Polski rynek sztuki dostał zadyszki? A jak sytuacja wygląda na międzynarodowych targach? (Podsumowanie kwartału) [cz. 2]

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Inter luda zaprasza Cezary łasiczka dobry wieczór Cezary łasiczka to jest program Inter luda witam państwa bardzo serdecznie na dzisiejszym spotkaniu i od razu informuje woli przyzwoitości, że to jest druga część rozmowy, która rozpoczęła się dzisiaj o godzinie jedenastej w programie Owczarek, czyli podsumowanie pierwszego kwartału 2023 roku na rynku sztuki zarówno polskim, jaki zagranicznym przyglądamy się różnym trendom przyglądamy różnym wynikom przyglądamy się Rozwiń » różnym personalnym ruchom, a pomaga mi w tym albo właściwie to ja przysłuchuje się bardzo uważnie pan prof. Wojciech Szafrański wydział prawa i administracji Uniwersytet imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu dobry wieczór panie profesorze dobry wieczór pierwsza część naszej rozmowy jest do słuchania albo na stronie Radia TOK FM pod adresem wwwtokfmkropkepl albo w aplikacji Radia TOK FM tam mogą państwo sobie wpisać w wyszukiwarce albo nazwisko Wojciech Szafrański wtedy na wtedy znajdą państwo także inne rozmowy dotyczące rynku sztuki albo Owczarek tam od dzisiejszą datą o godzinie jedenastej pierwsza część rozmowy podsumowanie pierwszego kwartału na rynku sztuki chyba warto przypomnieć tak punktowo główne obserwacje główne wątki dotyczące tego pierwszego kwartału to na pewno, jeżeli chodzi o rynek Polski to próbowaliśmy się do południa rozprawić z taką tezą że, że widać już muliste dno owcach wcale nie widać, że jest zapaść albo olbrzymia zadyszka na tym na tym rynku po prostu jest korekta co jest normalne na wszystkich rynkach branżowy, dlaczego tej korekty miałoby być na rynku na rynku sztuki, że nie było szans z góry to było wiadomo, żeby utrzymała się tak duża grupa nabywców na rynku przede wszystkim aukcyjnym czy wtedy, gdy była nadpłynność pieniądza w 20212022 roku między 2023 przynajmniej pierwszy kwartał nią i nie może być kwartałem który, który pobiera czwarty kwartał 2020 drugie roku w ogóle sprzeczne z myśleniem o rynku sztuki, bo te kwartały 14 jest przepaść zawsze no, więc raczej bym powiedział, że nie ma nie ma dna nie jest źle zmieniają się troszeczkę kanały dystrybucyjne dzieł sztuki w Polsce rośnie ten kanał prywatne dystrybucji, dlatego że jesteś obciążony aż tak bardzo dodatkowymi kosztami wspomniał pan panie profesorze o Polonica na rynkach światowych w, kiedy rozmawiamy Polonika ach, na rynkach światowych zawsze myślę sobie o takiej stronie blogu, który nazywa się Polish art szkolne i smutna wiadomość można by powiedzieć, bo autor autorzy autorka bloga Polish art szkolny zapowiedziała zapowiedzieli zapowiedział, że to już koniec, że to jest koniec albo będzie bardzo długi urlop od pierwszego od 1kwietnia to ogłoszenie było o tyle ciekawe czy ta zapowiedź, bo o tyle ciekawa, że zawierała w sobie jeszcze 1 ważny element, gdzie autor autorka autorzy jak tak, jakbyśmy tego nie traktowali ich i oczywiście tym myśleniem pana redaktora powiedział nie wiem napisał więcej w ten sposób, że ten kontakt zwrotny był stosunkowo niewielki z wiedział, że poczytne ten blok, ale kontakt był niewielki bardzo zdawał sprawę, czego tak naprawdę ludzie poszukują na tym polu siatką Order tak taki gwóźdź w budzie dla polskich pośredników przede wszystkim dla domów aukcyjnych, ale nie tylko, dlatego że tam były pokazywane rzeczy, które ktoś, kto jest w miarę dojrzały na rynku łatwo może odnaleźć za pomocą innych rzeczy i za pomocą innych narzędziach takich jak Artprice Artmedii tak dalej czyli jakie obiekty polskie i pojawiają się na na aukcjach, ale przede wszystkim tropił to jak one przyjeżdżały do Polski jak były sprzedawane, bo w ciągu kilku miesięcy za cenę w połowie wyższych chętnie nieporównywalne, ale także te rzeczy, które były falsyfikaty ami albo, które były podejrzane, a nie zawsze należy zgadzać ze wszystkim co mówi 2 autor autorka autorzy wchodzisz, a ty Kornel, ale to był taki rzeczywiście już być ono, więc trochę jest także sam twórca tego blogu zastanawiał się mówi, czego ludzie szukają, bo przecież chyba chodziło o to, że szukają tylko zwykłe rzeczy, więc czeka cały czas na NATO odpowiedź, czego się, czego ludzie szukają, czego poszukują w tym zakresie to jest na pewno szkoda dla polskiego rynku sztuki, że z zniknie jeśli zniknie jeśli zniknie pod siatką mer na bok, bo takim może nawet niewielkim narzędziem, ale jednak narzędziem do eliminowania minimalizowania przekazów marketingowych ze strony pośredników na rynku, więc pośrednicy widać, bo nieraz nawet przyjmują także odwoływali się odpisywali, więc widać to dodatki takie na chwilę taka Platforma gdzie, gdzie nie było wszystko jedno co tam się co tam się znajduje także to jest na pewno z tego kwartału to jest taki, a takim też powiem mały niezauważalne element, ale jednak myślę, że dla kilku osób zajmujących się rynkiem ważny, a skoro mówimy już o polskich już Polonika zwolennikach tak w ogóle na rynkach zagranicznych to jak i czy można się przyjrzeć po obecności polskich artystów Glena brak zagranicznych Ryszard się też tego tak nie lubią nie lubią, gdy to jest takie takie proste na narodowościowe ich umiejscowienia, ale rynek tak tak po prostu tak po prostu robię ja tutaj kilka takich obserwacji tego kwartału rzeczywiście mam kilka takich ciekawych ciekawych transakcji 1 jest z tak noweli przegapią rzeczy przegapienie dobre rzeczy, bo tak często jest że, że pojawiają się świetne rzeczy na na rynkach aukcyjnych na i na świecie no i w te zakupy należałoby pochwalić złożona nie warto warto pochwalić w tym kwartale pojawia się świetna nam rzeźba Biegasa i Światowit taka w gips, więc myślę, że niektórzy już myślą o tym, jakby od lat ją w ilu egzemplarzach i sprzedać ex przez mafię stosunkowo niedużej taki 2025 000 Bolesławiec biega się tak tak tak tak bardzo nowoczesny jak na jak na swój czas, a dziś duży taki 269 nawet przy z jego do Polski zawsze może być, że jest skomplikowana, ale cieszę się, że życie ktoś zdecydował zakupił ten obiekt zrobił naprawdę bardzo do bardzo dobrze takie będziemy takie prawem pozytywne ptaszki stawiali może przy tych przy tych obiektach ktoś powie a, toteż pewnie takim pozytywnym daszkiem jest, jeżeli ktoś zdecydował się wylicytować na jednej z aukcji też tego kwartału Fangora prace 12 z sześćdziesiątego szóstego roku i niewielką 6161 ze świetną proweniencją to znaczy z muzeum Guggenheima ENA, ale nie powinno tak kupiłem kupiłem za 216 blisko tysięcy dolarów to świetna akcja no fajny świat święto prawie ręce, ale bardziej należy się smucić, że w toku do akcesji Guggenheim wyprzedaje kolejne prace Fangora no bo to nie jest jakiś z jakiś taki objaw, gdzie byśmy powiedzieli jest jest dobrze jest dobrze dla, dlatego że można to obiekty kupić i szukać szczęścia na polskich aukcjach później tak, bo należy spojrzymy globalnie, jeżeli chodzi o pozycję artystów czy zna, jeżeli przyjmiemy naszej narodowości owych, jeżeli taka instytucja muzeum Guggenheima jest kolejna sprzedaż w 2022 roku też sprzedali ze swoich zbiorów Fangora, więc to, jakby co to tak nie chcę być to w trendzie, ale to jednak coś coś pokazuje to jest także kwestie, a to może kupią w innego artysty, bo mają jakieś myślę tutaj oczywiście takim podejściu jak to pan redaktor podział narodowościowy tak mało, gdyż z kolei inny powie nota, ale w tym kwartale zdarzył się też coś fajnego z kolei zastąpi edu w sam powiat znajdą się prace Józefa Hałasa okej tylko, że to znowu troszeczkę nie jest tak nasi fani się znajdą, ale tą samą opinię kupiło tylko po prostu zostało mogą przyjąć też tej darowizny oczywiście tak, ale ja żyję, ale po prostu dostało i a więc to nie jest także z funduszu tak danego muzeum nagle się zastanawiać co kupimy może ta może tam postawimy w takim razie na polskiej twórcy trwają, więc wyciekają w tych w tych muzeach anglosaskiej generalnie prywatnych przede wszystkim tak, ale też oczywiście nie tylko anglosaskich także europejskiej etat ten proces akces jest bardzo duży czy możliwości sprzedaży ze zbiorów muzeum jest realizowany bardzo często notować to utrzymanie się w zbiorach muzealnych jest jest naprawdę trudnej, ale też pokazuje pozycję artysty to jest bez 2 zdań normą jest jest cały czas 11gr 211 grafika 1 na razie na prace olejne na pewnie zostanie, bo ataków z zdobyto nie wiem czy zostanie, ale tam już przed dużo też mówić więcej też, a to pani konieczne podczas gdy nastroje, kiedy stale absolutnym, jakim to jest niesłychanie interesujący wątek panie profesorze, bo to pokazuje trochę takie rozedrganie naszej też ta kody hutom, jeżeli chodzi o spojrzenie na sztukę na rynek sztuki bo, gdybyśmy rozmawiali o sporcie to zdaje sobie sprawę z 1 strony, żeby odnieść sukces nie wiem w piłce nożnej tenisie czy w jesiennych sportach to chodzi o to, aby nasi grali na samym szczycie, czyli pewnie nie w polskich drużynach należeli chodzi o jej jak właśnie igrzyska olimpijskie czy mistrzostwa świata Europy to chcemy, żeby nasza Polska drużyna czy nasz Polski zawodnik był nr. 1 na podium albo całe podium da dla Polaków czy inne strony zdajemy sobie sprawę z tego, że to, że konkurencja musi być globalna, ale ale, żeby ta biało-czerwona flaga gdzieś tam była na samym szczycie tutaj znowu jest pewna dychotomia, bo z 1 strony świetnie by było, gdyby muzea światowe doceniały polskich twórców polskie twórczynie i miały swoich zasobach albo wciąż kupowały do kupowały z drugiej strony to ta obecność w najlepszych instytucjach oznacza, że ceny na polskich rynkach też będą szły bardzo ostro w górę tak jest tak no a teraz DeA akcesja po trochę jak gdyby wysyła wiadomość myślimy o innych twórcach i wtedy znowu ten Polski rynek staje się taki odizolowany obrażenie staje się taką samodzielną wy ja też jedni jak nie chcę też Domin demonizować, ale też chciałbym zwrócić uwagę na 1 rzecz może nie wszyscy nasi słuchacze zdają sobie z tego sprawę, że to jest 1 wielka też polityka zakupowa to znaczy, znajdując się w takich gremiach zakupowych w tych muzeach, gdzie są w niektórych z nich jak w tej paru innych są takie byśmy geograficzne rozkłady no to teraz pytanie jak ludzie także pochodzący z tych krajów tak walczą o to, żeby się znalazły konkretne nazwiska, w czym twórców danego kraju w zbiorach danego danego muzeum to nie tylko takie proste, że oto siada 4 kurator może trafimy morze, która mogłaby teraz to są naprawdę duże duże zabiegi nieraz także robiony właśnie taki sposób, że darujemy jedno prace będą tak z pracą Krasińskiego, a więc wracam, a dzięki temu na drugą może kupi wtedy to będzie jakiś miał jakiś związek jakoś jakiś kontekst i tak daje, tak więc to są naprawdę zabieg, ale my w tych zabiegach fajnie było, żebyśmy byli aktywni to się tam kamyczek wrzucić też do państwa polskiego jako takiego, bo UE naprawdę taki przegląd duszy sobie taki Super przegląd tych najważniejszych muzeów światowych no to tam sztuka Polska naprawdę jest pochodząca z Polski naprawdę jest w nim Super niewielkim stopniu obecna Super niewielki, a jeszcze dorzucimy tego do tego ten element akcesji, a dorzućmy do tego także coś co możemy państwa w ogóle zaskoczyć to znaczy, że bardzo wielu twórców tych dzisiejszych tak byśmy powiedzieli aktualnie żyjących to oni są częściej większy stopniu reprezentowani niż ci, którzy w, których już nie ma, który aktor w naszej narracji historycznej sztucznej w Polsce uważani są za za wśród tuzów tak także łatwiej znaleźć Niewiem pracę wodniczki łatwiej znaleźć pracy oczywiście Żmijewskiego kamera tak itd. tak niż prace klasyków choćby poziom współczesności tak jak u nas się buduje często aukcje tak czy takich postaci dwudziestolecia międzywojennego tak, bo Malewicz jest tak nas zależy to zawsze można tak ładnie to cieszyć to naprawdę każdą nawet zabiega z tak wypowiedział mieć dobrego Malewicza mieć jakiegokolwiek Malewicza o to już jest to jest okej to z kolei są spory narodowościowe, które teraz widać też przy okazji wojny w Ukrainie są silne widać jak inaczej duże muzea przy okazji oznaczają też prace te ostatnie wypadki Degas paroma innymi artystami się z podpisami ich prac czy to są dziewczyny czy w strojach ukraińskich rosyjskich jak zmienia się narracja opisy tych prac Lotto myślę, że chodzi panu o to, żeby Gaby Ukraińcem i dniach jest tutaj mamy pewność, że nie wy już to jest radio TOK FM pierwsze radio informacyjne to jest program Inter luda państwa moim gościem jest pan prof. Wojciech Szafrański wydział prawa i administracji Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu podsumowanie pierwszego kwartału na rynku sztuki w pierwszej części naszej rozmowy w programie Owczarek wspomniał pan, że będziemy rozmawiać, a więc może to jest dobry moment pokazał będziemy znać jak 2 biegunach, czyli z 1 strony mamy starych Mistrzów i tzw. artystów Super nowoczesnych nawet ultra ulgową tak ultra ultra nie tylko suchy, ale Kulpa ultra nowoczesna kultura w co miało znaczyć coś co jest cezurą to znowu jest taka kategoria jak wszystkich kategorii sztucznie zbudowana tym razem przez rynek czy nie przez historię przez narrację historyczną sztuczną, ale przez rynek no ba nawet starzy mistrzowie, którzy gdzieś mają już swoje swoje granice mojej pewnie jak byśmy teraz takich po wymieniać tobyśmy wrzuci wszystkich do tego worka Leonarda do tego byśmy dorzucili Breugla do tego byśmy dorzucili Vermeera do dziś na takie właśnie takie nazwiska to są starzy mistrzowie tak dalej wszyscy mówią to na pewno ich pracę Super chodzą na rynku w ogóle świetnie na obok tego jest czy takim drugi biegun spokój ducha starszeństwa, gdyż tak by tak by powiedział dziejów dla to są ultra Super nowocześnie czy ultranowoczesny czy artyści, którzy nie przekroczy 200 czterdziestego roku życia a, czyli też zwracamy uwagę bardziej na NATO biologię granica sztuczna tak, bo dziś wielu konkursach artystycznych w Polsce chociażby ta granica między młodym artystom tym, który już nie jest młody jest 35 lat, ale tutaj jest 40 rynek sobie tak to tak to upatrzył na jej mamy takie zestawienia nie tylko 2021, ale także 2022, ale także już pierwsze takie elementy z tego kwartału 2023, czyli jak wygląda tutaj ten w takie porównanie, które chciałbym zrobić dla państwa, bo tak nikt tego nie porównuje generalnie chciał zrobić takie porównanie porównanie dla dla państwa jak to się kształtuje rynkowo będzie ona i myślę, że większość państwa byłaby przekonanych, że właśnie ci od Alp te od on ma stery radzą sobie bardzo dobrze na, ale proszę zdradzić z dla nas bardzo to znane nazwiska tak, ale przecież tych obiektów generalnie niespecjalnie dużo jest w obrocie te właśnie przykład takich, że nie ma ich dużo w obrocie bez bardzo mało to często nie myślę nawet aukcjach nawet w obrocie takim kolejnym, jeżeli ktoś się zajmuje starymi starymi mistrzami tak na pewno sprzedaż 1 dzieła to jest jego 405060% obrotów rocznie, jeżeli w ogóle trafi i tam się troszeczkę inaczej to dzieli, bo mówi się o klasie, a takich starciach z takich Mistrzów to znaczy takiej nie mają wątpliwości co do co do tego, że to jest rzeczywiście Rembrandt Jerzy jest falsyfikat czy nie fałszywi należeć się Rembrandt kusi mamy taką grupę 10 mówi o plus albo bez toczyli także z warsztatu tak Rembrandta Rubensa jeszcze dalej tam odsuwamy w tym zakresie jej to trochę jest tak, że pojawiło się gigantyczne nożyce między właśnie tą klasą, a nawet bb plus, a całym pozostałym AC, a całą pozostałą grupą starych Mistrzów tego się powiedzie, którzy na co dzień nie są łatwo rozpoznawalni dla dla osób nawet takich, którzy są w miarę wykwalifikowani nie są łatwo rozpoznawani i dominacja tej współczesności polega na tym, że my mamy bardzo mało czasu na to, żeby oglądać obiekty Superman jak powiedzieć państwu na targi nawet takie targi są też pokazywane stara sztuka TV Master to właśnie takie targi, które miały miejsce teraz w tym w tym kwartale to nagle okazuje, że jak każdy mamy kilka sekund, a tak rzucić okiem na hol la rzucił okiem na paski wrzucić na parę innych obracam się zapala lampa to jest na pewno to natomiast zobaczymy kolejny temat mitologiczny kolejny temat religijny kolejny temat to zanim zdążymy to w takim bardzo prosty sposób no i zapisać się zaliczać małżonka strony wiemy, jeżeli nie to właśnie, żeby się tym 3, żebym poświęcił więcej czasu to się okazuje, że na to nie ma czasu dzisiaj można powiedzieć na rynku na targach nawet w tym w tym naczelną i to to powody takiej taką tendencję, którą coraz bardziej widać, że promuje się coraz częściej, a bardziej, że przy tych artystów ultranowoczesnych właśnie w ten sposób niż myśli się od tych starych jeszcze ktoś powie to tak, ale się już identyfikuje tematami ekologicznymi to nie mój czas czy religijnymi tematami no okej no widzę jakieś mistrzostwo wykonania tego jest w stanie za to, jakie zapłacił, ale jeżeli to nie jest coś jest co od razu jest w stanie rozpoznać od razu jest w stanie złapać, gdzie społeczność będzie tym zachwycona od razu tak to właściwie po co po co i to do tego dołoży jeszcze 1 element, który tak dosyć widzę, że istnieje coś takiego czy takie się pojawiać się coraz bardziej komercjalizuje to coraz bardziej widać na rynku ten ten pierwszy kwartał z tego chyba najlepszym przykładem targi ma ich ostatnio, bo istnieje tak jak Trophy dużych wartości, czyli bardzo wyjątkowe obiekty takie, które są trofeami w kolekcjach nawet jak zbierasz w od osiemnastego tam piętnastego wieku do 2001. Tomasz tych trofeów kilka najpóźniej w tym cała masa niższych przedziałach cenowych bardzo dobrych obiektów, które właściwie na w obrocie taktycznie są w stanie wyjść poza no pewnie takim już szklany sufit podróż jest, bo też dowiedzieć w te tak nisko i nie wie kogo winić jak winniśmy się, że winić nas troje także my nie mamy czasu przyjrzeć się bardzo bardziej pewnymi rzeczami ktoś powie media społecznościowe może to jest ich ich problemie media społecznościowe to jest taki chłopiec dobicia notariusz zależeć na media społecznościowe, ale ja przyglądam się, bo trasy może nie aż tak bardzo kiedyś przyglądałem się rynkowi muzycznemu, jeżeli chodzi o promocję zespołów promocję płyt, które się pojawiają najwyższy sobie jakąś płytę myśmy sobie jakąś firmę płytową jednostek dużych, bo tam też doszło do pewnej monopolizacji, ale powiedzmy, że mamy kilku głównych graczy naj weźmy sobie w Polsce Polskę na jej ukazuje się nowa płyta polskiego zespołu x i nowa płyta amerykańskiej gwiazdy czy supergwiazdy wypromowanie gwiazdy czy per gwiazdy w Polsce jest dużo prostsze po pierwsze, dlatego, że wszelkie materiały promocyjne już istnieją należy tylko przetłumaczyć i dostosować do rynku nazwisko jest już znane tak, jeżeli to jest gwiazda trochę znana to trochę trzeba włożyć wysiłku, ale niewiele wypromowanie nowej polskiej gwiazdy to jest robota od zera poza tym zdajemy sobie sprawę, że to będzie tylko gwiazda na 40 milionowym rynku 40 000 000 powiedzmy potencjalnych konsumentów oczywiście jako tego odejmie różne grupy to wiedziałam, że to jest mały rynek tak stąd preferencje niektórych podmiotów dotyczące promowania grania muzyki przecież nie polskiej nie, dlatego że jest lepsza gorsza tylko, dlatego że dużo łatwiej ją sprzedawać mają mając siły teraz myślę, że dla przeciętnego konsumenta dla przeciętnego uczestnika targów sztuki, który historię sztuki no tak na poziomie może szkolnym może trochę lepszym pewne okresy wyznacza pewne nazwiska no i teraz, żeby w głowie tych ludzi osoba, której nie rozpoznają natychmiast wskoczyła na ten piedestał to trzeba by dużo pracy wykonać, ale tutaj mamy młodego gniewnego, który może też, że się sprzeciwia albo protestuje albo zadaje pytania o sens istnienia albo jest to sztuka feministyczna albo sztuka ma komunistyczna ma pan rację panie redaktorze, bo widać to np. właśnie tych ultranowoczesnych, bo rzeczywiście tam jest też wpisanie się trend najlepszy dowód czy ultranowoczesnych, że na 10 najważniejszych nas z tej sztuki nowoczesnej pod względem obrotów mówiąc prościej artystów do czterdziestego roku życia 8 to są kobiety i teraz oczywiście czy też całkowicie inaczej generalnie na globalnym rynku tak tak powiedzieć to też jest wiadomo w tym będzie też też można się wpisać, że teraz jest absolutnie moda czas kobiet czas kobiet jest oczywiście, że tak no i wyrównać pewnie trzeba tysiące różnych rzeczy tak dalej na lepszy od dostaw tego w ogóle można zrobić odbyła się nie ma szans nawet na to, żeby zrobić z racji tego jak powstawała, kto ją tworzył tą tą sztukę, ale jesteś takie, że ja nieraz sobie tak porównuje stąd też wielu osób zajmujących się rynkiem wraca tak też projekt SOS sztuka dawna przychodzi znowu przez później dziewiętnasty 2 dwudziesty 2001. i znowu wraca później do ND do sterów no do to jest wszystko problemem widzialności tak ja się troszeczkę nie zgadzam się, że ma media są chłopcem dobicia i że zawsze coś nie działa to zawsze nam na Mass media, bo ja to trochę tak widzę, że taki samozwańczy strażnik kultury czy też dobro tych ataków przysiągł, że taki samozwańczy strażnik kultur ale jaki to jest trochę takie myślenie on na rynku sztuki decyduje, które dzieła krążą, a które są w takim cyfrowym marginesie, a to, który działa krąży, które są cyfrową marginesie to istotne do tego, żeby zaczynać budować większą ich rozpoznawalność rozpoznawalną nawet wizualną rozpoznawalność wizualna przekłada się na sprzedaż na myśli pan, że właśnie w mediach społecznościowych sekret no ja jak widzę pod po targach to widzę, bo widzę, że jest jakiś przekaz marketingowy konkretne poszczególnych galerii, ale później ludzie obecni na targach przerzucają w mediach społecznościowych mnóstwo rzeczy pewne dzieła sztuki, których warto się taki mit klas stają się tak jak w życiu, a willami takimi wręcz tak rozumiem, że także w tej kategorii, czyli na rynku sztuki rozpoznawalność przekłada się na sprzedaż mają znowu idąc po majonez do sklepu mając do wyboru 5 mówimy o ten pamiętam ten widziałem w telewizji reklamie biorę na targach poświęca bardzo mało uwagi, bo trzeba przez bardzo dużo rzeczy nawet, że te targi trwają 3 dni tak daje to pierwsze to ponad to pierwsze takie 2 dni częstość tymczasem obecnie w kilku galeriach tak oczywiście, że tak, więc to to wszystko powoduje że, żeby skupić naszą uwagę na to no to naprawdę posiłkujemy się później tym co widzimy pośrednio w mediach społecznościowych takie jak jak jedno łatwiej wziąć wtedy pokazać w mediach społecznościowych nie sztukę opartą na mitologii albo sztukę opartą nie nowość tych elementach religijny czy nawet świetne obiekty z tych odma sterów, ale nie tych takich pierwszej ligi tak najbardziej rozpoznawalne może w ten sposób, żeby tutaj nie nie dotykać dla tylko właśnie coś co na chwilę wydaje nam czekała tak ma też są fajnym tego przykładem dlatego też od najdawniejszych sztuki do współczesności tak, bo większość tych targów jest nastawiony na sztukę dwudziestego się nawet niektóre nawet wysokie czego, ale Flis nawet ma przecież taką edycję o mastersie, ale osobno tak taki właśnie włożona w tym i ale proszę zwrócić uwagę wszyscy się tam kierują bardzo różnie tanie, a właśnie tylko czy poszukają natomiast Master jest także to właściwie w 1 wielki konglomerat tych tych tych tych rzeczy przez powoda, że galerie dużo, bo mówiliśmy o Barbarze Hongkong to nawet latem 2 Hongkong w tym roku w tym teraz w marcu było 177 Gallery czy niema rekordy, bo w 2019 roku jak byłyście, bo przed covidem było 242 na takim UEFA też akcje w Maastricht to tych tych Gallery jest no 200 blisko 270 było w tym roku także to go też to pokazuje też nie chodzi o przestrzeń tak dalej tylko nią no te elementy te elementy istotne zresztą by jeszcze 1 ważna rzecz może warto podkreślić, bo nieczęsto mówimy o tym jak targi działają jak na jakie kwalifikujemy Quality na te targi, które są drogie, które są tańsze są drogi, które są tanie, jakie są barier barier wejścia tak barierę wejścia w oczy się barierą wejścia jest jest też próg finansowy arco Madrid też jesteśmy po po tych targach w Madrycie to one są one uznawane z tych takich lepszych targów tak powiedzieli, że jeden z tańszych dla wystawców oczywiście też z tego powodu, że świat cały hiszpańską fizyczny się też pokazuje w dużym stopniu także z metra południu także Ameryka Południowa tak jak ma często bardzo ciekawe rzeczy do dozoru do zaoferowania naprawdę, a nie są w stanie w tak dużym stopniu wejść na takie targi bazę tak na czym Alba rachunkom czar Bazyl w Bazylei no, więc to też coś się też coś pokazuje, ale z mam ciekawy przypadł przykład z tego z tego kwartału na właśnie na tym arco Madrid jedna z galerii polskich poznańskich nawet czy galeria Rodriguez i pokazywała pracę z tymi myśli jaz artystki, która jest cytowała także przez inną galerie, a hiszpańską, ale naprawdę jest Super Super poziomem nie tylko wynikami finansowymi tak powiedzieli, ale także z docenieniem takim poziomie artystycznym jest proszę zobaczyć, że my nie mamy czegoś takiego, żeby nasza antykwariaty z rynku wtórnego jeździły do TV do masy tak się nie znajdują takie czy kiedyś były pojedyncze przypadki natomiast widać, że te galerie z rynku pierwotnego mają jakiś plan coś robią to każda z tych Gallery dziś się dziś się pojawia Raster na Feliksa na targach Feliks pojawił się w w Los Angeles, a w tym roku z własnymi artystami, więc zdają sobie sprawę, że i są kwalifikowani tam co jest ważne, tak więc to pokazuje, że lepiej wygląda ten rynek pierwotny pod względem rozpoznawalności byśmy powiedzieli niż ten rynek wtórny ten fakt tego rynku wtórnego, które z rynkiem antykwarycznym czy nawet aukcyjnym tak to jest radio TOK FM pierwsze radio informacyjne słuchają państwo programu Inter luda dzisiaj podsumowanie pierwszego kwartału roku na rynku sztuki podsumowuje pan prof. Wojciech Szafrański z wydziału prawa i administracji Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu dużo sztuce pani profesor, że rozmawiamy, choć trochę rozumiem, że sztuka i rynek sztuki to to nie jest to samo i na 1 inne wartości stoją wyżej na tym drugim trochę inne wartości, ale skoro rozmawiamy bezpośrednio lub w sposób zawoalowany pieniądzach to warto się też przyjrzeć legislacji albo złom albo takim praktycznym w co się dzieje w ogóle co się dzieje w ogóle porównać rynek sztuki to nie tylko artyści targi, o czym tu też regulacje celne ułatwienia albo utrudnienia na rynek wpływem mnóstwo tych rzeczy, które generalnie się nazwa otoczeniem około rynkowych do różnych branż także wpływa przecież takie specyficzne branże jak jest branża branża związana z obrotem dzieł sztuki Night i w takim znaczeniu międzynarodowym widać wyraźnie jak to się przekłada, gdy jest coś, gdy przed drobna zmiana nawet albo zmiana, która nam się wydaje drobna później okazało, że bardzo mocna i znowu ten kwartał wydaje się, że ta niepewność zdarzyć w tym kwartale też w 2022 roku też powinien zauważyć, ale w 2022 roku już nie weszła w życie tylko została ustanowiona nowa dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca, a VAT-u na dzieła sztuki im myślał dział sztuki importowanych do tutaj sprzedawanych no i na terenie Unii Europejskiej no i tam padła taka propozycja w tej dyrektywie, żeby ten poziom to było 20% czy 20% VAT to myślę że, że w dacie państwo sprawę, że to jest stosunkowo dużo, ale teraz pytanie jak w poszczególnych krajach dotychczas wyglądało na oczywiście były takie państwa, w których ten VAT jest niższy są takie, który był wyższy, gdyż tworzy taką dyrektywę to bardzo często jest także ktoś czy jednak państwa są silniejsze nam wszyscy są równi wiadomo państwa UE i tak nie są, ale które są tak wszystkich sam za folwark tak, ale niektóre są równiejsze tak wszystko zwierzęta równań, które są równiejszy wpływają silniejszy słabi na pewne na pewno regulacje więc, aby ich mniej boli lub mniej nie boli o tak powiedzieć no, jeżeli przy takim imporcie VAT przy imporcie np. w Niemczech jest 19% tak w Hiszpanii jest 21 we włoszech jest 22, a we Francji był 5,5 lat teraz ruch pośrednicy na rynku pracy w ogóle nie złożyli 2022 roku, ale wystarczy, że jeden z dziennikarzy coś napisze tak powinna, jeżeli dyrektor nie zwracaj na to uwagę, bo implementować dyrektywę do 1stycznia czy przepisy do 1stycznia 2020 piątego roku, więc dopóki nas coś nie dotyka to często tego nie widzimy na Francję odnotowuje po brexicie odnotowuje fajne wzrosty ubiegły rok we Francji na rynku aukcyjnym na rynku galerii innym to były żniwa, dlatego że na rynku akcji po raz pierwszy przekroczono 1 000 000 000USD Francji jak Francja, a na rynku Gallery innym poza tym, że Rze, że wiele nowych galeriach takich światowych postanowiło wrócić do Paryża albo przy po raz pierwszy do Paryża związku także z tym, że jest ich bazę partii zeszłym roku pierwsza Paryż pierwsza edycja no i wszyscy się z podziałem dobre wyniki, więc kolejnych również to napędza troszeczkę też ten rynek rynek pierwotny no i tak zawsze wczesną dowiedziała, że ma być 20% to pierwsze pretensje oczywiście do rządu francuskiego nie tylko emerytury, jakby niektórzy pomyśleli, że nagle nie chroni kolekcjonerów nie ochroniarze nie chroni pośredników w wersji chroni samej siebie no proszę sobie wyobrazić, jeżeli jestem o okresie zastanawia, gdzie będę sprzedawał dzieło sztuki jestem innego państwa mówi sobie tak no tak czy ja przyjadę z tym do Francji, aby nasze czy pośrednik ściągnięto do Francji taki obiekt no chyba nie było tam będą takie koszty to jest zawsze plus dla kogoś, kto ma całkowicie inny poziom tych kosztów tak tej tych procentowy to nad takim czymś gdy, gdyby się na uprawę w całość w całej Unii Europejskiej dokładnie takim samym to wygram przed Super Szwajcaria, która ma niższe jak mówią Hongkongu, a wielka Brytania i tak daje mu nagle zdobyła przewaga także Stanów zjednoczony, które są naturalnym miejscem dziś sprzedaje dużo sztuki wielka Brytania również, ale takie rzeczy też by zmieniły na brak mi się okazuje, że ją jedno słów jak sobie przeliczy to prosta matematyka jak 20 odjąć 5 PUR da nam w 1414 północ teraz gdzie tutaj te tnt ten poziom rzucić no, więc zaczęły się nacisk no i i mogę powiedzieć, że minister kultury Francji mówi nie to coś z tym musimy zrobić to tak przecież nie będzie to tutaj sobie wymyślimy coś coś innego nasi pośrednicy jestem przed ciszą się jeszcze w ogóle i zastanowili nad tym, że coś takiego może być w Polsce, jakiego w Polsce jest dosyć zabawnie, bo przy takim też być przy prostym imporcie w tym zakresie, a wiele obiektów ściąganych jest z Europy się z Unii Europejskiej, ale część spoza też to nieraz na aukcjach państwo widzicie coś taki podatek importowy 8%, który przerzucany na klientów w tym zakresie oczek klient wie, że musi zapłacić 20% opłaty na aukcjach do tego założył habit załóżmy, że 2 dyski bez objęty autorskim prawem majątkowym jeszcze nie wygasły prawa i do tego jeszcze 8%, ale się to zmieniłaby wrzucona 20 no to myślę, że te, że to już to zmienia trochę perspektywę albo nawet na pewno zmienia perspektywę to nie znaczy oczywiście, że Polska to topu, ale na razie cisza w całkowita przy czym się, że w grudniu 2024 w nie wcześniej rządzenia państwem w usłyszymy, lecz znowu jest także ktoś powie radio ktoś powie w telewizorni ktoś jeszcze napisze jakiś tekst będzie dyskusja czy rzeczywiście coś tutaj będzie zmiana albo nie, bo część poszli energia nas interesuje przede wszystkim perspektywy VAT marża, bo takie taka też taki też układa nie dotyczy to tylko gdy sprzedajemy kupiliśmy od sprzedajemy działo to i po mnie nie ma tego VAT-u od całości tylko wyłącznie od tej różnicy między między czy odcinka jest opodatkowane marża czy tamten ta prowizja powiedzmy pośrednik w tym zakresie wtedy jest podatek 23%, ale proszę pamiętać, że to nie od całości tylko od tej marzy od marży jest jednak w żonie bez dużo jak sobie przeliczymy nawet najprostszych przykładach wiadomo wiadomo, że takie, więc Francja już reaguje rząd już ich denerwuje, bo Francja też, dlaczego mówisz jest w interesie Francji by coś z tym zrobiła obejrzeli oni na nowo budują tutaj takie, żeby małe centrum małe centrum handlu czy rynku sztuki właśnie z Unii Europejskiej, że po 2 pary ma się stać tym miejscem na to lato widać, że to jest absolutnie kontra temu tak jak miejsce to też wiadomo za tym idzie cała polityka turystyczna, a zatem też, że przecież oczywiście taki rocznie w kulturalnym, bo proszę pamiętać, że to nie w dniu sprzedawali tylko po prostu obiektów francuski tak sprowadzanych z spoza tylko w ogóle to ta rozpoznawalność rośnie dodaje my widzimy to po Hiszpanii takie jak analizujemy te przepisy podatkowe to widzimy po Hiszpanii, która mając tak wysoki wysoki ten VAT w przypadku dzieł sztuki na jest miejsce, w którym jest tak nie skorzystała w żaden sposób tak, a Szwajcarzy po cichutku czekają od i tak się zastanawiają czy czy może oni zgarną ponownie trochę tego tortu, gdy Unia europejska państwa unijne by by weszły to tak przy implementacji taki najprostszy schemat, czyli tych 20% tak warto też o tym mówić, bo w ogóle przygotowanie do legislacji unijnej różnych dyrektyw zwykle w niektórych państwach i zmieniając zmienia nazwiska tych państw odbywa się za 512 wtedy jest już za późno tak bardzo różni skomentują wydaje się, że implementacja tylko osiągnięcie tego celu później tak dają, ale to zdajemy sobie sprawę, jakie to ma znaczenia w tym bardzo małym takim wycinku, ale które państwo każde państwo nie może sobie z jak samodzielnie poukładać co znaczy może pewien sposób samodzielnie poukładać tak, ale jednak należy chyba o tym o tym mówić to jest to co często ponosimy w w programie, że nas też nie ma wśród pośredników w Polsce takiej sytuacji, żeby oni ukraść wpływali te relatywnie niemal gestów nie ma domu lub głosować na dzisiaj czują tego bardzo często, że nie ma Izby Przemysłowo-Handlowej ludzi zajmujących się rynkiem kiedy to by też to zmieniło jest Stowarzyszenie, którym wiadomo pani lekarz niewiele znaczy takim marzy legislacyjnym mam wrażenie, że uczestnicy tego rynku uczestnicy tej gry myślą o sobie jako konkurentach jako przeciwnika często nawet wrogach, czyli jak każda każdy nowy podmiot jest konkurencją do moich pieniędzy tak, ale czasem przecież są takie kwestie dotyczą wszystkich sobotnie absolutnie tak przecież bardzo wie bardzo wielu rynkach branżowych są Izby Przemysłowo handlowa mają konkretne umocowania tym samym w ramach procesu legislacyjnego później tak drukują te podmioty, owszem, oka wszystko, ale także mają tę chronioną z nimi wtedy trzeba przeprowadzić konsultacje są obowiązkowe konsultacje tak a tak jak ktoś jest w 1 stowarzyszeniu czy drugim to co mogę powiedzieć tak panie profesorze wiele kobiet na całym świecie z z okazji 8marca dostały kwiaty czekoladki zestaw zaproszonych, ale 1 kobieta to nawet wcześniej niż 8marca została od Warszawskiego ratusza piękny prezent myślę tutaj pani niemiecka dobrze to z Anderlechtem powiedziałbym teraz mamy zgadywać co też od ratusza dostała, która z pań mówi pan redaktor rozumiem o przedłużeniu przedłuża kontrakt na 7 lat każdej kierowanie MSM tak muzeum sztuki 2030 roku 7 lat to duży chyba nie można było jak pamiętam to to jest w ogóle Max ile można, a ile można korzystać i rodzą pytanie, gdzie w tym kierunku czy będzie miał wpływ na rynek sztuki też tak oczywiście no to może od początku, a że ten sam musi rzeczywiście się wybudować pokazać, a czy i koncepcji właśnie rozumiem starej nowej ciągu pani pani dyrektor pokazać tą koncepcję i teraz na ile to będzie miało wpływ na teren troszeczkę będzie miało, bo widać wyraźnie, że te związki MSN były z tym z tym rynkiem to jest normalne z rynkiem galeryjnych z tego bardzo prostego powodu że, żeby nadrobić luki w narrację historyczną sztucznej dodatkowy czas kupować tak w zakresie, ale powstaje pytanie czy to będzie tak i co co zostanie pokazane co zostanie pokazane tak naprawdę czy to przecież kolekcja SNO akordy taką kolekcję, która jest najbardziej z tych też mówi z oczy się z muzeów w tych nowych jest umiędzynarodowienie czy stara się być międzynarodowym jest jakimś ku śledźcie wymyślonym wcześniej tak oczywiście no i teraz pytanie ile tam będzie, czego jak będzie pokazywane są już wielokrotnie nas baliśmy, że coś jest na placu Defilad Lotto nawet jak będę przychodził na drugą stronę pewnie przejdę sobie zobaczy też architekturę tego to rzucę okiem raz drugi zobaczy te nazwiska opatrzy się z obiektami może się będę zastanawiał czy ta narracja muzealna będzie miała wpływ na moją rację jako kupującego i potencjalnie na rynku ja myślę, że tak ja myślę, że tak i teraz pytanie o na ile ona będzie zmieniana w trakcie tych 7 latach przykład tak nie tylko się w czasowych wystawach, ale także myślę w okazywaniu kolekcji stałej na Ilona będzie rusza nowa no bo muzeum, która zaczynała z 0 liczba obiektów jakimś muzeum, ale jednak mieć stosunkowo niedawno zerową liczbą obiektów patrząc po nawet programach ministra czy tam, gdzie były pierwsze zakupy, a także sponsorskie pewnie, bo takie też się też się zdarzają rzeczy to właściwie ta kolekcja cała podstaw ostatnim w ostatnim czasie no i teraz pytanie i wymienność coś dobrze zestarzał czy nie, a pani lekarza trochę także galerie w Polsce marzą na pewno 1 rzeczy, żeby było na rynku aukcyjnym później potwierdzenie tych wyborów z rynku pierwotnego czy, żeby ceny na rynku aukcyjnym co najmniej były lekko wyższe niż na rynku pierwotnym następuje ten powrót obiektów z rynku pierwotnego rynku wtórnego, jeżeli do tego też to to się wzmocni jeszcze narracją muzealną no to to efekt może być zobaczymy jak będzie właśnie to jesteś pytania pewną korelację rynku pierwotnego wtórnego czasami kolekcjonerzy pośrednicy wyrywają sobie włosy głowy, bo mówią mamy nazwisko artysty, który jest obecny w instytucjach tymczasem co się wcale nie przekłada na zwyżki cenowe jeśli się, że tak, lecz przeciwnie mamy artysty, który to może nie jest bardzo obecnych w instytucjach kultury tymczasem ceny w ogóle szaleją, ale proszę pani, że bardzo wielu przypadkach jest także zakupy do muzeów to są pierwsze w ogóle zakupy do czy pierwsze transakcje rynkowe dla danych dla artystów, bo takie, które są pewniejsze, bo upublicznione może upublicznione w ten sposób że, że realne, bo jednak idzie z finansów publicznych, a więc wiadomo ile został zapłacony problem ten, który kiedyś być może rozmawialiśmy, że nie ma bazy takich zakupów, ale taki dostępny, żebyśmy wiedzieli po prostu co jest takim zakupionego w ślad za kupują w programach ministra kupowały narodowych kolekcja sztuki współczesnej regionalne kolekcje sztuki współczesnej miał obowiązek okazywania rocznej elektronicznego jak coś kupiły na sam wisiało szybka na stronie, ale tak, żebyśmy z tym w sposób pełny się tak zapoznawali się są zbiory kolekcji Muza próbują MSN ma tak zrobione także można wejść zobaczyć, kto jest tak został kupiony tak, ale nie dowiemy to oczywiście za ile w niektórych przypadkach było, jaki był poziom dotacji tak dalej był taki czas, żeby sam pokazywał teraz oczywiście takiego śladu takiego śladu nie ma nie ma pan ze sobą panie prof. Kryształowej kuli zastanawiam się czy jakiś Czyż nos pana swędzi w jakim kierunku, jeżeli chodzi o kolejny kwartał przyszłości, jakie ruchy czemu będzie miało nie chcę być oczekiwania, ale ten następny kwartał nie on będzie spokojny na rynku naprawdę to wcale nie jest także jak ten kwartał nie był jakiś wybitny to teraz wszystkie ręce na pokład tutaj czas rzeźbić ile się da i opowiadać, bo rozszerzać takie elementy ringowe, o których mówiliśmy w pierwszym w pierwszym wejściu naszym południowym nauczyli, że to są wybitne osobistości jak Tomasz Sętowski Rafał Olbiński Różalski banku kupujcie dojrzali kolekcjonerzy itd. myślę, że to jest też taki fajny fajny moment, żeby część osób wróciło na ten rynek, ale może trochę większą większą świadomością tak, bo to taki przykład plony tych rzeczy ja ja muszę wiedzieć, że świetną pracę, bo nie chodzi, bo zawsze ma tam jakieś rekordy, ale sprzedawano w tym kwartale była świetna praca Rilkego obrońca wagi tego czterdziestego siódmego roku kamienie z misterium takie jest taki cykl kamienie krzyczą świetny kolarz doskonały on stosowany w 38 000 młotek to wychodzi jakieś 45 600 w sprzedaży wcześniej było w dziesiątych dzień to się do roku przez Rempex, więc była to naturalna taki naturalny obieg to było przed doskonałe dzieło no on dziś ktoś kupił może zrobić tak też być przypadło tak dalej przypadł w znaczeniu takim medialnym, że o tym niewiele słyszeliśmy, ale to są właśnie te rzeczy będą się też pojawiały takie obiekty no i być może naszą pracą jest także to, żeby mówić, żeby było, żeby naprawdę utarł coś takiego mam takie możemy jak chce mieć marzenia kupuj trzymaj sprzedaj ale, którzy robią po pośrednicy tego nie mówią kupuj trzymaj sprzedaj, a tylko robią to w starający się być coraz bardziej niezależnymi to ludzie, którzy wchodzą na rynek i mówią Słuchajcie popatrzcie tak jeśli będzie jak najwięcej, który będzie można wybierać bezpośrednio takim, a propos nowych ludzi, którzy wchodzą na rynek my o tym chyba nie rozmawialiśmy dużo naszych programach naszych rozmowach dotyczących rynku sztuki ale, ponieważ pojawiają się nowe osoby są takie, które niewiele wiedzą też niewiele chcą wiedzieć tylko wiedzą, że można na tym zarobić, więc szukają okazji, ale są takie, które chcą wiedzieć więcej i rozmawiać z kilkoma osobami, które ją, aby jeszcze zapisać na taki kurs świat już za kurs no to jest taki kurs, gdzie można się nauczyć właśnie rynku rynku mechanizmów rynkowych może trochę więcej na co zwracać uwagę i w, ponieważ nie był takim kursie nie znam programu takiego kursu, więc nie chcę oceniać to trochę wyglądało, jakby to była próba nauczenia nie wiem w parę miesięcy czy parę tygodni czegoś, czego się człowiek trochę uczy całe życie albo bardzo no to jak zło i trochę pomyślał sobie czy zwrócił pan uwagę na właśnie jakieś takie powstające pojawiające się kursy inwestowania giełdowego pojawia się coś takiego to i część z nich przypomina tak takie zjawisko jak rysować zwierzęta nie boi się używać tego silnego dosyć sformowanie jeszcze takiego z mocną mocnym tak po raty wnosi ciocią, bo to jest tak naprawdę to pojawiają się takie kursy, które tak naprawdę są właściwie pośredniczymy kursami albo, na których wykładają pośrednicy, którzy później opowiadają albo rzek jest świetnie, bo właśnie w tym kierunku tak czy nie nie odkrywają tych kart prawdziwych mechanizmów, które doskonale zdają sobie sprawę czy tresuje, jakby nowe pokolenie nabywców, którzy później przychodzą rozmawiam z nimi oni mówią nie to przecież jest to przecież dokładnie tak jak usłyszałem na tym kursie, że to jest właśnie, że teraz mamy sztukę młodych realizowaną na takich takich aukcjach i to trzeba, bo to jest najnowszy trend się sprawdza w ogóle i już bez kompletnej jakiekolwiek podejścia krytycznego tak sztuka Fantazy tak kupujemy ile się da, bo to przecież będzie trend, który będzie trwał także wcale tam nie uczą żadnego krytycznego myślenia albo nawet najczęściej mówią o tych mechanizmach rynkowych specjalnie dużo, więc ja bym naprawdę ostrożna leżało założenie lepszy numer ten lepszy numer polega na tym, że pojawiają się na studiach uniwersyteckich na takich mniejszych uniwersytetach pomysł na to, żeby robić nie zajęcia z rynku jakieś kursy z rynku i tak daje tylko całe kierunki z rynku sztuki jak nieraz przyglądam, kto tam prowadzi zajęcia znając trochę to środowisko to nie mogę wyjść ze zdziwienia, że ktoś może prowadzić zajęcia przyjął zajęcia z rynku sztuki w ogóle nic na tym rynku nie wiedząc, bo i będąc obecnym w ogóle w żaden sposób na tym rynku, czyli przeczytali 7 publikacji innych osób z rynku, a następnie o swoje wykłady staje się wykładowcą akademickim z tego z tego rynku sztuki, więc jestem taki trochę trochę zaskoczona, bo sceptyczne, więc należy zawsze przestrzeń do różnych rzeczy chodzi tylko, żebyście państwo umieli oceniać czy doceniać pewne rzeczy tak czy to jest tresura zwierząt no ale są też tak za pieniądze tych zwierząt tak tak tak wśród tak tak oczywiście, że także to są osoby zawsze pokazano różne poziomy czy jesteś ten ten zabytek bardziej High to wtedy oczywiście ten kurs jest dłuższy czas więcej zapłacić tak dalej przez taki w podstawowym kursie to się dowiesz jak funkcjonuje aukcja co tam jak numerek podnosi jakiś coś takiego dlatego przedstawiamy listę rekordów jeszcze jeszcze parę innych rzeczy, więc ja bym raczej nawet mówimy okej może zrobić takie kursy ja nie uwięzienie, żeby sobie co się okazało, że wyjdę ze studia tam już na mnie czata czatują ci to osoby, które się żyją z rekordowych tak jak rocznie to często są takie są przypadkowe organizację ale, ale prawdą jest, że brakuje właśnie no chce też drugiego takie Polsat kornik niech to będzie całkowicie innej charakterystyce i nie w formie blogów czy czeka wiele, żeby ludzie wiedzieli do czego jeszcze mogą zajrzeć mnie też często prawem to dzień mam jeszcze zajrzeć wie sam się przedstawiam co jeszcze tym ludziom polecić tutaj pan, że mogę sobie poczytać trochę poczytać o rynku, żeby nie było takie kraje się, że może może polecić jakieś jako literaturę na temat krytycznego myślenia w ogóle o prawdzie prawda budżet, która wprawdzie no czasami to nie chodzi o tak w krajach anglosaskich jest w my tak narzekamy zawsze, że o tam ktoś dostaje przychodzi student na pierwszy rok dostaje tam cały zestaw jakiś książek z teorii filozofii tak itd. wie dokładnie tak samo jest na tych wielkich uniwersytetach świata, który tak strasznie uważamy, że przecież student nie wiem uczyć z wysokości czesnego dostaje 4 podstawowe książki właśnie z filozofii PiS z spraw, gdy coś jeszcze no i je przeczyta po prostu tak musi przeczytać, więc to trochę trochę tak też projekt jest tak tutaj musi przeczytać po to, żeby zrozumiał, o co wszystkim chodzi niekoniecznie w tej branży, bo to, choć niekoniecznie tej branży pewnie taki pani może powstać taka korekta nie tylko rynku, ale taka właśnie takie się tam pojawiały różne różne rzeczy ale, żeby to taka książka, a trochę może o w dobrych złych, ale takich w winnym kontekście rynku może, ale redaktor w już 1000 osób wolnych chwil wolnych chwilach tak nocna Banina dzisiaj tylko będę miał kilka minut wolnego państwa zaś obiecuje, że się za to z dwunastego mamy większą perspektywę dalej trzeba być od rynków w tym lepiej pisze takie, że bardzo dziękuję za dzisiejszą rozmowę pan prof. Wojciech Szafrański wydział prawa i administracji Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu podsumowywał pierwszy kwartał roku 2023 na rynku sztuki dziękuje informacji Radia TOK FM już za chwilkę o godzinie dwudziestej trzeciej Zwiń «

Polski rynek sztuki dostał zadyszki? A jak sytuacja wygląda na międzynarodowych targach? (Podsumowanie kwartału) [cz. 2]

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: INTERLUDA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 22:00

Najnowsze Podcasty

Test: Hyundai Ioniq 6

Jerzy Rzymowski. Fantastyka też potrafi w humor

Fantastyczne poczucie humoru

PKN Orlen zainteresowany przejęciem Grupy Azoty Puławy

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL