W co wierzyli dawni Słowianie? Demony i magia były elementem codzienności

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

część nazywam się Anna Sobańska i zapraszam napotka spółka z książkami i tym w podcaście ciekawych książkowych nowościach rozmawiam z autorami tajemniczy pogańskie rytuały owiane legendą miejsca kultu bogowie Swaróg Świętowita czy Peru pieczenia dawnych Słowian wciąż rozpalają naszą wyobraźnię, ale co tak naprawdę o nich wiemy, dlaczego nasza wiedza na temat religii pogańskich zniekształcona jest przez chrześcijański punkt widzenia ile prawdy jest dość Rozwiń » powszechnym przekonaniu, że w średniowieczu chrześcijańskie świątynie stawiano w miejscach pogańskiego kultu czy znane nam są przykłady religijnych praktyk dawnych Słowian, które przetrwały do czasów współczesnych i w końcu, dlaczego przekonanie o tym, że chrześcijaństwo było wprowadzone na terenach słowiańskich siłą i wbrew woli ówczesnych mieszkańców może być fałszywe o tym najnowszym odcinku podcastu półka z książkami porozmawiam z autorem książki religie dawnych Słowian przewodnik dla poszukujących zapraszam moim dzisiejszym gościem jest pan Dariusz Sikorski historyk prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza czas zakładu historii średniowiecznej dzień dobry panie Dariuszu dzień dobry swej książce bardzo bezlitośnie rozprawia się pan, z czym tym co nam się wydaje, że wiemy na temat wierzeń dawnych Słowian tak właściwie to po przeczytaniu mam takie poczucie, że wiem, że nic nie wiem, czyli wiem, żeby wszyscy nic nie wiemy, bo nie chodzi o to, że z tej książki niewiele da się zrozumieć tylko chodzi o to, że nasza wiedza jest tak naprawdę jeśli dobrze rozumiem oparta na przypuszczeniach i wyobrażenia, które snują historycy archeologowie na podstawie dość nielicznych źródeł, które tak naprawdę mamy ta pani konkluzja, że nic nie wiemy może rezultat właśnie tego szoku wynikającego z tego że, czego innego pani spodziewała to książce akcyjnego pani tam została to nie jest tak, że nic nie wiemy wiemy znacznie po prostu mniej niż przeciętnie sobie ludzie z obrażania na ten temat nie tylko przeciętni ludzie przeciwni Czytelnicy, ale także wielu spośród historyków, którzy się tym zajmują problem polega na tym, że nasza wiedza o przyszłości oparta jest na świadectwa, które z tej przeszłości dotrwały do naszych czasów i mety świadectwa badamy na, badając je analizujemy wyciągamy wnioski z tych wniosków budujemy obraz tej przeszłości wszystko zależy od tego ile tych pozostałości czy tzw. źródeł historycznych do nas dotarło i jaką one mają nośność informacyjną to jest jakby przywary ludzkiej natury czasami chcemy wiedzieć więcej chcemy sobie przedmiot naszych badań nieco wzbogacić i też w zależności od przyjętych kryteriów myślę, że jak z KUL radny po metody logicznych metodycznych w różnice między wnioskami są znaczne, ale część tych różnic wynikają, które stoją za tym, że niektórzy historycy przedstawiają ten problem w sposób bardzo rozbudowanej wizji bardzo bogatej szczegóły, a drugą grupą historyków, którzy tak jak ja np. tutaj pod tym względem są bardzo bardziej pesymistycznie i wizja wierzeń przedchrześcijańskich Słowian jest dość uboga jest rezultatem właśnie tego innego podejścia do źródeł i bardziej, że tak powiem rygorystycznego przestrzegania metod pracy my i historycznej takiego większego krytycyzmu wobec tych pozostałości je źródłowych, jaki wobec różnego rodzaju propozycji, które padają ze strony historyków w tym zakresie notariuszy pułapki, które czyhają w ogóle na historyków, którzy zajmują się tak dawno historią pan opisuje w książce, ale chciał zapytać o kilka z nich pierwsze pierwszą jest to, że właściwie większość źródeł, które mem, na których możemy opierać, próbując zrozumieć dowiedzieć czegoś na temat dawnych Słowian i ich wierzeń jest taka, że autorami tych źródeł są chrześcijanie wyłącznie chrześcijanie nie mamy źródeł, które byłyby, których autorzy byliby z tej drugiej strony to znaczy z ze strony tych wyznawców, której religii przedchrześcijańskich to jest poważna sprawa, dlatego że wyobraźmy sobie bardzo łatwo to sobie może właśnie, żeby obrazić w ten sposób, że o religii chrześcijańskiej dzisiaj z powiedzmy za 3000 lat potrzebą ba potrzeć wojnę światowych atomowych ktoś będzie się dowiadywał wyłącznie ze źródeł proweniencji i muzułmańskiej i może panie mają jakieś wyobrażenia o chrześcijaństwie, ale one są wyobrażeniami psiej interpretowanym mi w kategoriach tej kultury i tej religii i ten obraz chrześcijaństwa w źródłach pochodzenia muzułmańskiego byłby zdecydowanie inny niż obraz chrześcijaństwa widziane oczyma Wrzeszcza i tak samo Lead to sam jesteśmy sytuacji my patrzymy na religii przedchrześcijańskich Słowian i wyłącznie poprzez pryzmat jak przez okulary noszone przez ludzi związanych z kościoła najczęściej wprost kleru, bo tylko praktycznie potrafili pisać i to co do nas dotarło jest rezultatem do ich działalności często przypadkowej właśnie o to też na co pan zwraca uwagę na to, że te źródła często nie były właśnie źródłami mającymi na celu zapisanie utrwalenie tego co autor widział czy się zapoznał ale jakby cel był taki bardziej te populistyczne nie wiem czy tak możemy nazwać czysto utylitarne to znaczy w tym te tak jak ten nasze dzisiejsze rozmowy jest przeprowadzana nie po to, żeby ktoś za 200 lat skorzystał z niej jako źródła historycznego tylko trochę wprowadzimy ją po to, żeby współczesnego słuchacza dokładnie mniej więcej w tym właśnie czasie poinformować o tej o tej książce, a to, że jeżeli to nagranie, kiedy gdzieś przetrwa dłużej ktoś uzna, że z jakiegoś powodu ona może być źródłem historycznym jakiegoś problemu, który będzie za 200 lat rozpatrywany to już jest poza naszą kontrolą tak samo ze źródła Miss pochodzącymi z dawnych czasów one nie były produkowane z myślą o tym, że to kiedyś historyk wykorzystana, jeżeli były pisane z myślą o po to, żeby utrwalić pewną wizję to jednak pierwszymi odbiorcami tymi to to audytorium, które miał na myśli autor takiego źródła toby go współcześnie do nich osie zwracał i tele chciał być zrozumiały przez to audytorium, do którego się zwracam więc, opisując różnego rodzaju dziwne zachowania, nawet jeżeli był sam obserwatorem tego co opisuje to też jest rzadkie, bo najczęściej są informacji z drugiej ręki drugi nawet trzeciej ręki to dokonywał pewnego rodzaju interpretacji tych egzotycznych dla niego często zachowań kulturowych taki sposób, aby te czytelnik chrześcijański zrozumiał, o co chodzi to tak jak dzisiaj ktoś pojedzie na wycieczkę do egzotycznego kraju i wraca później opowiada swoim znajomym pani nie ma zdjęć, bo zysk uległy zniszczeniu zrobiła nie uległy zniszczeniu, więc musi opowiadać, więc będzie opowiadał to w takich kategoriach, aby to co widział był zrozumiały dla powiedzmy z rodziny znajomych, którzy byli ciekawi co też co też on tam widział i jakie miał doznania tak dalej ten, a jeśli chodzi o takie źródła, jakim są wykopaliska jakieś odkrycia archeologiczne, dlaczego to źródło tutaj też dużo miejsca pan poświęca temu w swojej książce, jakie tutaj są pułapki przede wszystkim podstawowa dziś źródła pisane mają do siebie, że jakby zwracają się do nas bezpośrednio tekstem coś mówią mamy nas by mamy konkretne sytuacje konkretne fakty w przypadku źródeł archeologicznych mamy tylko pozostałości materialne, które same przez nic mówią, a mówi za z za te źródła archeolog który, analizując te pozostałości materialne wyciąga jakieś wnioski i te wnioski są tym część co jest substytutem tych źródeł pisanych nie należy tego mylić z tym, że to co napisze archeolog jest źródłem historycznym, ale czasami tak to wygląda to znaczy badaczy często podpierają się wnioskami analogów nie, dokonując jak i krytycznej analizy czy rzeczywiście archeolog twierdzący, że w danym miejscu wykopał właśnie świątynie pogańską z czasów przedchrześcijańskich to ma jakiś uzasadni to trzeba zawsze weryfikować się pytać no ale drogi ekologów na jakiej podstawie tak sądzisz i bardziej będziemy dociskać im się o okaże, że te podstawy są bardzo bardzo bardzo wątłe częstą wynikają one pewnej sprawnego takiego paradygmaty innego podejścia do pewnej go ze stawu cech z źródeł materialnych, które mają tendencję być interpretowane przez większą społeczność archeologów w kategoriach właśnie jak to w Polskiej szkole często jest kultowy, czyli związanych z jakąś sferą religijną, chociaż nie do końca wiadomo jaką, bo nie da się tego czytać, ale generalnie tendencja jest taka, że jeżeli czegoś nie rozumiemy archeologii ze względu na to, że podkopuje jakiś układ, który nie jest tym czym co można przypisać do takiego powszechnego użytkowania, że to jest chata to jest ziemianka tam jest brama tam gród wał czy jama osobowa to wszystko to co jest dla nas niezrozumiałe zwykle jest interpretowane, a to zapewne jest takie dziwne, bo przynależy do sfery kultu religijnego aktywnym słabo wiemy ich z mamą i w ten sposób mchy wiele tego rodzaju znalezisk, które mogą i zapewne mają zupełnie inną i inne miały znaczenie jest przedstawiany jako pozostałości po owym kulcie win na bardzo jest takie wygodne sofy i no tak ale, toteż z tego względu, że archeologia jest jedyną nauką obecnie, która rzeczywiście ma możliwość powiększenia tego zasobu źródłowego i coraz więcej wiemy, bo no wykopaliska ciągle trwają i archeologii też należy pokładać nadzieję na powiększenie tej naszej bazy źródłowej jeśli chodzi o źródła pisane tutaj nadzieje są bardzo bardzo niewielkie właśnie kwestia ewentualnych jakimś przypadku, jeżeli już nawet te zapiski, które gdzieś jeszcze można było powiązać z z tą kwestią będą bardzo drobne i krótkie żadnego rozsądnego tekstu raczej się już nie należy spodziewać także archeologia ma duży potencjał, ale też archeologia niestety po opiera się na źródła, które w ogóle kulturze symbolicznej kulturze umysłowej mają niewiele dopowiedzenia to też można sobie wyobrazić w ten sposób, że powiedzmy, gdybyśmy dzisiaj, czyli na podstawie samych cmentarzy chrześcijańska policki w Polsce i analizujące cmentarze powiedzieć coś na temat religii katolickiej tak tutaj ekologia jest niestety pod tym względem zawodna i taką jeszcze inną pułapką, z której pan też pisze jest to, że z przejawami wiezienie mylone są przejawy takich praktyk jak magia wróżbiarstwo czy demonologia pan stawia granicę taką między tymi formami aktywności Słowian i dlaczego czy to nie jest czy jakby tych praktyk magicznych związanych z łyżwiarstwem nie można zaliczać do wierzeń nic wszystko można robić chętnych niż się różnie sobie można klasyfikować tylko kwestia sensu to znaczy zbyt jest także właśnie te wszystkie praktyki są traktowane jako część obrażeń Religi i bez takiego rozwarstwienia to wynika z pewnej tradycji, która została ukształtowana w okresie późno antycznym środowiskach chrześcijańskich, które w obliczu rozrastającego się zasięgiem 6 państwa w ramach imperium rzymskiego, a głównie chrześcijaństwo rozwijało się z miast także męskich żeńskich Witas natomiast wieś była bardzo długo, jakby znacznie mniej podatna na misje chrześcijańskie po samego charakteru to wczesne dzieciństwo było religią typowo miejską nie bez powodu dzisiejszy słowo Pogan poganin wywodzi się z łacińskiego Kagan, który oznaczał po prostu mieszkańca wsi po zwykle oni byli po prostu owymi niewierzącymi i bogaczy chińskiego mieszkańcami wsi, czyli poganami i pisarze chrześcijańscy dostrzegając konieczność, jakby wyjścia z miasta poza mury rzymskich miast na dziś z przesłaniem dostrzegając, że tam na tych jest na tej podmiejskiej wszak różne inne dziwne rzeczy się dzielnie dzieją no stworzyli pewną wizję owego pogaństwa turą przedstawili w taki sposób, który trwał przez całe średniowiecze nawet dłużej to znaczy z sam termin, że tak powiem czy wyobrażenie pojęcie pogaństwo jest tworem z wczesnochrześcijańskim i w ramach ówczesnego świata ówczesnych policz oni mieli rację, że mogli tak to sobie ustawić, że do religii pogańskiej zaliczanie wszystkie inne dobre praktyki, które de Mono loggia róż warstwą czy czy Maggie dlatego, że to wynikało z Krze szewskiego dziś światopoglądu tury nie było miejsca dla innych bogów jest 1 Bóg pszczyński nie ma innych bogów pogańskich to była to było zupełne Novum w ówczesnym świecie, dlatego że wówczas ludzie traktowali bogów innych ludów czczonych przez sąsiadów za byty, które rzeczywiście istnieją pomagają tym sąsiadom i jeżeli np. sąsiadów podbijemy torze można traktować tych bogów np. oddający także część natomiast 6 państwo było zupełnie ekskluzywne wyłączało istnienie jakichkolwiek bogów natomiast wcześniej nie do końca i jak my eliminowali te tych bogów pogańskich z w ten sposób jakby, zachowując ich realny byt, podkładając pod tych bogów po prostu działalność szatana to Szatan, ubierając się szaty Boost objawiając się Pogan jako dług pogański kusi ich odwodzi od wiary prawdziwego Boga i praktyki rzeźbiarskie są niczym innym jak kuszenie przez diabła ludzi, którzy się im oddają, bo nie negowano faktu, że te praktyki nie są skuteczne tak one są skuteczne, bo diabeł tą skutecznością zwodzi i sześcian odwodzi od prawdziwej Gar podobnie z z zmaleją jeśli chodzi o demonologii ta demonologia w świecie przed szczecińskim była z pewnością odseparowana od od religii i dlatego że demony to taki świat, jakby równoległy istnieją dogodne, ale też istnieją demony, które są osobnym osób z zastanego osobne byty, jeżeli są powiązane jakoś ze sferą religijną to no w ten sposób, że żyjemy wszyscy 1 Śledź jakiś kontakt te byty mają ze sobą, ale tak te demony były czymś co istniało niezależnie i tutaj można dokonać pewnego pomieszania sądzący, że ofiary składane bogom to jest to samo co np. Skopek mleka odkładany po wydarzeniu krowy po to, żeby jakaś 3 Iga zamiast dobierać się do wymian tej krowy i powodować jej honorowe po prostu zaspokoiła swój głód pragnienie pijąc z tego skoczka to też może wyglądać na ofiara to była taka praktyka jak my o własne obłaskawić Ania tego świata demonicznego, który był traktowany jako coś realnego oto widzimy także 19 i XX-wiecznych folklorze czy też coś realnego te byty ten nienazwany demonami, dlatego że tradycji mieszczańskiej demony z są utożsamiane z siłami zła, dlatego że również ci późno etycznie autorzy uważali, że te demony rzeczywiście istnieją tak one są czy poganie mają rację te demony istnieją, ale to są po prostu dia, które w ten sposób objawiają się tym wszyscy jadą GE powodują, że u nich niewłaściwe niechrześcijańskie praktyki religijne bieg generalnie zasada była taka, że wszystko co nie znajduje uzasadnienie uzasadnienie tradycji chrześcijańskiej jest podejrzany o to, że ma jakieś powiązania z dawną religią czy taki kapitalny zabytek rozpowszechniony pod nazwą katalogu maggi Rudolfa, aby długo podejrzewany o to, że to jest źródło, które powstało na ziemiach polskich i oddaje światopogląd Słowian na tematy związane z tą sferą symboliczną dzisiaj wiemy, że ze Słowianami nie ma nic wspólnego pochodzi najprawdopodobniej dziś Story z innymi jednak w tym źródle, który jest, który jest takim poradnikiem jednego z wyników dla swoich współbraci jak mają opowiadać to znaczy, o co oni mają pytać spowiedników, żeby ich uświadomić, że pewne praktyki i są niedozwolone dziś jak czytamy ten katalog Madzi Rudolfa to widzimy, że zwracał uwagę na wszystkie te aspekty, które my dzisiaj jak mogą zrekonstruować na podstawie źródeł etnograficznych znanych nam zbieranych od dziewiętnastego wieku czasami jeszcze nieco inny wcześniejszy jak bogata była na różnego rodzaju zachowań i w kulturze ludowej, które z po prostu nie mają nic wspólnego z religią, ale tenże dni ich my z dwunastego trzynastego wieku tak to traktował, dlatego że musi wydawało dziwne, dlaczego kobiety np. dają dzieciom łapki zajęcie czy kreciej skórki do no oddają dzieciom jemu się wydawało, że to jest podejrzane ze względu prawdopodobnie też możemy ma jakiś charakter magiczny w każdym razie niema to sam usankcjonowania tradycji chrześcijańskiej, lecz na pewno jest to coś niedozwolonego, a czasami historycy, którzy opierają się na materiałach etnograficznych nie uwzględniają też z tego, że z Penny świat Słowian od strony takiej kultury ludowej znany nam jednak bardzo różnych źródeł nie jest światem, który w pewnym momencie, jakby zastygł zamarł z kamienia i dotrwał w tej postaci przed chrześcijańskiej aż do dwudziestego wieku i od wtedy objawił się etnografią, którzy te, czerpiąc informacje stała z z tych badań rekonstruowane przykład Niewiem kosmologii Słowian w obrazie Enia tak jak oni o o religii czy różnego rodzaju inne kwestie związane z tą wyższą kulturą symboliczną, ponieważ ta kultura ludowa jest bardzo żywa tylko, że w przypadku np. Słowian zachodnich my nie mamy takiego zasobu źródłowego dla wcześniejszych poglądów to prześledzić jak to się rozwija my mamy po prostu tutaj ogromną lukę natomiast w innych krajach, gdzie ze względu na większe się większy rozwój cywilizacyjny powstawało więcej zapisów one przede wszystkim dotrwały do naszych czasu to możemy na podstawie tych źródeł historycznych także średniowiecznych głębiej wejść w zrozumieniu kultury ludowej wtedy widzimy jak niektóre zwyczaje powstają konkretnych momentach, że one nie są wszystkie z czasów przedchrześcijańskich tylko pewnych konkretnych sytuacjach tam starają się pokazać mojej książce na przykładzie nie pisanek, które zwykle kojarzone są okresie właśnie wielkanocnym ze zwyczajami o charakterze pogańskim to może, jakby z ustroju na przykładzie tych pisanek wielkanocnych właśnie, gdy początek tej tego zwyczaju tej tradycji nie miał nic wspólnego z religią tak to się przykład pokazać na przykładzie bawarskim, którym wspomina, gdzie pokazano w sposób taki, gdzie źródła na dowodzą w jaki sposób ten zwyczaj i pisanek i obdarowywania jajami powstał jako wyraz pewnego rodzaju zjawiska związanego z płaceniem podatków w jajach, które w okresie wiosennym kury hodowane w sposób naturalny miały pewną wykazywał pewną cykliczność niosły się intensywnie niż jakimkolwiek innym okresie roku i tymi jajkami po prostu opłacano powinności związane np. majątkach kościelnych na rzecz kościoła dla jajka nie są trwałe, więc trzeba było taką masę jajek odpowiedni sposób wykorzystać i ci duchowni po prostu korzystali z tej okazji i np. realizowali zadania związane z opieką nad ubogimi w ten sposób, że te jajka rozdawali swoim podopiecznym odpowiedniej też my, formując pisanki z, czyli malowanie skorupek jaj malowanie czy rysowanie na dziś powiedzieć czy życie jakiś z rysunków jest poświadczone chyba raz archeologicznych dla bardzo wczesnych dni kultur zazwyczaj one są interpretowane w kategoriach religijnych, ale tylko na tej zasadzie, że właśnie utrwaliło się w innych naukach traktowanie zwyczaj malowania jajek jako wyrazu nawiązywania z do sfery religijnej, czego pozostałością ma być ten zwyczaj jeszcze dzisiaj praktykowany w okresie tym Wielkanoc, ale na przykładzie wspomniany przeze mnie bawarskim, gdybyśmy poszukali pewnie znali źli znaleźlibyśmy więcej takich przykładów możemy wskazać pewne konkretne sytuacje historyczne, które pokazują, że ten zwyczaj czy zwyczaje w różnych regionach z różnych innych powodów mogły być wprowadzane, że to nie jest dziś nic nadzwyczajnego żyć wpadnięcie na pomysł, że skorupki jaj mogą być przedmiotem, który możemy sobie coś narysować coś my namalować niekoniecznie aktywność także artystyczne tak powiem musi być związana ze sceną religijną, chociaż zazwyczaj tak jest to znaczy istnieje taka tendencja, że dla okresu wczesno historycznego czy jeszcze wcześniejszego wszelkie zabytki o charakterze my przedstawień figuralnych zwierząt czy ludzi są traktowane jako przejaw działalności religijnej, a to np. przedstawienia ludzi są interpretowane jako przedstawienia bożków, a figurę zwierzęcych jako przykład przedstawienia atrybutów tych bożków czy po prostu forma kultu bogów pod postacią zwierzęcą może być tak może tak by umorzenie, ale nikt w żaden sposób nie udowodnił tego nauczyć no trudno w ogóle dla tamtych czasów kolejki dochodzić, ale nikt nie uprawdopodobnił z wystarczającą siłą tej tego związku między tą działalnością artystyczną, a dzień sferą religii no przecież dzisiaj i dziś mamy działalność artystyczna, która jest motywowane i ukierunkowana na zaspokojenie z potrzeb religijnych jak ta, która dominuje, która jest od tych potrzeb zupełnie wolna od średniowiecza też mamy to co pozostawało pozostało z tamtego okresu w większości jest to zasób przedstawień artystycznych taki czynny sposób związanych z religią, ale równolegle przecież ta aktywność artystyczne dotyczyła także sfery, która z zaspokaja tej sfery religijnej chciałbym zapytać powiedział pan o tym, że właśnie wiele często się mówi o tym, że jakiś zwyczaj ma swoje korzenie w czasach pogańskich bywa też czasem także Jerzy jest moda w ogóle na na ten okres i wiele rzeczy mówi czy wiąże słusznie bądź nie właśnie z wierzeniami Pogan czystymi dawnymi Słowianami, ale czy jest jakikolwiek zwyczaj praktykowany współcześnie, który faktycznie możemy z dużym prawdopodobieństwem powiązać zwierzeniami słowie tymi przed chrześcijańskimi oczywiście tak tutaj wskazać przykład Saxo gramatyk duński kronikarz piszący na początku trzynastego wieku przekazał nam opis zdobycia Ankony grodu, który jest położony na takim cyplu na wyspie Rugii bardzo malownicze zresztą miejscem jest to jedyny opis samej świątyni tak dokładny i do tego jeszcze rytuałów, które miały być wykonywane w tej my świętej w ten opis zgadza się z niemalże dokładnie z opisem zanotowany jak i przez dziewiętnastowiecznego bułgarskiego etnografa ten przykład był jest wielokrotnie wykorzystywany jako taki uderzający przykład na trwanie pewnych zwyczajów z czasów przedchrześcijańskich do czasów nie ma, że współczesnej no bo mamy tutaj wiek dwunasty i wiek dziewiętnasty, a słowa wypowiadane przez ówczesnego kapłana są niemal identyczny ze słowami, które wypowiada w tej relacji dziewiętnastowiecznej pop, który w czasie uroczystości dożynkowych i kiedy z świeżo zmielonego zboża wypieczone kołaczy k o dużych rozmiarach, które ustawiano 1 na drugim osie za tym Mikoła oczami krył i opinii mówił jak widzicie to będzie to źle jak nie widzicie to znaczy te klacze były tak wielkie i tak dużo ich można było upiec co świadczyło o pewnym dobrobyt dobrobycie to będzie to będzie lepiej przyszły przyszły rok i podobne zachowanie mamy z zarejestrowane w owym owym opisie jest z Arkony, tyle że tak na dobrą sprawę przecież ten współczesny opis dziewiętnastowieczny opis dotyczy nie zachowań religijnych tylko zachowań związanych z obrzędem dożynkowym to, że podczas dożynek bierze w nich udział jako figura prowadząca całą uroczystość pod nie znaczy, że dożynki były z MOK związane ze sferą religijną jak dzisiaj dla różnych uroczystości nie tylko dożynkowe, ale że tak powiem świeckie zaprasza się dzisiaj duchowieństwo czy to katolickiej czy czy inne i odgrywa tam często z wiodącą chociażby przez jakiś moment np. dokonując pokropi mienia nie wiem zwierzę budowanej fabryki czynny od otwarcia jakiejś instytucji czy budynku uczy czy czegokolwiek, ale to nie znaczy, że jest sama uroczystość ta całą całe zachowanie ma cokolwiek wspólnego z oddawaniem ci Bogu jest to pewnego rodzaju zwyczaj i być może ów obserwator, na którym oparł się analiz ta Saxo gramatyk, opisując toczyli z Arką nie inny widział podobne zachowania dożynkowe wśród mieszkańców owej Arkony czy okolic, ale były one dla niego tak niezrozumiałe, że uznał, że to są na pewno obrzędy religijne do tak jak współczesny turysta, udając się gdzieś do znak statyczną wyspę ma tendencję do interpretowania różnego rodzaju zachowań niezwykłych trudno wytłumaczalne tych ma tendencję do traktowania jako przejawu form zachowań religii ich to widzimy np. różnego rodzaju filmach hollywoodzkich gdzie, jeżeli chcę się przedstawić te dawne dotyczy widzi to zwykle przedstawia się w oparciu o rytuały, które polegają na odprawianie różnego rodzaju tańców i oczywiście chciałem motywem jest zawsze ofiara człowieka, która tutaj musi być jako element pokazujący dobitnie pokazujący, że mamy do czynienia z rytuałem religijnym w także sprawa interpretacji zapisów, zwłaszcza jeżeli one są też otwierane późniejszą późniejszym była jedną z licznymi jest z dość dyskotekowa to nie jest takie oczywiste nie da się jak sądzę przynajmniej wyciągać prostych wniosków tylko na podstawie pewnych pewnych zbieżność porozmawiajmy chwilę o tym styku między tymi wierzeniami pogańskimi, a samym chrześcijaństwem, bo ile prawdy jest w tym, o czym często mówi, że i kościoły często były stawiane w miejscach dawnych świątyń w miejscach kultów pogańskiego ciut prawdy jest test lat, dlaczego dlatego że, gdy miasta stołecznego Rzymu w czwartym wieku, kiedy religia Cieszyńska stało się religią nie tylko, że nie prześladowano nie tylko dozwolone, ale czasem w końcu czwartego wieku stała się religią oficjalną religią państwową to świątynie pogańskie z tego duże dużej części one należało, czyli czy były pod opieką cesarzy, którzy teraz Stali się z cesarzami mieszczańskimi były zamieniane na świątynie i chrześcijańskie jak ktoś był w Rzymie i powiedzmy zwykle jak jeść czy nie to przynajmniej się na formułowaną to może dostrzec nam takie przykłady, kiedy dawne świątynie pogańskie były później zamieniane przebudowywane nieco nawet na świątynie wrzeszczańskiej, ale nie był to nie było to zjawisko masowe, ale też ono było ograniczone no do tych z tych regionów, gdzie w ogóle takie świątynie wcześniejsze istniał jeśli chodzi o tą sferę poza meczem poza granicami rzymskimi, czyli tutaj strefie Europy Środkowej północnej i bez brytyjskich to praktycznie trudno na jakieś jednoznaczne z ślad takiej kontynuacji świadomej o świadomej kontynuacji tego miejsca sakralnego z tego względu, że po pierwsze bardzo trudna w ogóle zidentyfikować z jakimś dużym prawdopodobieństwem, że mamy do czynienia właśnie z ze świątyni pogańskiej w przypadku Słowian i to praktycznie nie mamy tutaj żadnego takiego pewnego przypadku, a po drugie, no właśnie teraz ta świadomość kościoły ewentualnie, które z znajdowały się na z rzeczy zostały zbudowane na miejscu domniemanego miejsca kultu przetrzeć chińskiego były fundowane z taką myślą czy tylko też, dlatego że ktoś założył świątynię pogańską meczem z gór ku dlatego, że to było wygodne, bo tam było sucho od wyniesione, więc miejsca mogą być znaczące i później z tego samego powodu, ale wiedząc o tym, że kiedykolwiek tam wcześniej istniała sny się miejsce kultu pogańskiego ktoś założył kościół, kierując się tymi samymi przesłankami to są 2 różne rzecz natomiast sama idea, że dany kościoły zakłada się na miejscu świątyń pogańskich, gdy jest ojczyzna znajdziemy potwierdzenie już wczesnym średniowieczu, kiedy takie wyobrażenia istniały, ale w tej sytuacji, kiedy one są wypowiadane to wiemy dokładnie tak nie tak mogło np. kościół bardzo biurku miał być posadowiony na miejscu dawnej świątyni pogańskiej i do tego, ponieważ katedra w Magdeburgu jest archikatedrą, ponieważ z siedzibą metropolity, pod którego którego związku znajduje się kilka innych biskupów to tak sobie wyobrażano, że ta świątynia pogańska, na którym miejscu miała być położone z katedry na tym Magda Górska i miała charakter taki taki nadzorczych nad zespołem różnego rodzaju innych świątyń, które były tej świątyni my podporządkowana, ale to taka wizja, przed którą może to nazywamy interpretacją Krystiana ówczesnych ludzi to znaczy oni sobie wyobrażali to państwo tak jakby to było chrześcijaństwo z odpowiedzi na kościoły właśnie antyk kościoły ME w podobny sposób zorganizowane tylko, że nie było kościoła przez ścięcie bać mieli dać znikomy znikomą wiedzę i tak sobie po prostu wyobrażać jeśli chodzi o tor rzeczywiście bardzo rozpowszechnioną rozpowszechnione przekonanie, że w tym te wczesne kościoły mają jakiś podkłady pogańskiej często historia regionalnych w prasie regionalnej zmagającej najstarsze kościoły jakiegoś tam z regionu wspomina się o tym, że najpewniej w tym miejscu, ponieważ z najstarszych, o czym pewnie w tym miejscu pod tym kościołem zachowały się czy była jakaś świątynia pogańska wynika z tego, że jakieś powiedziało RI jadem on też uważa nie tylko, że istniało takie przekonanie wynikające z trwałości miejsca Świętego to znaczy, że jeżeli jakiś ogórek jakiś Półwysep należał tytuł w czasach przedchrześcijańskich miejscem kultu to nadawano temu miejscu pewnym atrybut sakralną ości, który przetrwał później i kiedy ci ludzie Stali się chrześcijanami to jednak pamięć taka społeczna miała przetrwać o miejscu świętym jakkolwiek by było to mieć ta świętość zorientowane i w tym samym miejscu chciano lokować goszczą Antoni konstrukcja czysto teoretyczne czysto teoretyczne, żeby stwierdzić, że tak było jako pewnego rodzaju zasada nie ma ku temu żadnych podstaw to, że niektóre kościoły rzeczywiście były lokowane na miejscach tam, gdzie jak już mówiłem da się ustalić rzeczywiście były wcześniej świątynie przetrzeć chińskiej wynika często tylko pragmatyki ani chęci zastąpienia jednego, z jaką przez przez drugie taką no ta chrześcijańska kalka, której pan mówi, którą nakładamy czasami myśląc o tym jak mogły wyglądać wierzenia dawnych Słowian rzutuje nie tylko na świątynie które, które być może oni w ogóle nie budowali, bo jak rozumiem nie mamy zbyt wielu dowodów na to że, że ona jakoś licznie powstawały jak np. kapłanów co, do których też nie mamy pewności czy czy taka grupa w ogóle istniała w społeczeństwie oddzielna jak kapłani, którzy zajmowali się obrzędami religijnymi loty wszystkich, że tak bardzo ciekawie pan pisze w swojej książce Jana dosłownie sam koniec chciałbym zapytać o taką rzecz, bo pisze pan o takim takiej teorii, że chrystianizacja Słowian przebiegła no dość sprawnie jeśli można tak powiedzieć być może nie dlatego nic nie z powodu jakichś pragmatycznych czy jakieś dużej siły, jakiej używali pierwsi chrześcijanie, ale dlatego, że noże religia chrześcijańska była bardziej atrakcyjna niż wierzenia Słowian tak tak wydaje tutaj oczywiście możemy tylko mówić o poglądach tego czy innego historyka i moich poglądach w tej sprawie, bo udowodnić tego nie da możemy przedstawić powiedzmy argumentacji, która za takimi poglądami ten stoi, bo rzeczywiście tym poza pułap wiem, które w sposób zdecydowany, jakby stało po stronie religii przedchrześcijańskich traktowało to własną religię czy własnej religii jako element tożsamości budującej jedność i tej grupy to na pozostałych terenach słowiańskich i nie tylko słowiańskich nie widać jakiegoś większego oporu przeciwko chrześcijaństwu podobnie jak w czasach karolińskich, kiedy Karol wielki zdobywał Saksonii siłą wprowadzał chrześcijaństwo to był dość przykład wyjątkowy zresztą budziło oburzenie wśród intelektualistów Karwieńskich, którzy uważali, że krzty przymusowej zmuszanie do stóp pod groźbą kary śmierci jest absolutnie bezsensowne niezgodne i niezgodne z religią to był taki wyjątek w Lisich chodzi o pozostałe tereny chrześcijaństwo rzeczywiście jest rozchodziły się dość szybko jeździ znajdowało wsparcie, zwłaszcza wśród lokalnej elity i sądzę, że to tempo i trwałość chrześcijaństwa w ten wspomnę opłat jako czymś wyjątkowym i to powinny w tej chwili wynika z tego, że 60 oferowało coś, jeżeli ktoś już wszystkim przez część zapoznał i powiedz nie traktował przez państwa, jakiego tak jako takiego czarnego luda, który nic nie wiem, ale należy go zwalczać, kiedy już się zapoznał z my z samą ideę tej religii to ona oferowała znacznie więcej przede wszystkim dawała szansę na życie wieczne, jaką byłoby ono rozumiane to było coś innego niż to co ówczesne religii dawały ludziom niewierzącym w Chrystusa, bo bogowie właściwie opiekowali się różnych religiach tylko z życiem doczesnym podobną sytuację mamy też nie daliśmy właśnie z sieci ukierunkowanie 1 ówczesnych ludzi było na zaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa w życiu doczesnym mógł się nami opiekuje, bo mamy zwalczać in broni nas przed i innymi dostarcza nam powiedzmy miny obfitości pożywienia przez to, że sprzyja pogodzie, która do sprzyja los niż w zwiększeniu planów itd. itd. natomiast chrześcijaństwo wychodziło poza tą sferę, kładąc nacisk na to, że życie nie kończy się wraz ze śmiercią, że właściwie życie dopiero zaczyna się wraz ze znaczą śmiercią fizyczną wtedy otrzymujemy życie wieczne, że życie doczesne jest krótki momentem, w którym my zależności od tego jak żyjemy zaskarbiła sobie czy zapewniamy sobie możliwość jego życia wiecznego jak puścić spoglądamy na, jakby recepcji chrześcijaństwa w tych krajach, w których się ukryć realizowany to widzimy jak mocno jest tam kładziony nacisk na tę właśnie aspekty związane z życiem wiecznym z tym co się dzieje po śmierci, gdyby nie ten właśnie ten aspekt to kościół instytucjonalny zdecydowanie słabiej by się rozwijał się rozwija tylko, dlatego że ówcześni ówczesne elity te, czyli tych, którzy ich było stać na wydanie sporo pieniędzy np. na ufundowanie zbudowanie kościoła utrzymanie kapłana czy zbudowanie inwestycje znacznie większe zbudowanie klasztoru utrzymanie przez 12 wyników jest w tym klasztorze tylko po to, żeby i modlili się za dusze fundatora jego przodków jego podobno ości, aby oni wszyscy razem mogli w końcu nie wie w czasie tylko życia publicznego znowu ponownie się się spotkać ta chęć zapewnienia sobie zbawienia życia licznego była takim czynnikiem naprawdę napędzającym rozwój instytucjonalnego osiągnął poza oczywiście potrzebami publicznymi dla rzecz taki bieżącej bieżącego kultu religijnego, ale to wszystko i tak sobie długiem ukierunkowane są tak jak jest dzisiaj w stronę tego życia wiecznego to jest cel życia chrześcijanina, a nie dobrobyt czy szczęście w życiu życiu doczesnym i nie bez powodu przypomina się ciągle wskazania na górze ten moment, kiedy ci ostatni mają być pierwszymi, którzy znajdą się ubrałam inny ubrał i niebieskich jest ciekawa też wizja koncepcja biorąc pod uwagę, że wyszliśmy sądzić, że głównie w Europie chrześcijaństwo było Ogniemi mieczem wprowadzane, a tymczasem być może wyglądało to jednak inaczej myślę, żeby tutaj nie damy rady też wszystkiego mówić, a wątków jest wiele po resztę odsyłamy naszych słuchaczy do książki religie dawnych Słowian przewodnik dla poszukujących książka jest już na rynku autor jest pan Dariusz Sikorski, który był również dzisiaj moim gościem bardzo serdecznie dziękuję ja również bardzo dziękuję to był podcast spółka z książkami rozwarcie Anna Sowa tam zapraszamy Zwiń «

W co wierzyli dawni Słowianie? Demony i magia były elementem codzienności

POLECAMY KSIĄŻKI

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PÓŁKA Z KSIĄŻKAMI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 02:00

Najnowsze Podcasty

Jaki plan na rozszerzenie UE mają Paryż i Berlin? [raport]?

85 lat temu polskie wojsko wkroczyło na Zaolzie

Pod dyktando - serial radiowy. Odcinek czwarty: ''Profesorska cierpliwość''

Pod dyktando - serial radiowy. Odcinek trzeci: ''Wolność kocham i rozumiem''

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL