Sprzedał komunistom swoją socjalisytyczną duszę. Jak żył Józef Cyrankiewicz?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

sprawy różne dobry wieczór państwu przy mikrofonie Karolina Lewicka zapraszam państwa na audycję sprawy różna moim państwa dzisiejszym gościem jest prof. Andrzej Friszke Polska Akademia Nauk dobry wieczór panie profesorze wieczór, a bohaterem, który będziemy rozmawiać, chociaż nie wiem czy słowo bohater jest tutaj adekwatne, chociaż w niektórych momentach swojego życia i owszem, o czym z pewnością powiemy będzie Józef Cyrankiewicz wieczny PRL-owski premier urodził się Rozwiń » w kwietniu 1911 roku w Tarnowie w rodzinie inteligenckiej tradycjach niepodległościowych uczęszczał do prestiżowego krakowskiego gimnazjum rok trzydziesty trafia w szeregi wołyńskiej szkoły Podchorążych rezerwy artylerii 3001. rozpoczyna studia na wydziale prawa i administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego i wstępuje to bardzo ważna sprawa do Pepeesu powiedzmy trochę jego dzieciństwie w latach młodzieńczych no i początkach kariery politycznej o dzieciństwie trudno mi szczerze mówiąc nic mądrego nie powiem poza tym, że jego ojciec był jak czytamy sympatykiem endecji, czyli prawicy brat zresztą też no i była to rodzina kulturalna kształtowana tradycjami tak dalej natomiast wiele więcej nie wiemy, bo w zasadzie to czy od razu powiedzieć ta rozmowa będzie w pewnym sensie trudna, dlatego że Cyrankiewicz właściwie nie zostawił po sobie wspomnień notatek nikt nie zrobił z nim wywiadów biograficznych, jeżeli chodzi o dokumenty osobiste to przed śmiercią spalił cała chwalił spalił w zasadzie w archiwach polskich niemal akt Cyrankiewicza w związku z tym to co wszystko będziemy mówić no jest odtworzony, jakby drugi krąg serwis relacji późniejszych dokumentów różnych, ale są takie obszary spraw w ogóle nie ma żadnych dokument, że będzie trudno 1 słowem, ale szalenie ciekawa, bo jak powiedziałem wywodzi się z tradycji z tradycyjnej polskiej inteligencji jak pani słusznie powiedział studiował prawo no i można powiedzieć jak, jaka była jego droga do PPS oczywiście to znowu jest spekulacja, ale możemy przypuszczać, że tu się nałożyły 2 rzeczy to znaczy po pierwsze, bunt młodzieńczy wobec ojca przypuszczam przepuszcza nie wiem, ale przynajmniej w zakresie ideowym ojciec prawica Cyrankiewicz lewica to jest sytuacja kryzysu gospodarczego w Polsce pierwsza połowa lat trzydziestych bardzo, że tak po trudne warunki robotników bardzo duże bezrobocie poczucie, że tak Pm klęski no nie wiem jak perspektywy dobrobytu z drugiej strony mamy dyktaturę sanacyjną rządy piłsudczyk koło Brzeszcz aresztowanie posłów opozycji z trzeciej strony mamy na uniwersytetach bardzo silną endecję taką radykalną, która robi getto ławkowe mówi Żydzi nie powinni wolę studiować za antysemityzm jest cechą główną propagandy prawicy endeckiej i w tym to wszystko są elementy, które kształtują i które powodują, że znajdzie drogę do stosunkowo nie takiej dużej grupy na Uniwersytecie, jaką tworzą socjaliści to przeważnie inteligencja też solidna często z ludzi z rodzicami wywodzącymi się ze starej partii Dalian Wanda Wasilewska ojciec pierwszy minister spraw zagranicznych drugiej Rzeczypospolitej też ten krąg towarzyski i przystępuje do polskiej partii socjalistycznej jest człowiekiem bardzo inteligentnym bardzo dynamicznym szybko zwraca na siebie uwagę jako młody bardzo obiecujący działacz i w zasadzie od 3005. roku, a więc szybko właściwie po wstąpieniu do partii wchodzi do lokalnych władz PPS w Krakowie i zaczyna się jego droga polityczna można powiedzieć tak na dobre no to w latach 3637 w roku 3007. zostanie sekretarzem Okręgowego komitetu robotniczego, czyli zarządu Okręgowego PPS w Krakowie przewodniczącym będzie tam Adam Ciołkosz były więzień brzeski wskazany w procesie brzeskim też młody działacz, ale cerkwi starszą 10 lat no i takim patronem będzie Zygmunt Żuławski jeszcze poseł do parlamentu austriackiego będzie trochę taka gra starzy młodzi w tamtym PPS krakowskim nie nie całkiem nie będą zgodni dla ciął koszy c rankingu biedakom prawą ręką człowiekiem, który tak Pm jest sprawny organizacyjnie sprawny intelektualnie na bardzo ważnym partnerem i którego potem po latach strasznie rozczaruje, bo chciał już widział Cyrankiewicz zdeklarowanego cynika zalicza do tych działaczy dawnej PPS, którzy tu cytuje dla kariery beneficjów i różnych dobrych rzeczy w życiu stracili wszystko włącznie z honorem no tak to wszystko prawda tak, ale później tak później to później to później, ale też powiem, żeby tak pewnie było tak jednoznaczne ja byłem bardzo zaprzyjaźniony oczywiście już pod koniec życia z Lidią kosztową, czyli żoną Adama Ciołkosza też członkiem kierownictwa PPS w Krakowie oboje oni zresztą byli członkami rady Naczelnej przed wojną no, więc tej grupy 30 najważniejszych działaczy partii w Polsce i partii pani kosztował wiele mówiła już ku ona zawsze mówiła Józek i i to było bym powiedział ton w jakim ona mówiła był taki zawsze przełamany to znaczy ciepłe wspomnienia osobiste ciepłe wspomnienia z przedwojennego Krakowa wspólnej działalności i taki żal właściwie taki żal takie poczucie rozczarowania, że Józek poszedł tam, gdzie poszedł i naj był tym kim był, a mógł pójść zupełnie inną stronę, ponieważ na początku drugiej wojny światowej małżeństwo czuł koszów zaproponowało mu wspólną ucieczkę na zachód on nie mógł w tym momencie, kiedy oni proponowali prosił, żeby poczekali oni z kolei czekać nie mogli oni opuścili Polskę, a Frankiewicz 3 zostało w kraju no i gdyby wyjechał razem z nimi to prawdopodobnie wiązałoby się z emigracją prawda jego polityczne losy wyglądałyby zupełnie inaczej, ale jeszcze wracamy do tej końcówki lat trzydziestych właściwie możemy już być w momencie wybuchu drugiej wojny światowej większy to już jest polityk doświadczony dobrze się zapowiadające rokujące na przyszłość i że ta polityka odpowiada we wrześniu 3009. roku walczy jako oficer rezerwy artylerii dowodzi baterią artylerii konnej przechodzi szlak bojowy do Tomaszowa lubelskiego tam po jednej z największych bitew tej kampanii dostaje się do niewoli ucieka z transportu włącza się działalność konspiracyjną, ale w grudniu czterdziestego pierwszego roku zostaje aresztowany przez gestapo lot akty prawne tak króciutko to znaczy włączać w działalność konspiracyjną Cyrankiewicz po ucieczce z transportu jeńców, bo jako oficerom by znaleźć w oflagu uciekł po drodze przyjechał do Krakowa i właściwie należy do głównych organizatorów konspiracji głównych organizatorów konspiracji po pierwsze, Pp Suski opartej o kadry PPS, chociaż nie ma Pepeesu tylko jest wolność równość nie podlega jest do właśnie, bo sekretarz generalny partii Kazimierz Pużak nazwisko będzie wracać no w końcu września 3009. rozwiązuje partię i w tym i tworzy w jej miejsce kadrową partię wolność równość niepodległość to jest kontynuacja tego to jest taka kontynuacja, która pozwala tej ogólnej partii wyłonić kadry, które się nadają do konspiracji są absolutnie zaufane z nich buduje dach PE partie nową uczciwie ścisłej konspiracji Cyrankiewicz jest głównym organizatorem partii w Krakowie i jednocześnie współpracuje bardzo blisko ze służbą zwycięstwu Polski, czyli późniejszym tym kręgiem oficerów, którzy tworzą armię krajową jest współorganizatorem porozumienia stronnictw w Krakowie z ludowcami między deskami również właściwie to funkcjonuje tam obok Warszawy to jest jedyny taki ośrodek nieźle zorganizowany uczestniczy przyjeżdżać Cyrankiewicz do Warszawy na narady partyjne jest niewątpliwie nie tylko w sensie PPS WRN, bo to na pewno jednym z głównych działaczy tej partii, ale też i w skali bym powiedział ogólnie konspiracji jest jedną z wybijających się jednostek w świadczy o tym też i to, że w czterdziestym roku tam były takie dyskusje dotyczące powołania delegata rządu na kraj do lądu gen. Sikorskiego na kraj no, więc dla nas był kandydatem na zastępca on był kandydatem na zastępcę wiadomo było socjaliści nie mogą liczyć na to, że będą mieli Kandyd delegata to musi być ktoś bliski chadecji takie środowisko Sikorskiego natomiast wysuwają Cyrankiewicz jako zastępcy w tym układzie personalnym ten delegat mógłby starszy pan te oczy Cyrankiewicz ten młody dynamiczny, więc to pokazuje jego pozycja jego pozycję bardzo silną to jest więcej spraw to jest jedno jego bardzo istotna rzecz jak w roku czterdziestym został aresztowany Jan Karski znany nam przecież sprawy prawdę informowania rządu w Londynie o Holokauście zbrodnia Pankiewicz był organizatorem jego odbicia tak jest rangi był organizatorem jest do odbicia Cyrankiewicz przeznaczył na to całość pieniędzy pesos ski, które były w jego dyspozycji i ponoć mówił o tym potem po latach Karski, a potem uwolnieniu Cyrankiewicz powiedział, że wszystkie te pieniądze zostały przeznaczone właśnie na tę akcję ich, żeby Karski o tym pamiętał, ale Karski o tym pamiętał są różne jego atakiem powiedział Małysz pojedzie, bo niestety Karski stycznia napisał solidnych wspomnień, ale są zawsze z najwyższym, że tak powiem szacunkiem uznaniem pietyzmem Cyrankiewicza, mimo że już był premierem no to nie przeszkadzał jeszcze w tych czasach wojennych, kiedy wpadł właśnie w ręce gestapo Cyrankiewicz to Karski zgłasza się do grupy bojowej by odbić Cyrankiewicza ostatecznie do tego nie doszło tam w poza tym początek pomocy dla Żydów temat ważny ważne trzeba pamiętać no i Cyrankiewicz też tutaj miał swoje zasługi ani reszta jest bardzo owa znana adwokat Krakowska związana z PPS wspominała, że jak się prawda tam różne zaostrzyły te represje to oni osobiście tak pan spakował przewiózł ulokował na wsi pod Krakowem no i tam, że tak Pm ona mogła egzystować jest ze Stowa do momentu aresztowania co rynki jak został aresztowany uciekła mu się bała, że prawda gestapo przyjdzie też do tych lokali, w których które były pod Cyrankiewicz czy piękna karta konspiracyjna bardzo piękne czterdziesty pierwszy rok aresztowanie przez gestapo najpierw trafia do więzienia na Montelupich w Krakowie, a potem zostaje wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie będzie do samego końca przejdzie także marsze śmierci jest bardzo ważne inne wątek jego biografii kluczowy chyba także do zrozumienia jego późniejszych wyborów życiowych politycznych naszym powiem, a może tyle inne, posługując się zeznaniami czy opowieścią Stanisława Rodzińskiego, który także przebywał w Auschwitz i przygotował takie opracowanie Józef Cyrankiewicz w obozie oświęcimskim ono zostało wydrukowane dopiero w roku 90 tym napisał tak Józef Cyrankiewicz przez cały czas od przybycia do Oświęcimia i aż do marszu ewakuacyjnego stamtąd w styczniu czterdziestego piątego różnią się twardą aktywną postawą więźnia konsekwentnie walczącego o przetrwanie własnej społeczności współwięźniów w czasie udręczonego marszu śmierci z Oświęcimia wykazał odporność, a nawet potrafi innych podtrzymywać nie tylko psychicznie, lecz także fizycznie dzięki temu kilkunastu współwięźniom wycieńczony wygłodzony przemarznięty pokonujących zawieje śnieżne udało się ocaleć zapisał się na trwałe w historii Auschwitz jako więzień konspirator wyróżniający się bardzo silną indywidualnością odważny przemyślny doświadczony umiejący podejmować oryginalne bardzo ryzykownej trafne decyzje w najtrudniejszych warunkach w sytuacjach obozowych stój Kuczyńskiego, bo potem, kiedy Cyrankiewicz był już premierem to tak nie pasowało, bo my ludzie lubimy widzieć świat biało czarnych barwach, że ten peerelowski, a premierem aparatczyk, który sprzedał PPS swoją socjalistyczną dusze komunistom był w czasie drugiej wojny światowej bohaterem te dokładnie więc, że my pociągnąć ten wątek ja mam przed sobą książkę opracowaną przez panią Irenę Paczyński wydaną przez Uniwersytet Jagielloński kilka lat temu gruba wielka książka grypsy Konzentrationslager Auschwitz Józefa Cyrankiewicza i Stanisława Kłodziński gryps ową na potęgę cyranki jak jest tu są grypsy oryginalne wydrukowane w obszernym opracowaniem przedmową to jest ogromna praca pani Paczyński jej gdzie gdzie widzimy, że tak byłem tego Cyrankiewicza nie po latach wspomnień ale by na gorąco tak on, że tak powiem po przywiezieniu z więzienia Montelupich do do Auschwitz przed krą konspiracji, która już tam funkcjonowała trochę głównie tych socjalistów, którzy wcześniej jak była przy wcześniej był już zesłany Kuryłowicz, zwłaszcza skóry, bo widzę tam nawiązał kontakt współpracę, a przez socjalistów również socjalistami austriackimi socjalistami niemieckimi decyzję siedzieli i stworzono tak powiem nieźle zorganizowaną grupę podziemną w tej w tej strukturze więziennej, która zajmowała się wybierze samą pomocą po drugie, informacją przesyłanie grypsów właśnie na zewnątrz, żeby było wiadomo co się tam dzieje w tej w ten w tym Auschwitz po trzecie przy ewentualnym przygotowaniem ucieczek z obozu to w zasadzie są 3 główne cele tej idei tej konspiracji Samopomoc informacja na zewnątrz przygotowanie ucieczek no to jest cała epopeja w zasadzie tych działań można oczywiście powiedzieć, bo taki mamy obraz no a jak on w ogóle przeżył jak na konspiracja działanie przez tyle wieży i oczywiście miał Szczęść miał szczęście nie znalazł się tak w tej najgorszej kategorii więźniów tylko udało mu się załapać się domówi do takiej pracy biurowej tam wypełniał jakieś druczki jakieś listy, bo tak takich więźniów niektórych też tam zatrudniano w związku z tym nie był tak wycieńczony jak inni więźniowie no i miał kontakty miał też dostęp do papieru np. dzięki temu grypsy mógł wysyłać chociażby taki moment w trakcie jego pobytu w obozie, że już stał nago w oczekiwaniu egzekucja dokładnie, bo to jest też także tam władza tak MSS Manu była niemal nieograniczona mogli sobie człowieka wziął się okazji go zabić, bo taką mieli upodobanie, żeby za humor poprawiła się między tak, stojąc w kolejce do do ubikacji został wyłapany brzeg ze ma na doby zabili jak już tak im łapówki tam zostały uruchomione jak też w rodzinie nie może jego same, bo on wtedy jak już siedział czekał na rozstrzelanie natomiast inni prawda interweniowali no i w sumie tak jakoś się jako został uwolniony, chociaż większość z tych tego dnia, ale zatrzymany właśnie w ramach kaprysu esesmanów została zabita w ja myślę, że to jest bardzo ważny element, bo on też pokazywał, jeżeli tak po psychologii zużyjemy nie tylko ten dramat Oświęcimia, ale też właśnie sytuację, że nawet, jeżeli na tory tycznie jakość no egzystencjalna jest tak ustawiona, że możemy nie nie może umrzeć dziś ani jutro to nic nie znaczy, dlatego że ten los ta te zasady tego obozu są także każdy może zginąć w każdej chwili zasady są takie, że nie ma zasad zasady są takie, że nie ma zasad dokładnie jesteście wieku skazany na śmierć per saldo, bo tu jesteś jesteś niema perspektywy wyjścia tu dokonać swojego losu jutro albo za miesiąc albo za rok, ale już nie ma wyjścia przeszedł, o czym mówiliśmy marsze śmierci właśnie w styczniu czterdziestego piątego roku do stacji kolejowej Wodzisław Śląski następnie został skierowany do obozu Mauthausen-Gusen tam jako kancelista doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskiej tak się zastanawiam to też pytanie nie wiem czy mamy na odpowiedź, dlaczego wrócił do Polski na co miał robić to znaczy generalnie powiedzmy sobie tak, że większość ludzi wyzwolonych prawda na terenie Niemiec wróciła do Polski ci, którzy zdecydowali się pozostać na Zachodzie też jednak mniejszość w sumie no on oczywiście musiał je Polska jest pod pod sowiecką władzą Rosjanie zajęli zajęli Polskę no ale wielu ludzi myślę, że on też łudziło się, że nie będzie tak źle może da się jakoś ułożyć Mikołajczyk wracał do Polski na później troszkę praw, ale generalnie ten ja zresztą kiedyś czytałem właśnie mówiłem, że odciął hasz i moich badaniach tam wsparcie proszą, więc przed korespondencję czytam, że różnych ludzi, którzy byli na Zachodzie ogranicza radzili wracać nie wracać w tym 4000506. roku to było cały czas takie pytanie aktywne oczywiście on on wiedział, że jest prawda z podziemiem związanej z warkoczami robić potem obozie potem wszystkim jeszcze tułać tak powiemy nie wiadomo, gdzie po Niemczech, bo to w takim czasie to jeszcze właśnie w Niemczech musiałby siedzieć i właśnie nie wiadomo, jakim celem oczy wracać no i wracać tutaj do do ludzi do rodziny do znajomych no wrócił wrócił pytanie oczywiście takie, że wrócił natychmiast podjął aktywność polityczną to już, jakby kolejny element wyboru, bo wrócić wrócić, ale można wrócić po prostu zabrać ze zwykłą pracę też trudne przez działaczy politycznych z takim bagażem znany ludzie do niego przychodzą oferują i ma poczucie współodpowiedzialności za to co się dzieje ma też brak złudzeń pozwolę sobie zacytować wspominano już przez pana profesora kilkukrotnie Lidię Ciołkosz ową, która mówiła o nim tak po powrocie z obozu odbył zasadniczą rozmowę z Zygmuntem Zarembą i powiedział mu tak sojusznicy nas zdradzili nie mamy innej drogi jak oprzeć się o Rosję dlatego przechodzę tamtą stronę Lota tak to się do tego sprowadza i to bardzo szybko, bo jeszcze właśnie od rozmów za remont pani Lidia wspominała Zaremba też oto rozmowy opisywał w swoich wspomnieniach wydanych po wojnie przez jakiś czas to mieszkaniec ranki być w Krakowie było ważnym punktem konspiracji już tak powiem przeciw sobie tu się socjaliści spotykali tam ludzi czterdziesty piąty rok czterdziesty piąty rok wiosna potem lato Cyrankiewicz tymczasem, że tak powiem przyjechał do Warszawy znowu nie znamy szczegółów niestety, bo nie opisał ich musiał odbyć ważne rozmowy nie wiem kim z Gomułką na pewno osób komora, który stał na czele tej partii może drobne rem, którego musiał znać Krakowa sprzed wojny i postanowił wejść do tej PPS, bo to jest już zupełnie inna PPS od tej, którą kojarzymy z okresu międzywojennego to może też o tym powiedzmy, bo to jest tzw. odrodzona PPS, a ktoś ładnie nazywa tak naprawdę jest to partia stworzona przez komunistów dobrą rzecz w gruncie rzeczy tak ci wszyscy ludzie wam wymieniliśmy wcześniej ciałko, że w Londynie określona jest w Londynie Żuławski oczywiście nie wstępuje do tej Pp Zaremba działa w podziemiu Pużak siedzi w Moskwie więzień Cyrankiewicz jest najważniejszą osobą dawnej PPS, która wstępuje do nowej PS tak tak chociaż, zanim zrobią ślad, zanim zrobią inni Oświęcim jacy, którzy przeszli przez ten Auschwitz oni jakby pójdą za franki czy ich nie ma dużo, gdy parę osób ważnych jest komunistą była ta PPS tym komunistą komunista była PPS potrzebna po to, żeby dał, żeby popie na parę rzeczy to jest, jeżeli mówimy o rok czterdziesty piąty do pierwszej poszerzyć legitymizację władzy, że to nie jest państwo komunistów nie tylko komuniści rządzący socjaliści czy odwołanie do tej tradycji realistycznej określała wojna tak to nie jest państwo Mono partyjny po drugie, chodziło im o to, żeby też dzięki tej legitymizacji osłabić opór społeczny opór prawda, że to właśnie siedemnasta Republika de facto i władza narzucona za nie władza wyłącznie z gazem reszta to wszyscy wiedzieli, że narzuca na zewnątrz, ale przynajmniej narzucona narzuca, ale mając swoją autonomię i i po trzecie oczywiście dla komunistów też ważne było to mówimy o 40 piątym roku do Senatu 45 sytuacja nie jest taka prosta, bo jest właśnie auta sojusznicy nas zdradzili pani cytowała, czyli w Jałcie potem utworzony został tymczasowy rząd jedności narodowej przyjechał Mikołajczyk z Londynu został wicepremierem Lobo baśnie zdradzili no nie ma alternatywy trzeba robić w tych warunkach narzuconych co można i rangi, że waga tej logice idzie do tej partii, która właśnie może działać i jestem przekonany, że na początku wierzy w to, że on tak po mając taki kapitał osobisty politycznej tak dalej być tam bardzo ważną postacią będzie mógł dużo zmienić i takich różnych ludzi, którzy są po prostu agentami komunistów odstawić na bok powiedziałem, że nawet to robi robi jakoś to trzeba znać, jakby bardzo detaliczny historia tej powojennej PPS tam były różne grupy, ale właśnie była też taka grupa w zasadzie bardzo blisko związana z komunistami i wykonującej polecenia takich agentów gruncie rzeczy notorycznie nie współpracuje to, że on tak ten tworzy własną grupę i próbuje tak powiem uzyskać pewną autentyczność tej pary i samodzielność i pewną samodzielność i powiedziałbym, że to się dosyć szybko okazuje iluzją, bo jeszcze do końca czterdziestego piątego okaże się iluzją, kiedy okaże, że to PPR decyduje o sprawach najważniejszy również jeśli chodzi o np. zasięg działania tej partii o wejście przedwojennych towarzyszy, bo jest taka historia, że właśnie Żuławski próbuje wstąpić do tej partii wraz z działaczami WRN Aperta wszystko blokuje no to rząd widzi, że tutaj nie można i sądzę, że jeżeli mamy analizować znowu od strony psychologicznej, bo się też ważne myśleniu to on patrzy, że ten obszar możliwych manewrów jest mniejszy miesiące początkowo wyobrażał i stale się zmniejsza no i co ma zrobić oczywiście może mylić tego wszystkiego uciec nawet na emigrację, bo wyjeżdża zagranicę no ale to jest tak po porzuceniu tych możliwości i postanawia grać postanawia grać na bardzo zawężonym polu, żeby wygrywać rzeczy drobne w zasadzie to być już bardzo mocne tylko, że takie trwałe tylko jednocześnie to oznacza w kilku momentach przejście takich progów no, który właśnie są łajdactwem to znaczy, gdzie trza sprzedać samego siebie zawsze darzy zasady zaszyć się okropne rzecze, ale jeżeli nie chce tego zrobić to wylecisz prof. Andrzej Friszke jest moim państwa gościem słuchają państwo Radia TOK FM pierwszego Radia informacyjnego pozwolę sobie zacytować Piotra Lipińskiego, który jest autorem biografii Cyrankiewicza po wojnie w nowym pseudo PPS wybrał drogę współpracy z komunistami przekreślił siebie za co udało mu się dobrze po życiu Kazimierz Pużak legenda PPS-u, który w przeciwieństwie do Cyrankiewicza się nie ugiął zmarł w więzieniu Buziak jest nam potrzebny, żeby być wzorcem, a Cyrankiewicz, żeby pokazać jak przeżyć tak powiedział prof. Andrzej Paczkowski większość z nas chciałaby zachować jak Pużak, ale w rzeczywistości często dokonujemy wyborów Cyrankiewicza może należy się z tym pogodzić, że człowiekowi nie zawsze starcza determinacji i odwagi i tutaj chyba znowu pojawia się cień Auschwitz, bo skoro tak psychologii czujemy dzisiaj tego wieczora chyba też trzeba powiedzieć o możliwej reakcji po pobycie wieloletnich w piekle być może Frankiewicz wciąż młody człowiek chciał po prostu żyć dobrze żyć to na pewno to na pewno to na pewno one o lubią korzystać z życia emeryta Chuck myślę, że tak to jakby więcej wiemy, że w razie późniejszego lubił dobre samochody Samie prowadził lubił kobiety miał wiele romansów lubił dobrze zjeść lubił środowiska artystyczne no był baryton ta wersy bary to i i oczywiście ten styl życia był możliwy dzięki pozycji, którą zajmował, ale był też odpowiedzią na na ten Auschwitz moim zdaniem to znaczy tam, gdzie życia w ogóle nie było go była było przetrwanie ta, więc to jest takie wyzwolenie człowiek czegoś takiego, że można żyć i można czerpać przyjemność zjedzenia rozmów zjazdy szybkim samochodem coś takiego to było bardzo trwałego w jego w jego osobowości w i i dla tej pozycji sprzedało rzeczy szalenie ważny no właśnie tu pani wspomniała pożaru też najbardziej chyba dramatyczne, bo Jerzy 1 opuszcza klub wspominaliśmy na początku znaczy to był jego szef można powiedzieć w końcu lat trzydziestych i w okresie okupacji no i jakby promotor trochę prawda dzięki czemu taką pozycję zdobył człowiek niezłomny człowiek niezwykły z kartą tak jeszcze 900 piątego roku strasznego carskiego więzienia i w roku czterdziestym ósmym Cyrankiewicz musi potępić publicznie głośno w prasie c buziaka jako agenta imperializmu jako agenta piłsudczycy nie w ruchu robotniczym Piera Odra bardzo i przeszło mu przez gardło to jest powiedział rzecz straszna straszna, ale to był bilet, który umożliwi przejście następnego etapu, gdyby nie potępił to by został wyeliminuje element niepewne takie zjednoczenie PPS-u i PR-u prawdopodobnie na początku czterdziestego ósmego roku Stalin miał przekazać Cyrankiewicz owi swoją decyzję o zjednoczeniu obu ugrupowań zresztą Frankiewicz spotyka się ze Stalinem już wcześniej np. czterdziestym szóstym roku w Soczi, gdzie Stalin zaprosił przedstawicieli oferuj Pepeesu wiemy, że w razie buntu Cyrankiewicza bądź jego otoczenia bezpieka miała po prostu jego i jego towarzysze aresztować się, ale mam tutaj też takie fragmenty Stecki Cyrankiewicza, która była utworzona przez Komintern, a potem prowadzona przez wiele lat to są dokumenty przechowywane w rosyjskim państwowym archiwum historii społeczno-politycznej w Moskwie i w czterdziestym dziewiątym roku dowiadujemy się z tych zapisków, jaka miała być strategia Frankiewicza NATO zjednoczenia w cudzysłowie PPR PPS, bo tak naprawdę po prostu wchłonięta Page stara z poufnej rozmowie z działaczami PPS Tadeuszem Kwiekiem i Władysławem Rećko jemu, która miała miejsce w końcu lutego czterdziestego ósmego roku Cyrankiewicz stwierdził nic strasznego się nie stanie, kiedy do PR-u wleje się ogromna masa pechowców ich uda się dzięki temu zachować, a potem zacząć działać od wewnątrz zjednoczonej partii koniec cytatu formalnie zgadzając się z żądaniem PPR przeprowadzenia w DPS-ie czystki elementów prawicowych Frankiewicz zgodnie z przyjętą przez kierownictwo PPS taktyką w okresie przygotowań do zjazdu zjednoczeniowego partii robotniczych koncentrował wszystkie swoje wysiłki na polityce utrudniania czystki w DPS-ie we wrześniu czterdziestego ósmego roku Frankiewicz jest jeszcze zachował nadzieję, że jemu uda się zająć stanowisko sekretarza generalnego zjednoczonej partii i że będzie mógł odgrywać decydującą rolę w kierownictwie zjednoczonej partii Robotniczej, kiedy stało się jasne, że te jego rachuby zakończyły się fiaskiem Cyrankiewicz w celu zachowania stanowiska premiera wpływów w partii postanowił zrezygnować ze swoich planów sparaliżowania czystki w DPS-ie zaczął szukać zaufania w kierownictwie PPR składni i to jest przypomnijmy sowiecka analiza sowiecka analiza oparta o ludzi zainteresowanych, a zresztą wymieniany Ćwik postać straszna i i i dobrze deszcz dobrze opisane tak on szedł, żeby tak po przetrwała kadra ta Pepeesu ska, którą można było obronić myślę, że wpływał, chociaż znowu nie mamy dokumentów wpływa na minimalizowania represji wobec środowiska pechowców i w zasadzie tak niewiele więcej mógł jest taka po włoska czy właśnie to nie to nie jest pogłoska, że więcej na premierze trudny, ale to nie jest porządnie zbadany, że na początku lat liczba w roku pięćdziesiątym pierwszym była była próba przyjęcia takiego postanowienia rzesze wysiedli ludzie ludność centrum Krakowa centrum Krakowa były traktowane przez komunistów jako siedziba reakcji już nieważne, dlaczego tak było traktowane i był pomysł, żeby wysiedlić podróżnych kamienistych wszystkich hrabiów i karać ta i wyrzucić tam zasiedlić chłopami robotnikami i Cyrankiewicz zablokował udało mu się, że tak byłem namówić Bieruta tam inny Bermana pewnie, żeby jednak tego nie robić to za ostre czy to była prawda czy czy nie to do końca nie wiem, ale zwraca uwagę, że w Budapeszcie tak zrobione w związku z tym to nie jest tak całkiem niemożliwe i tego typu ruchami on tam pewne rzeczy próbował blokować, ale te wszystkie pretensje, które często słyszę wobec Trynkiewicza, że nie obronią Pileckiego przed procesem, że prawda więźniowie polityczni bili, a o nich nie nie obronił nogą co mu Konitz niemu jego pozycja w tym kierownictwie była pozycją taką, że w sprawach pryncypialnie ważnych tam, gdzie chodziło o o dusze nie, że tak podziemia czy ośrodków, które traktowane jako przedłożenie migracji to myślę o Pileckim no to on w zasadzie był sparaliżowany znać jego interwencja w obronie byłaby uznana za przyznanie się do współdziałania do dobycia też takim samym i w zasadzie nie bardzo coś mógł tylko chronić swoją pozycję on uchronić swoją pozycję oraz wybrać robił wybrane osoby, o ile tak przyjemnie nie były one szczególnie na widelcu jest zresztą w IPN-ie ja zaglądam jest wsteczne Cyrankiewicza, która istniała istniała teczka Cyrankiewicza przez bezpiekę prowadzona tylko, że został w niej 1 dokument 1 dosłownie, ale myślę, że reszta była dużo tylko zostały zniszczone po pięćdziesiątym szóstym roku, kiedy Gomułka kazał niszczyć materiały bezpieki na czołowych działaczy partii ten 1 dokument tam został dotyczy lekarza z Auschwitz który, który uciekał z Polski i co tam zapisane, że Cyrankiewicz ułatwi ucieczkę z Polski na jak na tamte czasy to nawet ten 1 dokument mógł być niezłym elementem szantażu i ewentualnie no nawet aresztowania on musiał się z tym liczyć on musiał z tym liczyć, bo takie były reguły ktoś, kto nie miał pełnego zaufania Moskwy mógł być aresztowana Rymkiewicz nie miał pełnego zaufania Moskwy ten co pani przeczyta jest tego dowodem, ale też dowody są dużo głębsze to znaczy też jest taki historyk Mirosław Szumiło, który też przebadał akta sowieckie dotyczące PZPR stosunków bez twarzy z lat sześćdziesiątych jest zadziwiający w latach sześćdziesiątych też ci Sowieci cały czas tam cierpko mówiąc Cyrankiewicza gdzieś tam jest napisane no to jest taki facet co dzisiaj dane przyjaciel związku Radzieckiego ale jakby związek radziecki był w kłopocie to 5 minut zdradzi 40 siódmym roku został premierem i sprawował te funkcje z dwuletnią przerwą to są lata 5254, kiedy był wicepremier rządzie Bolesława Bieruta aż do grudnia roku siedemdziesiątego, jakim cudem przetrwał np. c ten czas po debiucie, kiedy wraca Gomułka i kiedy zaczyna się czas czyszczenia po stalinizmie, jakim cudem przeżył wszystkie te polityczne zakręty, które mają miejsce do grudnia siedemdziesiątego roku trwały na tym stanowisku no to tych zakrętów było kilka, ale rzeczywiście ten w pięćdziesiątym szóstym roku jest najważniejszy po śmierci Bieruta i wtedy on odegrał istotną ochronę tedy, jeżeli mówimy, że tam statystą w gruncie rzeczy to nie po śmierci Bieruta stał się jednym z graczy głównych, dlatego że był wielki kryzys całego systemu nie wiadomo było jak dalej pójdzie umarł Bierut nie było jeszcze Gomułki był Ochab tylko jako pierwszy sekretarz i wtedy w tym układzie Cyrankiewicz był osobą ważną, bo jeden z kilku ważnych, którzy określali, że tak powiem co dalej w Polsce, jaką stronę pójdziemy i jaką stronę on popychał sprawę w dobrą to znaczy w kierunku łagodzenia represji amnestii wolności nie tłumienia wolności prasy w kierunku prawda szukania możliwości reform, a potem wreszcie poparł powrót Gomułki do władzy i jego zostania pierwszym sekretarzem on wcześniej zaoferował mu swoje stanowisko premierów ski no wiesz, czego nie pamięta, ale bardzo możliwe natomiast Gomułka nie oczywiście walczył o no ale to, nadzorując je załatwić domu Cyrankiewicz ułatwił to znaczy myślę, dlaczego myślę, że też było związane z tym, o czym tutaj mówiliśmy Gomułka w latach czterdziestych 4548 był partnerem politycznym Cyrankiewicz jako szef PPR i ani może tam się specjalnie nie nie tak całkiem kochali, ale tak mieli respekt wobec siebie i wice rynki wiedział, że to jest ktoś ten Gomułka, a to, żeby mógł poprzeć do więzienia w czterdziestym ósmym roku sieć na dzień no po 408 roku siedział też dawało taką gwarancję, że to jest ktoś kim można rozmawiać też to jest postać poważne i rzeczywiście ułatwił wejście Gomułki na to stanowisko, udzielając też w prosty sposób KC Błot jednak tych pechowców tam około 10 obecny jeszcze pozostałych po zjednoczeniu oni tak powiem jako grupa wspierali Gomułkę w związku z tym to było ważne wsparcie no i to zapewniło też to, o czym pani powiedziała, że on będzie potem premierem przy domu przez następnych 14 lat, bo dla domów i wygodny, bo był Gomułka mógł być jego pewny, bo poza tym gwarantował to, że właśnie w kierownictwie jest ktoś eksponowany nie byle jaki z tradycji PPS polskie, a sam Cyrankiewicz wiedział, że zdawał sprawy jest jego rola czy znał swoje miejsce za swoje miejsce wiedział, że nie jest tam po to, żeby móc mówić nie ewentualnie może przekonywać, żeby pewnych rzeczy nie robił, którą uważa drastyczne, ale 4 oczy i na tej zasadzie przetrwał kolejne różne kryzysy i trudno powiedzieć, że odegrał jakąś istotną rolę polityczną jak ten premier dalej w zasadzie to on był jednak statystą nie był rozgrywającym te układy personalne, bo był członkiem ekipy Gomułki dosyć chyba takim neutralnym chyba, bo znowu nie mamy dokumentów możemy tak trochę na boku to troszkę to interpretować, ale mamy przemówienie radiowe pięćdziesiątego szóstego roku mówiliśmy o tym, że potępienie Pużaka przeszło mu przez gardło on, a w czerwcu pięćdziesiątego szóstego roku przeszły mu przez gardło takie słowa każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciwko władzy ludowej niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa Odrą obie w interesie klasy Robotniczej w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji w interesie walki o podwyższenie stopy życiowej ludności w interesie dalszej demokratyzacji naszego życia w interesie naszej ojczyzny tez przemówienia, które wielokrotnie przypomina on zresztą w internecie, ale sprawdziłem jest nagrane wprost można ten głos usłyszeć to oczywiście też okropny to jest nie do obrony to jest nikczemne, ale jest wygłoszone w czasie, kiedy rzeczywiście trwały krwawe wydarzenia na ulicach Poznania i ma ono charakter moim zdaniem takim rażący takiego tak ostry, żeby ludzi przestraszyć, a zarazem myślę też się uwiarygodnić wobec Moskwy wobec żołnierzy jakich Mięcie natomiast, jeżeli popatrzymy na kiedy więc, że patrzymy na te dokumenty wewnętrzne tych narad wąskich gremiach, bo jednak trochę protokołu się zachowało to widzimy, którą stronę on gra on nie on nie po postuluje większych represji odwrotnie postuluje łagodzenia tego reżim, więc to jest złożona sprawa złożona sprawa dla Stefan Kisielewski mówił o nim tak ta postać ma swoje podłoże cyniczne, bo polityk tego rodzaju musi być cynikiem, ale stara się jakoś wypłynąć tak, żeby Polacy go polubili nie powiem kochali ale, żeby go nie powiesili jak Deutsche co do czego a, jakim był człowiekiem Józef Cyrankiewicz no właśnie ja tutaj mam taką rzecz dosyć niezwykła ona pochodzi z ta relacja z lat siedemdziesiątych, kiedy już nie był premier no ale jeszcze był funkcjonował prawda był tam członkiem władz różnych, ale angażował się ruch pacyfistyczny brata, tak więc to jest od razu powiedzmy, że ten pacyfizm był kreowany przez związek radziecki profesor relacji zadyszki i nie sprostania wyścigowi zbrojeń, więc nagle wtedy Moskwa stała się pacyfistyczna tak jest, więc to jest relacja, gdy Andrzeja Barcikowskiego, który by tak się złożyło przez kontakty Broll nam prawda pokrewieństwa trzecią żoną Cyrankiewicza bywał w tym domu i tutaj wspominał np. tak to co się rzucało w oczy to separacja towarzyska osób z kręgów PPR PPS Józek otaczał się oczywiście ścisłym gronem przyjaciół z PPS wydaje się zdecydowanie najbliższy był Lucjan Motyka może ze względu na wspólnotę obozowych losów także jego żona Magda bywał też Włodzimierz Reczek, choć rzadziej kiedyś przez tydzień byłem bez rodziców w Łańsku i Józek zdecydował, że opiekę nade mną będzie sprawa Lucek Motyka chodziliśmy Polesie on opowiada bardzo wiele ciekawych rzeczy był chodzącą encyklopedią, ale miara zaufania Cyrankiewicza Lucjana do mnie był fakt, że pozostawił pod naszą opieką po dla Bazylego wyższa moim on w ogóle Cyrankiewicz kocha zwierzęta nie znosił przemocy wobec nich podczas seansu filmowego, gdy były sceny cierpienia zwierząt wychodził z sali nerwowo palił papierosa, kiedy w ośrodku rządowym w Łańsku na Mazurach pojawiły się małe pieski do polowań na dziki Józek bardzo chciał się z niej przywitać na wybiegu ostrzegał przed tym szef ośrodka, ale premier nie posłuchał poszedł do piesków wyszedł w biegu ze strzępkami spodni w nowym garniturze stać było na nowe tak jest jeszcze może 1 rzecz, bo to jest moim zdaniem bardzo bardzo ważny pamiętam jak przy kolacji w wojsku pił po pewnej dawce alkoholu towarzyszy radzieckich nie pamiętam wszystkiego co mówił lat było ich pamięci jak z obrzydzeniem wspominał rytuał całowania w usta przy powitaniu jak starał się tego uniknąć bezskutecznie no chyba była jego prawdziwa natura, ale z na zewnątrz mechanizmy dostosowawcze wzięły górę z wiadomym złym skutkiem książki traktował z wielkim szacunkiem, zwłaszcza te emigracyjny z perspektywy czasu doceniam, że dopuszczą do świata swoich książek wiat wisi nie to był jego intymny prawdziwy świat w siedemdziesiątym dziewiątym radziłem się co do doktoratu podarował mi historię Boga Malinowskiego ze swojej półki jako intelektualną inspirację obóz odbywał się wioska głodowych cenach Krystyna mówiła, że lodówkę musi mieć w domu zawsze pełną, bo Józek się budzi sięga w nocy do lodówki bywało, że w nocy posiadam samochód jechał do Sochaczewa, gdzie pokojowo na właściciela restauracji nowicjusza, a ten wstawał i robił premierowi golonkę Krystyna Dębska jego trzecia żona drugą była słynna Nina Andrycz tak park w 70 rok grudzień 70 tego znamy te relacje Gomułki, bo to list do ósmego plenum KC 6lutego 71001. roku, w którym to liście pisał Gomułka, że nie odpowiada prawdzie, jakoby decyzja o użyciu broni została podjęta jednoosobowo przeze mnie decyzja ta została podjęta kolektywnie przy udziale towarzysza Cyrankiewicza Spychalskiego Moczara i innych członków kierownictwa popierał popiera popierał to są sytuacje ponure obrzydliwe jasne, ale nawet zbrodnicza w tym wypadku, ale tak to działa to była wąska grupa przywódca Klinga no tak no się uważali za przywódcą, który uważa, że swojej władzy musi bronić nie tylko swojej władzy, bo przez ten system podał, że nie było normalnej alternatywy dla władzy no musi stłumić rozruchy no jak zginą ludzie no przykro, ale trudno stabilizację trzeba przywrócić za wszelką cenę jest taki dowcip Cyrankiewicz, że Cyrankiewicz dostał Order gwiazdy betlejemskiej za uporczywe trzymanie się w żłobku i tak sobie myślę czy właśnie to niebyła jego cechy immanentne przez te wszystkie lata, że on po prostu chciał być człowiekiem władzy chciał mieć pozycję polityczną to na pewno był politykiem, jakby można projekt z krwi kości formowany jeszcze przed wojną no to jest pewnego pewna szczególna cecha szczególna zawarłem gen tutaj działa ludzi o ambicjach przywódczych, którzy zależy nie widzą poza polityką poza aktywnością polityczną, a to oznacza, że będą walczyć o miejsce w tej polityce zejść ze sceny politycznej to znaczy pozbawić wpływu na cokolwiek stać się obserwatorem ani uczestnikiem zdarzeń to jest różnica ona oczywiście chciał być uczestnikiem zdarzeń chciał mieć wpływ jak tutaj wspominamy grudzień 70 tego roku no to on oczywiście też odegrał pewną rolę w usunięciu Gomółki to musiało być dla niego trudne, ale do niego w końcu zwrócił się Kosek in przez przez przez Jaroszewicza wicepremiera no, że prawda tylko rozwiązania polityczne, a zatem rozwiązania polityczne to w tym języku oznaczało nie rozwiązania zbrojne na ulicach się skończy ze strzelaniem część rozwiązania polityczne, a to oznaczało usunięcie Gomułki, ale potem także usunięcie ranki, ale do realistycznego, ale dokładnie on moro 23 latach nieprzerwanego zasiadania w biurze politycznym to jest rekord chyba w historii polskiej zjednoczonej partii, ograniczając on musiał wiedzieć, że wchodząc tą grę polityczną to znaczy, żeby usunąć Gomułkę wydaje też decyzję na siebie wyrok to za dużo, ale decyzja na siebie, że przestanie być tym szefem, że Gergo nie chce na pewno nie zechce nam się z tym pogodzić został na rok pamiętam przewodniczącym rady państwa na, a potem został usunięty dostał tam nie to, że w niebyt przewodniczącym polskiej rady pokoju jakiś takie rzeczy, ale też przez to był członkiem KC partii w gruncie Otóż była emerytura w te tutaj wspominki, które daje pochodzą już tego właśnie okresu emerytury ale, ale stały, ale nadal osobą tak cenioną ze względu na swoją inteligencję to możemy zauważyć w dziennikach Mieczysława Rakowskiego, który prawda opisuje też szereg rozmów opinii Cyrankiewicza udzielanych na prywatnym trybie Bona na cokolwiek wpływu nie miał chyba już nie próbował mieć to znaczy nie ma żadnych śladów z lat siedemdziesiątych, żeby on promil jakiś wpływ na coś czy, żeby tak właśnie pracował nad pamiętnika kami nic z tych rzecz, a stopniowo zapadał na chorobę Alzheimera wiemy co to znaczy i IT te opowieści, które tam ludzi, którzy doznały to są bardzo ponure nie będziemy tutaj powtarzać, ale sens tego też był taki, że właśnie to było istotne, że zniszczą swoje archiwum bał się podobno, że jak ta choroba się pogłębiła noże do archiwum wpadnie w niepowołane ręce, a może w ręce gestapo zmarł w Warszawie 20stycznia 80 tego dziewiątego roku, czyli jeszcze przed upadkiem PRL-owskiego systemu, którego był współtwórcą prof. Andrzej Friszke Polska Akademia Nauk moim państwa gościem dziękuję panie profesorze dziękuję bardzo, państwu dziękuję za wspólnie spędzony czas audycji wydawała Małgorzata Łuczyńska oczywiście zapraszam państwa już za tydzień na sprawy różna teraz już dobrego wieczoru Zwiń «

Sprzedał komunistom swoją socjalisytyczną duszę. Jak żył Józef Cyrankiewicz?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: SPRAWY RÓŻNE

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 09:00

Najnowsze Podcasty

Sondaże. "Każdy powołuje się na to, co jest dla niego korzystne" - Jacek Gądek, Jacek Nizinkiewicz

Izabela Leszczyna: "Najważniejszą walutą jest wiarygodność"

"Zaprzestanie wydawania wiz nie jest rozwiązaniem. Potrzebna jest dobra polityka migracyjna"

Vademecum wyborcy według Episkopatu. "Kościół wkroczył na teren, na który nie powinien"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL