O książce "Akcja Wisła'47 Komunistyczna czystka etniczna"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

dobry wieczór państwu przy mikrofonie Karolina Lewicka zapraszam państwa na audycję sprawy różne moim państwa dzisiejszym gościem jest prof. Grzegorz Motyka Instytut studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk autor książki, które będziemy tego wieczora rozmawiać akcja Wisła 47 komunistyczna czystka etniczna dobry wieczór panie profesorze dobry wieczór pali dobry wieczór państwu w pańską książkę otwiera reprodukcja obrazu Breugla spis ludności w Betlejem i pisze pan od Rozwiń » 2 i Górkach na pierwszy rzut oka trudno dostrzegalnych kobiecie na osiołku prowadzony przez mężczyznę i pisze Pańtak dla mieszkańców Betlejem Maryja Józef byli jednymi z wielu kłopotliwych przybyszów ani lepszymi ani gorszymi od innych to dopiero późniejsze wydarzenia sprawiły, że ich wymuszona wędrówka schronienie się w stajni wreszcie ucieczka przed się paczkami do Egiptu stały się dla chrześcijan w centralnym punktem historii Breugla w przebłysku genialnej intuicji mówi z pozoru rzecz prostą są wydarzenia dziejące się na naszych oczach na pozór nieważne nieistotne, których prawdziwą wagę zaczynamy dostrzegać dopiero zbiegiem lat takim fenomenem twierdza jest również akcja Wisła moje pierwsze pytanie, dlaczego od jedna z wielu wówczas tragicznych wędrówek ludów wszelkiej maści wyrzucania przybywania przesiedlania zasiedlania po pierwsze, dlatego, że deportacje w trakcie akcji Wisła stały się takim kamieniem z początkiem nowej historii mniejszości ukraińskiej w Polsce to znaczy wśród obywateli polskich narodowości ukraińskiej jak przedstawili spotkałem nikogo kto by nie musiał się w swoim życiorysie odnieść do tej operacji, bo jasno jest, że jego rodzice dziadkowie albo sali, jeżeli było osobom starszym po prostu przeżyli wówczas Draba nagle ni godziny na godzinę dosłownie dawek jest radzie zostali wyrwali ze swojego domu przesiedleni w drugi kraniec Polski ograniczono im możliwość poruszania się w sposób oczywisty dlatego związek Ukraińców w Polsce, czyli taka główna organizacja mniejszości ukraińskiej stawia akcji Wisła jako taki centralny punkt pamięci liczyć powie ci tej mniejszości po drugie, dlatego, że popularność Bieszczadów wędrówki po tym, terenie, który dzisiaj pozostaje w dużej mierze bezludny, ale także można to samo powiedzieć w gruncie rzeczy Roztoczu mniej popularny, ale ale, ale bardzo podobny gdzie, gdzie lub można było łatwo napotkać ślady ówczesnych wysiedleń sprawiła, że po stronie polskiej opozycji pojawia zaczęły się pojawiać w latach osiemdziesiątych poczucie, że należy do akcji Wisła się odnieść odnieść krytycznie, że wówczas zdarzyło się coś co zdarzyć się nie powinien do i z tego powodu w latach dziewięćdziesiątych do pierwszych uchwał polskiego parlamentu tego niezależnego wybranego wolnych demokratycznych wyborach było uchwałą potępiającą akcję Wisła i do tej akcji po kolei odnosili się właściwie wszyscy prezydenci potępiają przemoc, która wówczas została zasada ukraińskiej cywilom i w gruncie rzeczy sprawiło to, że lód był to punkt centralny w czy 1 punktów centralnych polsko-ukraińskiego dialogu o przyszłości obok akcji wiz obu przepraszam antypolskiej i czystek w dowodzeniu dokonanych przez zupa w gruncie rzeczy taka centrala centralny fragment historii i ostatnia rzecz, o której warto wspomnieć, które starałem się w tej swojej książce pokazać to to także to, że w gruncie rzeczy doszło wówczas nie tylko w roku czterdziestym siódmym, ale w ciągu tych kilku lat, które po liście nastąpiły aż do wiosny 1952 roku do rzeczy do pewnego kadrowego polskiej historii, bo nigdy wcześniej nigdy później, a nie było także władze państwa polskiego peerelowskiego komunistycznego, ale polskiego podjęły wówczas decyzję, że będą prowadziły politykę wynaradawiania mniejszości narodowej, a planową świadom, bo mającą doprowadzić do zatracenia przez mniejszość własnej kultury własnego języka, a Jeślinie ci wysiedleni to ich dzieci wnuki miały stać się już do przykładu, gdyby Polakami w historii Polski można wskazać wiele ba uchwale, gdyż stronic w jasne jest, że już przed wojną narodowa demokracja postulowała, aby rada wiać mniejszości narodowe, ale nigdy się nie stało punktem oficjalny program, a w PRL-u przez kilka lat, a tak wobec mniejszości ukraińskiej postępowań Opowiedz tę historię mamy rok 1947 ruszają prace Sejmu ustawodawczego na wiosnę dochodzi do powodzi sprzed głów występuje Wisła PPR walczy z polskim podziemiem opozycją i przez długi czas sprawa ukraińskiej partyzantki jest traktowana jako problem drugorzędny, kiedy staje się problemem pierwszorzędnym i czy śmierć gen. Karola Świerczewskiego to jest tylko pretekst i czy akcji planowano już wcześniej czy to jest faktycznie punkt przełomowy, od którego wszystko się zaczyna i jedno i drugie właściwie Busha tak z pozoru jasno odpowiedzieć żeby, żeby wytłumaczyć państwu dalszych na czym polegała taka przemiana tej polityki, bo rzeczywiście jest także podziemie ukraińskiej traktowane jako rzecz drugorzędną, a zwalcza się je właściwie taką lewą ręką uznając, że jak się wysiedli Ukraińców do do związku sowieckiego to problem sam się rozwiąże i na początku czterdziestego siódmego roku naciski związku sowieckiego Czechosłowacji sprawiają, że władze komunistyczne zaczął zaczynają przygotowywać operację zwalczania już trochę poważniej ukraińskiej partyzantki temu miały towarzyszyć wysiedleniu natomiast dla źle ta operacja zmienia swój kształt właśnie z powodu śmierci Świerczewskiego 2008. Barca, kiedy świat wszystkich bije w zasadzce przypadkowej zasad ukraińskiej powstańczej armii komuniści nagle sobie uświadamiają, że to upowcy po raz pierwszy Stali się problemem politycznym, bo zdają sobie sprawę, że śmierć Świerczewskiego jest na tyle głośnym medialnym wydarzeniem, a nie można jej ukryć, bo to jest zbyt ważna postać w dodatku jest ich kolega myślę, że członkowie biura mają takie poczucie że, że mogło się przecież tak zdarzyć oni by pojechali jakąś delegację służbową i zginęli w podobnej zasad soli jest jest to taki ból strach o siebie tak podwójny wstrząs w gruncie rzeczy takie poczucie, że być może się krajową o śmierci, jeżeli ktoś był na terenie, gdzie działało tylko jeśli ukraiński, ale także polskie podzieli wtedy zapada decyzja błyskawiczna następnego dnia całą, a skrócimy w końcu z tym problemu oraz zawsze większość ukraińską mniejszość ukraińską we wszystkich odcieniach, bo to używa się tego terminu co oznacza, że wysiedlenia dodatków bezwzględnie Łemków Bojków do Lidia kogokolwiek bądź z tej grupy etnicznej oraz rodziny biesiadę przy czym zakłada się, że rodziny mieszane to to nie jest także w żąda Lubosz Ukraińcem, ale wystarczy, że jakiś Niewiem ciocia babcia z Ukraińcem lub Ukrainką w związku z tym co taka rodzina jest kwalifikowane do o do wysiedlenia uznaje się, że oni wszyscy odpowiadają za jej za to co się stało, że to doprowadzi do totalnego spacyfikowali PRL-u z góry się też zakłada, że do tego kontyngentu ludzkiego dorzuci się tych Polaków etnicznych, którzy do władzy przeszkadzają w tym regionie, że są tzw. reakcją listami wtedy zapanuje spokój jest w gruncie rzeczy takie założenie tej tej tej deportacji, kiedy Ola się już rozpoczyna da to po 2 tygodniach założeń ja zbijają się, ponieważ nagle się okazuje, że do tych te listy zaczynają pędzić jest coraz więcej, bo moce przerobowe jak rozumiem są ograniczone Bosy przerobowe są ograniczone natomiast im ważniejsza rzeczywiście jest grudzień, czyli do Soczi w Galicji już przed pierwszą wojną światową mówiono, że granica polsko-ukraińska bardzo często przebiega przez małżeńskie łoże, że rzeczy tak rodzinne kontakty są bardzo wymieszane w związku z tym nagle okazywało, że rodziny, w których jakiś krewny był Ukraińcem jest bardzo wiele, a i władza się zorientowały, że takiego, bo mechaniczne traktowali konieczności wysiedleń takich rodzin doprowadzi do gwałtownego wzrostu o ludzi do do wywózki wtedy zapada decyzja, że dalej, że podchodzić w ten sposób, że tylko te rodziny mieszane, które sympatyzują z podziemiem czytaj takie rodziny od, których decyzję o wywózce podejmuje oficer UB KBW lub WP mówiąc inaczej do tego, bo tu ci oficerowie bili obowiązek takie rodziny wysiedlać od tego momentu w ich ręku była decyzja oczywiście dla takiej rodziny czy też pozostawiają je dla PiS do realizacji tej operacji powołano grupę operacyjną Wisła złożoną z ponad 20 000 ludzi siły wojska polskiego korpusu bezpieczeństwa wewnętrznego milicja Obywatelska wojska ochrony pogranicza urząd bezpieczeństwa publicznego rzecz jasna powołano także pełnomocnika rządu i został nim Stefan MOS SOR proszę opowiedzieć o nim kilka słów, o co był 12 głównych wykonawców tej akcji osoby przedwojennym oficerem wojska polskiego i co ciekawe przed wojną proponował, żeby sprzymierzyć ze związkiem sowieckim przeciwko Niemcom w czasie wojny z dala się w niemieckiej niewoli i tam z kolei Niemcom zaproponował współpracę do i utworzenie polskich oddziałów wojskowych po stronie PiS, a potem wyjdzie na jaw już w okresie PRL-u zresztą po zakończeniu tej akcji Wisła właściwie już wie w jej trakcie prawda tylko zostanie potem no pociągnięty do odpowiedzialności, a za te wydarzenia po zakończeniu akcji Wisła i 40 piątym roku, kiedy zostaje uwolniony z niewoli angażuje się po stronie władzy komunistycznej i wbrew takiej popularnej kresową prawdziwie patriotycznej opowieści stał się bardzo szybko zaufanym tego reżimu był zastępcą szefa sztabu generalnego wojska polskiego człowiekiem zaufanym zaufanym na tyle, że kiedy trwało fałszowali referendum Ludowego to szef sztabu generalnego był do, a była o urlopie albo SOR sprawowało był pełniący obowiązki i tego szefa związku z tym śmiało możemy powiedzieć, że miał duży udział na tym odcinku aktywności wojska polskiego fałszowaniu, a tego pierwszego powojennego o głosowania społeczeństwa polskiego w czterdziestym siódmym roku komuniści mają na tyle do niego zaufanie, że w pierwszej chwili nawet zastanawiają się czy po śmierci Świerczewskiego to było z ulgi powinien zostać wiceministrem ostatecznie do tego dochodzi bardzo szybko PR-owców uznają, że mieli rację, bo oto ludy w gruncie rzeczy wskutek można powiedzieć działalności polskiego wywiadu rządu saudyjskiego zostają przesłane materiały dotyczące SOR-u PR-owców to jej aż nie mogą uwierzyć chwilę się zastanawiają czy mogą go pozwolić na to, żeby kierował grupą operacyjną Wisła w końcu przeważa takie słynne zdaje Spychalski ego, który mówi, że przecież przed wojną też wielu wjadą Ukraińców w związku z tym dla pewno do odcinka ukraiński to dobrze poprowadzić taką akcję, a w międzyczasie ja sprawdzę czy te dokumenty, które przyszły z Londynu to a to są to są prawdziwe rzeczywiście paradoksalnie, kiedy głos, choć akcja Wisła i wydaje mu się, że służb czy tu o karierę właśnie ludowej politycznej wojskowej do kariery mogę się okazuje, że ta kariera właśnie się w rzeczywistości przed nim zamyka bo, bo Popper już podjęła decyzję, że będzie krok jako krok lód wody chcieli w końcu parę lat później zostaje aresztowany też maj 1950 roku, kiedy zostanie aresztowany po wielogodzinnym przesłuchaniu przyznaje się używam tego sformułowania w cudzysłowie do spiskowania przeciwko Polsce ludowej w sierpniu pięćdziesiątego pierwszego roku skazano go na karę dożywotniego więzienia zrehabilitowany pięćdziesiątym szóstym roku rok później zmarł na zawał serca, ale wracamy do wydarzeń czterdziestego siódmego na roku ostatnie poprawki do planu operacji Mosór wprowadzał już w Sanoku, gdzie zainstalował się ze sztabem pisał do żony uspokajająco mieszka pracuje w 1 ładnym pokoju stołuje się w restauracji przynoszą do domu niebezpieczeństwa nie ma tu wiosna zupełna, ale po drugiej stronie byli ci ludzie, którzy dostawali 2 godziny jak akurat dobrze poszło i żołnierze byli w dobrym nastroju albo pół godziny na to, żeby spakować najpotrzebniejsze dobytek wziąć zwierzęta trochę chleba na drogę i ruszyć nieznana jak było to zorganizowany jak to logistycznie wyglądało władze podzieliły cały teren właśnie nawiązki, które podlegały wysiedleniu dość szybko też przygotowało, a wpisy wysiedleńców dawać, jeżeli środek okazały dokładnej trzeba było miejscu jest sprawdzać poprawiać już w trakcie akcji wysiedleńczej wg tak tak podstawowy draft jeśli można tak powiedzieć był i planowo 28kwietnia dokładnie od czwartej rano zaczęły prowadzić wysiedlenia kolejnej wsi najpierw w takim paśmie od od właściwie od Kuba czy do po po polu baców następie rozszerzano wysiedlenia na północ w stronę Białej Podlaskiej i na zachód w stronę Krynicy właściwie w stronę Krynicy to był taki pełzający marsz szóstej dywizji piechoty, która powiat zapowiada wysiedlano ludzi oddawano przeważnie ruch parę godzin najpierw zbiera do informowano, że wszyscy zostały idą wysiedleni dostawali parę godzin w niektórych miejscach rzeczywiście to było pół godziny, ale dość często się przedłużało do do do kilku było 5 godzin kiedy, chociaż zaznacza pan też się w swoje książce, cytując jednego z wysiedlonych, że te związki, które były wysiedlono na samym początku akcji Wisła były najbardziej doświadczony żołnierz, żeby nie przemęczeni nadgorliwi i kompletnie nie empatyczni to jest cytat w znakomitej książki reportażowe Krzysztofa Putry cały i rzeczywiście ono w uchwycił pewną taką psychologiczną prawdę prawdę o tej akcji i wydaje się, że troszeczkę inaczej mogą być w nich w niektórych powiatach województwa lubelskiego gdzie, gdzie pojawiło się półki, a w trzeciej dywizji, które rzeczywiście już już do 3 czerwca lipca zachowywały się dosyć brutalnie wobec ludności i tam te doniesienia były były niekiedy wręcz szokujące taką taką bezwzględnością wobec cywilów to przykład pogania debatę, ale takich takich błędów formalnych, ale generalnie generalnie sądzę że, że wypowiedź, że ta wypowiedź dobrze oddaje realia i także pewne zjawisko takiej empatii, która się pojawiła wśród żołnierzy żołnierze najpierw podchodzili z dystansem zadaniowo tak zadaniowo to są zabójcy Świerczewskiego potem, kiedy już ta ludność była, bo oznacza to sobie uświadamiać, że rząd nie jest wcale taka groźna jak propaganda mówiła to, zwłaszcza ci, którzy wywozili dalej zaczęli dostrzegać to co do po prostu zwyczajnie podobni ludzie tacy sami chłopi kobiety dzieci wydziałem, którym pojawiało się takie ludzkie odczucie współczucia po prostu zwyczajnego tu otaczała wiele swoich tej książce pod podaje także przykładów, gdzie takiej takich po prostu zwyczajnych ludzkich zachowań, choć bywało też oczywiście już raczej to znaczy ujawniały się zjawiska jakiegoś nadgorliwości brutalności ten porzucony majątek skłania wiele osób do doku do kradzieży zdarzały się wypadki pobicia gwałtów niekiedy wręcz również zabójstw i to co jest najgorsze to, że ci ludzie, zwłaszcza w tych pierwszych paru tygodniach w uczelni do tych stacjach kolejowych byli bardzo często pozbawieni żywności, bo Boga się odbywać tylko tym co przynieśli ze sobą z domu jakieś głodowe racje dostawali do do pociągu to ja przytoczę te głodowe racje, bo pan też się podaje dane np. na stacji w Olszanicy na kilkudniową podróż wydawano na osobę kilogram chleba pół śledzia 18 puszki konserwy albo Łukowicy przydzielane były dziennie na osobę 25 do chleba 1 Śledź na 6 ludzi w Komańczy norma dzienna wynosiła pół kilograma chleba śledzia i 17 puszki konserw do właśnie to z to są dramatyczne dramatyczne opowieści jak dodałaby do tego, że ci ludzie, bo najczęściej muszą spać do go wolnym powietrzu do to dostrzeżemy cały dramat tej sytuacji, zwłaszcza ci wysiedlani w pierwszej kolejności w kwietniu w Baju dawać rozbijano tylko kilka namiotów dla kobiet z dziećmi osób starszych, ale relacje mówi o tym, że było po prostu potwornie zimno ludzie ludzie w nocy Barley z tego powodu wiemy, o co najmniej 60 wypadkach śmierci przeważnie niemowląt lub klub lub starców którzy przepraszam zmarli w czasie w czasie transportu przy czym całą pewnością są to liczby niepełne, ponieważ sądy nie obejmują wszystkich transportów opisuje pan też panie profesorze to, że żołnierze po wyprowadzeniu ludności danej wioski mieli rozkaz te wsie zamieniać w pustynie po pierwsze, żeby np. upowcy nie mogli skorzystać z tych budynków pozostawionych zapasów, ale jak rozumiem także, żeby zniechęcić te ludność do ewentualnego powrotu zdarzały się takie przypadki, że kiedy już ludność miejscowa dowiedziała się takich deportacji ach to np. stawiano na gospodarstwie służącego albo 1 osobę cała rodzina przenosiła się do jakichś krewnych liczyła, że w tym momencie, kiedy wojsko opuści ten teren tego się spodziewano to po prostu wróci się na to gospodarstwo zdarzały się rzeczywiście często takie sytuacje i to wynika z faktu, że uznawano że, że przychodzi kolejna fala takich zwykłych przesiedleń i trzeba przeczekać trzeba przeczekać mi ta fala związku z tym władza się przestali interesować jedno związek czy drugą czy zwykłym obywatelem, bo co Kowalski prawda w zawinił natomiast okazało się, że ta operacja i na tych właśnie polega ten fenomen mówiąc neutralnie z akcji Wisła nie jest zwykłym przymusowym przesiedleniem, że to nie jest po prostu przeniesienie ludzi 1 regionu do drugiego, że za tym idzie już na miejscu osiedla ja palę nadzór policyjny i życie ludziom nie wolno się poruszać, że zmiana miejsca zamieszkania, a w w tym nowym miejscu jest traktowane jako przestępstwo jako coś podejrzanego co najmniej już traktowane, jeżeli się ludzie próbują zebrać do takich zebraniach rodzin ich nie daj Boże modlitewne ich mówią we własnym języku to jest podejrzane, o ile oczywiście dbano rozproszenie nawet czasem zdarzało się wypadki rozłączenia rodzin tak, chociaż generalnie założenie o takie, żeby rodzin nie rozdzielać natomiast rzeczywiście one miały być do 23 w 1 wsi to do absolutu było 23 rodziny już w babach maksimum generalnie chodziło właśnie o to, żeby nie w kontaktu między ludźmi w tych nowych miejscach osiedla licznych nie było, jeżeli chodzi o te przypadki niszczenia gospodarstwo to miało miejsce w Bieszczadach, ponieważ tam założono, że to są tak blogu o odległe rejony stosunkową wysokich gór że, że na pewno akcja osiedleńcza je nie odniesie skutku stał rzeczywiście niszczono część gospodarstw natomiast w innych regionach z kolei zakładano, że da miejsce wysiedleńców przydział Polsce osiedleńcy zakładano, że będą to bez roli ludzie, którzy do tej pory jest nim niewiele własnej ziemi i że w związku z tym rzeczywiście tutaj zakładano, że te gospodarstwa pozostawiono takie względy porządku nie rozczarowały po to, żeby nowi osadnicy mogli, bo się tam osiedlić ta akcja koleją w dużej mierze się nie powiodła tylko kilkadziesiąt tysięcy osób rzeczywiście trafiło część z nich tak się dzieje jest zdołała zaaklimatyzować w tym wdowę w tych do w miejscu tu na przeszkodzie et w powodzeniu tej akcji osiedleńczej duszy bierze, aby był problem polegał na tym że, że po prostu władze chciały osiedlać koniecznie ludzi po prostu zwyczajnie biednych i nie myślano o tym, żeby mówiąc umownie taką klasę średnią wiejską przesiedlać, żeby takich, którzy już gospodarowali własny gospodarstwie, bo oni zostali jakiś dodatkowy Bania tak, ponieważ układ zakładano, że wówczas się rozrasta jakaś Chłopska burżuazja natomiast tu chodziło o to, żeby właśnie was biedacy biedni ja tak zwali przejęli gospodarstwa boli czasem łatwo dali się z kolektywizacji dać ludzie to świetnie też tego typu działania władz intencje właściwie odczuwali to stąd bardzo często, kiedy odbywały się takie zboru ludności, których zachęcano do o do przejazdów padały jednak pytanie burze dużo lepiej wyślemy do takich swoich zwiadowców, którzy zobaczą jak pojazd na miejscu, więc chciał jechać w ciemno co pokazuje, że w takiej sytuacji mieli mieszkali Polacy zachowali się po prostu zwyczaj zdroworozsądkowo zaczęliśmy naszą opowieść od decyzji członków biura politycznego PR-u 29marca czterdziestego siódmego roku, czyli decyzję o przeprowadzeniu dokładnie cytuje akcji represyjnej wobec ludności ukraińskiej kryptonim Wisła rzecz jasna, ale niespełna miesiąc później 23kwietnia to samo biuro polityczne PPR podjęło jeszcze 1 istotną dla przebiegu tej akcji decyzję, a mianowicie postanowiono utworzyć obóz przejściowy dla Ukraińców i ministerstwo bezpieczeństwa publicznego utworzyło ten obóz c via rośnie chciałem, żeby pan profesor nam o tym obozie opowiedział, kto tam trafiał do obozu w Jaworznie z góry założono, że będą trafili trafiali ci ludzie, którzy są podejrzani o sympatie wobec podziemia podejrzani o to, że są członkami tej potrzebie tu ważne rozróżnienie, jeżeli dla stacji zawodowcy czy w tych punktach zbiorczych czy to funkcjonariuszy UB oficerowie WP lub KBW wychwycili członka podziemia to natychmiast stawał przed sądem albo trafiał do więzienia do dla do przesłuchania natomiast w wypadku tych osób, gdzie po prostu było wiadomo, że pewności żadnej z nieba uznano, że takie osoby będą traktor kierowany właśnie do Jaworzna, gdzie miała się nimi zająć specjalna grupa śledcza, która już bez takiego poczucia, że bardzo wiele czasu, bo zawsze musi odejść transport wysiedleń sami żona po prostu przeprowadzi takie wielogodzinne długie pogłębione śledztwo wobec takich osób w praktyce się okazało że, że do Jaworzna trafiła cała masa ludzi, do których to po prostu spojrzał skrzywiony wzrok oficera UB czy ABW trafili tam mieszkać w np. wsi Wierzbica, ponieważ ta akurat doszło do walki oddziały UPA, który stacjonował w tej wiosce i w efekcie wszystkich mieszkańców skierowaną do Jaworzna trafi zaczęli trafiać także ci ludzie, którzy próbowali wracać swoje gospodarstwa po miesiącu 2 zaczęto ziem zachodnich północnych wysyła członków rodzin właśnie, żeby sprawdzić oburzy uda się powrócić i obozy specjalnego rozkazu chora przez ludzi, którzy próbowali wracać byli po dla tych miast odsyłali do Jaworzna tragedia polegała na tym, że bardzo często były to czy względnie często były to kobiety z dziećmi albo kobiety w ciąży, ponieważ gospodarze takiemu chłopskim sprytem, kierując się takim tzw. chłopskim sprytem wychodzili z założenia, że koła koło, ale kobiecie dziecka lub kobiecie ciąży krzywdę ich zrobić okazało się to błędem te kobiety znalazły się w Jaworznie i to jest właśnie też paradoks historii, że dopiero decyzją płk. Różańskiego, więc takiego jednego z najbardziej znanych oprawców stalinowskich, który wizytował bardzo często i zobaczył tę część zobaczył ciężarnej kobiety kobiety z dziećmi Joli właściwie 1 ruchem ręki kazał jest wolisz uznając, że trzeba ich w obozie jest zwyczajnie absurdalne z punktu widzenia interesu śledztwa, bo przecież wiadomo, że rząd nie są związane z podzieli do Jaworzna nie tylko tam osadzano panie profesorze, ale także przesłuchiwano i to brutalnie, bo nic Ano oczywiście przed przemocą przed torturami pan pisze o tym, że więźniów bito kopano rażono prądem polewano zimną wodą wbijano we wrażliwe miejsca szpilki sadzano na nodze od taboretu, czyli wszystkie te tortury, które były znane np. przesłuchań przez gestapo swoją drogą trzeba dodać, że Jaworzno to była dawna filia obozu Auschwitz ten cytat, który pali przytoczyła to właściwie jest dokładnie boja wypowiedź tylko prokuratorów i pary mówi o tym, ponieważ to oznacza jeszcze wyższą wagę tego stwierdzenia to jest to jest wniosek ze śledztwa, które prokuratorzy przeprowadzili pod rygorem kary do, dokonując przesłuchań ludzi którzy, którzy widzieli tego typu postępowali do własne oczy w związku z tym wiarygodność takiego materiału jest siłą rzeczy dużo dużo wyższa niż takiego zwykłego pojedynczego ludzkiego wspomnienia z Jaworzna trafiło w sumie około 4000 ludzi z nich kilkaset właśnie zostało w wyniku takiego śledztwa zidentyfikowanych jako członkowie podziemia lub z nim powiązali ci ludzie zostali wyjęci z Jaworzna i mniej więcej do września skierowali do Krakowa dowiedzieli w Krakowie, gdzie dostępie byli byli oddalił natomiast pozostałe ponad 3000 osób uznano, że to są po prostu właśnie zwykli ludzie, których należy z woli, którzy podziemie nie mają nic wspólnego szef tej grupy śledczej, który zresztą wcześniej przesłuchiwał Danuty Siedzikówny, a więc legendarną łączniczkę Łupaszki, która została skazana na karę śmierci napisał wprost, że po jego śledztwie to właściwie mówiąc mówię tu własne słowa, ale po jego śledztwie to właściwie tam żadnych członków podziemia całą pewnością nie pozostało można śmiało tych ludzi zwolnić i wydaje się, że jedynym powodem, dla którego postanowiono jeszcze przez kilka miesięcy te parę tysięcy ludzi trzymać w wyborze to była prośba komendanta tego obozu pracy, bo na miejscu podobozu właśnie Auschwitz komuniści stworzyli obóz pracy w tym obozie pracy wydzielono powiat, a fragment do obu przejściowy dla dla podejrzanych Ukraińców, choć będą tego obozu pracy zatrudnił część tych Ukraińców do różnych prac obozowych do ich po kilku miesiącach jak pisał szef grupy śledczej był tak zachwycony i wynikały w pracy, że prosił, żeby Boże to jest jakaś grupa Ukraińców po zamknięciu tego obozu pozostało prawdopodobnie, kierując się takim, bo iście stalinowskim podejścia do do wychowania przez pracę mówię to w cudzysłowie ci ludzie pozostali w obozie tragedia polega na tym że, o ile do września zmarły 2 osoby to w ciągu następnych kilku miesięcy jak się zaczęły chłody to z powodu zimna głodu zmarło 160 osób wtedy dopiero władze zdecydowały się, żeby rozwiązać ten obóz tych wszystkich ludzi nie tyle wypuścić dowolność co skierować do do do rodzin dla siebie zachodnich i po prostu chciałbym wrócić jeszcze do reakcji wysiedlanych mówiliśmy już trochę o tym, że niektórzy próbowali się gdzieś zakonspirowani liczyli na to, że przeczekają wrócą niektórzy, o czym pan pisze przyjmowali swój los bez oporu powiedzieli, że ten opór na nic się nie sta czasy były mroczne powojenne ludzie przeżyli wiele tragedii dramatów widzieli w jaki rzeczywistości funkcjonują oczywiście bywały reakcje emocjonalne starsi lamentują spakowali się młodsi zachowywali spokój po kilku godzinach zanotowano uspokojenie zdarzało się wypadki całowania hut obrazów i opłakiwania w drugim dniu nie zanotowano nawet jakiś elementów to fragment wspomnień z tamtych czasów niektórzy też godzili się ze swoim las losem, a nawet zaczęli dopytywać o te gospodarstwa, które będą im przydzielane na Zachodzie pocieszali się tu kolejny cytat, że tam na ziemiach zachodnich są domy murowane dachówkami podłogami tam będziemy szli spokojnie, bo nie ma Band to są takie pewne wylewki z z tego co zachowało się w dokumentacji czy ludzkich wspomnieniach na temat ówczesnej sytuacji tak Gaba odczuć ludzkich musiała być gigantyczna liczy oczywiście to trudno sobie wyobrazić co czuli w sytuacji, kiedy musieli porzucać własnych lub jego wykorzenienia fakt takiego i co takiego błyskawicznego w gruncie niespodziewanego więc, więc to to jest tylko powiat pewien wysiłek też obawy były były groby, które starały się maskować przed wyjazdem relacje mówią wyraźnie, że kiedy nie wiem pociąg stawał koło jeziora w dziale wodę bada się że, że tak naprawdę przyjechali, żeby zostać podtopieni jednak palić o okupacji o tym co spotkało Żydów było bardzo mocno w związku z tym zostawiano się czy trzeci czy ich nie spotka podobny podobny los i może być dzisiaj na to spojrzeć nie dowierzali, ale subiektywne odczucia tych ludzi dokładnie takie nierzadko nierzadko były i co też bardzo istotne dla miejscu bynajmniej nie czekały takie sielankowe obrazy właśnie tych świetnie wyposażonych domów tylko bardzo często były dobrze zniszczone wymagające remontu bardzo często bez dachu bez bez drzwi bez bez okien zachowało się całe mnóstwo raportów, które pokazują, że znakomita większość oddanych tych zabudowań było oddawało się w gruncie rzeczy do generalnego obwodu i te pierwsze miesiące był niezwykle ciężkie dla ludności ono albo była na takim pograniczu głodu gaże zimą właściwie zaczęła głodować, bo nie miała co jeść, bo przecież wszystkie zbiory, które biała zebrać Latę do pozostawiła swoich miejscach zamieszkania za sobą pamiętamy, że deportacje ruszyły pod koniec kwietnia, więc prace rolne zostały już wykonane prawda pan pisze, że zgodnie z wytycznymi 95% przesiedleńców trafiło na wieś około 10% w majątkach państwowych nieruchomości ziemskich późniejszych państwowych gospodarstwach rolnych zostało ulokowanych reszta otrzymała przydział do poniemieckich gospodarstw tak jak panują w większości zdewastowanych wyśrubowanych wybrałem jedno wspomnienie przesiedleńców, który został wywieziony z rodziną do Braniewa województwo olsztyńskie wspominał te obrazy tak usiedliśmy na ziemi i rozkładaliśmy się wokół my dzieci zaczęliśmy płakać potem mama tato milczał był smutny dom był stary nie miał drzwi ani okien jedno ze ścian była pęknięta fałsze tynk weszliśmy do środka tam żadnych mebli rozwalony piec rozbite szkło i pełno śmieci zostawionych przez szabrowników, ale przytacza pan też sytuację 74 letniego Wasyla Kseni cięcia, które został wyrzucony ze swojego gospodarstwa, które liczyło 10ha pól uprawnych i 4ha lasu, który zakupił sobie za pieniądze zarobione wcześniej w stanach Zjednoczonych został przesiedlony jako człowiek już stary osadzone w zabudowaniach dworskich i swą sytuację opisał w liście do prezydenta Bieruta pisał tak, gdzie nie ma pieca ani drzwi okien ja dzisiaj na mój starszy wiek poniewiera się po pustych rozbitych murach tam zostawiłem wszystko obsiane obsadzone, a tu nie ma co do ust włożyć i a od tego wspomnienia chciałabym wyjść do sytuacji ludzi starszych, którzy zostali przesiedleni, bo ich sytuacja była jeszcze bardziej dramatyczna niż ludzi młodych przyszłym Kseni miał tak tyle szczęścia że, a trafił z rodziną nawet jeśli to byli sami starsi ludzie do jakiegoś budynku, gdzie byli także inni, którzy w razie czego mogli się litować powodu natomiast w najgorszej sytuacji byli ci sobotni starcy, którzy stracili właśnie takie poetki ziemi których, które do tej pory uprawiali i ruszyli tak jakoś sobie prawda dawali radę tu trochę jaków trochę barw waży w wyhodowali co pozwalało jakoś przetrwać zimy natomiast na ziemie zachodnie Północnego okazało się dla nich miejsca nie ma, bo nie ma sensu ich wysyłać do pracy nie ma sensu dawanie gospodarstwa, bo nie będą w stanie go o uprawiać ci około 1000 osób może 1500 zostało skierowanych do domów starców, które wyglądały wtedy w sposób straszny, bo to był jednak okres powojenny w związku z tym rodzin de facto zostali skazani za taką śmierć wtedy, więc to są rzeczy, o których w, jakim się wydaje do tej pory niewiele mówiono natomiast do był to koszt ludzki ja zatytułowałem ten rozdział w stawiają się dłuższą chwilę jakiś czas, jaki jak zatytułować rozdział zdecydowałem się do tytułu podpowiedział mi zresztą przez przez przyjaciela niewidzialni właśnie dlatego, żeby pokazać, że to jest los takich osób, których tak naprawdę dziś interesuje, ale ci starcy sierot albo albo chorzy psychicznie to są tacy właśnie ludzie niewidzialny, których klub los nikogo nie obchodzi, bo rodziny i bieli w związku z tym nie mogła ta rodzina Oli z po widać opisywać gdzieś także tych dokumentów nawet nie jesteśmy w stanie je odtworzyć ich historii za mocno nie możemy poznać nawet dokładnie skali zjawiska podaje też przykład w książce kilkunastoletnie dziewczyny, która ubiera chora w właśnie w Jaworznie w do daty do dla tych punkcie prawdopodobnie została złapana w Beskidzie niskim jak wróciła do swojej gospodarczej albo tam się ukrywała albo staruszki, która też złapano w Beskidzie niskim i odsyła prawdopodobnie do dla do zakładu pod Poznaniem dla włóczęgów, który jest za zakłady też przymusowych przymusowego zatrzymania dla wag dla takich osób ilu takich ludzi w ogóle przeszło przez takie były stalinowski reedukacji jeśli tak można nazwać stalinowskiej opieki społecznej tego po prostu nie wiemy, bo nadzieję że, żeby pojawiał się badacze, którzy zdecydowanie lepiej niż ja, a będą potrafili oddać skalę tego zjawiska już po prostu zwyczajnie zabrakło czasu możliwości, żeby dokładniej, a dokładniej zbadać, a teraz się wydaje Warty tego żeby, żeby pogłębić mówiliśmy o tym, że na przesiedlenie nie czekały piękne gospodarstwa tylko ruiny, ale także nikt nie czekał na nich na tych nowych terenach z otwartymi ramionami pan cytuje fragment Dziennika Marii dąbrowskiej, która pod datą 18 maja czterdziestego siódmego roku napisała na Mazury pruskie przywieziono sporo osadników Ukraińców przesiedlonych przymusowo spod Hrubieszowa zdążyli już na Mazurach pruskich spalić 2 polskie wsie i ta informacja podana przez pisarkę była nieprawdziwa, bo nigdzie nie zanotowano przypadków napadów na Polaków dokonywanych przez przesiedleńców, ale ten wpis dobrze odzwierciedla stan nastrojów opinii publicznej po prostu jak rozumiem przyjmowano tych ludzi z dużą nieufnością czy niechęcią po prostu się Bano to, o czym była był jednak tajemnic Ukraińca rezultat, który tylko czeka, żeby dopaść Polaków ich zamordować był był bardzo silny był też podsycane już wtedy przez przez plotkę propagandę przy dużą część tych plotek rozsiewać sami funkcjonariusze UB milicji, bo łatwiej było skoro otrzymywali polecenie, żeby pilnować tych ludzi łatwiej było ich pilnować, kiedy podsycali nastrój niepewności wśród okolicznej polskiej ludności, bo wtedy bardziej była zmobilizowana do strzeżenia tych tych osadników z akcji wół jak ja jak jak mówiono wówczas do tego należy dodać fakt, że e-administracja lokale, czyli sołtysi mieli obowiązek sprawdzać tych osiedla lisów, ale też lokalne posterunki milicji czy UB także miały obowiązek zwracania ich uwagi i są fragmenty wspomnień też milicja, które są, a poszukujące, gdzie opisuje po prostu w jaki sposób w trakcie takich kontroli rutynowych znęcał się na to dla to ludnością dzisiaj to trudno sobie wyobrazić, ale milicja w Polsce ludowej miał naprawdę ogromną władzę nad zwykłym obywatelem i często niestety milicjanci dopuszczali się do bardzo delikatnie mówiąc dużych naruszenie prawa wobec zwykłych zwykłych ludzi, a tu wypadku osadników z akcji uważają że, tym bardziej mają prawo tak robić mówimy cały czas o deportacjach, ale obok deportacji były jeszcze prowadzone równolegle inne działania zmierzające do likwidacji ukraińskiej partyzantki jak to wyglądało i to jest część operacji, która z pewnością biała miejsce bez względu na to jaki rząd wyrządził polską czy demokratyczny czy komunistyczny to jest jasne, że rzecz, że partyzantki ukraińską należało zniszczyć problem właśnie polega na tym, że komuniści dopiero 40 siódmym roku życzyli dostateczną liczbę wojska, żeby te operacje rzeczywiście mogły odnieść skutek pobiło to przez pierwsze kilka tygodni i akcje wojska trafiają w dużej mierze w pustkę w dużej mierze, dlatego że gros sił zaangażowanych wysiedlenia, a po drugie, dlatego, że rozpracowanie podziemia jest do stosunkowo niski podziemi po poziomie to trudno uwierzyć w to, ale 40 siódmym roku komuniści zdawali sobie sprawy po pierwsze, że podziemie ukraińskie stanowi 1 scentralizowaną strukturę właśnie od od Hrubieszowa po Krynicę że, że to jest 1 struktura dowodzona przez jedno 3 czy grupa kilku kilku osób nawet nie zdawali sobie sprawę z tego, że to nie są 3 Kurek UPA tylko 4 ich wiedza do debat byłaby lista dopiero zdrada do jego członków podziemia pozwoliło otworzyć oczy dla dostaw dla dla sytuacji natomiast jednocześnie należy pamiętać o tym, że działają wojska mają taką specyfikę że, owszem, przez pierwszy miesiąc w od siebie udają natomiast odpowiednia liczba żołnierzy plus odpowiedział liczba obława koniec końców musi zacząć przynieść efekt i takie powtarzali jej nawet jeśli Oli są bardzo niskiego szczebla dowiadywali się kolejnej wiadomości musi w końcu przynieść przełom to się stało do dla początku czerwca w ciągu czerwca de facto większości Polski zostaje zniszczonych w lipcu właściwie pozostaje tylko 1 silny Kurek upada Lubelszczyźnie, który w dużej mierze się w terenie zakamuflowaną natomiast także, dlatego że część uderzyli na Lubelszczyźnie poszła w polskie podziemie i wspominał o tym w specjalny zatytułowany podróż w dziale Ordon zamiast Berkut Berkut był dowódcą tego zgrupowania ufa sobie organ był dowódcą lokalnego patrolu akowskiego podziemia, który został, a zniszczony w ramach takich dużych operacji, które przetoczyły się przez Lubelszczyznę w lipcu czterdziestego siódmego roku właśnie przeciwko polskiemu podziemiu 22lipca cały sztab grupy operacyjnej podpisał ostatni rozkaz operacyjny nr 0011 i uznano w nim, że grupa operacyjna Wisła przeważnie większość wykonała postawione zadanie zlikwidowania faszystowską ukraińskich Band, a zadanie przesiedlenia ludności ukraińskiej zostało wykonane całkowicie 30lipca w Rzeszowie gen. Mosór odsłonił tablicę ku czci gen. Świerczewskiego no to mu tak końcowy mocny akcent władza była z siebie zadowolona Lu całą pewnością jak dodał do tego, że przez cały okres akcji dbali bardzo prosty tak jak o takie działania symboliczne Teddy wspomniane odsłonięcie tablicy ku czci Świerczewskiego było tylko jednym z jego o elementów właściwie oddzielny tekst zasługuje cała polityka pogrzebowa to dotyczy pogrzeby żołnierzy, którzy polegli w walce z zupą odbywały się takim ogromną zabijały się tak mało bali się stacje społeczną chodziło o to, żeby przekonać lokalną ludność polską o to, że auto hit ta akcja jest słuszna i oto zginął w obronie ojczyzny żołnierzy ja rzeczywiście, a spotyka ludzi, którzy byli oficerami KBW np. którzy mi opowiadali o właśnie tego typu pogrzebach jako o dowodzie dla niezwykłe okrucieństwo ukraińskiego ukraińskiego podziemia i Wish pamięci w gruncie rzeczy te tragedie Zwolenia i zbrodni, które wówczas po popełniła całkowicie zlewały się z z tymi osobami, które zginęły po prostu regularnych starciach z ukraińską, a partyzantką także tego typu działań symbolicznych było więcej plus działania także czysto polityczny to znaczy rozwiązywali kół PSL tworzenie kół polskiej partii Robotniczej na miejscu tworzenie kół Stronnictwa Ludowego, czyli tego Stronnictwa chłopskiego, które bardzo ściśle współpracowało współpracowało z władzą komunistyczną władzę była całą pewnością to akcja usatysfakcjonowana co więcej i co więcej potem się do zwalczania UPA przez cały okres PRL-u odwoływali jako takim Kamieniu węgielnym w gruncie rzeczy pokazującym DUB prawdziwy patriotyzm wojska polskiego KBW tych którzy, którzy walczyli walczyli z podziemiem i co ciekawe jest no ukrywano przy tym całkowicie ten to część wysiedleń co mówiono tak ogólnie, że dochodziło do wysiedleń, które starały się w taki sposób przedstawić jakby, jakby po prostu ludność została ewakuowana tak jak się ewakuuje mieszkańców tych wsi, które zostaną zalane, bo buduje się buduje się tam cały akcję kładziono dla zwalczanie zwalczanie ukraińskiej partyzantki i w ten sposób do pod budowaną już także taką tak jak głębokie przekonanie, że była to operacja absolutnie je konieczną i usprawiedliwiona prof. Grzegorz Motyka Instytut studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk autor książki, której rozmawialiśmy akcja Wisła 47 komunistyczna czystka etniczna panie profesorze bardzo dziękuję za rozmowa to bardzo dziękuję do dobra sprawy różne dobiegają końca program wydawały Małgorzata Łuczyńska i Karolina Kuczyńska oczywiście na sprawy różne zapraszam już za tydzień w każdą niedzielę tuż po dziewiętnastej trash teraz życzę państwu dobrego wieczoru do usłyszenia Zwiń «

O książce "Akcja Wisła'47 Komunistyczna czystka etniczna"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 15:00

Najnowsze Podcasty

Konsekwencje debaty o Polsce w PE. Co zmienia nowela Dudy?

Kto pali, tego bardziej boli

Zakaz importu ukraińskiego zboża do UE. Dlaczego nadal czekamy na decyzję?

"Znaczna część ataków rosyjskich może być próbą zapobieżenia ukraińskiej kontrofensywie"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL