Zamach majowy. Czy Piłsudski miał rację?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Rozwiń » O zamachu majowym teraz porozmawiamy, jest z nami pani dr Anna Rosner z Uniwersytetu Warszawskiego. Dzień dobry pani doktor.
Dzień dobry, pani redaktor, dzień dobry państwu.
Pani doktor opowiadała o zamachu majowym w ramach kawiarni naukowej festiwalu nauki radiotokafem jest patronem medialnym tych comiesięcznych wydarzeń. Pani doktor, w jakim momencie politycznym jesteśmy 20 maja 1926 roku.
20 maja? Już tak.
Troszkę zaraz będzie zaraz się cofniemy do tych odpowiednich, ale tak chciałam wie pani równo.
Nie, za rocznicowo. Tak no 20 maja jesteśmy właściwie w takiej sytuacji, że zamach ten termin dni majowe bardzo emocjonalne bardzo trudne w sensie takim powiedzmy polityczno liternym zbliżają się do końca 22 maja odbędzie się pogrzeb ofiar zamachu, ale też jest tak, że nie właściwie rząd już prawnie nie właściwie nie istnieje, dlatego że prezydent Stanisław Wojciechowski i premier Witos złożyli już podali do dymisji złożyli rezygnację na ręce marszałka Sejmu Macieja Rataja powstaje nowy rząd 15 maja z Kazimierzem bartlem, w którym to rządzie rządzie, minister spraw wojskowych. Tak jak minister spraw wojskowych obejmuje Józef Piłsudskich, zapowiada wybory prezydenckie zapowiada zgłosi hasło przywrócenia praworządności, jednocześnie no dramat na ulicach to zamach majowy był 1 najkrwawszy niejednym najkrwawszym epizodem dziach bajk walk politycznych w drugiej Rzeczpospolitej zginęło wtedy no 379 osób. Z czego duża duża grupa blisko połowa to cywile 900 osób było radnych i dwudziestego w 2 maja, czyli też jesteśmy tuż przy granicy, prawda tej naszej dzisiejszej Dandy Piłsudski wydał taki bardzo zresztą piękny to jest tekst przy okazji pogrzebów osób, które zginęły zarówno żołnierzy jak i osób cywilnych. My mówiąc o tym, że no tutaj na tutaj fragmencik tego tego tekstu czytuje nie niechaj tak krew gorąca najcenniejsza w Polsce krew żołnierza podtopami naszymi będzie sięwem braterstwa, niech Bóg nas zamilitości. Wy nam opuści, a my stańmy do dalszej pracy, która ziemimy nasza odwatnia i od odradza, a jednocześnie 5 dni 3 dni później potem 25 maja powie w wywiadzie dla Kuriera polskiego nie przestanę twierdzi, że zrobiłem jedyne w swoim rodzaju, Fakt historyczny, że zrobił coś podobnego do zamachu stanu i potrafił go natychmiast zalegalizować i żeby uczynił coś za coś w rodzaju rewolucji. Bez żadnych rewolucyjny konsekwencji także te kilka majowych dni to rzeczywiście no trudne do no taki dla dla współczesnych było może trudne dla dla takiej bezpośredniej oceny rzeczywiście był to niezwykle dynamiczne i dramatyczne.
Tak to było właśnie jesteśmy w tym właśnie już 20 maja. Jak pani mówi, już po nowym mamy nowego premiera piłsudczyka, ale jesteśmy jeszcze przed pogrzebem ofiar, więc tutaj mamy taką sytuację z 1 strony wzmożenia u wielu osób entuzjazmu, całą tą sytuacją, ale też i żałoby. Wróćmy w takim razie do początków to piłsudczycy to stronnicy komendanta proszą go o interwencję. I proszę powiedzieć, czy ta sytuacja polityczna, która była przed 12 maja? Czy ta degręgolada polityczna sytuacja ekonomiczna była na tyle duża, że w jakikolwiek sposób uzasadniała takie ruchy? Jak przejęcie władzę siłą?
No tutaj już bardziej mnie prosi o ocenę oście. Nie jest jednoznaczna.
To proszę nam zarysować te te warunki to może podejmiemy sami oceny?
Tak właśnie, to o to chciałam prosić. Zresztą tutaj chciałam powiedzieć na marginesie zupełnie, że te oceny są tak różne i do tej pory na tyle emocjonujące, że bodaj w zeszłym tygodniu w takim dodatku historycznem, ale historia do gazety wyborczej ukazały się ukazały się znaczy. Gazeta podsumowała, czy też trudno przecież uściła zasygnalizowane rocznice zestawiane ze sobą 2 teksty historyczne, jeden z nich to był to fragment jak to Władysława Konopczyńskiego drugi zaś zdecydowanego powiedzmymy przeciwnika politycznego Piłsudskiego i ndk. Natomiast drugi tekst to tekst, który wyszedł spod pióra wielkiego apologety Piłsudskiego, czyli po Boga Malinowskiego, jakby ta ocena tutaj no płynąca spod piór 2 historyków jest jest skrajnie różna. No ale wrócimy wobec tego do tej sytuacji politycznej, o którą pani pyta, to oczywiście nie jest tylko kwestia maja 20.06. roku, ale to jest sytuacja dużo dużo wcześniejsza i tak naprawdę należałoby pewnie zacząć od krytyki konstytucji marcowej, która to krytyka rozpoczęła się jeszcze przed wejściem w życie ostatecznym konstytucji w czasie, kiedy trwały vacatio legis. Ta konstytucja bardzo demokratyczna w duchu no stanowiła pewien punkt brzmiała takie punkty, które dla różnych stron różnych ugrupowań politycznych mogą być kontrowersyjne detekowany, przede wszystkim za wprowadzenie bardzo silnego Sejmu. Ten system demokracji sejmowej był niezamierzonym efektem walki między ugrupowaniami Sejmu ustawodawczego. Z kolei tak czy inaczej w wyniku tej konstytucji mamy, mówiąc bardzo skrótowo silne Sejm i bardzo słabego prezydenta, który ma nie ma inicjatywy ustawodawczej, nie ma prawa ustawodawczego weta. Nie może wydawać dekretów wokół konstytucji wobec tego, co czuła się dyskusja i kryzys demokracji parlamentarnej wynikał też z tej powiedzmy no krytyki wokół tego, co się działo w Sejmie i niemożliwości stworzenia silnej silnego rządu. Co się wiązało z kolei z kryzysami ekonomicznymi, więc tutaj mamy cały, że tak powiem zestaw problemów i pytań, który pewnie trudno by było mówić w tak tutaj przedstawić państwu w tak krótkim czasie. No nie, niemniej ja bym widziała te źródła problemów politycznych Rzeczpospolitej, m.in. właśnie w tym w tych problemach konstytucyjnych. No oczywiście na to się nałożyły sprawy kryzysu ekonomicznego i takie jeszcze nie w tej niedorze i demokracji trudności stworzeniem silnego zaplecza dla polityki rządu.
A ta argumentacja pani dr Piłsudskiego taka no moralistyczne, bo tam właśnie mówił słowa typu kanali, ja łobuzy tego typu rzeczy to nie cytuje dosłownie, ale taki taka była jego argumentacja, że mieliśmy właśnie do czynienia z degrengoladą taką moralną. Można powiedzieć, tak by to widać to w tych zachowaniach polityków.
Ja bym powiedziała, że te słowa, o których tutaj pani mówi, to są to raczej bym, że tak powiem wiązała z okresem pozamachu majowym i z takim silnym bardzo takim Piłsudskiego na Sejm, ale przed, jeżeli chodzi o tą de dyrektor demoralną przed w okresie do 20.06. roku. Oczywiście były takie zarzuty, ale sądzę, że tutaj raczej był to problem frustracji środowisk piłsu czykockich, które oczekiwały powiedzmy większego udziału w zarządzaniu państwem, rządzeniu państwem, co się nie udało przypominam, że Piłsudski po uchwaleniu konstytucji bardzo tak mocno ograniczał swoją rolę polityczną w życiu państwa stał się tak pan sam. No sobie tak mówię, samotnikiem solejowskim, natomiast rzeczywiście sytuacji ekonomicznej i polityczne powodowała frutację społeczną we wszystkich grupach, to znaczy oczekiwanie zmian oczekiwanie uzdrowienia sytuacji politycznej ekonomicznej. No i można by powiedzieć też moralnej było ogromne i we wszystkich środowiskach, to zresztą po bardzo widoczne już w czasie zamachu, że w początkowym okresie właściwie tuż po zamachu niemal wszystkie środowiska poparły poparły Piłsudskiego. No ale ta refleksje nad sposobem przeprowadzenia tej zmiany politycznej była, no początkowo w pierwszych dniach w końcu końcówce ma jak początku czerwca. No taka powiedziałabym bardzo bardzo ograniczona, to znaczy to pytanie o to, że pogwałcona legali, że rozpętano wojnę domową, kupiono ofiarami nie brzmiało na początku bardzo wyraźnie mamy bardzo wiele świadectw, jakby pochwalających ten czyn Piłsudskiego, począwszy od Marii dąbrowskiej, która pisała o tym w swoich dziennikach, twierdząc, że rewolucja wojskowa o ideu moralny walczyła Ignacy Daszyński. Też właściwie no jakby, który potem będzie wielkim przeciękiem Piłsudskiego i obrońcą Sejmu też uważał, że bunt przeciw władzy tutaj cytuję tam się nakazem najwyższej moralności dla Polaka, więc to wspomożenie takie moralno etyczne dla Piłsudskiego czy w elitach intelektualnych w środowiskach piłsudkowskiej było oczywiste. Natomiast proszę też pamiętać, że była cała duża grupa. Aha i to może to oczekiwanie jeszcze jest bardzo wyraźne w zachowaniu prezydenta Wojciechowskiego, o to tak to w czasie tego słynnego spotkania na moście. Przypominam, że Piłsudskich na czele wojsk w towarzystwie oficerów i generałów wszedł na most i na naprzeciw wyszedł mu prezydent panowie się spotkali. I tak jak opisuje to Wojciechowski w swoich notatkach swoich wspomnieniach podszedł do Piłsudskiego i powiedział, proszę dochodzić swoich praw drogą legalną, czyli jakby no gdzieś uznał tę możliwość podjęcia próby zmiany systemu, ale Piłsudski odpowiedział na to dla mnie ta droga ta droga legalna jest zamknięta wstrząsną rękę pi Wojciechowskiego swego rękawa i przeszedł na drugą stronę. To symboliczny symboliczny moment podkreślany przez wielu historyków. No pokazuje nam, że jednak była duża grupa osób zauważała skupiona wokół legalnie wybranych ustanowionych władz, zauważyła, że jednak Piłsudski powinien dochodzić swoich praw drogą legalną. No ja przed chwilą cytowałam to, co Piłsudski powiedział o sobie o tym zamachu i też, że tak jak tutaj pani powiedziała i tak jak no wiemy, to z wszystkich relacji historycznych piłsudki mianował mianował no w każdym razie uprzedzony zresztą wcześniej o tym Bartel objął taka premiera i jednocześnie no nastąpiła ta zapowiedź wyborów prezydenckich bardzo szybko Sejmie przeprowadzono te wybory. Notabene w pierwszym w pierwszym głosowaniu 31 maja, więc ta sekwencja jest wydanie, jest bardzo szybka Piłsudskim, otrzymał w gromadzeniu Narodowym zdecydowaną większość głosów prawie 300 głosów 292 nie przyjął tej funkcji, ale wynik ten oceniono jako zalegalizowanie zamachu i potem 1 czerwca prezydentem rzeczpospolit został wybrany wobec rezygnacji Piłsudskiego ignacji mościckiej, który uzyskał też bardzo dużą bardzo dużą ilość głosów 281 bodaj w ten sposób właściwie, bo na powiedzieć, że zamach został zalegalizowany, czyli co doszło do zmiany władzy, ale drugą parlamentarną Piłsudski nie rozwiązał Sejmu. Doszło do zmiany premiera, też mogło dojść do tej zmiany premiera inną być może inną drogą, więc no pytanie o to, czy to jest sposób czy dobre na przejmowanie władzy, pozostawiam otwarty, ale też no to pytanie, które tutaj zadałam przed chwileczką, pytanie o pogwałcenie legalizmu i rozpętania wojny domowej. No wydaje się zasadne w tej sytuacji.
No też jest istotne, myślę w ocenie tego, jak zachowywał się Piłsudski, później, bo im dalej dla z tym było gorzej takie takie wrażenie, że właśnie te strącenie tej ręki przejście na na moście. To było takie przekroczenie właśnie granicy i później było łatwiej przekraczać kolejne krótko na koniec pani doktor czy panią w jakoś dziwią, a może nie to, że do tej pory ta ocena zamachu majowego bywa tak różna przecież absolutnie współcześnie.
Tak dziwnie, powiem szczerze, bo mamy za sobą doświadczenia wielu lat demokracji drugiej Rzeczpospolitej, no i właśnie pytanie jak ją oceniać. Jak też myślę, że tutaj warto powiedzieć jeszcze czy zdania o stosunku do Sejmu, to znaczy Piłsudski, o czym tutaj ja wspominam i też pani redaktor mówiła rzeczywiście Piłsudski tuż po zamachu głosił takie przemówienie do posłów sejmowych, używając właśnie tych słów takich obelżywych i potem systematycznie przez cały okres 26 35 no prawie do uchwalenia konstytucji nie kwietniowej. Ten cel takował niszczył to bardzo świeżą młodą demokrację. I myślę, że ten stosunek do parlamentaryzmu, który jednak jest to jest jedno z konderabiliów naszego stulecia i 20 i dwudziestego i 20.01. stulecia. No jest tutaj bym uzasadnia to pytanie o sens o możliwość działania. No jednak Polska straciła wiek dziewiętnasty w tym sensie, że nie wykształciły się te mechanizmy parlamentarne, jesteśmy polityczne w taki sposób, jak jakoś to w Europie zachodniej i ten system parlamentarny był niewątpliwie odtworzony, jakby powiedział historyk niedwita na świeżym korzeniu. Czy można go uniszczyć. No i to jest w taki sposób, czy można Sejm wykorzystywać do własnych celów. Wydaje się, że to pytanie no jest pytaniem rozryczyć nie no, więc tutaj ja tylko podkreślę, że ta ocena jest myślę bardzo ważnym elementem naszej współczesnej dyskusji o parlamentaryzmie.
Bardzo, pani dziękuję pani dr Anna rozner z Uniwersytetu Warszawskiego, komu z państwa mało. To zachęcam do zajrzenia na serwis YouTube. Tam jest relacja z wystąpienia pani dr Anny rozner na kawiarnie naukowej festiwalu nauki radiotokafem jest patronem medialnym tych wydarzeń. Znajdą państwo ten film pod hasłem próba sił między anarchą, a dyktaturą zamach majowy 1926 roku kolejna edycja comiesięcznej kawiarni będzie 19 czerwca. Rzecz będzie dotyczyła biologii? Skoro tak czerwcowo to tak właśnie będzie szczegóły na stronach festiwalu nauki, siódma 38. Zwiń «

Zamach majowy. Czy Piłsudski miał rację?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PORANEK RADIA TOK FM - WEEKEND - KAROLINA GŁOWACKA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 07:00

Najnowsze Podcasty

Vademecum wyborcy wg. Episkopatu. "Kościół wkroczył na teren, na który nie powinien"

PiS zdecydowało, że idzie z Ukrainą na ostro - Poranny przegląd prasy Dominiki Wielowieyskiej

Mamy szóstkę na stacjach paliw! Tylko czy to aby na pewno dobra informacja?

Ukraina - jakie postępy na froncie?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL