REKLAMA

10 kwietnia 1998 roku Irlandia Północna i Wielka Brytania podpisały porozumienie wielkopiątkowe

Świąteczny Poranek Radia TOK FM
Data emisji:
2023-04-10 08:40
Audycja:
Świąteczny Poranek Radia TOK FM
Prowadzący:
Maciej Zakrocki
W studio:
dr Krzysztof Winkler
Czas trwania:
16:19 min.
Udostępnij:

RPA. 30 rocznica morderstwa Chrisa Haniego 20 lat po wycofaniu samolotów Concorde pomysł wraca

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Transkrypcja podcastu
świąteczny poranek w radiu TOK FM Maciej Głogowski dzień dobry ponownie Wielkanoc to bardzo ważny czas w historii Irlandii najpierw pojawia się w 1916 roku drugi dzień świąt w Dublinie wybucha powstanie, którego celem jest wolna Irlandia sprawujący władzę na wyspie Brytyjczycy to powstanie wielkanocny pacyfikuje ją ale gdy przywódcy szybko wskazali na śmierć i wykonanie wyrobić zrodził się boom wsparty przez opinię publiczną wielu krajach to zdarzenie jak późniejsza Rozwiń » wojna o niepodległość doprowadziły do podpisania traktatu angielską irlandzkiego w 19000601. roku na jego podstawie wielka Brytania podzieliła wyspę, stosując takie religijne kryterium z 26 katolickich hrabstw utworzono wolne państwo irlandzkie 6 protestanckich brytyjską prowincję Irlandię północną i ten podział zaowocował kolejnym krwawym konfliktem, bo część ludności Irlandii północnej chciała być brytyjskimi obywatelami część chciała połączenia się z republiką Irlandii stworzenia 1 wyspie 1 państwa ten cel nie został zrealizowany, ale udało się wielki piątek 10kwietnia 90 tego ósmego roku doprowadzić do podpisania porozumienia, które konflikt zakończyło o złożoności tych spraw dwudziestą piątą rocznicę porozumienia wielkopiątkowego po rozdaniu gościem poranka panem dr. Krzysztofem Winklerem ekspertem do spraw brytyjskich kursu Enterprise Instytut dzień dobry dzień dobry no ja sięgnąłem na wstępie do tego szesnastego roku powstania wielkanocnego ale, żeby zrozumieć co tam się wydarzyło, dlaczego w 25 lat temu podpisano porozumienie to może trzeba sięgnąć jeszcze dalej a trzeba by zauważyć, że w roku 1800 mego Irlandia jako całość była częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii Irlandii, a nie zresztą ten akt Unii ma duże znaczenie, ponieważ art. 6 mówi o tym, że wszystkie części Zjednoczonego Królestwa mają być traktowane jednakowo jeśli chodzi o kwestie i prawa i prawa podatkowego i również kwestie handlu i na co powołuje się w tym momencie DUP, czyli 1 asy głównych partii unionistycznej dywidendy północnej w UE, ale kwestia konfliktów irlandzką brytyjskich sięga znacznie dalej w przeszłość, ponieważ już w okresie średniowiecza myśmy pierwsze próby zainstalowania władzy wówczas jeszcze angielskiej, a od osiemnastego wieku brytyjskiej po zawarciu Unii realnej ze Szkocją właśnie na obszarze nie w Irlandii i skończyło się to ostatecznie o tym, że się od8 roku Irlandia została częścią Zjednoczonego Królestwa, choć też biorąc pod uwagę sposób zarządzania tą prowincją to była ach, prowincja można stwierdzić pewnych przynajmniej aspektach drugiej kategorii nie co wywoływało oczywiście niezadowoleni Irlandczyków jak próbowali co jakiś czas, a właśnie czy, używając siły zbrojnej powstanie czy czy drogi politycznej również, bo takie próby drugiej powiedzieć z tego wieku były oderwać, a swoją wyspę od Zjednoczonego Królestwa ustanowić, a Irlandię i ostatecznie udało się to osiągnąć właśnie 2001. roku, kiedy powstało wolne państwo Irlandia członek UE z brytyjskiej wspólnoty narodów, ale jednak ne z rządem powoływanym w Dublinie i mające swoją suwerenność na obszarze tych 26 hrabstw natomiast 6 hrabstw północnoirlandzkich zostało odłączonych ta część pozostała częścią Zjednoczonego Królestwa no właśnie koniec lat sześćdziesiątych na fali w ogóle pojawiających się ruchów dotyczących ich swobód obywatelskich praw człowieka i w stanach Zjednoczonych i szerzej również w Europie zachodniej także tutaj katolicy, którzy stanowili mniejszość wówczas Irlandii północnej, ale jednak też byli obywatelami brytyjskimi, chociaż mieli utrudniony dostęp czy do pracy czy do lepszych stanowisk czy również do do mieszkań zaczęli się domagać po prostu równego traktowania co co wywołało reakcję strony komunistycznej obawiających się właśnie, że to będzie początek procesu zjednoczeniowego republiką Irlandii naj mieliśmy okres tzw. trzeba było, czyli problemów, a jakoś nazywa brytyjskiej historiografii, które zakończeniem był właśnie porozumienie wielkopiątkowe zrodził się tego ósmego co warto podkreślić zawarte przez strony Unia istotną republikańską, a z i Irlandii północnej rząd brytyjski i irlandzki oraz przy dosyć dużym wsparciu ówczesnej amerykańskiej administracji i no ładny trybu tak ja jestem z tego pokolenia, które jeszcze pamięta zamachy bombowe i to na terenie przecież też tej tej Anglii tak nawet pamiętam, jaki zamach bombowy na Whitehall niedaleko Downing Street, za którym stała irlandzka armia republikańska, więc mówi się, że tam od 3,5 do 4000 osób zginęło w wyniku tych zamachów bombowych walk ulicznych itd. czy jak najłatwiej można wyjaśnić właściwie no to porozumienie z punktu widzenia no tych wszystkich powodów, dla których dochodziło do tak krwawych starć krwawego konfliktu to było spowodowane rozbieżnymi dążeniami czy społeczności katolickiej i protestanckiej katolicy w większości optowali za tym, żeby zakończyć proces odzyskiwania wyspy Irlandia jako państwa dla Irlandczyków, czyli połączenia 6 oraz północno irlandzkich zresztą Republiki Irlandii natomiast unioniści wręcz przeciwnie chcieli pozostania przy Zjednoczonym królestwie na to nakładały się oczywiście podziały religijne toczą antagonizmy katolickie protestanckie i też antagonizmy związane z zasobnością społeczność protestancka była założenia w okresie, kiedy mieliśmy do czynienia z tymi walkami wewnętrznymi czy powiedzmy kampanię terroru obustronna zresztą bardziej zamożna i lepiej sytuowana katolicy wykonywali słabsze prace pod względem zarobków byli też gorzej sytuowani społecznie i to wszystko doprowadziło do powstania takiego bardzo niebezpieczne komiksu, który ostatecznie przyniósł starcia pomiędzy z 1 strony tymczasową iracką armię republikańską taka oficjalna nazwa tych grup które, które reprezentowały powiedzmy republikańską część konfliktu, a z drugiej strony mieliśmy całą za jak Unia listy licznych organizacjach kredyt komanda jak i 2 FM, które z kolei reprezentowały społeczności nie protestanckie ana dodatek do tego jeszcze od końca lat sześćdziesiątych mieliśmy do tego wprowadzone brytyjskie służby bezpieczeństwa armię brytyjską, która pierwotnie miała zaprowadzić porządek, ale potem stała się dla powiedzmy częścią konfliktu teoretycznie bardziej wspieraną przez część Unii jesteśmy społeczeństwem północno irlandzkiego, ale w efekcie będącą tak naprawdę na celowniku 12 stron i tej jak rozumiem właśnie to te działania i też oczywiście strony, których pan powiedział presja opinii publicznej chyba wielu krajach, ale oczywiście na pewno Irlandii Wielkiej Brytanii to powoduje, że dochodzi do tego tego wielkopiątkowego porozumienia na co trzeba zwrócić uwagę jeśli chodzi o ten dokument on ma 65 stron, więc jest jest na pewno złożony, ale z punktu widzenia wyjaśnienia, dlaczego to porozumienie zakończyło ten konflikt przynajmniej w jego właśnie tym gorącym w takim wydaniu no rzeczywiście to jest takie porozumienie które, które gwarantuje, że duży to jest złe demony tam się nie obudzą pytam proszę też kontekście oczywiście tego wszystkiego co się wydarzyło po brexicie jeszcze znowuż nowy problem, czyli jeszcze większy zamknięci w Irlandii północnej oddzielenia Irlandii północnej od reszty ile w, dlaczego to porozumienie zakończyło okres właśnie tych działań terrorystycznych można powiedzieć po pierwsze, ogłoszono amnestię dla większości bojowników po obu stronach nie mieli wiz więzienia i niejako móc wrócić do społeczeństwa po drugie, najważniejsze ugrupowania terrorystyczne z jednej z2 strony ogłosiły zawieszenie broni i opłat i miał być zaimplementowany program oddania arsenałów ona nie zostały w całości oddana, ale jednak w dużej mierze przekazano zebrane zasoby broni po 1 po południu mistycznej i po Republikańskiej stronie to władz oficjalnych co oczywiście znakomicie obniżyło napięcia związane z kampanią terrorystyczną nasi oczywiście pojawiają są pewne dysydenci grupy zresztą w obu stronach, które próbują właśnie teraz niejako odnowić tą tę kampanię, wykorzystując właśnie napięcie związane z Brexitem, ale jednak skała jest zupełnie innej mówi się o tym, że w tej chwili są bardziej ugrupowania, które wykorzystują polityczną przykrywkę po to, żeby realizować swoje własne interesy związane by z handlem narkotykami z napadami rabunkowymi z różnym przy przemycie różnych towarów których, który może może brakować w prowincji Radia północną natomiast cała ta otoczka polityczna przestała być głównym celem to jest raczej tylko wyłącznie właśnie dodatek do poprzez po prostu tradycyjnej przestępcze jak i aktywności wody do tego rodzaju grup te dawne ugrupowania terrorystyczne się jeśli się przekształciły co najważniejsze uzgodniono, że będzie musiała być władza lokalna swego rodzaju sepsy i tyle samorządowa co będąca taką odpowiedzi odpowiednikiem władz rewolucyjnych w Szkocji czy wali, gdzie największe partie po wyborach każdorazowy Unii minister na i republikańska miały tworzyć egzekutywę warunkiem było również to, że stanowisko premiera wicepremiera pierwszego ministra i jego zastępcy w prowincji Irlandia Północna musiała być obsadzone właśnie przez 2 największe partie polityczne obu stron i cały proces ustawodawczy sam proces zarządzania musi się odbywać na podstawie porozumienia właśnie strony Unia istotnej i Republikańskiej i co najważniejsze ustalono również mechanizm określenia przyszłości Irlandii północnej to znaczy w momencie, w którym większość obywateli tej prowincji opowiedziała się za ogłoszeniem referendum, w którym padłoby pytanie dotyczące przyszłości Irlandia Północna ściana miałaby zostać w Zjednoczonym królestwie czy łączyć z republiką Irlandii wówczas takie referendum powinno być przeprowadzone jego wynik byłby wiążący to znaczy, jeżeli większość Irlandczyków z północy powiedziałoby się za członkostwem w dalszym Zjednoczone królestwo to ta prowincja została wewnętrzna presja, jeżeli opowiedzieli się za połączeniem z republiką Irlandii to w tym momencie nie też raz weszłaby do do Republiki Irlandii, więc określono również sposób pokojowego rozwiązania tego tak tego podstawowego sporu zaś przynosi tragedia w Irlandii północnej i do tego można jeszcze powiedzieć że, ponieważ był to lata dziewięćdziesiąte zarówno Irlandia wielka Brytania znajdowały się wówczas w unii europejskiej to zniesienie tej takiej militaryzacja granicy nie było dużym problemem, ponieważ otoczka prawna tego tego procesu była niejako przygotowana w ramach właśnie członkostwa w unii europejskiej co oczywiście zmieniło się z dniem referendum brytyjskiego, gdzie Brytyjczycy zdecydowali o wyjściu z Unii Europejskiej w tym momencie powstał kwestia tej granicy między republiką Irlandii, a Irlandią północną, którą rozwiązało, podpisując protokół północnoirlandzki, który w jest traktowany z, zwłaszcza po stronie obecnie rządzącej partii konserwatywnej w Londynie oraz przez dużą część unionistów jako znacznie bardziej faworyzujących stronę republikańską nie strony Unia mistyczne wręcz padają zarzuty, że Unia europejska organizacja faworyzował Republikanów nie, słuchając w tym momencie stronie mistycznej, ale rozumiem, bo mamy jeszcze niecałe 2 minut że, że po tych ostatnich porozumieniach z Unią europejską i zapewnieniu, że właściwie ta granica no dalej będzie prawie niewidoczna między Irlandią północną zresztą wyspy no jest nadzieja, że nic złego się tam mnie inni nie ujawni, a czy dojdzie do referendum wtedy może się dopiero coś ujawnić no to na razie tego oczywiście nie wiem tego nie wiemy dokładnie tak natomiast porozumienie inwestorskie to zostało określone w znaczącej mierze znosi przeszkody, które zostały stworzone przez protokół północnoirlandzki w jego pierwotnej wersji handlu między Irlandią północną, a resztą Zjednoczonego Królestwa i co najciekawsze większość mieszkańców Irlandii północnej też po stronie unionistów Ney politycznej w tej chwili poparło właśnie to porozumienie, mimo że już jako największa partia nie dotyczy na razie jeszcze blokuje powstanie wspólnej egzekutywy Sinn Fein w parlamencie Stormont i oczywiście rządu rzędu rewolucyjnego nadmiar mówi się o tym, że być może po majowych wyborach lokalnych, gdzie po prostu DUP jest pod presją tragiczne alter wojsk jeszcze bardziej radykalnej Unii mistycznej partii może się zgodzić na to że, że po prostu wejdzie do do tej wspólnej egzekutywy zostanie odtworzona władza rewolucyjna w Irlandii północnej no i że właśnie to, że będzie to z pompą obchodzony ta dwudziesto piąta rocznica to będzie tak no taki można być pierwszy krok w TUW w tym kierunku żeby, żeby normalizować stosunki w Irlandii północnej, a z drugiej strony, jeżeli faktycznie porozumienie w ministerstwie będzie działało tak jak nie więcej zapowiada rząd premiera rumaka to faktycznie większość tych najważniejszych problemów, które wynikają z niego zostanie usunięte oczywiście nie oznacza, że w przyszłości mogą pojawić się dodatkowe komplikacje np. wielka Brytania weszła do Transpacyficznego porozumienia wolnym handlu, gdzie toczą się w tej chwili już w zasadzie finalne rozmowy na ten temat w tym momencie trzeba by pewnie jakoś znowu dopasować do porozumienia, ale już zniesienie tych napięć, które w tej chwili zostały wywołane Brexitem i treścią protokołu północnoirlandzkiego powinno przynieść zmniejszenie napięcia i też odebrać tym grupom dysydenckich im paliwo do tego, żeby prowadzić działania o charakterze terrorystycznym no tak to wszystko dobrze się skończył bardzo dziękuję za wszystkie wyjaśnienia pan dr Krzysztof Winkler ekspert do spraw brytyjskich głosu tych przez Instytut był naszym gościem jest piątą rocznicę porozumienia wielkopiątkowe dziękuję za dziękuję uprzejmie Zwiń «
Transkrypcja podcastu

PODCASTY AUDYCJI: ŚWIĄTECZNY PORANEK RADIA TOK FM

Więcej podcastów tej audycji

REKLAMA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

REKLAMA

DOSTĘP PREMIUM

TOK FM Premium 40% taniej. Radio TOK FM bez reklam, podcasty z audycji i podcasty tylko dla Subskrybentów.

KUP TERAZ

SERWIS INFORMACYJNY

REKLAMA

Najnowsze Podcasty

Więcej podcastów

REKLAMA
REKLAMA