Między wielkimi aspiracjami, a trudną codziennością - czy(m) jest klasa średnia?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

radio TOK FM pierwsze radio informacyjne dr Krzysztof Świrek jest z nami dzień dobry Krzysztofie dzień dobry socjolog z wydziału socjologii Uniwersytetu Warszawskiego też autor tekstu, z którym rozmawialiśmy przed tygodniem czy też, od którego się odbiliśmy do zamachu z tego szosa świat procesów społecznych dyskusji w Polsce nie tylko tekst jest poświęcony Piero burdy ja to, dlatego że książka Pierre Bourdieu dystynkcja jedna z najważniejszych jego książek także Rozwiń » najważniejszych książek współczesnej socjologii została wznowiona jest do kupienia i do przeczytania po kilkunastu latach skończyliśmy na pojęciu klasy średniej dopiero zaczęliśmy właściwie temu pojęciu się przyglądać istotnemu bardzo dla burdy ja może Powróćmy do tego pojęcia od niego wyjść my dzisiaj, czyli od definicji tego pojęcia byliśmy, bo to zawsze dobrze od definicji zacząć tu się od razu zaczyna komplikacja dla takiej definicji klasy średniej bardzo dużo i duża część tego w jaki sposób opowiada okresie średniej w w mediach na szkodę w dyskusjach politycznych to w zasadzie mówi się w zasadzie należałoby powiedzieć, że to nie jest klasa średnia tylko warstwa średnio znaczy tak się mówi o tej kategorii, że to są ludzie gdzieś pomiędzy bogatymi biednymi to bardzo nieostre i są powody różne społeczne polityczne, dla których to, że to pojęcie jest bardzo nieostra jest użyteczne jakoś do sfery publicznej natomiast jeśli chcemy porozmawiać o klasie średniej to moim zdaniem, żeby taką definicję zbudować trzeba popatrzeć na to w jaki sposób, jakie są warunki życia klasy, żeby można było określić czym ta klasa jest społecznie tu mi się przypomina nie wiem czy pamiętasz Kasia może pamięta była taka słynna dyskusja pomiędzy Michałem Żebrowskim Pawłem Demirski w TVN-ie nie wiem czy to pamiętacie NATO może państwo pamiętają to jesteś gdzieś do obejrzenia właśnie na temat klas społecznych i tam Demirski powiedział, że Żebrowski to klasa wyższa na co Żebrowski strasznie się oburzył i powiedział przecież pan w ogóle mnie nie zna na to trzeba kogoś znać, żeby stwierdzić, jakiej klasy należy czy nie trzeba nie nie trzeba kogoś znać osobiście tak jak chodzimy po ulicy i patrzymy na dziś widzimy mniej więcej takiej klasy to, jakiej klasy społecznej należą mamy pewne intuicje np. ten Pierre Bourdieu, który rozmawialiśmy tydzień temu uważał, że te intuicje są zazwyczaj trafne dlatego, że to są intuicja zbudowane struktury społeczne co nie oznacza, że należy przyklasnąć stereotypom klasowym, bo to jest zupełnie innego prawda chodzi tylko o to, że mamy intuicyjne rozumienie tego w jaki sposób ludzie manifestują dystynkcje prawda i w przypadku klasy średniej wydaje się, że takim bardzo dobrym kryterium właśnie warunków życia tej klasy to powiedziałbym jest taki opis, który by celował w 2 cechy ważne po pierwsze to są ludzie, którzy żyją w dobrobycie, ale ten dobrobyt jest oparty na nietrwałych podstawach to znaczy to jest często kredyt to są zawody, która potencjalnie mogą przynosić jakieś korzyści, ale są nieokreślone nie są pewne to są to jest to wszystko co sprawia, że ta klasa żyje na pewnym poziomie, ale niewiele ją niewiele ją tak naprawdę zawsze dzieli od deklasacji i druga sprawa to spekulowanie statusem to jest bardzo ważna kwestia tu Bourdieu, który pisał o nowym drobno mieszczaństwo np. taki takiej kategorii używał pisze o tym, że dla klasy średniej bardzo istotne jest po pierwsze, akceptacja dominującej kultury i zorientowanie się na dominującą kulturę mówiąc jeszcze inaczej zorientowanie się na realia rynkowe, które są w danym momencie, czyli mówiąc w cudzysłowie gramy zgodnie z regułami gry prawda akceptujemy ta gra próbujemy w niej uzyskać maksimum tego co się da, a po drugie, bardzo ważne jest to, że klasa średnia nie tyle ma opozycja co orientuje się na pewną pozycję w przyszłości odbije, używając takiego bardzo technicznego języka mówił o właściwym nachyleniu trajektorii, że trajektoria życiowe znosząca czy dzisiaj może zarabia mało musza oszczędzać musza dużo wyrzeczeń ponosić np. żeby poprzez jakiś trening zawodowy uzyska gdzieś tam za ileś lat potencjalnie jakąś pozycję będzie lepiej generał będzie lepiej tutaj słusznie Kasia pisze w sprawie pewnego pojęcia, które pojawiło się w twojej wypowiedzi zaraz na początku jak definiowała dla klasy średnią, czyli to w sprawie pojęcia dobrobytu jak właściwie rozumiesz to pojęcie w tym kontekście co potem dobrobyt jazd jeśli klasa średnia żyje w dobrobycie, ale ten dobrobyt nie jest taki trwały to znaczy rozumiem, że to nie jest wieś ogromny kapitał, który np. dziedziczony z pokolenia na pokolenie i pozwala na uczuć czy, żeby się czuć bezpiecznie 5 pokoleń do przodu tak tylko jakoś inaczej się go rozumie to to to na czym on ten specyficznie dobrobyt w klasie średniej polega na dobrobyt jest w ogóle pojęciem relatywnym prawda i w tym sensie możemy mówić, że w sferze publicznej funkcjonuje pewne wyobrażenie o tym co znaczy życie dostatnie to jest mieszkanie, które jest odnowione prawda to jest możliwość zdobywania wykształcenia to są osoby na to, żeby wyjechać na wakacje to są osoby na to, żeby uczestniczyć w konsumpcji, w jakich nowych trendach konsumpcji np. w ten sposób się opisuje czasami ten dobrobyt klasy średniej to są ludzie, którzy w historycznie biorąc klasycznych ujęciach też mówił o tym np. że to są ludzie, którzy mają coś do stracenia prawda, czyli sytuacja nie polega na tym, że chcą się utrzymać na powierzchni rozpaczliwie i muszą sobie odmawiać pewnych rzeczy raczej sytuacja, w którym są w stanie utrzymywać pewien status tak na pokaz, ale też bardzo dużo właśnie muszą spekulować bardzo dużo zależy od takiego pozoru właśnie dostatku, który też utrzymują np. poprzez uczestnictwo w pewnych trendach konsumpcyjnych mówi oczywiście tak w taki sposób bez klarownej definicji takim trzeba zarabiać tak dalej do tego, że to są pojęcia względne i one są zawsze zależne od tego jaka jest powiedziałbym dominująca definicja dobrobytu w danym czasie klasa średnia się bardzo mocno orientuje na to co byśmy nazwali właśnie takimi społecznym obrazem tego co znaczy dobre życie poważanie prawda jak szacunek społeczny, żeby mieć ten szacunek to trzeba się jakoś brać trzeba gdzieś mieszkać trzeba gdzieś pracować trzeba gdzieś wyjeżdżać na wakacje i klasa średnia bardzo silnie senator Jan, których do te dyskusje dotyczące pojęcia klasy klasy średniej całkiem niedawno w Polsce ożyły na nowo z uwagi na proponowane rozwiązania podatkowe modyfikacje w obrębie systemu podatkowego, która Prawo i Sprawiedliwość wprowadziło no i tam różne osoby np. niekiedy zaskoczeniem dowiadywała się od do jakiej klasy zaliczają należą jak oceniasz w ogóle to co się całą tę filozofię, która stała za tym pro za propozycjami, ale też jak widzisz diagnostycznie dyskusję, która wybuchła, bo to też była ciekawa no to dyskusja pokazuje w takim skrócie wielkim na czym polega problem klasy średniej funkcjonowania tej kategorii i gdy miał ją szybko zdiagnozować to ten problem polega na tym, że z 1 strony w funkcjonuje powiedziałby funkcjonują definicje takie ekonomiczne właśnie warstwowe odwołujący się np. do procent średnich dochodów i w ramach tych definicji ekonomicznych no polskie społeczeństwo możemy powiedzieć, że 50% tego społeczeństwa mniej więcej należy do klasy średniej prawda, ale to bardzo takie niedoskonałe oczywiście kryterium ekonomiczne są tego świadomi i demografowie, którzy z nim pracują tak dalej są świadomi tego, że to jest kryterium bardzo takie niedoskonałe on po prostu nam nas informuje o rozkładzie rozkładzie tych dochodów populacji natomiast jest też jakieś wyobrażenie takie medialne dyskusyjna o tym czym klasa średnia powinna być, bo to jest bardzo ważny pojęcia też dla polskiej transformacji dla wyobrażenia o tym jakie polskie społeczeństwo powinno być socjologowie zadawali pytanie w latach dziewięćdziesiątych jak szybko Polska stanie się społeczeństwem klasy średniej to oczywiście nie chodziło o to, że jak będzie dystrybucja dochodów prawda ile ludzie będą zarabiać chodziło o to, że z tym wiązały pewne wyobrażenia jakościowe o tym czym klasa średnia ma być w tym sensie to zderzenie powiedziałbym realiów takich związanych z polską średnią płacą i tym, jakie miary do tego się odnoszą i co znaczy właśnie zarabiać średnio w Polsce w związku z tym wyobrażeniami części właśnie osób wypowiadających się w mediach, które twierdziły no okej, ale zarobki to są mniej więcej zarobki Zachodu to są to są sumy, które są porównywalne z zachodnich raczej do zachodnich w do zachodniej pomocy społecznej pewno to co w tych rządowych planach przyjęto np. za za poziom tego drugiego progu dochodowego porównywano właśnie z pomocą społeczną na Zachodzie więc, jakby wyobrażenie medialne o tym jak i jakie powinno być to życie klasy średniej, a z drugiej strony rzeczywistość się zupełnie rozjeżdżają i to ma bardzo ciekawe realne konsekwencje tym jestem bardzo zainteresowane, bo wydaje mi się, że w ogóle kategorie klasowe to są nie tylko kategorii, o których powinni rozmawiają jak wy socjologowie w takim sensie profesjonalnym czy technicznym, ale są bardzo ważne kategorie polityczne one mają swoje bardzo realne efekty może trochę więcej o tym powiedzieć właśnie tych konsekwencjach i tych politycznych kontekstach no z 1 strony z 1 strony klasa średnia to jest takie pojęcie, które służy do legitymizacji w ogóle tego jak myślimy o tym co co się dzieje w polityce i jest bardzo ważne dla aut definicji ludzie współcześnie dla aut definicji statusu co widzimy po badaniach daj były takie słynne badania CBOS-u pytano ludzi, a te definicje klasowej ponad 70% respondentów mówi jestem klasą średnią teraz co to znaczy to oznacza m.in. że klasa średnia to jest pojęcie, które stało się synonimem zwykłego człowieka jak przeciętność jesteśmy normalni to znaczy jesteśmy klasą średnią, a z drugiej strony są wyobrażenia o tym, że klasa średnia są ci aktywni prawda, gdyż w tych wyobrażeniach klasa średnia to są właśnie ludzie, którzy są trochę takimi liderami opinii prawda oni wyznaczają właśnie te aspiracje wyznaczają trendy konsumpcyjne to są ci, którzy są przedsiębiorczy np. horda kreatywni, czyli bardzo taka powiedziałbym mobilna kategoria prawda, którą można do różnych miejscach by w strukturze społecznej przyczepić i są bardzo poważne powody, dla których tak jest np. historyczne dlatego też pojęcie klasy średniej on jest takim konglomeratem różnych pojęć wcześniejszych różnych wcześniejszych zjawisk społecznych i to co my nazywamy dzisiaj klasą średnią wydaje się nam, że intuicyjnie, jakby to jest Ross zrozumiałem czym ta klasa średnia jest, ale to pojęcie klasy średniej one się wytworzyło w toku długiej historii bardzo różnych innych pojęć, które znaczy bardzo konkretna rzecz tutaj chyba istotne już o tym wcześniej mówiliśmy w zeszłym tygodniu również, choć to nie jest także jak ktoś nie słuchał tydzień temu dziś nie może słuchać przeciwnie to jest jednak jako autonomiczna rozmowa można najwyżej sobie wrócić do tego co było wcześniej, ale tam się wydaje istotne, żeby to podkreślić że, że w tym rozumieniu, które mówimy klasy średniej to się nie sprowadza, o czym już wspominałem do dochodów wyłącznie tylko właśnie do pewnej wiązki aspiracji wyobrażeń no pewnego kodu kulturowego także i to to jest chyba ważna, żeby nie myśleć o tym wyłącznie w kategoriach tego ile zarabia tylko także właśnie w kategoriach tego jak się samego siebie widzi jak się rzeczywistość rozumie, dlaczego się dąży co się uważa zawartość co się uważa za istotne itd. o tym jest też dużym stopniu ta dystynkcja, której w zeszłym tygodniu zaczęliśmy tak historycznie rzecz biorąc też klasy średnie klasy pośrednio też czasami się w klasach pośrednich mówiło też dużą część swojego poczucia by takiej tożsamości społecznej zbudowały właśnie dystynkcji wobec tych, którzy są niżej Wda to albo się budowało dystynkcji dystynkcja wobec tych, którzy nic nie mają muszą po prostu pracować jako robotnicy to to historycznie rzecz biorąc drobne mieszczaństwo miało taki, a to sprawna wszyscy ci, którzy mieli jakieś osoby mieli jakieś środki pracy prawda jakieś narzędzia swoje jakieś miejsce pracy jakiś warsztat i uważali w związku z tym, że są niezależni to pojęcie niezależności tego że, że jeszcze w posiadaniu, jakby własnych środków pracy było bardzo ważne instynkty nie wobec robotników, a potem pojawić taka kategoria bardzo ciekawa takich mas sala Rijad tak się czasami nazywało starszej literaturze albo po prostu urzędników taka szeroka masa biurokracji to już nie są też nie jest np. to nie są tylko zawody inteligenckie np. masy pracowników biurowych, którzy jako punkt takiego takiej dumy społecznej uważali, że u uważali ten fakt, że nie pracują już rękami nie pracują w takich wróg tzw. trudnych zawodach, ale właśnie pracują w biurze to jest ciekawe, bo oni mogli zarabiać tyle samo albo mniej niż robotnicy wykwalifikowani w tym samym czasie, ale uważali, że status osób są kimś lepszym i orientowali się w związku z tym do góry, a nie do dołu to jest bardzo ważne dla zjawiska w ogóle nos średniej i ma bardzo ważny też konsekwencje polityczne, dlatego że klasa średnia generalnie nie buduje swoich swojej Solidarności horyzontalnie tylko orientuje się na tych, którzy są gdzieś dalej w tej, ale jak to znaczy, że orientuje się orientuje się to znaczy, że sama siebie widzi jako już taco za chwilę przynależną do tych, którym jest lepiej, czyli na drodze tam się widzi ważnie na drodze do góry jeśli zapytamy o to, jakie to ma tak najprościej rzecz ujmując konsekwencje polityczne np. to oznacza, że duża część klasy średniej będzie przeciwna budowaniu progresji podatkowej w Polsce, mimo że ta progresja podatkowa jest w jej interesie w dal, bo oni uważają nie, tyle że punktem odniesienia nie jest nie są np. obecne zarobki tylko wyobrażone przyszła w związku z tym jak się mówi o większym opodatkowaniu wysokich dochodów to mimo tego, że duża część klasy średniej przeważająca część klasy średniej tych dochodów nie ma to uważa, że może mieć w przyszłości w związku z tym uważa, że opodatkowanie niesprawiedliwe to jest o tyle ciekawe, że nawet projekt zmian zmiany opodatkowania, które są korzystne dla znakomitej większości opodatkowanych są niepopularne właśnie z tego powodu, dlatego że jeśli 70% społeczeństwa polskiego uważa, że jest klasą średnią to bardzo duża część tego społeczeństwa będzie również miała tę orientację właśnie nie na swój stan obecny, ale na przyszły dobrobyt w związku z tym opodatkowanie tego obrażonego nierzeczywistego przyszłego dobrobytu jest czymś co co budzi lęk jakiś albo bardzo lekarza w ogóle tutaj znowu od Katarzyny wątek o tych aktualnych w Polsce osiach dystynkcji wg czy wzdłuż jakich właśnie osi dystynkcja przebiegają skoro nie czytanie nie edukacja to tylko disco Polski jeszcze coś innego jest się podoba ten wątek zresztą dystynkcje są rozmaite prawda to jest nowość właśnie buduje mówi o takiej wręcz mikro logice tych rozmaitych dystynkcji i to bardzo zależy oczywiście od środowiska, w którym jesteśmy różne środowiska mają swoje gry dystynkcje prawda budzenie tylko mówi o tym generalny w podziale klasowym, ale też o czymś co nazywa logiką pól prawda, czyli mówiąc tak, przekładając na taki język właśnie nie techniczny w różnych sferach ludzie mają różne punkty odniesienia dla swoich aspiracji w związku z tym mechanizmem dystynkcji działania inaczej i np. w wielkich takich firmach typu korporacyjnego pracownicy korporacji będą się orientować na inne wzorce dystynkcji związane z konsumpcją chociażby z tym jak ktoś ubiera, gdzie wjeżdża na wakacje niż pracownicy wyższych uczelni czy czy pracownicy administracji publicznej prawda to są inne gry występ sztywne, niemniej one występują w ramach tych różnych gier destruktywne bardzo ważne jest też odróżnienie się nie tylko od tych, którzy są na tej samej trajektorii co ja wznoszącej, ale radzą sobie lepiej albo albo wyraźnie mają gorszy, jakby etos takt słabiej wyrazu, ale także od tych, którzy są inną kategorią po prostu prawda, którzy swoją przyjemność radość właśnie z tego konsumowania budują zupełnie innych praktykach niż te w 8 dystrykt mogą być w związku z tym rozmaite lepiej to zobaczyć na bardzo konkretnych praktykach dlatego to mówi się tyle o tym disco polo co jakiś konkretny bardzo ciekawe ruchy powiedziałem, żebyśmy się na chwilę zatrzymali przy discopolo i przy tajemnicy disco-polo, dlaczego akurat to się stało taką właśnie osią bardzo twardego podziału też budzącego ogromne emocje to właściwie od momentu, w którym to się pojawiło, bo pojawiło się w latach dziewięćdziesiątych disco polo tam jakieś wcielenia wczesna były może w pod koniec lat osiemdziesiątych jeszcze nie pamięta, w którym roku zespół opłat, którą chyba pierwszym takim disco polowym zespołem z prawdziwego zdarzenia rozpoczął działalność zaraz to sprawdza, ale na pewno lata dziewięćdziesiąte to jest moment rozkwitu już wtedy przy okazji 2 istniejących programów disco Relax disco polo Life w 2 w telewizjach prywatnych dużych no takie emocje, które dzisiaj z disco polo są związane były żywe, toteż pamiętam dobrze disco polo to jest w ogóle ciekawy fenomen w moim przekonaniu nie jest aż tak proste jak się myśli to nie jest mu także klasy ludowe w rozmaite zdefiniowanym po prostu sobie słuchają disco polo i w związku z tym ta muzyka jest tak kontrowersyjna do tego, żebyśmy popatrzyli np. na to, czego słuchają robotnicy to oni mogą słuchać równie dobrze rocka progresywnego tak cała w ogóle muzyka popularna jest przestrzenią pewnych wyborów, których ludzie dokonują i tak naprawdę dopiero kombinacja tych wyborów nas, o czym informuje jeśli chodzi właśnie dystynkcja status tak dalej tak dalej natomiast disco-polo myślę, że jest taką czy ciekawym właśnie zjawiskiem po prostu, dlatego że tak bardzo różne kultury inteligenckiej i od tego wszystkiego co w muzyce także popularne tak klinów w muzyce, która co do zasady od disco polo się tak znowu strasznie nie różni jeśli chodzi o miejsce w tej hierarchii powiedziałbym sztuki wysokiej niskiej jednak disco-polo wyraźnie odróżnia od muzyki która, która w tych gremiach inteligenckich uchodzi za wartościową z różnych powodów swoich tak tutaj trzeba by wskazać chociażby ten etos specyficzne, które związane z disco polo z tekstami piosenek prawda, które akcentują właśnie dobrą zabawę, które akcentują jakiś rodzaj właśnie takiego życia kolektywnego i nos stwarzają taką sielankową wizję rzeczywistości teraz należałoby się zastanowić jakich kontekstach i jakich warunkach w ogóle disco polo jest używane również jako pewne narzędzie do czego społeczne prawda po pierwsze to związane z tym, że wolny czas rozumiany po prostu jako rozrywka spotkanie z ludźmi, podczas której nie realizujemy żadnych powiedziałbym żadnej aspiracji do do sensu prawda tylko bardziej chodzi o to, żeby celebrować moment to jest np. coś co występ pewnie klasie średniej by się nie podobało prawda tylko, że klasa średnia uwielbia właśnie pokazywać, że jej sposób spędzania czasu wolnego jest wartościowy prawda tak jest pewna spontaniczna afirmacja istnienia często tak rażąca niż na afirmację też zabawy nowi zabawy dla zabawy co w ogóle obca dla klasy średnio owego etosu klasa średnia jak się rozmawia np. w badaniach respondentami z klasy średniej to nie lubią podkreślać co wartościowego robią albo nawet co chcieliby robić warto jak widać, że na imprezie siedzą jakieś marudy coś tam zamiast się bawić gadają i nosy mają wysoko zadarte to klasa średnia może tak rzeczywiście, chyba że w ogóle ta impreza jest na tyle ekumeniczna jeszcze jakaś klasa wyższa tam znalazła to będą oni siedzą w żadnym w osobnym pomieszczeniu tam i ochroniarz i niestety tak w rumie zaś w klasę średnią bardzo często też mówi o tym, czego nie robią, ale wie, że powinna prawda natomiast czas klasy ludowe w tym klasa robotnicza np. lubi podkreślać to co z czego czerpie radość aktywnie to jest właśnie bardzo ciekawe, że klasa średnia klasa aspiracji to często takich pretensji do czegoś nam w tym sensie taki typowy respondent klasy średniej krzyk pyta co robi wolnym czasie mówi oglądam dużo seriali, ale wiem, że powinien powinnam powinienem więcej czytać prawda np. w związku z tym, że klasa średnia to jest klasa aspiracji znów mamy bardzo ciekawe z tym związane zjawiska rozmaite konsekwencje związane to jest właśnie klasa aspiracji orientacji NATO co się powinno bardzo często w dyskursie publicznym się mitologii czuje aspiracje mówiąc to jest po prostu coś obiektywnie dobrego jak wylicza są ambitni prawda z drugiej strony mechanizm aspiracji oznacza, że człowiek porównuje z innymi jest trwale niezadowolony z miejsca, w którym się znajduje, bo wie, że powinien lepiej więcej powinni bardziej starać tak dalej tak dalej to jest takie wewnętrzne wewnętrzny przymus, który zmusza właśnie klasę średnią do tego spekulowania statusem jak ja to w pewnym tekście nazwałem i do takiej orientacji właśnie na wyobrażonej przyszła przyszły status na wyobrażonej przyszłe miejsce co jest w tym niebezpiecznego dla pozycji tych ludzi też takich takiego powiedziałbym wewnętrznego efektywnego samopoczucia, żeby mieć stabilną trajektorię życia taką wznoszącą czyli, żeby mieć pracę, w której można sobie nie awansować, żeby mieć właśnie taką klarowną wizję tego, jakie kompetencje należy zdobyć czyli w jakim kierunku należy swoje wyrzeczenia rozmaite życie klasy średniej życia życia na pokaz życie wyrzeczeń w jakim kierunku wyrzeczenia skierować, żeby to wszystko miało jakiś sens taki biograficzny to potrzebujemy trwałych instytucji czy nie musimy no wiedzieć jak co obstawiać w tejże prawda na rynku szans na rynku możliwości życiowych, żeby to nam przyniosła jakieś dobre efekt, a jeśli są niestabilne części są niestabilne to pozostaje sam ten mechanizm spekulacyjny prawda jest takie taka instalacja pomiędzy nierealistyczny mi realistycznym optymizmem, a czarnym pesymizmem dnia codziennego prawda nierealistyczny optymizm, odnosząc się do tego co się zrobi w przyszłości z drugiej strony taki pesymizm w 1 swoim tekście porównałem do takiej instalacji między panią depresją do oczywiście nie chodzi w tej kategorii używane w klinice w klinice różnych zjawisk właśnie czy takich dolegliwości życia psychicznego chodzi mi o ten ruch afektu prawna między takim wybujałe optymizmem to jest ten moment, kiedy zaciągamy różne zobowiązania tak taka taka sytuacja jest dobrą ilustracją prawda, czyli te wszystkie momenty, kiedy na coś decydujemy decydujemy się na jakąś inwestycję na kredyt właśnie optymistycznie spekulując na zwyżkę naszych możliwości, a z drugiej strony moment załamania depresji w momencie, kiedy sobie uświadomić prawda, że te raty kredytu rosną prawda, że koszty np. życzę nam tak skaczą, że dziecko trzeba jednak przenieść do publicznej szkoły itd. tak dalej wszystkie momenty, kiedy zderzamy się z twardymi realiami życia codziennego to jest dość powszechne doświadczenie w ostatnim dziesięcioleciu powiedzmy w ostatniej dekadzie w czasie zanikania klasy średniej tak się często mówi o tych latach, które następuje nastąpiły następują po załamaniu się rynków finansowych w połowie pierwszej dekady lat dwutysięcznych mniej więcej 220000708. rok kryzys i właśnie moment zwrotne i dziś oczywiście długofalowa skutki tego kryzysu mamy na różnych poziomach czy też raczej tego wszystkiego długofalowe skutki, czego skutkiem był sam kryzys pewnej polityki, która też dużym stopniu na tego typu aspiracjach była przecież budowana i czy zgadzasz się z tą diagnozą o końcu czy zaniku czy poważny w każdym razie kryzysie klasy średniej w zachodnich społeczeństwach wydaje mi się, że z 1 strony mamy kryzys klasy średniej wynikający właśnie rozmontowywanie instytucji, które gwarantowały ludziom stabilne droga życiowa prawda to jest niewątpliwe ten model kapitalizmu, w którym żyjemy, który mocno regulowane jest neoliberalny samo opiera się przecież na spekulacji to znaczy to jak i jakie pieniądze w stanie wygenerować np. rynek finansowy i w jakiej relacji te pieniądze są do tego co ludzie mogą zarobić, ale też w ogóle mogą wytworzyć normalnym, jakby w procesie gospodarczym są absurdalne deregulacja rynku finansowego spowodowała, że wszystkich nas można 3× kupić prawda jest ogromny problem przykład polityczny, dlatego że w niektórych systemach w ogóle nie mamy kontroli nad tym, kto finansuje partie polityczne prawda i w efekcie można kupić w cudzysłowie oczywiście przez lobbing przez różne takie miękkie środki można kupić dalsza legislacji, która będzie jeszcze wspierała więcej regulacji tak dalej tak dalej możliwości demokratycznego społeczeństwa względem właśnie możliwości rynku są kompletnie zaburzona w tej sytuacji, kiedy mamy deregulację prywatyzację wielu sfer klasa średnia jest pod presją klasa średnia rozumiany jako właśnie ci ludzie, którzy żyją we względnym dobrobycie i swoja swój dobrobyt bardzo silnie uzależnili od właśnie takich cnót społecznych prawda czy tego, że będą zdobywać wykształcenie zdobywać nowe konto komplet agencja, że będą pracować w różnych zawodach np. przez wiele pierwszych lat zarabia się bardzo mało, żeby zarabiać więcej później prawda no to są bardzo trudne sytuacje życiowe, kiedy nagle okazuje, że ta droga jest kompletnie już już niema prawda, że ta instytucja same są już na kroplówce w pewnym sensie tego wzrostu właśnie pensji w związku z tym wzrostu statusu po prostu nie będzie, dlatego że ten kapitalizm współczesnym tak przeregulowanie w ogóle przed prze orientował nam kształt współczesnych instytucji, że już nie możemy się odnaleźć w tym świecie tak łatwo, ale to jest bardzo ciekawe, że presja z 1 strony jest stąd mówi się o zaniku klasy średniej, że coraz trudniej osiągnąć ten rodzaj bezpiecznego dobrobytu gdzieś pomiędzy właśnie takim utrzymywanie ochrony powierzchni, a zasobami krótkie krótkie pytanie o ten zanikł, bo można go też różnoraką rozumieć oczywiście można rozumieć jako zanik pewnej warstwy właśnie żyjącej w dobrobycie, ale jeśli zanik klasy średniej w takim rozumieniu, jakim mówimy to też zanika aspiracji być może właśnie to moim zdaniem mamy nie następuje na nasze coraz więcej osób identyfikuje klasę średnią z etosem po prostu do tego, że we współczesnej sferze publicznej klasa średnia jest przedstawiony jako taki domyślny model podmiotowości tak jeśli chcesz być człowiekiem, który się liczy, o którym się mówi, że jest jest ważne np. jako obywatel to musi być klasą średnią sama dyskusja o zmianach podatkowych w Polsce bardzo dobrze to ilustrował prawda zmiany podatkowe one mają jakieś obiektywne i mają jakieś obiektywne konsekwencje dla milionów ludzi, a nie dyskutowano o tym czy więcej osób zyska straci tylko dyskutowano o tym czy one będą dobre dla klasy średniej to dobrze pokazuje, że klasa średnia jest kluczową stawką polityczną scen najważniejsza publiczność, do której politycy mówią i każdy w związku z tym chcę być częścią tej publiczności teraz dla wielu osób bycie częścią tej publiczności to jest w pewnym sensie właśnie aspiracja, a wiele osób, a jakaś część powiedzmy ukrywa się też za tą kategorią klasy średniej szczególnie ci, którzy zyskują na tym, że nie mamy progresywnego systemu podatkowego tylko mamy nieproporcjonalne niskie opodatkowanie właśnie tych bardzo wysokich dochodów ci, którzy mają bardzo wysokie dochody są klasą wyższą albo są dominującą oni też lubią uchodzi za klasę średnią się ukrywać za tym parawanem takim dyskursem tak to powoduje, że klasa średnia jest jakimś trwałym punktem odniesienia, ale warunki dla stabilnego funkcjonowania dla realizacji pewnych aspiracji znikają prawda krzyż rozglądamy wokół nas pod instytucje, które gwarantowały są pod straszną presję to właśnie tu słusznie Katarzyna Morawska zwraca uwagę na ten paradoks, że skoro gwarantem istnienia stabilności klasy średniej są właśnie mocne instytucje NATO, dlaczego klasa średnia tych instytucji nie broni i często wbrew własnemu interesowi np. głosuje na takie ugrupowania, które wcale nie mają w swojej w swoim programie politycznym wzmacnianie instytucji np. taki takim dyskursem neoliberalnym się posługują z powodu właśnie, o których mówiłem też aspiracje innych w przypadku klasy średniej bardzo trudno jak z opodatkowaniem tak tak bardzo trudno Solidarność pomiędzy ludźmi taką budowaną powiedział horyzontalnie, bo każdy chce być lepszy każdy, więc być lepszy każdy w identyfikuje się z tymi, którzy wygrywają Wda i w każdym środowisku, w którym klasa średnia jest jakby licznie występuje już w wielu środowiskach zawodowych to są też zawody, w których sytuacja życiowa poszczególnych osób, które ten zawód wykonują są bardzo bardzo różne dane w ten przykład, którym rozmawialiśmy tydzień temu jest Akademia i to jak bardzo powiedzenie, że pracuje się w Akademii czy w nauce niewiele znaczy, bo od tego gdzieś jest Akademii, w którym miejscu w jaki z, jakim habitu sam się weszło do Akademii, czyli z, jakimi zasobami społecznymi z jakimi kompetencjami od tego bardzo dużo zależy podobnie z dziennikarstwem np. toteż taki klasycznymi powiedział przykład zawodu, które bardzo nam niewiele mu Vitoria, że ktoś nam powie jestem dziennikarzem można być albo takim powiedziałbym no i pracownikiem szeregowym mediów, które nie bardzo się różni po prostu pracownika biurowego jeśli chodzi o zarobki i sposób pracy w ogóle to wiedzieć co jest definicją naszej pracy można być też gwiazdą medialną prawda wtedy jeszcze zupełnie innym miejscu też klasowo, ale nieprzypadkowo klasa średnia gromadzi się wśród takich miejsc, które obiecują właśnie ten rodzaj takiej nie określoności prawda rosło w habit ZUS w swoje wypowiedzi przytacza definicję z książki dystynkcja, którą przywołuje habitu to oczywiście struktura ustrukturyzowane i struktury Zająca z wytycznych piękna definicja z, która pokazuje, że definicjami trzeba ostrożnie na niemal co przeceniać w ogóle definicji czasami naprawdę trzeba dużo więcej wysiłku włożyć w to, żeby jakieś pojęcie zrozumieć sama definicja jest tylko jakimś tam tylko zabawką, więc to jednak interpretuje definicję jako rodzaj straszaka, który ma odpędzić Profanum od tej lekcji, choć frank Schleckowie nie po prostu tych, którzy chcą przeczytać 1 stronę od razu polemizować z autorem mówi się pomylił, bo kraj jest naprawdę istnieją, ale tak, przepisując jednak to pojęcie habitu na coś co jest bardziej, jakby zrozumiałe w takiej umowie umowie, którą się na co dzień posługujemy wszyscy habitu jest naszą drugą naturą to jest natura, której nabywane poprzez socjalizacja, czyli uspołecznienia czy dziecko, która wychowuje się w jakiejś rodzinie ono nie tylko jest wychowywane wprost poprzez jakieś polecenia np. ale ono też obserwuje praktyki np. swoich rodziców obserwuje co wokół tych praktyk dzieje obserwuje to w jaki sposób rodzice rozmawiają z innymi ludźmi prawna nie tutaj bardzo ważny jest to co się dzieje nieświadomie w tym procesie w oczy dziecko np. patrzy na to w jaki sposób jego rodzice rozmawiają z innym mieście urodziło się w rodzinie klasy dominującej to te interakcje bardzo często nie z nieznajomymi przebiegają w taki sposób, że rodzic wydaje polecenia ktoś go słucha prawda ktoś np. niech pani, która sprząta równać pan albo ktoś, kto z kierowcą albo ktoś, kto jest współpracownikiem gdzieś niżej prawda franki, więc dziecko się dziecko z klasy dominującej uczy się intuicyjnie, że w zależności od tego w jaki sposób się mówić, jaką pewnością siebie można bardzo dużo uzyskać w świecie społecznym, dlatego że ludzie są tam dla nas tak oni odpowiadają na nasze życzenia z drugiej strony dziecko rodziny Robotniczej bardzo często widzi swoich rodziców w takiej sytuacji, że kontakty z nieznajomym miejsca dla tych rodziców zagrażające to kontakt np. urzędnikiem w urzędzie rozdała kontakt z nie fair panią nauczycielką w szkole która, która ma jakieś pretensje powiedzmy zachowanie dziecka jest także może być nawet kontakt z listonoszem, bo nie wiadomo, o co jakie zawiadomienia przyniósł może jakieś zawiadomienie o konieczności zapłaty czy coś w tym stylu dziecko z klasy Robotniczej w związku z tym uczy się intuicyjnie nieświadomie zupełnie w takim procesie jak nabywania kompetencji, które nie byłoby w stanie opowiedzieć tego procesu nie byłoby w stanie opowiedzieć uczy się, że świat zagrażający w związku z tym trzeba trzymać swoich ludzi znieść tego może uczyć się również dziecko korodują klasy średniej przy tak dlatego w klasy średniej też mnożą się rozmaite teorie spiskowe po prostu dotyczące rzeczywistości, bo to rzeczywistość jest obiektywnie zagrażająca i to, że ta podstawowa matryca teorii spiskowej, że są jakieś siły, które w sposób bardzo niebezpiecznym plują na świat jest nieruchomość to słuszna to jest powiedzieć, że nie ma czego nie ma tych sił właśnie są tylko raz to są siły strukturalne, które w bardzo trudno wskazać prawda teoria spiskowa dostarcza jakiejś wyrazistej figury właśnie tych ludzi, którzy pociągają za sznur albo nie ludzi albo nie ludzi, ale jakieś postaci w każdym razie jakieś figur, które pociągają za sznurki natomiast natomiast rzeczywistość jest taka, że rzeczywiście pewni ludzie podejmują decyzję z powodu, których będzie nam się żyło ciężej to jest to jest prawdziwe po prostu poza wszystkim tylko dużo trudniejsze w opisie poza tym trzeba się politycznie bardzo sympatyczny sposób czasami prawda czyli trzeba by zakładać związki zawodowe głosować na partie, które są niesympatyczne, bo są zamiast stać właśnie ludzie którzy, którzy bardzo nie pasują do współczesnej sfery publicznej prawda są ubrani inaczej niż ci politycy, którzy właśnie te aspiracje też swoim sposobem bycia chcą uruchamiać poprzez drogie garnitury i takie właśnie powiedziałbym nie niewskazane fryzury itd. więc klasa średnia czasami odpływa właśnie ten rodzaj takiej bliżej nieokreślonej paranoi związanej właśnie problem utraty utraty statusu potencjalnym rzeczywistym słyszałem kiedyś nawiasem mówiąc o jeśli chodzi o polityków i o to w jaki sposób garnitur polityka w różnych sferach kręgach kulturowych działa, że polityka amerykańskiej oczywiście zdejmuje garnitury podwija koszulę i rozluźnia qua krawata polityk francuski zawsze pod krawatami garnitur jeszcze rozmawiać z wyborcami to co ciekawe skądinąd, ale ta ten wątek jest ciekawy bardzo związany z brakiem Solidarności horyzontalnej, który mówi właśnie tutaj też pytanie od Katarzyny na ile to jest zjawisko uniwersalne, a na ile pewne elementy takiego współzawodnictwa właśnie takiego nastawienia na grę status sam są charakterystyczne albo jakoś szczególnie intensywna w Polskim społeczeństwie, bo wydaje się, że tu jest rzeczywiście bardzo intensywna też w Polskim społeczeństwie jest problem nieufności wobec Instytut właśnie ta nieufności wobec działania kolektywnego co jest związane w ogóle długotrwałą strukturalną słabością wszelkich instytucji w Polsce i wszelkich też instytucja mówi instytucję możemy w ogóle wyjątkiem rodziny kościoła, więc tak możemy sobie wyobrazić ciągłej mocno tak jakieś instytucje możemy sobie wyobrażać jako nie wiemy, jakie organizacje prawda, ale z instytucji też chodzi np. o trwałość norm prawnych czy jak się kimś albo trwałość umów umawiamy się z kimś na coś jest jasne, że trzeba tych umów przestrzegać prawda nas w Polsce bywało różnie ten kontrakt społeczny był traktowany jako coś bardzo takiego powiedzmy nieokreślonego, że można ludziom meblować życia bardzo taki gwałtowny sposób trochę nie, pytając o zdanie prosta jak to robiono w czasie transformacji ustrojowej i później, kiedy np. wprowadzając jakieś reformy rynkach dające nam bardzo dużą część właśnie instytucji życia publicznego bez pytania w ogóle konsekwencji po prostu tego, że się abstrakcyjnie wydawało, że tak słusznie, więc ta nieufność do instytucji one trwałe podstawy w w Polsce, ale też polskie społeczeństwo jest społeczeństwem, które było zachęcane aktywnie do tego, żeby rywalizować, bo zachęcany aktywnie i przestrzegane przed niebezpieczeństwem właśnie tego co nazywano taką postawą roszczeniową tak stąd to dzisiaj się mówi właśnie o tym porządku aspiracji to jest coś takiego dobrego, że to powoduje, że błogosławieni społecznych prawda jest taka, że niekoniecznie aspiracje też mogą prowadzić właśnie do nieufności do agresji szczególnie wtedy, kiedy mamy presję właśnie związane z sytuacją i np. rywalizacja pewne zasoby dobra staje się dużo bardziej gwałtowna, kiedy od tego czy dostaniemy awans w pracy nie zależy po prostu będziemy mogli trzymać, że tak powiem na nas trochę wyżej względem kolegów tylko zależy czy w ogóle w tej pracy się utrzymamy np. tak, bo ci, którzy nie awansują muszą po prostu czas bądź są też wiele miejsc, w których pracuje klasa średnia działa na takich zasadach mamy wyścig o cały czas o to, żeby być jeszcze lepszymi tylko ci, którzy są najlepsi mają najlepsze osiągi mówiąc w cudzysłowie zostają w grze Star rywalizacja staje się czasami bardzo brutalna i stąd różne uruchamianie różnych strategii bardzo niesympatycznych też w życiu społecznym związanych z tym, że ludzie muszą musiał się przechodzić taki przyspieszony kurs rozpychania się łokciami w sensie takim życiowym to może prowadzić do właśnie niebezpiecznych zjawisk bardzo dziękuję na pewno do tej rozmowy jeszcze będziemy wracać tymczasem musimy niestety zakończyć w tym miejscu dr Krzysztof Świrek socjolog z wydziału socjologii Uniwersytetu Warszawskiego był państwa gościem dzięki Krzysztofie za spotkanie rozmowę dziękuję bardzo, no i teraz informację po informacjach Zbigniew Mikołejko w Zwiń «

Między wielkimi aspiracjami, a trudną codziennością - czy(m) jest klasa średnia?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: GODZINA FILOZOFÓW

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 20:00

Najnowsze Podcasty

Test: Mercedes EQS SUV

Rozmowa z dr Pawłem Płoskim

Muzeum i dystans

Korki od szampana strzeliły? Zakaz rejestracji aut spalinowych od 2035 roku klepnięty

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL