takim wywiadzie dla Dziennika wschodniego przywołuje ten rozkaz gen. Leopolda Okulickiego niedźwiadka 19stycznia 400 piątego roku o rozwiązaniu armii krajowej i właśnie często Tent ten wątek wraca, ponieważ no niektórzy mówią no zaraz w końcu to było wojsko Niedźwiadek wydaje rozkaz i a są żołnierze, którzy się tego nie słuchają to ma być właśnie taki zarzut pod ich adresem, że tak się nie powinno postępować, ale pan w tym wywiadzie właśnie mówi, że stosunek do rozkazu gen. Okulickiego zależał od tego czy dany teren miał doświadczenia z sowiecką rzeczywistością rozumiem, że tutaj pan m.in. o tych dylematach naszego bohatera mówi również w tym kontekście tak tak oczywiście to, bo Okulicki jest no terenie zajętym cały czas przez przez Niemców nie ma pełnej świadomości tego co dzieje się u no no prawym brzegu Wisły, gdzie wkroczyła armia czerwona i oddziały NKWD on, wydając rozkaz o rozwiązaniu armii krajowej not jest pewien sposób do tego zmuszony do tego, że chce wytrych rząd Polski w Londynie chce wytrącić argument stronie sowieckiej, że armia krajowa istnieją dalej współdziała z Niemcami w spółce współpracuje z Niemcami należy pamiętać, że ten rozkaz o rozwiązaniu armii krajowej po jego po jego wydaniu rozstał został oczywiście wysłano jeszcze tajne rozkazy, które mówiło o tym, żeby zachować sztab dowódczy radiostację łączność i czekać w pogotowiu na to co będzie działo się w dal natomiast spojrzymy no mapę polskiego podziemia po po tym, jak ten rozkaz o rozwiązaniu armii krową Karolowi poszedł w teren to oto widzimy że, że właściwie był on bardzo podchodzono do niego bardzo bardzo różny sposób na terenie Polski lubelskiej, gdzie mamy, gdzie żołnierze armii krajowej mają doświadczenie z tych kilku miesięcy nowej rzeczywistości sowieckiej i stosujące się tutaj i administracji komunistycznej oni są oni są przeświadczeni, że wojna się nie skończyła zresztą w sprawozdaniach i z terenu by z okręgu lubelskiego armii krajowej to pojawiają się pojawiają się takie sformułowania, że z, że okupacja niemiecka została zakup zastąpiono przez przez nową okupację, więc oni wyciągają z tego wnioski kiedy, kiedy słyszą rozkaz o rozwiązaniu armii krajowej zarówno komendant okręgu białostockiego ścisła dnia Władysław Winiarski Mścisław jak również komendant okręgu lubelskiego Żak pseudonim żwiru i nie wykonują tych tych rozkazów Mścisław przemianą wuj armię krajową na armię krajową Obywatelską i kontynuuje swoją działalność, argumentując ją tym, że jeżeli rozpuści 30 000 swoich podkomendnych to on się za chwilę zbiorą i zbiorą się jako bon to bon do z zwykła banda rabunkowo, więc sąd uważa, że ten Dryl wojskowy musi być dalej zachowany o otaczającą go rzeczywistość no wskazuje na to, że walka będzie nadal kontynuowane natomiast na terenach, gdzie to rzeczywistość sowiecka jest jeszcze na dużym znakiem zapytania te struktury armii krajowej się rozsypują np. w Łódzkiem na Pomorzu częściowo w Małopolsce i tamten rozkaz został ruch został wprowadzony w życie dosłownie, ale po upływie kilku miesięcy na przełomie pod drugiej połowy czterdziestego piątego roku już nawet nawet wcześniej na tych na niektórych z tych terenów zaczyna się odradzać konspiracja, bo terror komunistyczny terror jednostek sowieckich powoduje, że ci ludzie muszą się chronić uciekać i podejmują podejmują działania w ramach samoobrony do tu przy okazji wracając do naszego bohatera powiedzmy, że kiedy się zostać ogłoszona lista ta pierwsza amnestia latem 400 piątego roku to wielu żołnierzy się ujawniło mówisz, że w skali kraju było około 30 000 ludzi na Lubelszczyźnie ponad 9000 taki przynajmniej dane z znalazłem i że niektórzy partyzanci właśnie ze zgrupowania zapory także się znaleźli w tej grupie nadal jest on tak jakby nie wierzył że, że użyta amnestia no i słusznie będzie uczciwa, że ludzi tych nie spotka żadna żadne żadne represje próbuje uciekać tak też tutaj tutaj jeszcze pozwolę sobie po ucieka ktoś do mnie oczywiście, ale pozwolę sobie dodać 2 zdanie, bo zgodziliśmy kilka miesięcy, które są bardzo istotną i w momencie kiedy, kiedy rusza ofensywa styczniowa z 1945 roku tereny Polski lubelskiej i są opuszczone przez przez prawie 2 półmilionową armię sowiecką wtedy lasy Lubelszczyzny Białostocczyzny czy zasług cieszy czy za zapełniają się oddziałami partyzanckimi szacujemy, że w połowie czterdziestego piątego roku w polskich lasach, czyli na terenie całej po jałtańskiej Polski było około 340 oddziałów partyzanckich, których walczyło 13 do 17 000 ludzi za sporo są pora na przestrzeni tych pierwszych miesięcy 1945 roku zaczyna zaczyna ponownie formować oddział to zgrupowanie w szczytowym okresie liczą od gustu do 300 osób działa na terenie przy głównie centralnej centralnej Lubelszczyzny tak naprawdę w tym czasie w pierwszej połowie czterdziestego piątego roku nad na terenie tej Polski lubelskiej mamy do czynienia z z pewną dwuwładzy, czyli władza komunistów ogranicza się tak naprawdę do miast wojewódzkich powiatowych natomiast w terenie niepodzielnie rządzą urządzą oddziały oddziały partyzanckie zapora i jego ludzie przeprowadzają szereg szereg akcji dywersyjnych samoobrony przeciwko przeciwko oddziałom NKWD i tai tych w tym formujących się jednostką urzędu bezpieczeństwa korpusu bezpieczeństwa wewnętrzne tylko z korpusu bezpieczeństwo i wewnętrznego natomiast dowództwo po akowskiego podziemia na czele którego, czyli delegatury sił zbrojnych od maja 1945 roku na czele, której stoi płk Jan Rzepecki pełni pełniącym obowiązki delegata rządu kraju Stefan Korboński obaj ci ludzie uważają, że nie ma żadnych wskazań, aby w najbliższym czasie doszło do konfliktu do trzeciej wojny światowej do wybuchu konfliktu między związkiem sowieckim on głosami uważają, że dalsze trwanie z bronią rynku walka z bronią w ręku z sobie tam jest po prostu pomnażaniem pomnażaniem strat i oni konsekwentnie przez następne jest miesiącem stoją prowadzą działania, które mają doprowadzić do rozładowania lasu i to zgrupowanie partyzanckie zapory w wyniku właśnie tej polityki rozładowywania losu on zostanie ona zostaje zdemobilizowany część z tych żołnierzy zapory ujawnia się na podstawie na podstawie amnestii w latach 1945 roku natomiast natomiast zaprosił nie ujawnia uważa, że u niższe to nie jest dobre rozwiązanie też też jest przekonany, że nie ma w tym momencie miejsca dla niego w Polsce i uważa, że należy podjąć próbę próbę przejścia Zielonej granicy na na zachód pierwsza próba kończy się niepowodzeniem, bo w górach świętokrzyskich druga próba, bo kilkunastu ludzi to jest głód to są głównie jego najbliżsi ci oficerowie z ze zgrupowania i wyruszają o ruszają na zachód przez Czechosłowację mają zamiar dotrzeć do Rokicin tam przekroczyć przekroczyć granice strefy amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec niestety na terenie Czechosłowacji grupa jest dosyć szybko śledzą przez czeską służbą bezpieczeństwa dochodzi do starć grup jeden z tej grupy kinie kilku zostanie zostaje ujęty z porad dociera do do Pragi, ale niemający nie mają mapy nie wiedząc jak dalej się przedrzeć do amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec wraz z jednym z podkomendnych, który przy nim został wracają do Polski w ramach w ramach repatriacji Grot repatriantów do słów, żeby warto może powiedzieć, bo to też pokazuje złożoność tej sytuacji, bo bon podobno szukał pomocy w ambasadzie Stanów zjednoczonych, ale nie uzyskał aż Amerykanie twierdzili, że przez 3 to demokratyczny kraj i i i że właściwie nie ma nie ma powodu, żeby mu pomagać to chyba dalej pokazuje właśnie jak na jak jeszcze nie wszystko było jasne również dla Amerykanów tak niestety też powtarzaną powtarzaną pogłoski iż, że to są, że ci, którzy przedzierają przez Czechosłowację to są współpracownicy Niemiec przecież o podobnych okolicznościach wpadł jego były dowódca, czyli por. Tadeusz Kuncewicz Podkowa, który wraz z 20 kilkoma swoich ludzi dotarł do amerykańskiej strefy okupacyjnej samochodem, przedzierając się przez tereny Czechosłowacji, ale podczas 1 spotkania z zastrzelił Gim zastrzelili oficera czeskiej bezpieki oszczędzili kobiety, która mu towarzyszyło to spowodowało pości będąc już w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec ci partyzanci podkowy zostali wydani stronie stronie czeskiej także to pokazuje też też skomplikowanie tych tych losów właśnie o polskich polskich partyzantów którzy, którzy próbowali uciekać do dowolności w te moje nieudane on on wraca tak musimy trochę lat wraca w PiS otrzymał za zimą ponownie ponownie mobilizować oddziału ta sytuacja którą, która jest na Lubelszczyźnie pokazuje, że ta amnestia, która się, która miała miejsce ma podstaw na tej podstawie te na podstawie to jak jest jak było się wielu jego podkomendnych oni byli inwigilowani prześladowani przez urząd bezpieczeństwa co powodowało, że ponownie wracali do do lasu jest reaktywowany zgrupowanie zgrupowanie partyzanckie w ramach Zrzeszenia wolność niezawisłość, choć zrzeszenie wolność niezawisłość miało być ruchem społeczną politycznie bojowym ta nie bojowym wspierający mu by główne siły demokratyczne w Polsce w zbliżających się wyborach do parlamentu głównie z głównych kandydatów polskiego Stronnictwa Ludowego to na terenie Białostocczyzny Lubelszczyzny są dalej oddziały partyzanckie które, które prowadzą aktywne aktywne działania bojowe przeciwko oddziałom korpusu bezpieczeństwo wewnętrznego oczywiście wraz z upływającym czasem te też siły się te siły się kurczą na początku czterdziestego siódmego roku zaporze podlega jeszcze 100 ludzi co jest to jest jeszcze 1 poważną poważną siłą jeśli chodzi o oddział partyzancki ale, ale przegrany przegrane wybory przez PSL pokazują, że komuniści raz zdobytej władzy absolutnie nie zamierzają oddać i tutaj pojawia się kolejne pytanie co dalej 22lutego 1947 roku Sejm uchwala uchwalono ustawę o o amnestii i na jej no i mocy ujawnia się ponad 50 000 konspiratorów to ostatecznie łamie kręgosłup polskiego podziemia niepodległościowego dodatkowych, bo jeszcze kilka tysięcy zwolnionych z więzień na podstawie tejże tejże amnestii zapora ponownie jest przeciwnikiem ujawnienia u nas podporządkowuje się rozkazom komendy okręgu i olej co zalecał ujawnienie swoim swoim podkomendnym i zdecydowana większość szacuje się, że nawet 90% jego podkomendnych korzysta z ujawnienia w podziemiu pozostają ci najbardziej nieprzejednani natomiast on u w Rosji z upływającym po mieście toczą się negocjacje z inną podstępną ono w sprawie ujawnienia do takiego ujawnienia dochodzi w czerwcu 1947 roku natomiast po podpisaniu przez niego tego aktu ujawnienia po 3 dniach o przychodzi informacja, że władze komunistyczne nie zatwierdziły tego tego aktu ujawnienia, że jest już po terminie i i zapora jest nie ujawniony to komplikuje jego jego sytuację, bo nie ma nie MO o swoich partyzantów, którzy w większości się ujawnili pytanie co robić dalej trwać tutaj próbować walczyć, a do pojmania bądź śmierci czy też po raz kolejny próbować uciekać próbować wydostać się z tej komuś, skąd komunikujące się Polski ją do i to, że robot i że trzeba, że to jest zachować się wyrwać musimy trochę przyspieszyć niestety, choć opowie się fascynująca, ale zostało nam już tylko jakieś 7 minut może może 8 może jeszcze warto dorzucić tutaj do tych jego losów ZUS z tego okresu postać Władysława siły Nowickiego pseudonim Stefan, bo myślę, że wielu słuchaczy może nawet nie kojarzy, że ten znany później mecenas walczący o ludzi o opozycji jako jako prawnik adwokat to właśnie to właśnie człowiek, który był mocno związany z naszym bohaterem co więcej to oni są razem w tej grupie, która właśnie próbuje przez punkt przerzutowy wniesie na Opolszczyźnie ponownie przedostać się na na zachód no tu tu trzeba też powiedzieć o tych i ciemniejszych stronach ugrupowań takich jak chociażby grupa zapory to znaczy może jednak w tych szeregach również zaczęli pojawiać się zdrajcy 3 czy ludzie, którzy poszli na współpracę, bo oni wpadają podczas tej próby wyjechania przez informacje, które bezpiece przekazuje zastępca zapory tak tutaj tu to i nie mamy do końca co to końca rozpisanych tych tych ról i te wracają do dotrze do pierwszej części końskiego Pańskiego wywodu tak Stefan siła Nowicki był bezpośrednim przełożonym Heronim mjr Hieronima Dekutowskiego zapory jako inspektor Inspektoratu lubelskiego Zrzeszenia wolności niewiele niezawisłości się ujawnił wiosną czterdziestego siódmego roku natomiast też doszedł do wniosku że, że będzie się próbował wyrwać z Polski bo, bo uważał, że będzie w najbliższym czasie będzie grozić aresztowanie i oni podejmują taką taką decyzję o 8 to jest to jest zapora Siła-Nowicki 6 oficer najbliższych oficerów i współpracowników mjr, bo zapory został zresztą ze sztabu zgrupowania tutaj jak wspomniałem trudno jest rozpisać dokładnie role i powiedzieć to jest najbardziej winien tej tej wpadki wymienia się właśnie 3 osoby jedną z osób jest Helena Moore Jurko później jako współpracowniczką UB pseudonim pseudonim Lena która, która była bardzo ważnym agentem i UB i przyczyniła się do do wielu wsyp konspiracji konspiracji lubelskiej również donosiło ono na zaporę to jest wspomniany przez pana redaktora kpt Stanisław wnuk Opole, który był zastępcą z zapory aresztowany przez przetrzymywany na uwięzienie na zamku w Lublinie później dostarczał informacje na temat na temat zapory jest trzecia postać to jest to jest osoba, która dowodziła Inspektoratem lubelskim przed siłą Nowickim, czyli kpt Franciszek Dąbrowski Boruta tutaj najnowsze badania wskazują że, że to on mógł odgrywać dużą rolę w tej w tej całej mistyfikacji to on, kontaktując się zaporą siłą Nowickim powoływał się na to, że jest członkiem jakiejś rzekomej organizacji konspiracyjnej, która dalej będzie prowadziła walkę z z komunistami należy wspomnieć, że został aresztowany w listopadzie czterdziestego szóstego roku po kilku miesiącach wyszedł na na wolność wiosną 1947 roku on dostarczą dokumenty grupie grupie zapory i moi później to to jest jego późniejsza o historia wskazuje, że już wtedy w momencie, kiedy przygotowywał to ucieczka zapory mógł być mógł być, gdyby członkiem wracały mistyfikacji do tego, że on później w latach pięćdziesiątych odgrywał odgrywał rolę prowokatora rozbijanie oddziałów podziemia w Małopolsce m.in. w rozbiciu oddziału Sowie to i bo rozbiciu grupy są łopatka ucieczka się nie udaje wszyscy są właściwie no aresztowani dochodzi do to procesu może też warto bardzo krótko powiedzieć, bo to jest coś co mnie poruszyło, kiedy przygotowywałem się do naszego dzisiejszego spotkania, że tych na ławie oskarżonych, którzy zasiedli przed wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie, że ubraną w mundury Wehrmachtu to jakaś historia z Obra obroną ich w mundury Wehrmachtu przewożono ich odkrytym samochodem od 2 odkrytymi samochodami no proces, który się toczył przed wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie tylko po to, żeby, żeby obserwujący byli przekonani, że są to, że są to Niemcy, który nie należy nie należy pomagać wręcz przeciwnie żyć i rzucać obelgi zresztą co istotne wszystkich ich całą siódemkę wobec bon należy pamiętać, że cała ósemka została skazana na karę śmierci Sapporo siedmiokrotnie skoro śmierci cało ósemka została skoro wskazano ma na wyroki kary śmierci tylko wobec siły Władysława siły Nowickiego Bolesław Bierut skorzystał z prawa łaski tutaj chodziło o to że, iż się no były pewne były pewne związki rodzinne z dzierżyńskim tylko tą ścieżką udało się chyba wyjednać ułaskawienie dla Władysława siły siły Nowickiego natomiast całą siódemkę 0707. marca 1949 roku przebraną w mundury Wehrmachtu i od godzinę 19 w pięciominutowych odstępach strzałem w tył głowy odebrano całej siódemce życie jako pierwszy został rozstrzelany w metodą katyńską mjr zaporą wszyscy zostali zostali zakopani w wersji bezimiennej mogile no na łączce dopiero w 2012 roku ekipy po prof. Krzysztofa Szwagrzyka odkopała to jamę grobową, w której wydobyto ściele ona podstawiono na podstawie badań dna o potwierdzono, że to jest siódemka siódemka czy tego przesuwają zapory i jego 6 podkomendnych w strasznie smutna historia, tym bardziej że nie jest jeszcze Hel tak taka iskierka nadziei bo, siedząc w więzieniu próbowali w wywiercenie w dziurę w suficie żeby, żeby no klubu ma być oświatą śladu odwołują się wiercić tą towarzyszył wojny się zrobić takie przejście no na strych plan polegał na tym, że przez to przez ten otwór na klucz zatem mieli się przedostać na strych przed przejść do budynku gospodarczego z tego budynku gospodarczego spuścić się na ulicę Rakowiecką przez dzięki związanym w prześcieradło czekali na bez księży co noc jednak w tym w tym czasie jeden z zwiększył kryminalnych prawdopodobnie agent celowy wyjawił cały zamiar zamiar ucieczki to się, kiedy próba się, ale pytał straszna historia, ale cieszę się, że udało nam się w rocznicę zamordowania tych wspaniałych ludzi przywołać tę postać właściwie pan chciałem podziękować za opowieść o mjr. Dekutowski zaporze pan dr Sławomir Poleszak Instytut studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk ośrodek brama Grodzka teatr NN w Lublinie był dzisiaj naszym gościem nas jeszcze bardzo dziękuję dziękuję pięknie do widzenia i podziękowania dla Karoliny Łacińskiej tradycji wydawała słyszymy się jutro o tej samej porze dobranoc Zwiń «

O Hieronimie Dekutowskim „Zaporze”

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MACIEJ ZAKROCKI PRZEDSTAWIA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 00:00

Najnowsze Podcasty

"Podróże z pazurem." O podróży stopem z psem dookoła świata ... nie tylko samochodem

"UE chce nam zabrać władzę nad lasami". Prawda czy fałsz?

Przylatuje jerzyk do gniazda a tam "termomodernizacja". O ochronie ptaków mieszkających w budynkach

''Literatura uwalnia nas od determinacji i ciasnoty''. Prof. Koziołek o książce ''Czytać, dużo czytać''

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL