Polski Nobel za badania nad białkami opiekuńczymi. "Nasza praca może pomóc w walce z chorobą Alzheimera"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Rozwiń » Wspomniałem, Szanowni Państwo, o nagrodach już spieszę, donieś? Otóż. Fundacja na rzecz nauki polskiej ogłosiła laureatów nagrody, która jest chyba najważniejszym wyróżnieniem naukowym w Polsce. Mówi się o tej nagrodzie, że to jest taki Polski.
Nobel.
I w tym roku nagrodę fundacji na rzecz nauki polskiej odbierze. Odebrał między nimi pan prof. Krzysztof liberek, który jest pionierem w dziedzinie badań molekularnych nad tzw. Białkami opiekuńczymi. Cóż to takiego jest? To o tym mam nadzieję, za chwilę nam pan prof. Krzysztof liberek z Międzyuczelnianego wydziału biotechnologii Uniwersytetu gdańskiego i gdańskiego Uniwersytetu medycznego opowie dzień dobry, panie profesorze.
Dzień dobry panom i państwu. Rzeczywiście, ja się zajmuję białkami opiekuńczymi od długiego czasu i nagroda fundacji na rzecz nauki polskiej jest dla mnie dużym i wyjątkowym wyróżnieniem, ale na początku chciałbym podkreślić, że prace, które realizujemy, to są pracę zarówno moje, jak i moich doktorantów i współpracowników także chciałbym to jednoznacznie podkreślić, że w naukach eksperymentalnych wyniki naukowe uzyskuje się wspólnie. Jeżeli chodzi o białka opiekuńcze, to są to takie białka, które są obecne we wszystkich komórkach znanych organizmu i one mają za zadanie opiekować się w cudzysłowie. Innymi białkami. Białka, które są syntezowane w komórkach, mogą w czasie swojego życia napotkać na pewne niebezpieczeństwa w czasie syntezy one są syntezowane w postaci liniowej i aby być aktywne, muszą zwinąć się do struktury zdefiniowanej, gdzie wszystkie aminokwasy są ustawione bardzo precyzyjnie w przestrzeni, względem siebie i w czasie tego procesu zwijania. Białka mogą agregoować i białka opiekuńcze zapobiegają tego typu agregacji. To jest ich 1 funkcja i chyba najważniejsza.
Funkcja, czyli AG. Reegowane jest niedobre. Nie chcemy, żeby białka.
Tak nie jest. Absolutnie niedobre dla komórki, to się może działać w czasie fałdowania Białek czy zbijania Białek po procesie translacji. Również może dochodzić do takiej sytuacji, że w warunkach stresowych dochodzi do agregacji Białek i tworzą się agregaty wewnątrz komórki. I to jest ten proces, który mija się, zajmuje takim krańcowym przypadkiem, który każdy to obserwował. To jest gotowanie jajka o białko, jajka, białko, jajka kurzego jest przezroczysta? Mam tak, jeżeli ugotujemy to jajko, to ono jest białe i twarde. To, co się tam stało, to doszło do agregacji Białek i one przestały być rozpuszczalne i tworzą białka, jaja kurzego, tworzą agregaty?
No Drodzy Państwo i co na to te białka? Opiekuńcze? W tym garnesku?
Nieleżą w garneczku? To w tym garneczku to one nie mogą zareagować, bo dla nich temperatura jest za wysoka. Stopni. To one nie dają Radek, ale jeżeli podobny proces na oczywiście trochę mniejszą skalę dzieje się w komórce, to te białka reagują z 1. Strony, mogą chronić białka przed agregacją, ale z drugiej strony, jeżeli już doszło do wytworzenia agregatów, to te białka są w stanie odzyskiwać agregatów na tywne białka, czyli komórka w ten sposób szybko odzyskuje białka, które zagregowały. Druga droga usunięcia agregatów to jest degradacja tych Białek dowolnych aminokwasu, także jest to dezagregacja jest drogą pożądaną dla komórki i w tym procesie bierze udział około 6 Białek opiekuńczych, różnych, które my badamy i z tym były związane prace, które zostały wyróżnione nagrodą fundacji na rzecz nauki polskiej, które ja bym chciał pozostać przy tej nazwie, a nie używa w Polski. Noelk? To trochę.
Tak wiadomo. Ma ma pan? Oczywiście rację? Ja tylko dodam, że. Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 6 grudnia.
Tak, rzeczywiście.
A przelewy to nie wiem, kiedy pójdą?
Tego jeszcze nie ma jeszcze nie było.
Może ta sesja, czyli sesją poranną, nie może sesją popołudniową nadejdzie, panie profesorze, czyli można powiedzieć, że te białka opiekuńcze? To są takie mechanizmy, takie procesy, które upewniają się, żeby w komórce wszystko działało tak, jak trzeba. Jeżeli te białka, które są potrzebne do funkcjonowania, nie tak się, jak ustawie zagregują, to są sposoby temu przeciwdziałania, tak albo odzyskiwaniu, albo degradowaniu, czyli albo niszczymy to, co jest niedobre, albo staramy się to jeszcze raz zwinąć we właściwy sposób. Ale jak w ogóle? Jak pan wpadł na ten trop? Czy pamiętam o taki moment, kiedy pan powiedział? No właściwie mógłbym? Nie wiem. Br rating b. Małe laboratorium. Założyć, ale zajmę się białkami opiekuńczymi?
Czy ja zajmuję się białkami opiekuńczymi od początku mojej kariery? Jakkolwiek moje zainteresowania naukowe trochę ewoluowały, doktorat mój dotyczył roli Białek opiekuńczych w inicjacji procesu replikacji DNA. One też tam są potrzebne, one aranżują kompleksy białkowe w czasie, kiedy dochodzi do syntezy DNA. Potem zajmowałem się autoregulacją odpowiedzi stresowej w komórce, a po uzyskaniu habilitacji zajęła mi się właśnie procesami dezagregacji. Ja muszę powiedzieć, że jesteśmy jedynym laboratorium na świecie, który zajmuje się tym procesem deklaboratoriów, jest szczerze mówiąc, pewnie kilkanaście, koło 10. Także to jest w pewnym sensie wyścig.
No właśnie używamy się, nie zostawić, współpracuje.
To ja bym powiedział, że w niektórych aspektach współpracujemy, w niektórych aspektach rywalizujemy laboratoria. Się też specjalizują w niektórych technikach badawczych i wtedy dochodzi do współpracy z partnerami zagranicznymi, natomiast w niektórych aspektach. No musimy.
Rywalizować i co wtedy? Przesyłacie sobie fałszywe informacje?
Nie, nie.
Absolutnie to. To.
Absolutnie niedopuszczalne w nauce. To, co robimy, to staramy się szybko opublikować wyniki naszych badań w renomowanych czasopismach naukowych i na tym polega ten wyścig, żeby jak najszybciej swoje wyniki opublikować i być pierwszymi w świecie. Liczy się.
Szybkość. Działania. To dobrze atak od kuchni. Panie profesorze, jak to wygląda? Czy te prace się prowadzi na symulatorach? Jakiś programach komputerowych. Czy trzeba sobie właśnie z lodóweczki sięgnąć jajeczko i tam rano je usmażyć i zobaczyć, co się dzieje wieczorem na twardo, a potem na miękko, jak to wygląda od kuchni, jak to jest pracochłonny proces? Długi, trwały, co do tego potrzeba, jakie narzędzia, jak zespół, kto co robi, ile to trwa?
No więc to jest proces długi i żmudny. My raczej pracujemy z, używamy technik biochemicznych i biofizycznych, czyli izolujemy aktywne białka z komórek metodami chromatografii, a i następnie mamy wzrost tworzyrze aktywne białka i dodajemy do tych Białek zagregowanych białka i analizujemy, co się stało, jak przebiega proces dezagregacji i stosujemy różne techniki, żeby te procesy analizować, np. W czasie rzeczywistym. No po prostu patrzymy, jak przebiega reakcja. Jest to niestety bardzo żmudna praca i tą pracę. Generalnie oczyszczanie Białek i doświadczenia robią najczęściej. Doktoranci i taki doktorat to 4 do 5 lat i oni z reguły tyle czasu na to poświęcają.
Także, czyli najgorsza ta czarna robota dla doktorantów.
No z 1. Strony tak, ale ja patrząc na swoje doświadczenia, to uważam, że czas pracy w laboratorium? Oczywiście, kiedyś też pracowałem. To były najlepsze lata. Najciekawsze jedzenie za komputerem i pisanie jest znacznie mniej interesujące. Powiem szczerze.
A to patrzenie, co się dzieje, jak wygląda, bo to przecież musi być bardzo maluszkie. Myślę sobie panie profesor.
Rzeczywiście, białka są bardzo maluszkie, bo mają to jest rozmiar białka, to jest rząd rzędu 5 na nometrów, więc to jest na nometr, to jest 10 do minus dziewiątej metra. Agregaty mają rząd. Powiedzmy, które robimy w próbówce pojedynczych mikrometrów, czyli 10 do minus szóstej metra. Ale my używamy Białek reporterowych, które charakteryzują się pewnymi takimi właściwościami, że możemy analizować ich aktywność poprzez np. Pomiar floresscencji używamy do tego białka Zielonej floescencji. To jest takie słynne białko z meduzy, za które kilka lat temu przyznano nagrodę Nobla za odkrycie tego białka i pierwsze prace dotyczące tego białka. To jest taki uniwersalny reporter w naukach, we współczesnych naukach biologicznych, a my go wykorzystujemy w ten sposób, że najpierw ten to białko agregujemy, ono jest nieaktywne, przestaje floryzować, a następnie po odzyskaniu aktywności zaczyna fluryzować i możemy to obserwować w spektro fluetrze, czyli jest to stosunkowo dla nas prosty pomiar. Natomiast też je musimy oczyścić.
Powrócimy do naszej rozmowy po informacjach Radia TOK FM państwa i moim gościem jest pan prof. Krzysztof liberek z Międzyuczelnianego wydziału biotechnologii Uniwersytetu gdańskiego i gdańskiego Uniwersytetu medycznego pan prof. Krzysztof liberek jest laureatem tegorocznej nagrody w obszarze nauk o życiu i o ziemi. Za cytuję wykazanie roli Białek opiekuńczych w odzyskiwaniu Białek, zagregatów i zwijaniu ich do aktywnej formy. Do naszej rozmowy wrócimy po informacjach Radia TOK FM.
O.
Nagrodę fundacji na rzecz nauki polskiej w obszarze nauk o życiu i o ziemi w tym roku otrzymuje pan prof. Krzysztof liberek z Międzyuczelnianego wydziału biotechnologii Uniwersytetu gdańskiego i gdańskiego Uniwersytetu medycznego za wykazanie roli Białek opiekuńczych w odzyskiwaniu Białek z agregatów i zwijaniu ich do aktywnej formy. Panie profesorze, a do czego to wszystko jest przydatne? Oprócz zaspokajania ciekawości?
Oczywiście, my prowadzimy szczerze mówiąc, badania dla zaspokojenia ciekawości to są badania podstawowe, ale oczywiście one potencjalnie mogą mieć zastosowania np. Cały szereg chorób, w szczególności choroby neurodegeneracyjne człowieka są związane z formowaniem agregatów Białek, tak zarówno w chorobie Alzheimera widzimy agregaty, mózg osób zmarłych, jak i to są agregaty białka, tau w chorobie Parkinsona, agregaty Alfa synukleiny w chorobach pionowych też one oparte są o agregację Białek, w związku z tym poznanie procesów dezagregacji i wpływu Białek opiekuńczych na specyficznie agregację tego typu Białek, które ulegają agregacji w chorobach neurodegeneracyjnych, jest istotne, bo być może da nam jakieś sugestie, co można zrobić, aby zahamować procesy agregacji?
Czyli rozumiemy, czyli rozumiemy, że te białko opiekuńcze działają, ale w którymś momencie nie działają tak, jak trzeba i należy się zbadać i zobaczyć, co takiego się dzieje, że one przestają działać albo nie działają.
Wydajnie, to tak, to należałoby chyba opisać, one po prostu w którejś momencie źle działają, mało wydajnie i zaczyna istnieć. Proces agregacji Białek, który narasta i który prowadzi do chorób neurodegeneracyjnych? Problem polega chyba na tym, że wtedy, kiedy ta choroba już jest diagnozowana, to proces agregacji są bardzo zaawansowane i trzeba by prawdopodobnie prowadzić interwencje, ewentualnie przy użyciu Białek opiekuńczych poprzez jakieś tam modyfikacje czy też związki mało cząsteczkowe, które by je np. Aktywowały wcześniej wtedy, kiedy ta choroba zaczyna się pojawiać, ale jeszcze u pacjenta nie ma tak naprawdę nie widać tej.
Choroby ma symptomów, no dobrze.
Ale tam.
Myślę sobie, panie profesorze, że czasami w organizmach różnych są takie redundntne systemy? Być może istnieje jakiś system Białek okuńczych, których celem jest upewnianie się, że białko opiekuńcze działają? Czy taki wtórny system Białek opiekuńczych, które by się opiekowały? Tym pierwotnym jest moja teza.
Tutaj rzeczywiście ma pan absolutną rację. Że w komórce jest wiele systemów redondntnych i jeżeli chodzi o białka opiekuń, to one też są renont rentne, np. W komórkach ludzkich jest kilkanaście Białek hsp 70, którymi się zajmujemy i one wzajemnie potrafią siebie, przynajmniej w niektórych procesach zastępować. I szczerze to mówiąc, to z 1. Strony. Dla nas oczywiście dobrze, ale z drugiej strony to nam trochę utrudnia badania, bo badamy jedno białko, drugie białko, a tak naprawdę trudno nam jest powiedzieć, jaka jest specyficzność substratowa tych Białek? Co jest lepszym substratem dla 1 białka, co jest lepszym substratem dla drugiego białka, to jeżeli chodzi o poznanie procesu, to trochę utrudnia, gdyby było jedno białko, tak jak w bakteriach np. to sytuacja jest prostsza, dlatego często się pracuje. Pierwsze prace się często robi. Na organizmach modelowych, np. Wykorzystuje się białka bakteryjne czy też białka z komórek drożdnych to już organizm eukariotyczny i potem te wyniki można przenieść. Można nie wprost, ale w pewien sposób można wnioskować, co się może dziać w komórkach organizmów takich jak człowiek. Tak. Co ciekawe, np. Jeżeli weźmiemy białko opiekuńcze, ludzkie i metodami inżynierii genetycznej klonujemy je do drożdży, to ono będzie działało w drożdżach, co pokazuje jasno, że te białka mają bardzo konserwowane funkcje i pokazuje, że ten sposób badania jest uprawnione.
A odwrotnie np. Jakby jakieś procesy, za które odpowiadają drożdże, chyba wszyscy wiemy, o jakie procesy chodzi. Można było szczepić do człowieka, to by zaoszczędziło sporo czasu. Panie profesorze.
Na czym.
Pewnie warto to zrobić?
Pewnie można by to zrobić, ale to jest trudniejsze i wydaje się, że łatwiej jest prowadzić doświadczenie na drożdach, niż na komórkach ludzkich. Z różnych względów.
Panie profesorze, czyli teraz tak ciekawość? Zaspokojona. Przelew w drodze, nagroda za kilkanaście dni do dobrania za miesiąc. I to już zamyka pan ten rozdział?
Nie, my jeszcze kontynuujemy dalej nasze prace i no ciekawość, zawsze. 1. Wynik naukowy stawia następne pytanie, które chcemy rozwiązać. Tak także to nie jest zakończony proces poznawczy. Fundacja doceniła, a chyba zdaje się 5 prac opublikowanych przez zespół. Ale my nie ustajemy w naszych badaniach i staramy się dalej pracować. Oczywiście, musimy na to mieć finansowanie, czyli liczę trochę na granty z Narodowego.
Centrum nauki, no finansowanie idzie, ale rozumiem.
Że.
Panie profesorze, a co, a co jeszcze? Jak gdyby jakie obszary? Jakie kierunki? Co was dalej ciekawi? Co, w którym kierunku? Co trzeba sprawdzić? Zbadać, opisać, co się trzeba wnieść.
Jednym z takich Białek, którymi mi się bardzo interesujemy, to jest białko, które nazywa hsp 70 hsp to jest skrót od hithok protein, a 70 to jest masa molekularna tego białka i to jest główne białko opiekuńcze praktycznie we wszystkich organizmach, ale ono nie pracuje, samo, ono współpracuje z 2 białkami pomocniczymi jedno z tych Białek to się nazywa białko z domeną j, a drugie czynnik wymiany nukleotydów i my jakby teraz analizujemy wpływ tych Białek pomocniczych na to główne białko opiekuńcze hsp 70. I to nas w tej chwili fascynuje.
Ale tak na poziomie, czy wpływa, czy nie wpływa, czy na ile wpływa? W jakich warunkach.
To wpływa? To, że wpływa, to wiadomo i to jest oczywiste, że wpływa, natomiast chcemy zbadać, jakby molekularny mechanizm wpływania tego wpływu? Tak, bo wiemy to, jaka jest struktura tych Białek, bo to są prace innych osób, czyli zna. Znane jest jakby ustawienie wszystkich aminokwasów w przestrzeni. 1. Białka drugiego białka i zadajemy sobie pytanie i w jaki sposób te białka ze sobą oddziaływują? Które domeny są istotne dla oddziaływania? Do czego prowadzi takie oddziaływanie? Co się dzieje wtedy z aktywnościami?
No cudownie, cudownie, panie profesorze. I w takim razie nie wiem, myślę, że należałoby. Teraz te wszystkie badania już będą gotowe opublikować w jakimś renomowanym czasopiśmie, np. Cement, wapno, beton, bo zdaje się.
Że to jest dotknął, o pan, okno, pan czułego, punkt rzeczywiście do. Ministerstwo w tej chwili w sposób dziwny punktuje czasopisma naukowe i no to jest trudna sprawa, bym powiedział my oczywiście, to jest poza naszymi zainteresowaniami, ale nawet w naszej dziedzinie punktacja ministerialna jest trudna do akceptacji. Tak to powiedzmy. Czasopism, a za tym idzie klasyfikacja wydziałów w związku z tym, no ja staram się publikować w renomowanych czasopismach, ale jest to trudniejsze. W związku z tym mogę mniej prac opublikować, a w obecnym systemie, w którym ministerstwo prowadziło, liczy się raczej nie. Ilość, nie jakość ma ilość prac to coś, co nie jest pozytywne, nie jest pozytywne dla polskiej nauki i myślę, że to należałoby jak najszybciej zmienić, czyli wg mnie nowy minister powinien zmienić system ewaluacji jednostek naukowy.
No tak, ale jak na szybko, skoro pan ma już pracę opublikowane albo gotowe, no to ja bym nie wiem poradził. Na szybciutko coś wziąć. Znaczną część tej pracy i np. Napisać szybciutko. Pracę typu wpływ Białek opiekuńczych na szybkość wiązania betonu na posadzkach w mieszkaniach o powierzchni do 48 m np.
Już potencjalnie 200 pułcików. Mógłbym, todnie tak jest, niech o to nie chodzi, będę. 200 punkcików piechotą nie chodzi i pewnie dziekan wydziału byłby szczęśliwy, gdyby te 200 punkcików wpadło, bo to wydziały są oceniane, a nie pojedynczy naukowcy. Więc tu jest pewien pewien dysonans. Jeżeli chodzi o jednostkę naukową, to ona chciałaby mieć dużo publikacji, jeżeli chodzi o ocenę pojedynczego naukowca, to raczej należy publikować pracę w dobrych, renomowanych czasopismach. Ja np. W swoim życiu opublikowałem nie więcej niż 50 prac eksperymentalnych, więc to nie jest duża liczba, a ostatnio te prace zostały docenione przez fundację. Także staram się, aby zespół publikował dobre prace, a nie dużo pracy.
Panie profesorze, bardzo dziękuję za rozmowę i raz jeszcze gratuluje tej nagrody. Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 6 grudnia. Przypominam pan prof. Krzysztof liberek odbierze nagrodę fundacji na rzecz nauki polskiej w obszarze nauk o życiu i o ziemi. Za wykazanie roli Białek opiekuńczych w odzyskiwaniu Białek z agregatów i zwijanie ich do aktywnej formy. Gratuluje i dziękuję za rozmowę. Pan prof. Krzysztof liberek z Międzyuczelnianego wydziału biotechnologii Uniwersytetu gdańskiego i gdańskiego Uniwersytetu medycznego. Był państwa i moim gościem. Informacje Szanowni Państwo, już za kilka minut o godzinie 11:40. Informacjach program kultura osobista, na który zapraszam w imieniu Marty perchudź Burzyńskiej. Dzisiejszy program przygotował Bartłomiej Pograniczny, a nad jakością i reżyserią dźwięku czuwał Szymon Baluta. Zwiń «

Polski Nobel za badania nad białkami opiekuńczymi. "Nasza praca może pomóc w walce z chorobą Alzheimera"

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 01:00

Najnowsze Podcasty

Historia Gunthera Niethammera, esesmana i ornitologa z Auschwitz

Media publiczne po nowemu, ale tak naprawdę

Bezpieczeństwo w sieci. Jak chronić się przed zagrożeniami online i nie paść ofiarą cyberprzestępców? [AUDIOPREZENTACJA]

Tu nikt nie bije. Dom na nowe życie

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL