Ziemie Pozyskane, Odzyskane czy Wyzyskane?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Inter luda zaprasza Cezary łasiczka dobry wieczór Cezary łasiczka to jest program Inter luda witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze spotkanie, a dzisiaj mam prof. Maksymilian Stanulewicz historyk prawa i specjalista prawa wyznaniowego zakład badań nad ustrojem państwa Uniwersytet imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu pan prof. Maksymilian Stanulewicz jest redaktorem naczelnym czasopisma prawno historycznego dobry wieczór panie profesorze dobry wieczór dobry wieczór Rozwiń » panu dyrektorowi dobry wieczór wszystkim radził słuchaczom dobrze ale, ale nie o inny czasopiśmie prawdę historyczną dzisiaj rozmawiać będziemy, chociaż może też i myśli o prawie ją i historii nie pomyślałem sobie panie profesorze, żeby to poznać panu albo może już część pana przyszłości, która też myślę, że na zasadzie takie pars pro toto ne, czyli o Wałbrzychu pan lubi Wałbrzych kocham Wałbrzych nienawidzi pan Wałbrzycha to znaczy tak Wałbrzych obdarza ambiwalentne uczucia tak w życiu, dlatego że trudno powiedzieć kocham Wałbrzych na pewno jest to bardzo mocno związany z tym jest jako miejsce urodzenia i właściwie w z dorastania jednak ciągle utrzymuje więź traci też rodzinnych z miastem ona oczywiście z coraz słabsza Rassmusen, ale zawsze czuje się w Wałbrzychu innym zawsze dobrze reaguje na sukces tego miasta my trochę gorzej no jak to zwykle na jego jakieś niepowodzenia, których kiedyś było jeszcze raz temu 20 znacznie więcej niż tych sukcesów dzisiaj jednak jest to miasto dosyć interesujące i zbierający znakomite recenzje ze względu tu przecież tu tylko cieszy, choć mówię bardziej to sentyment, ale też sentyment wykraczający poza, jakby coś co nazwalibyśmy tylko wyłącznie moim dotychczasowym życiem związane z Wałbrzycha, bo to jest też taki teren trochę odkrywane na nowo tak powiedział no właśnie to Wałbrzych jest częścią w te tych terytoriów Polski, które znane były pod różnymi nazwami 1 przez wiele wiele lat nazwa to były ziemie odzyskane tak tak, żeby coś odzyskać to należało to najpierw posiadać czy tak najpierw zdobyć albo inaczej wejść w posiadanie musi posiadać później utracić, a potem odzyskać tak to jest zresztą bardzo interesujące i perspektywa, którą pan redaktor doświetlić, dlatego że ta nazwa ziemie odzyskane wbrew temu co być może właśnie nawet słuchaczy by sądzili to nie jest nazwa ostatniego powiedzmy półwiecze od okresu powojennego, dlatego że musimy troszeczkę w przyszłości co sądzi co ciekawe w przyszłość mojego obecnego miejsca zamieszkania mojej uczelni w przyszłość Uniwersytetu przeszły z Poznania, dlaczego dlatego, że pojęcie w ogóle ziem odzyskanych to jest pojęcie, które powstało dokładnie na wydziale prawa przedwojennym poznańskim seminarium historyczne prawnym wokół w tym środowisku skupionym wokół profesorów Rutkowskiego im Woyciechowskiego przede wszystkim muszą Zygmunt Wojciechowski wybitny historyk prawa i historyk w ogóle tak zaliczają do grona czas klasyków historiografii patron Instytutu Zachodniego w Poznaniu nawiązali do takiej koncepcji, którą opracował zapomniany się Teodor Tyc, który do tych z młodym doc. Uniwersytetu poznańskiego jego pech polegał na tym był to zresztą mało, który też adiutant Korfantego w czasie poczuć jego powstania Śląskiego czy zasłużony właśnie dla kształtowania tej granicy zachodniej drugiej Rzeczpospolitej Otóż tyczy miał pecha, ponieważ z 1 strony będą zaangażowane bardzo mocno to sprawy zachodnie i tworząc właśnie tę koncepcję tzw. ziem macierzystych, które należy odzyskać, a z drugiej strony tą działalność naukową polityczną ma po prostu po prostu zabieg operacyjny trzydziestym roku, opóźniając zresztą katedrę jego koncepcji przed właśnie Wojciechowski Rutkowski taką opcję 8 odzyskanych ziem macierzystych, które powinny wrócić do państwa polskiego ona jeszcze przed wojną opierała się na takiej koncepcji, którą stworzył sam Wojciechowski mianowicie, przesuwając kolebkę Słowian i z tych terenów nad Dnieprem widomym na tereny między Wisłą Odrą w związku z tym przesunął praktycznym Suwalszczyznę i kierując się tym, że tam również za Odrą były plemiona słowiańskie do dzisiaj zresztą mamy użycia prawdę w Saksonii na życie na użytek części sieci Saksonii i w związku z tym siłą rzeczy układało się to pewien całościowy koncept problem Otóż nawiązanie do również do Polski Piastowskiej to muszą też ciekawe, że sam Wojciechowski wywodził się ze stryja czy dziś byśmy powiedzieli tej Polski wschodniej kresów późniejszym tak nazywanych tutaj jakby naszą całkowitą ideologią Piastowską i po wojnie z racji tego, żeby dobrze postrzegany przez władzy komunistycznej potrafił wykorzystać, chociaż nigdy, bo koniunktura listą trzeba też powiedzieć, że stawia pewne rzeczy bardzo twardo on wreszcie mógł zrealizować koncepcję, bo rzeczywiście państwo po Polska ludowa stanęła faktycznie nad Odrą inne są używką zresztą, kiedy umierał na cukrzycę i 2 w październiku pięćdziesiątego piątego roku obyło się go potem także po śmierci przemawiali luminarzy polskiej nauki bez nich w Polsce dziś Kaczmarczyk następcę jego katedrze żegnał głosowali PiS śpi spokojny, bo Polska straż czuwa nad Odrą i Nysą Łużycką zostaje się panie profesorze z punktu widzenia prawa w jaki sposób konstruuje się takie ponad systemowe, bo patrząc na Polskę Piastowską czy dowolne inne twory to jednak mamy różnego rodzaju różne reżimy polityczne byśmy powiedzieli politologicznych czy w jaki sposób rozumiem, że kiedy jesteśmy już pewnie w dziewiętnastym wieku później mam pewną ciągłość pomiędzy pewnymi państwami, a chociażby one były inaczej politycznie jest konstruowane Niewiem jakaś ciągłość kontynuacja Rosji jako spadkobiercy związku Radzieckiego kontynuacja trzeciej RP czy czerpie kontrować spadkobierczyni drugi po tak tego ani w jaki sposób można zbudować pomost pomiędzy państwem Piastowskim czy też księstwami Piastowskim między jakimiś innymi konstrukcjami na właśnie a, a nowym tworem to znaczy tutaj jest pewno pewno pewno kilka uwag może za nim był przejdę do cyklu to jest spełnienie następujących mianowicie w przypadku Polski ciągłość jest zakłócona tak czy już przed wojną istniała dyskusja nad na tle artykuł konstytucji marcowej 3 Polska po odrodzona po tysiące ósmy roku to jest państwo nawiązujące do pierwszej Rzeczypospolitej czy też jest to państwo nowe też konsul bój istotne z tego względu, że przepisy ówczesnym wprowadzony przez władze w polskie nowo nowo odrodzonego państwa odrzucały tzw. dziedzictwo zaborczy w związku z tym tworzoną właśnie tego typu pomosty często takie, jakbyśmy budzi daleko idące i nie zawsze, znajdując swoje oparcie w faktach inną sprawą jest to, że tu pan redaktor używa tego pojęcia druga po trzecie my tak sobie mówimy to są konstrukcja ta publicystyczne prawdę autorski Sielewski Kisiel też użył tego nie promujemy właściwe Samek Rzeczypospolita obojga narodów w końcu się nic takiego państwa po prostu nie było użyło tego na potrzeby swojej solistki w związku z tym tutaj mamy problemy nawet sam nazewnictwie tak, bo jak nazwać to państwo na pewno Rzeczpospolitą przed przed rozbiorami ale, toteż nie jest do końca i to się odbija się w tłumaczeniu angielskim, bo Republika Poland nie daje w ogóle treści Rzeczpospolitej prok Komorowska, ale nie republik, więc to są też wtedy już pole tutaj o to czy tylko o to kształt tego państwa przed wojną przed wojną światową, kiedy Wojciechowski właśnie z tymi z Kaczmarczykiem młody jeszcze Kostrzewski przede wszystkim tutaj też unika kolegów poznańskiej biskupi prawda w konstruowali dotąd koncepcji tych ziem macierzystych w przyjmowaniu takie założenie, że te ziemie często dochodzą do pewnego momentu tzw geograficznego Wojciechowski stworzył koncepcję to są momenty geograficzny, ale wskazywał punkt tym, które są tradycyjnie punktami ekspansji Słowiańskiej, gdzie następuję ex pan się w niemiecka krótką tłumaczono w ten sposób, że z tych terenów macierzystych Niemcy w drodze na rękach z tym przesuwali Słowian w kierunku wschodnim program jednocześnie ten konstrukt Bugu w ten sposób już u pomyślany, że Słowenia, która stanowi ludność uczymy się żoną to siłą rzeczy, jakby wyzwolenie tych ludów słowiańskich, a pamiętajmy, że przed wojną również oświatą taki była modna taka koncepcja wyzwalania ludów prawda wnoszą bałkańskich tak tworzono państwo jugosłowiańskie np. tak to wspólne państwo Słowian południowych, a ta koncepcja jest wyzwalania ludów słowiańskich była bardzo bardzo żywa, a po wojnie z kolei tutaj, o czym trzeba pamiętać na to nałożyło się coś byśmy nazwali po prostu determinizm marksistowskim mianowicie to się zmieniło ucisku narodowościowego ucisk klasowy prawda, czyli Słowianie byli upośledzenie tylko narodowością to okej, ale byli przede wszystkim prześladowani jako biedni chłopi górale itd. górnicy to zresztą widać niż mówić w takim pojmowaniu Śląska to zawsze pokazuje z tej perspektywy przez rzeczywistość dzisiaj w naszej świadomości Śląsk mówi to są Katowice województwo śląskie wiemy począł wśród Bytom Chorzów Gliwice itd. no daj Boże, żeby ktoś pociął Susz nowy Dąbrowa Górnicza Tychy Zagłębie prawda tymczasem rzeczywistość Śląskiego prowincja również prawnicza zarówno w dawnej Polsce jeszcze Piastowski, gdybyśmy sięgnęli przynajmniej tak jak możemy odczytywać z opracowań źródeł, które do tej pracy dotyczą, ale potem również tej praktyce pruskiej czy Tusk wcześniej były cesarskiej tu była prowincja sięgająca od WHO jest twardy czy praktycznie od dłużyć aż po tych projektów i to przyczyny to to był gigantyczny obszar w tym centralnym punktem były Katowice, który był wtedy wioską 19 wieku wybijającą się NATO niezależne gospodarczo roku ośrodek górniczy wokół niego ogólnie tylko Wrocław wszystkie urzędy były we Wrocławiu potem to w już w drodze sztucznego podziału ku pierwszy poprawić te książki przede wszystkim powstanie w robiono tu wręcz polską prawdę, kto były 2 córki były 2 stolice opel Breslau Wrocław Opole, ale ten podział Śląsk górny dolny jakieś geograficzny to się podziałem administracyjnym i dzisiaj zapomniany, kiedy słyszymy, że ktoś zdolny Ślązakiem, chociaż sami z powodu powodzi statutów tu niestety nie przy nie przyjmuje tego entuzjastycznie, bo jestem Ślązakiem, a zdolnościom takim geograficznie i w związku z tym pozytywy to ciekawy wątek, bo niedawno ukazała taka książka Rokity zatytułowana Kajś tam właśnie kwestie związane z tym historycznym Śląskiej myśli i w i też zmieniającą się, gdyby narracją dotyczącą Śląska co jest co jest, a co nie jest, kiedy i, gdyby nowe władze uznawały co chcą być co nie ma, zwłaszcza że w Śląsku mamy kilka, bo oprócz ogólnej głównego mamy jeszcze Cieszyński opolski nowość tutaj, zwłaszcza że one wszystkie pozostałe każdej osobnej odbicie, jakby w ogóle osoby kręgu kulturowym czy pani to jednak pewnej zasadniczej różnicy między tym tzw. Dolnym Śląsku powstanie tej dystynkcji Górnym Śląskiem, a mianowicie tym, że Dolny Śląsk z Wrocławia ma też Legnicą olbrzymy to jednak pozostałość dawnych księstw, które przejmowane przez Czechy apotem przez przez cały 1 przez ruszy jednak utrzymywały charakter feudalny tych ziem dużym stopniu to były w Rzymie jednak zam. w dużym stopniu podarowane przez wielkie rody on jest niekoniecznie były niemiecki często powoływano swoje Łużyckiej korzenie już posiadały np. herby byśmy powiedzieli takie dosyć Polski jak np. herbu Wieniawa tak sza gotowi czy ojcowie tak w związku z tym no gdzież tam elementy słowie z kości niekoniecznie polskości funkcjonował zresztą to też jest interesujące, że kiedy do tak dosyć ciekawa sprawa mianowicie, kiedy pojawia się kwestia ewentualnego tronu polskiego obsadzenia tronu polskiego 30 szesnastym roku, kiedy zda rada Regencyjna na podstawie aktu 5listopada tu wcześniej właściciele Śląska przyjechał przez ciążę przyczyny czyli, choć Belgowie, a konkretnie właśnie Jan Henryk piętnasty bardzo byli zainteresowani wspomina David żona słynna Jan Jana Henryka zainteresowani obsadą tego planu, powołując się na swoje śląskie i wręcz słowiańskie korzenie, a nawet mówią gdzieś tam polskości tak coś co akurat Janowi Henrykowi piętnaste mu ułatwiało to, że miał opinię wolną chwilę, bo był jedynym z tych wielkich panów niemiecki, który na formę tak niemieckiego potem ustawę wywłaszczeniową póz kontraktu z bardzo interesujący wątek zresztą jak na marginesie w każdym razie z kolei Śląsk górny jednak to jest Śląsk przemysłowy z dużym stopniu to jest Śląsk z organizowanym to jest Śląski i nie niebędący częścią wielkiej własności danych oczywiście własności przemysłowej co prawda oczywiście Zagłębie wałbrzyskie nowohucki tak się często raz mówią wszystko w łódzkim też uprzemysłowiony, ale ten uprząż uprzemysłowienia tych czynów następowało znacznie później mało, kto bowiem pamięta o tym, że jednak do połowy między dziewiętnastego wieku tereny wałbrzyskiego również powiatu świdnickiego noworodkiem wszystkim Dzierżyńskiego to był teren tkackie tam tkano tam wyrabiano różnego rodzaju tkaniny materiały co spowodowało zresztą wielokrotnie bunt tzw. Tkaczy śląskich czym słynne swoje utwory poświęcą NORAD nagrody Nobla również ślą zagra Hofman który, który do swojej śmierci w czterdziestym piątym roku pomieszkiwał na terenach dzisiejszego powiatu jeleniogórskiego tam kamień łódzkiego lubuskiego tam zresztą zmarł już podczas kiedy tereny były w zajęte przez wojska radzieckie, więc tutaj sytuacja sytuację mamy tym samym jak w podejściu do tego czym jest też są też pamiętajmy jednak 1 rzeczy mianowicie nikt przed wojną w tej koncepcji ziem macierzystych, kiedy przed Kirył Sosnowski rysował ten wielki albo dotyczący ziemi, która rodzi prawda kości prochy Słowian i nikt o nim mówił o tym, że granica Polska ma przebiegać na Odrze Szczecin w ogóle wydawał się zupełnym absurdem to zawsze było niemieckie miasto obronę, gdybyście państwo mieli możliwość prześledzenia tych dyskusji to zauważylibyście, że w granicy, którą proponowano, jeżeli oczywiście doszło do konfliktu doszło niestety do konfliktu polsko niemieckiego i oczywiście w założeniu oby zwycięski tu granica słaby lekko na zachód Kołobrzegu nie, obejmując tych terenów Pomorza Zachodniego nawet bodajże Gorzowa dzisiejszego tutaj, bo takie zakole oczywiście Śląsk tzw. dolny w większości tak, ale już bez Wałbrzycha i bez Kłodzka, bo nikt nie mówił o tym, że hrabstwo kłodzkie być Polskę i na pewno Opole i Opolszczyzna na czym to zamykało nie te przesunięcia, który nastąpił w czterdziestym piątym roku było zarówno nieoczekiwany jakiś proponowane i tym sposobem stoczyliśmy Frankensteina stracilibyśmy Frankensteina, bo jednak też Ząbkowice Śląskie kamienicą klacze zostały także ze względnie czy straciłyśmy w tym sensie rzeczywiście miasto dzisiejsze Ząbkowice Śląskie przed wojną nazywał się franka zimnym istnieje zresztą taka legenda, że albo pytanie czy to jest nazwa przypadkowa, jeżeli chodzi o tytuł słynnej powieści myśleli niektórzy stoją na stanowisku, że w czasie, kiedy się wypoczywała gdzieś tam w Alpach być może wskażą dziś w Europie w miasteczku Frankenstein wtedy się tak nazywało doszło do jakiegoś procesu grabarzy którzy, aby zwiększyć obroty swojego przedsięwzięcia Trulli mieszkańców w Frankie Stein no i jakich był proces oczywiście legenda, która natychmiast zaczęła zaczęła powstawać i zwolennicy tej teorii wierzą, że lokalna prasa nie tylko lokal nawet europejska prasa, która tę pisała mogła być czytana przez autorkę powieści, a więc skoro mogła to być może zainspirowała ją do tego właśnie, żeby trochę oprzeć pytanie też całkowicie Kamieniec Ząbkowicki, bo tam ten zamek zresztą prawda, który w, a w Ząbkowicach jest krzywa wieża WZ krzywa wieża z zeszłym bardzo walk pochyla się bardzo się, że tak jest pochyla się coraz bardziej no ale to rzeczywiście ta legenda, że coś jest narzeczy, dlatego że dość wspomnieć, że jednym z najsłynniejszych procesów Republiki Weimarskiej był proces słynnego wampira z Ziębic czy nie nieopodal prawda który, który miał zwyczaj się ratować ofiary sprzedawać wędliny znakomitej jakości podobno ma Masalski, a więc tutaj, jeżeli jakaś takiej organizacji prostować opowiedzieli jest w tym wszystkim bez wątpienia jednak jest to teren pełen tajemnic to tu niewątpliwe jest czego to wynika, zwłaszcza ten obszar właśnie tzw. Dolnego Śląska Kotliny Kłodzkiej, dlatego że jak wspomniałem, ponieważ jednak była to ziemię gospodarowania przez wielką własność feudalna, więc wielkie rody w regionalne tworzyły tam gigantyczne często rezydencji w zamki pałace zespoły zespoły płacowe co zresztą ciekawe przy okazji również rzeczy i nowoczesnej formie byśmy powiedzieli, ale zupełnie zacofany, że chodzi o wyposażenie dość powiedzieć, że tutaj znów pamiętnikach wspomina, że kiedy sprawdził się po raz pierwszy do książek okazało się gigantycznym zamku jest tylko 1 łazienka i tam dalej niespójna szczegółem w związku z tym rozpoczęła wielką reformę sanitarne samego zamku wzbudzał niechęć zarówno samych mieszkańców tej służby jak również okolicznych sąsiadów no takim Inkaso byli lekko przerażeni i jest to to był bardzo ciekawe chodzi o formę tak często rozrośniętą bardzo bogatą co jeszcze ciekawej konstrukcji jak np. MO jest miejscowość można, w której mamy zamek przy czym jest to twór sztuczny, bo to był zamek w nowe nie on nie był, bo różnica główna między zamkiem, a innymi budowlami zakaże zamek jest budowlą obronną tak ten zamek nie miał być obronny miał po prostu być takim nadawać z list stylizacji widać jak neogotycką pomyślę sobie taką szansę jeszcze o tym zamku, dlatego że 1 chyba z jego pierwszych właścicieli był tym, który zdaje się na był wioskę Katowic z możliwymi, choć zrobili to byli bardzo rywalowi tzw. przez pana, gdy profesora także, że to wszystko zamyka Dolny Śląsk Katowice Bano baronowie Węglowi tak służę można też Opolszczyzna prawda tutaj to jest to już jednak ten punkt potem te granice tych 2 Śląsku tak tutaj, jeżeli byśmy znaleźli taki bardzo podobne z Pałacu np. w Żelaźnie Kotlinie Kłodzkiej, który niedawno był na sprzedaż nuda i 5 000 000, jeżeli dobrze pamiętam to powiedzmy sobie, że suma i porównując cenami nieruchomości w Polsce niewygórowana zamek, która leczy za pałac jednak tu jesteś jeszcze 1 ciekawa rzecz i to chyba najważniejsze z tego wszystkiego w myślę sobie o tym co uczyniono po czterdziestym piątym roku właściwie z tym dziedzictwem pamiętajmy, że często Dolnośląska wzywany jest taką polską doliną Loary ze względu właśnie na ponad 400 rezydencji częściowo zrujnowany uczyniono no najpierw armia radziecka wodę armia Polska później ludność, która została przywieziona tutaj na tę często właśnie ze Wschodu to znaczy powiedzmy sobie w ten sposób rzeczywiście ten ruch ekspansja Chin, bo to niebyła repatriacja takie przypadki trzeba po prostu wysiedlono z własnych domostw tak czystą i w przypadku mojej rodziny chyba ucieczka przed opresją NKWD, gdzie rzeczywiście znajdowano na tych ziemiach północnych zachodnich, bo tego, czego należałoby dzisiaj używać pojęcia pewno nie schronienie, zwłaszcza że tereny były słabo jeszcze filtrowane i długo długo po wojnie słabo filtrowane przez służby zarówno sowieckie i polskiej polskie służby bezpieczeństwa komunistyczne co więcej rzeczywiście różnica cywilizacyjna była porażająca to zresztą jest często także nie wynika nawet złej woli, którzy przybyli, ale wynika z bez wątpienia był wynikiem 2 taki to podejście do dwukierunkowego z 1 strony mają ludzie działali troszkę na zasadzie zemsty za okupacji czy też niemiecki, więc warto przetrwania tu należy zniszczyć, a z drugiej strony też trzeba pamiętać o tym, że celowo polityka rządu stanie Stalina rządu sowieckiego i potem kolejnych rządów radzieckich była Kill skierowana na to by nie gwarantować poczucie bezpieczeństwa poczucia bycia u siebie tak to znaczy tam ciągle podsycany właśnie tę propagandę o powrocie warzyw 100 po powrocie Niemców o tym, że Niemcy będą wracać będą odbierać swoje co powodowało, że to ludność tam, które przesiedlono, która tam się też osiedliła, bo toczy się przez ludność centralnej Polski Warszawy prawda, a z tych obszarów, gdzie istniał udzieli np. tak już przed wojną w Polsce kieleckie Mazowsze przez łódzkie przenosiła się na te tereny w poszukiwaniu lepszego życia no ale nie dawano im żadnego poczucia pewności żadnego poczucia tego, że są u siebie to poczucie tymczasowości spraw można do tego, że znam sytuacji, gdzie seniorki rodu części były babcie już, bo dziadkowie często zginęli po zmarłym do końca życia miał spakowane walizki swoich sypialnia czy pokojach, bo w każdym momencie gotowe do wyjazdu, bo nie wiadomo co się stanie mam, ale to jest ciekawe, ponieważ te ziemie odzyskane powoli stanowiły również taki obraz ukształtowany obraz ziemi obiecanej takiego eldorado równa to znaczy tego, że te ziemie lego miodem dokładnie co zresztą tutaj biblijne konotacje są nieprzypadkowe, bo trzeba pamiętać o tym że, zwłaszcza Dolny Śląsk w okresie między rokiem 1945, a 1900 mniej więcej 50 tym pięćdziesiątym drugi był nazywany wręcz kolebką Żydów, dlatego że z racji i zagłady straty z utraty swoich rodzin swoich również domów mieszkań, bo powiedzmy sobie uczciwie i znacząca część to powiem wprost, że ten to prawda często brutalnej uświadomiono znacząca część, zwłaszcza Polaków mieszkających na terenie generalnego Gubernatorstwa uwłaszczyły się na majątku swoich żydowskich sąsiadów często potem dochodziło jak wiemy do dramatycznych sytuacji, gdy ten żydowski sąsiad wracał pan w związku z tym szukali swego szczęścia tam na tych ziemiach odzyskanych wracali z różnych części świata ktoś mówił Tusk z obozów w Czechach na Węgrzech w Niemczech, bo też ocaleli tu na Dolnym Śląsku w Wałbrzychu Głuszycy Dzierżoniowie w Ziębicach znajdowaliśmy nową ojczyznę to było przypadkowe, dlaczego było podsycane przez komunistów polskich, ponieważ nawet w ramach polskiej partii Robotniczej, a potem polskiej zjednoczonej partii Robotniczej w po czterdziestym ósmy roku istniała osobna frakcja żydowska wprost w fakcie papieroska ludzi PZPR Rożka, która miała być przeciwwagą dlatego dla ruchu syjonistycznego chodziło też by utrzymać to zmniejszyć do szkół na terenach Polski no z dużą względów Ronald politycznych, ale też intelektualne gospodarczych itd. tak dalej tak, żeby wszystko to trafi apelacja nie wymknęła się do 2 proszę nie wymknęła się do Izraela po czterdziestym ósmy roku, zwłaszcza wobec zmiany polityki związku sowieckiego z Izraela w pięćdziesiątym 50 tym roku, kiedy pojawiła się koncepcja dziś mówiono w od tzw. siedemnastej Republice prawda dzisiaj pojawiła się ta koncepcja być może wręcz wcielenia ku zgrozie większość jednak Polaków do związku sowieckiego tu na tych terenach zaczęto mówić być może autonomicznym obwodzie żydowskim, który by powstał to się nie ziściło się zmienia faktu, że na tych terenach życie żydowskie kulturalny gospodarczy społeczny i sportowe pół niezwykle rozwinięty dopóki 50 roku ustawodawca komunistycznym nie ograniczył poprzez taką wielką reformę prawa administracyjnego w tym prawo o stowarzyszeniach fundacjach nie ograniczać aktywności społeczeństwa w zakresie organizacji to, nad którą zresztą organizacja żydowska przykra wykracza poza aktywność polską na tych terenach dość powiedzieć, że nawet samym Wałbrzychu funkcjonowały takie zespoły przed makabra w Lubrzy tak, które czy Hapoel tak, które były, które rozgrywały mecze piłkarskie koszykarskie, a nie na tych terenach również to życie kulturalne i społeczne Żydów bardzo nam się rozwiał jednak do 50 tego roku potem już następuje powolny odpływ tych społeczności żydowskiej czy to na zachód do Izraela i tutaj no to też było wynikiem wewnętrznych władz walk frakcyjnych partii komunistycznej, które były w tym jednak żywioł antysemicki antyżydowskich zdominował to jest paradoks, że to paradoks mówi teraz, ale niestety tak było i nacieszą takim przykładem tego jak konflikt przebiegał jest konflikt między Jakubem Aaron Berman nami prawdę Jakub Berman kiedyś prominentna postać aparatu bezpieczeństwa władz komunistycznych po przewodniczą obiecująco system w katedrze historii państwa praw Polski uproszczona Rafa na inwestycje warszawskim, a ulicą Aaron Berman człowiek, czyli lista nie komunista inicjator powstania pomnika w getcie pomnika pucharów to przepraszam w Warszawie i ten który, jakby wbrew bratu uciekł do Izraela wczoraj dziesiątym roku zresztą też, o czym pamiętać, bo tutaj też przy okazji mieliśmy kolejną rocznicę układu RFN Polska dotyczącego właśnie uznanie granicy zachodniej to też oczywiście za moment słynny gest Willego Brandta pęknięcia przed pomnikiem bohaterów getta Otóż, w które po prostu polegał na tym, że innego pomnika bohaterskich powstańców nie było wtedy stolic istniał pomnik Mikę, ale on był zafałszowany prawda również z napisem tu zapomnieć bohaterów getta był pomnikiem wynikający z potrzeby serca z hołdu dla tych bohaterów prawda ten dopiero do niego nawiążę tu były bardzo długi czas, kiedy w Warszawie pomnika powstańczego nie można było się doczekać, kiedy powstał pomnik małego powstańca w latach osiemdziesiątych rozbudził dyskusję no bo jednak ofiara dzieci nie jest chyba tym czy byśmy żądali prawdę panie profesorze czy pan dorastając w Wałbrzychu pamięta jak właśnie narracja dotycząca tożsamości, bo tutaj, gdy pamięć tożsamość jest ważna, bo tak jak pan słusznie zauważył różne czynniki zewnętrzne pod cały próby zakorzenienia się tak brzmi mamy ludność, która mieszka, które nie jest ludnością polską mamy teraz zmiany historyczną i nagle pojawia się ludność na obcym dla siebie terenie no i pewnie zastanawia się to znaczy taka jak długo zostanie przecież szczyt w pogłoski o kolejnych konfliktach zbrojnych kolejnych wojnach światowych towarzyszyły nam jeszcze przez pewnie z nami kilka, jeżeli kilkanaście lat, więc bycie przywiezionym na nowe terytoria i to poczucie, że nie jestem u siebie, a nawet jak ma być u siebie to to coś by zatem przemawiało to pocznie ze sobą osłabiany tak tak jedno bo, bo zaraz wojna, bo zaraz towarzyszy ci powrócą, bo zaraz zaraz po poprzedni właściciele by powrócą strona tego nie sprzyja wrastanie nie sprzyja budowaniu tożsamości to raczej tworzy taką, a może inaczej, że może tworzy taką tożsamość specyficzną przejściową taką tożsamość, która z 1 strony jest ukształtowana wzięcie z drugiej strony wrasta w nowe miejsce jeszcze kolejnej strony musi pamiętać o tym, że być może jest tymczasowa, więc musi być gotowa się nie wiem zastanawia się czy kiedy pan dorastał to to to to też było, gdyby w pana nie wiem wyobraźni pana głowie część integralna część Polski właśnie ziemie odzyskane czy to jednak była jakaś taka inna Polska to znaczy powiem to są to się 3 rzeczy tutaj jakby od razu mi przychodzą do głowy pierwsza rzecz nawiąże do dzięki któregoś z ostatnich programów pana redaktora poświęconego przez reżim zaczyna mu za swoim anegdotycznie z dotyczy to mojego mojego liceum pierwszego liceum wszystkiego Otóż dziesiątym roku, kiedy w nastąpiły przemiany należało zmienić patrona moja szkoła szczyciła się tym, choć Włoszką bynajmniej tutaj kustosz zaangażowaną w zimowy, ale szczyciła się tym, że opuszcza już należała do klubu szkół do wniosku, że takiego ekskluzywnego PRL-u stołecznych szkół Walter owców znaczek poświęcony generałowi wszystkiemu tak to patron no to trzeba tego patrona dziesiąty roku zmieni nam do głowy wtedy nie przyszło miał być każdej z nich w ogóle tak jak dzisiaj moim młodszym kolegom po szkole podstawowej nr 5 w Wałbrzychu prawda czy dokonali tego wyboru kontrowersji i kuku zastrzeżeniom, zwłaszcza konserwatywnej prawicy dokument wtedy było, że propozycje Władysław czwartego prawdę, choć kończą się, że patronami Paderewski, więc jak pan widzi nawet 1 jest to, że ja nim w tych kategoriach jeszcze wtedy nie myślałem, choć jest pewna różnica, której druga rzecz tu się rozwijał pokolenie tak się złożyło po prostu, że ja jestem tym trzecim czy drugim pokoleniem urodzonym tak, ale trzeci, który tam się pojawił Polski i moi dziadkowie podejrzewam, że mówi w rozumieniu wielu moich rówieśników z tych terenów wykazywali całkowitą obojętność to znaczy inaczej wrogość połączoną z tym poczuciem niepewności i obojętnością wobec tego co zostali tak w żaden sposób historia tego obszaru czy ten obszar nie interesował w ogóle tak to są kolejne to jest jakiś o jakaś ziemia dziś mieszkania jest tu mieszkamy to jest Polska to nowa granica Polski tak jest tak tu po prostu jest siła faktów pokolenie urodzone po wojnie tak moi rodzice na tych terenach krzyczy, które urodziły się w trakcie wojny już dorastało na tych terenach przejawiało raczej fascynacji tyle przeszłością ziem rzeczywistą co raczej śladami pozostały nie za bardzo też potrafili tutaj jest to sytuacja, która łączy pokolenie naszych Puszcza służby w im też wielu moich rówieśników jest tam tylu naszych rodziców z nami to znaczy nie byli nie mieliśmy pod nie byliśmy, jakby podstawy takiej materialnej intelektualnej literackiej usług tej przyszłości niemieckiej oficjalnie nie było po prostu ona funkcjonowała, a nie było również to jest też istotna różnica w Wałbrzychu i dróg i w ogóle na Dolnym Śląsku w przeciwieństwie do Śląska górnego, gdzie jedno opolskiego, gdzie mniejszość niemiecka została jest dziś dzień prawda w mniejszości niemieckiej praktycznie na tych terenach nie było nie było również takiego przetrwali Nika tutaj na marginesie jakby, gdy powodowałby łączność z dawnymi czasami słowiańską polskimi jak na górnym czy polskim Śląsku mianowicie tu chłopstwo Słowiańskiej górale Sudety mam do tych Góra nie mamy górali Karkonoszy prawa oni wymarli dziewiętnastym wieku posługiwali się dialektem księżna Czartoryska wspólnota dziewiętnastego wieku z bólu biedny skazała, posługując się jakimś dialektem polskim tak, że tak wydawało wizji było nawet tego łącznika co oczywiście liczę na to, żeby podkreślany bardzo mocno to ciągle były polskie ziemie coś było tuż nadużyć, więc wykreślono w trakcie eliminowane polskość ziem przeciw niemieckości ziem ogłosił właśnie budowano polską kiedyś jechało np. Szczawna-Zdroju to można było zobaczyć tablicę nie sławnych ludzi, którzy przebywali w tym króciutko sławnych Polaków wyłącznie, którzy przebywali w tym uzdrowiska jak Cieplice, jaki w Lądku Zdroju itd. tak dalej w budowie prawdę roli i wino Zdroju chyba Fredry drugi to tam naprawdę byłoby cała masa tych znanych ludzi, którzy którzy, którzy którzy, którzy funkcjonowali ludzie korzystali z dóbr ma plan tych wód prawna w związku z tym powiem tak wystarczyło wziąć do ręki historii Śląska wydawane wtedy one dotyczyły wyłącznie Górnego Śląska wyłącznie wyłącznie śliwy księży zaangażowanych jak lampy np. w polskość tych ziem przetrwanie polskości w Bytomiu w w Katowicach Gliwicach myśli byłym, mimo że rząd w Opolu prawda w Myślenicach i tak daje polskim dziś na pograniczu krakowskiego Śląskiego, ale nieznana na nie na Dolnym Śląsku tak się to nie funkcjonowało, owszem, istniały opracowania historii tych ziem dolnośląskich, ale one też były bardzo ubogie fakty powiedzmy sobie do roku czterdziestego piątego, a przed takimi rząd tu też właśnie to też charakterystyczne może od razu też sięgniemy przez pół historię Polski tego okresu tak, jeżeli były wydawane te wielkie monumentalne monografie historyczne historia Polski wielotomowe 12 trzecia prawda pantofel to Polski tak dalej różne wydania Gieysztor to przecież tam nagle śląskie cały czas włączamy jako część utracona Polski ciągle opisywany, choć on z polskością czternastego piętnastego wieku, a na pewno reformacji i tu wiem na pewno to z kolei ze źródeł, że ostatnio osła mówiąc pól po polsku dialekty może Polski ma być dyrektor Słowiński w Wałbrzychu zmarł w trakcie reformacji, więc 16 na pewno od szesnastego wieku nie miały z polskością nic wspólnego czy czasem były wrzucane jako te ziemie polskie, które utraciliśmy właśnie, które należy należy odzyskać, choć często z prawa tydzień był bardzo wątpliwe, czyli to już nie były rzekłem problemy pana pokolenia do oraz stanie nie myśmy się bawili w ruinach np. ten ulga były różne opowieści często o tym miejscu ale nikt nie mógł zweryfikować, bo nikt nie zna osoby, która by to potrafiła zweryfikować udział mój nieżyjący to wielokrotnie rozmawiając ze mną odeszła, bo sam zainteresowany tym co mówi poseł nie ma dowiedział się tego czy tamtego od Niemca, który wyjechał 50 tym roku np. tak, aby rodziny niemieckiej tam z tamtego bloku ktoś mieszka dla 40 np. kiedy 1002. roku przyjechali w odwiedziny do swojego Die Heimat tysięcznego miasta i pewna rodzina mieszka w sumie kontakt szukali swego krewnego okazało się, że oczywiście krewny, który mieszkał niedaleko już od dawna leży jak to ładnie po niemiecku na ulicy ofiar na cmentarzu wracał ludzi właśnie tu nikogo nie ma tak w tusz został skazany na zapomnienie nawet coś ciekawe, kiedy się w obu jednak zamki śląskie były zwiedzamy był jakoś tam utrzymywane w tym rejestrze zabytków co z nimi robiono tak, ale wszędzie polegało na tym, że wszędzie na siłę nachalnie pokazywano Piastowską bez tego zamku i trzeba w tym co tam się przy piastuje śląscy w tym zamku robili jakoś nie robili to z reguły byli byli też coś malować rycerze rabusie w związku z tym również to prawdziwa przeszłości po wielkich posiadłości feudalnych była zakłamywana i z reguły nic o tym nie mówiono mówiono niewiele, bo dopiero zaczynano mówić, bo Roztocze jest tak jednak ten termin, od którego zaczęliśmy, czyli ziemie odzyskane dość długo właściwie nawet w języku niektórych osób do dzisiaj jest obecnie, chociaż niektórzy są już pozyskane jednak szkodliwy zyskane nie ma mowy względem pozyskanej ze względu wskazane tak to znaczy tutaj trzeba powiedzieć, że zmarły niedawno prof. Samsonowicz zwykł zawsze swoim studentom uświadamiać na wykładzie, że pamiętacie państwo, że przesunięcie granic i to, że mamy tzw. ziemie północno-zachodnie ziemie odzyskane to jest kwestia tylko wyłącznie dobrej woli Stalina, bo dokładnie równie dobrze mogliśmy zostać w granicach pomiędzy wartą, a Bugiem i być takim troszeczkę większym Księstwo warszawskie prawdę to było polityczne oczywiście to miało swoje znaczenie to miało stanowić też rekompensaty, ale przy okazji wskazanie, że władza komunistyczna co prawda cierpiąca legitymację z nadania Stalina jednak coś wnosi do tego nowego państwa polskiego prawdę to co było przedmiotem tworzą dany przez pokolenia badaczy przedwojenny, którzy po wojnie część przeżyli ten Wojtek Wojciechowski utożsamili się z tym kierunkiem zachodnim prawda kierunkiem Piastowskim to jest też było ciekawy, że z kim proszę zauważyć mianowicie dokonano po czterdziestym piątym roku również 4 g takiego manewru, który polegał na tym, że wszystkie ziemie zabużańskie w drodze różnych elementów narracyjnych i propagandowych rzucono tylko do 1 worka to znaczy twierdząc, że to są ziemie kresowe zamieszkałe i zam. przez mniejszości etniczne tam większości uciskane przez polskich panów prawda itd. tak przez sanację w związku z tym to jest sprawiedliwość dziejowa, że to, że Ukraińcy Białorusini odzyskali Litwini dali odzyskali swoje tereny są częścią wolnych narodów związku Radzieckiego konstytucja związku Radzieckiego najbardziej demokratyczną konstytucję przedwojenne Europy 3006. roku znowelizowano pięćdziesiątym roku nieprzypadkowo, że to jest związek wolnych republik, ale nierozerwalne to odrodzenie rozerwanych były wolne prawną, ale zmian w fakturze w tej całej narracji Lwów Wilno wrzucono do 1 worka zupełnie o tym, że słynny napis, który wita nas, kiedy wjeżdżamy do Wrocławia Witajcie w Piastowskim Wrocławiu kiedyś witał wjeżdżających do Lwowa Witaj w Piastowskim Lwowie pozwu przyłączył Kazimierz wielki do Korony tu były tereny Korony polskiej tereny Piastowskie, które weszły wraz z Unią litewską oczko weszły znacznie wcześniej w związku z tym nawet dokonywano tego typu byków intelektualnych mówiąc językiem młodzieżowym, żeby ukazać obcość tych ziem wschodnich, a jednocześnie uzasadnić prawo do tych ziem tzw. tzw. zachodnich czy właśnie ziem odzyskanych to jeszcze ważne to pojęcie odzyskany wolny są odzyskany proszę zadać nikt nie mówi np. o w hrabstwie kłodzkim odzyskanym od Czechów ma być to była kluczyć Korony Świętego Wacława tak wysoko mamy hasło oczko uzyskane od Ciechu byłoby logicznie, że tak nie, ale mówimy odzyskane od Niemiec, bo ten Niemiec jako ten właśnie element propagandy wrogi Niemiec prawda ten stojący na polskość to jest to, czego mu wreszcie zabiera mi jest czynimy sprawiedliwość, której poprzednie pokolenia nie mógł na to, że utraciliśmy połowę terytoriów na rzecz sąsiada w ze Wschodu coś miało najmniejszego znaczenia było zakłamywanie tę wspomniał pan panie profesorze o uznaniu granicy zachodniej granicy przez rząd Republiki Federalnej Niemiec tak to jest w ogóle bardzo interesująca sprawa, dlaczego dlatego, że pamiętajmy o 1 rzecz, że w polityce niemieckiej policji Republiki Federalnej tu krzyżowały się takie 2 procesy, które bardzo obawiały się na tym w stosunku do Polska Słowacja już mało wie, bo czasu czy Czechosłowacja miała podobny rachunek krzywdy byśmy powiedzieli z Niemcami wciąż Słowacja zresztą to wysiedlenia niemiecki był o wiele bardziej brutalne tak po czterdziestym piątym roku tam naprawdę dochodziło do SENT anty chińskich to do tego tutaj w Polsce akurat nie muszę powiedzieć może poza Mazurami tak tutaj, ale tam jeszcze chodziło jednak ktoś może wspomóc, ale chodzi o granicę zachodnią czy jesteś paradoksalny bądź powiemy o tym, że istniały 2 państwa niemieckie Odra była rzeką graniczną z państwem komunistycznym niemiecką republiką demokratyczną i tutaj logika polskich komunistów przedziwna też oni uzyskali uzyskanie tej granicy uznanie tej granicy zachodniej przez Republikę demokratyczną, czyli publikę socjalistyczne komunistyczną demokratyczną, ale ciągle domagali się uznania tej granicy przez Niemcy zachodnie tu pewien pewien niuans, który trzeba pamiętać to znaczy jedną z elementów różnił bardzo mocno różnił tu odbyć Gomułce zasługę różnił Gomułka od i Chruszczowa i potem Breżniewa to była kwestia relacji polsko niemieckich i sowiecką niemiecki, czyli sowiecką enerdowskich polską Ciechanowski, dlaczego dlatego, że związek sowiecki był skłonny do zawarcia pamiętajmy, że Niemcy zachodnie zawarł żadnego traktatu pokojowego Niemcy wschodnie oczywiście tu była inna sprawa wzajemnych umów gwarancji Włosi strefa okupacyjna Otóż punka dużo związków powiat 60 istniała groźba zawarcia odrębnego separatystycznego układu z RFN kosztem państw ograniczyć Rzeczypospolitej polskiej podchodził do tej pory ławki póki socjalistycznej właśnie regulujących status relacji niemiecko zachodnioniemiecką rosyjskich czy sowieckich bez uznania tej granicy takie Locarno wschodnioeuropejskiej tak w związku z tym zarówno rządu tutaj Novotnego jak rząd czy Gomułki bardzo coś dorzucić biały i dlatego ten układ był wielkim osiągnięciem dyplomatycznym w samym i Niemczech zachodnich istniała to różnica zdań musi pamiętać o tym, że w tym nową politykę wschodnią mają polityk realizował rząd wezwał pierwszy rząd SPD, ponieważ przez 20 lat publiki Federalną budowali chadecy wraz z liberałami dopiero upadek właściwie na odejścia do euro potem upadek rządów rządów chadeckich już wiele słabszymi osobowościami spowodował, że powstała koalicja pierwsza SPD FDP, która właśnie kierował Liban, która zwróciła się ku wschodowi celem zrealizowania tej zasady gwarancji wzajemnych praw da gwarancji granicznych i jednocześnie gwarancję pokoju z kolei w przypadku komisji Polski było to o tyle ciekawe, że domagano się tej gwarancji domagano się tego uznania granic od Republiki Federalnej, ponieważ gdzieś ciągle też obok tego zagrożenia układem odrębnym sowiecką Ciechanowski istniała też koncepcja taka, że Niemcy mogą się zjednoczyć jako państwo neutralne, ale wtedy dominacja gospodarcza i społeczne i Niemiec zachodnich spowoduje, że Niemcy wschodnie co stało się faktem w końcu tzw. wchłonięty, a wtedy polityka bon był jednak Berlin nie mógł być zostały stoczone wbrew umowom między radą to pamiętać polityka, bo on będzie polityką wiodącą polityka CDU CSU była wroga uznaniu granicy zachodniej dość powiedzieć, kiedy doszło do upadku związku sowieckiego, gdzie ostatecznie znów to sprawa granic dziesiątym 1001. roku się pojawiła to właśnie Helmut call, jakby nie patrzeć członek był on zaczął w pewnym momencie wręcz wracać do tej sprawy przyszli na spotkaniach tej 4+2 prawda słynnych i wtedy padła ta kapitalna odpowiedź czy Krzysztofa Skubiszewskiego misji zagranicznych, który pół profesora naszego grodu poznańskiego nowego wydziału, który podział krótko wtedy kolor osadzając go na miejscu o zmianie granic panie kanclerzu w grupie użytkować tylko nowa wojna no Skocz dyskusja dzięki temu prawdę w związku z tym do siłą rzeczy, jakby to uznanie w siedemdziesiątym roku było wielkim sukcesem otworzyłyby drogę też do nie do współpracy, bo mało też wieść o tym, że lata siedemdziesiąte rządy np. Helmuta Schmidta wręczy, który był bardzo życzliwie nastawiony do Edwarda Gierka mówiąc delikatnie powodowały, że to otwarcie łącznie z łączeniem rodzin np. czy dużymi inwestycjami niemieckimi zachodni mieć w Polsce czy, więc pożyczkami, jaki otrzymał rząd Gierka i my były czymś co z gminą wzmacniało relacje, a potem przełożyło się również na wsparcie społeczeństwa Zachodu niemieckiego dla Solidarności rodowód otwartość na Polskę stała się czymś czy już oczywiście tak, czego w latach pięćdziesiątych sześćdziesiątych jeszcze w Niemczech nie było wyjątkiem pewnych elit no oczywiście duchowieństwa prawda mamy ten list biskupów polskich niemieckich i dyskusje zarówno w Niemczech bardzo też brutalny i radykalne jak w Polsce, gdzie atakowano biskupów Zobacz po tym, tak samo atakowano niemieckich biskupów za brak niemieckiego patriotyzmu trzeba, zwłaszcza że kościół również katolicki kolejni papieże mieli problem z uznaniem tej administracji polskiej kościelnej na tych ziemiach zachodnich północnych i no i dopiero Paweł szósty dokonał tego uznania na początku lat siedemdziesiątych, a więc od roku 1945 trochę minęło tak jeszcze 2003. urzędową na tle mapy Europy z 3007. roku wielką rzeszą pakt w gabinecie papieski, o czym się zapomina przy tym wybitnym jednak po stażu no tak dzisiaj wszystko zapomniane ludność wrosła miasta wzrastają Kotlina Kłodzka rośnie siły Wałbrzych coraz piękniejszy już najpiękniejszy na znany m.in. z teatru kultury też to jest oczywiście kwestia ostatniego nawet nie trzydziestolecie, bo te lata dziewięćdziesiąte były bardzo trudne nawet jeszcze pierwsza dekada lat dwutysięcznych było bardzo trudna dla Wałbrzycha i całego tutaj dawnego pamiętajmy Otóż w brzegu województwem tak było wódz wałbrzyskie do dziewięćdziesiątych dziewiątego roku po utracie tego statusu wojewódzkiego czy to osłabienie tych presja wręcz tego miasta była na tyle na tyle duża że, że nawet stać status powiatu grodzkiego na długo od dekady bezrobocie w powiecie wałbrzyskim sięga 3538% w ogóle były rekordy jakich bite czy wynikało co pani już państwo o tym, że pani, którzy przed siedzibą w dziewiątym rokiem klubu Legion wybitnie im produkcyjny przeciw gospodarczą nastawioną na przemysł ciężki też swoisty sposób proletariat ski to znaczy czy co jeszcze doszły w tej dawało takie poczucie dawało poczucie braku osadzenia to fakt, że i w Wałbrzychu mieszkało pomieszkiwał bardzo wielu pracowników kontraktowych, którzy byli ściągani z całej Polski dla potrzeb kopalń hut koksowni hut porcelany itd. także zakładów porcelany hut szkła i Grzegorz zakładów przemysłowych to pojedyncze zapowiedzieć, że nowe Zagłębie przemysłowe dość powiedzieć jedno z najbardziej malowniczych kamienic ludzie mieli się biblioteka pod Atlantami kamicy osiemnastowiecznej po prostu w dół zakład Ludwika Waryńskiego tkacki, gdzie ten szum maszyn przy otwartych oknach dzisiaj przepięknych będzie można podziwiać stary rynek i oddać czytelnictwo był czymś powszechnym przy przechodzeniu przez stary rynek nawet tutaj umieszczano zakłady przemysłowe, więc kiedy wszystko po prostu padło z przyczyn ekonomicznych do paradoksu np. polegał na tym być może nasi słuchacze tego nie wiedzą, bo służą bieda szybach węglu wałbrzyskim od wałbrzyskiej będzie 1 cechy czysto węgiel wysokoenergetyczny to powodowało, że ten węgiel trybu budowany bardzo trudnych warunkach w kopalniach łużyckich jechał na Górny Śląsk, a stamtąd przywożono węgiel, bo tam w duchu, a tu przywożono będzie do konsumpcji byśmy powiedzieli tak co oczywiście to pokazuje paradoks gospodarki komunistycznej, więc łączy w tym te zakłady ostatnia szychta miała miejsce dziesiąty dziesiątym roku upadły okazało się, że tym ludziom i przedstawiono żadnej alternatywy nie powiedziano im co możecie robić, bo co macie robić, bo że, chociaż dostaniecie jakąś ekwiwalent środków odszkodowań po prostu puszczono wszystko na wolny leki te 20 lat między 80900 dziewiątym 92 0001012. roku o bardzo trudno okres panie profesorze bardzo dziękuję za tę rozmowę za tę opowieść trochę no to rozumiem historia regionu historia państwa miesza się też historią osobistą, a pan prof. Maksymilian Stanulewicz historyk prawa i specjalista prawa wyznaniowego z zakładu badań nad ustrojem państwa Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu opowiada dzisiaj ziemiach odzyskanych pozyskanych może uzyskany jest pan prof. Maksymilian Stanulewicz jest redaktorem naczelnym czasopisma prawno historycznego dziękuję serdecznie bardzo dziękuję dobrej nocy rzeczy, poznając serdecznie informacje informacje Szanowni Państwo już za kilka minut o godzinie dwudziestej trzeciej Zwiń «

Ziemie Pozyskane, Odzyskane czy Wyzyskane?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: INTERLUDA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 14:00

Najnowsze Podcasty

"Znaczna część ataków rosyjskich może być próbą zapobieżenia ukraińskiej kontrofensywie"

Nowy gabinet Erdogana

Szczyt Szangri La: jedyne miejsce, w którym spotykają się azjatyccy rywale

Marsz 4 czerwca. ''Maszerujemy po wolność i normalne życie dla naszych dzieci i wnuków''

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL