Zanim powstał judaizm. Rozmowa z dr. hab. Łukaszem Niesiołowskim-Spano

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

z Cezary łasiczka program Owczarek dzień dobry witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze wiosenne obejrzy spotkanie, bo śnieg list może jeszcze nie w nowym Jorku, ale w okolice w studiu wszyscy śniegi stopniały żywność jest tak jeśli wiosennie lub miesięcznie w karnawałowym, ale karnawałową studio dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano Instytut historyczny Uniwersytetu Warszawskiego witam serdecznie antenowych z religiami niekoniecznie monoteistycznych aluzjami Rozwiń » które, których wyznawcy doznają przez kilkaset, a może przez kilka tysięcy lat bessy w taki problem, że w tym momencie ci najnowsza najmłodsi, że tak, ale wyznawcy mówią to nasza religia była w tej niezmienionej formie od, tak więc ona zawsze była w nosie wszystko powstała ziemia z tą stworzona przez Stwórcę kim kolejka Stwórca jest przez religie jak i jaki zdefiniowany to jedno religia była od razu zaczął się świat zaczął się życie za część ludzi i od razu została religia tymczasem historycy np. historycy religii, przyglądając się religii patrzę jak ona się zmienia ewoluuje jak jej jak wyglądała wcześniej jak i Mitex SA mi się posługiwała być może on koncepcję świata w hierarchii ów hierarchią, gdy Boga lub bogów my i no to jest niezwykle ciekawe oczywiście jest w trudno pogodzić 2 punkty widzenia punkt widzenia osoby wierzące, które przyjmuje pewne rzeczy jako barwniki i na IT spojrzenie historyka, który tak od stara się w sposób naukowy przy pomocy naukowych narzędzi patrzeć na pewne rzeczy, oddzielając ich wierzenia czytelniczki, które geny, które w wyznawcą przyjmuje za za dobrą monetę od dzisiaj będziemy przyglądać się o judaizm mówi przed egoizmem można, by ozdoby, bo tak powiedzieć się czym był judaizm, zanim stał się judaizm odpis po tym, przydługim wstępie oddaje hołd głos, ale odniosę się za znaczną tego co pan powiedziała to jest jakby cechach wspólnych takich mantra ligi, która twierdzą, że ich wyznawcy twierdzą, że są odwieczna niezmienna no to jest jednak cecha immanentna każdych wyborach ligi, która po 3 bolidy mają w sobie element konserwatyzmu albo tradycją należności to znaczy, że nawet niekoniecznie takie jak katolicyzm, który elementem doktryny uczynił tradycja, ale jeżeli nie jest to teologicznie wyrażona to jest opowiedziane nasza religia mówiąc np. przedstawicieli różnych dziedzin pierwotnych jest taka jak mu mordzie naszych dziadków oni mieli religia swoich dziadków i t d . czyli albo powołujemy się na to, że to trwa wielki łańcuch, więc tak na wybory jest taka na wyjściu to pewnie było i tak, a nawet w lewo i czasem sobie wyobrażamy, że ta dawno temu była taka jak dzisiaj no bo nie bardzo potrafimy wyobrazić inną in troszkę inaczej troszkę zmienia ten trend ten świat ty pro ligi, w którym pełno punktowe wydarzenia zmieniają wagę wydarzeń w Instytucie historii religii takimi n p . jest islam także nie ma islamu przed Mahometa tak naprawdę to niema niema czegoś takiego tak religia przed pojawieniem się wystąpieniem Mahometa to zupełnie coś innego, jakby tutaj wiadomo, że ten punkt startu jestem punktem na linii na osi czasu, by od tego momentu można liczyć teraz spór oczywiście jest 333 religia z życia Mahometa bardzo odbiega od religii współczesnego muzułmanina i podobnie jest chrześcijaństwo tak nie ma chrześcijaństwa w zasadzie przed Jezusem jak twierdzą inni przed Pawłem Michała, a choć w doktrynie przecież jest jasno powiedziane że, że chrześcijaństwo wyrasta jako młodszy brat są z gałęzi judaizmu judaizm akurat w tym wypadku jest najtrudniej, dlatego że mimo, że mamy dość dużo informacji źródłowych mamy stary testament Biblię hebrajską jak się zwał Tomek po kilku wydarzeniach historycznych nie wiemy, choć sam tekst o nich mówić, bo nie wiemy na 1 są wiarygodne najważniejszą częścią objawienia na Synaju to znaczy to jest fundamentalne wydarzenie w narracji budynek, którego nie jesteśmy pewni jeśli chodzi o jego wartość historyczną rzecz wydarzyła zaczynamy coraz częściej wątpić w zajeździe wątpimy do czasu wytłumaczyć czemu ta opowieść tak została opisana drugim wydarzeniem, które akurat jesteśmy pewni, które było formaty ne dla religii to jest niewola babilońska, która zmieniła jakościowo wszystko może to jest najważniejsze wydarzenia w dziejach religii żydowskiej, że kiedy patrzymy na teksty, które przez znawców są wożone są teksty święte litra patrzymy z punktu widzenia badacza to ten punkt widzenia różni się od punktu widzenia wyznawcy, bo znawca mówi pan o to mój Bóg czy moi bogowie za pośrednictwem tych tekstów coś do mnie mówią albo autorzy zapisali ważne wydarzenie, które było, w które wyglądało tak jak zostało opisane i to wydarzenie coś dla mnie znaczy ono ma wskazać drogę w rozwiać wątpliwości lub umocnić nie powinno się zbadać w pewnym momencie stała się, dlaczego to zostało napisane, jaki był cel czy właśnie miało to w inny kogoś coś zasugerować czy było to polemiką czy było to w końcu zapisem pewnego stanu rzeczy pewnego sposobu myślenia, więc jeżeli, więc spojrzymy np. na 10 przykazań toż użyto tak to są słowa Boga, który mówi proszę bardzo żyli wg tych wskazówek, a ktoś inny mówi badacz może powiedzieć to były wartości, które dla osoby tamtego okresu był z jakiegoś powodu ważne w Odrze były ważne no bo one w jaki sposób organizowały wspólnoty one w opierały się na zasadach, które musiały już istnieć przed powstaniem tych tekstów tak dodaje zaś co się dzieje mówi dobra to w najem zdarzają się takie wypadki, że to, że rzucą się z rewolucyjnej wprowadza się jakąś nową wartość rośnie w większości chyba mamy do czynienia z takim jej rewolucyjnymi procesami w religii co taki przed przerwą przez to do przeciwstawienia sobie podejścia psiaka religijnego człowiek co ciekawe badacza jego szkiełka i oka to nam tak jest to znaczy rzucić się najlepsi wśród najlepiej chyba dla stażu naukowym dla badaczy, żeby nie byli ograniczani swoją wiarą, bo bywa także ufamy, że jesteśmy pobożni trochę się boimy za bardzo namieszać także już ktoś coś wyskrobać to oczywistość, którą bierzemy to nasza wiara będzie topniała to jest pewien moim zdaniem chyba przesada tak je tak taka obawa wydają się, że tak dobrą wskazówką wskazówką jest dotyczą one wszystkich regionów to jak sobie kościół katolicki z tym radzi wyraźnie, mówi że nauka używanie argumentów naukowych racjonalne zrozumienie tekstu, który jest tak tam objawia nam za takie uważane prowadzi nas ku wierze ani o tym, dziele odciąga to jest pewna pszczołę przełom intelektualny w kościele, który tak naprawdę pokazuje, że od 19 wiecznej wojny między darwinizm, a w tradycyjnym kościołem, który mówił nie ma miejsca na dinozaury nie jest pochodzimy od małpy i to są 2 ligi rozpoczną wizję świata to już tak tego taki konfliktu nie ma to znaczy już nie tylko kościół podobnie zreformowano już synagogą euro radzimy sobie, łącząc podejście naukowe z podejściem rodzinę przy założeniu, że jedno nie kruszy drugiego to znaczy wiara nie powinna podważać ustaleń nauki i nauka nie powinna mieć za cel wystąpień antyreligijnych tarczy anty pobożnością owych powiedz im, w którym działamy trochę równolegle z desek równoległe działania powrócimy po informacjach Radia TOK FM informacja o dziesiątej 20 jest kilka minut z gry studio dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano Instytut historyczny Uniwersytetu Warszawskiego dzisiaj rozmawiamy o tym co było, zanim powstał judaizm informacje dziesiąty 20 Cezary łasiczka program Owczarek studio dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano Instytut historyczny Uniwersytetu Warszawskiego rozmawiamy o o tym co było przed judaizm nowości oraz części taki wstęp trochę Bułgara merytorycznie metodologicznie Jolanta najważniejsze dostało trochę metodologia, ale to jak próbujemy mówimy ba badaczy świata starożytnego badać religia i odejdź ścieków Izraelitów przez Żydów wreszcie to wychodzimy Przybylski z podstawowego założenia, który jest czasami psiak przełączane mianowicie że, że trzeba tych mieszkańców traktować jak normalnych mieszkańców tego regionu w tamtych czasach to nie jest tak, że jak ktoś będzie później wyznawcy judaizmu to to to już na samym początku w epoce brązu kiedykolwiek jest jakoś inne albo inaczej ZUS albo w mechanizmy zachodzące w tej wspólnocie są inne niż u innych ludów albo, że logika podejmowanych działań jest inna niż u sąsiednich ludów to to takie założenie trzeba zrobić mieszkańcy tego regionu byli tacy sami jak ich sąsiedzi z czasem ich państwo ich doświadczenia uczyniły z nich trochę innych tak, ale ta inność jest bardzo niewielka nie można przykładać współczesnej religii na na czasy minione, a i to jest pierwsza rzecz, którą odciążyć pamięć tak patrząc na materiał, który mamy do historii religii w starożytnej Palestynie tak, by miał udział to w sposób jasny widzimy 2 konkurujące ze sobą świadczone są konkurencyjne to chronologicznie mamy religię ze naturalną tego regionu politykę historyczną z silnymi elementami magii z bardzo rozbudowanym wróżbiarstwa z wieloma ośrodkami kultu jest dużo zróżnicowaniem form religijnych o szkodzie specyfiki lokalne oba dużą obecnością spraw religijnych właśnie tych pogańskich w domach w życiu codziennym i to jest coś co jest największą najbardziej rozpowszechnione w zasadzie przez cały okres monarchii, czyli przez pierwszą połowę pierwszego Tysiąclecia przed naszą erą czyli od kiedy powstają Królestwa Izraela Judy do niewoli babilońskiej mamy do czynienia z takim zjawiskiem to są religie absolutnie typowe do do otoczenia drugie zjawisko, które się pojawia to jest monoteizm, który będzie najpier w Jach PiS mam później judaizmem, który jest po powoli robi sobie zdobywa pole będzie z czasem ewolucyjnie judaizmem, który znamy z późnej starożytności proszę bardzo bliski to jest moje współczesnemu, a teraz przez całą starożytność jest takim postulatem taki to co łaska widzimy w tekstach biblijnych, że taki powinien być świat w tym 1 Bogiem z 1 miejscem kultu z przestrzeganiem wszystkich żydowskich świąt to czasami jest bardziej świat postulowane niż świat, który naprawdę miał miejsce, zwłaszcza jak w policyjnym stało się monety z Kanady chyba wypadałoby powiedzieć co ten polityk jest uznać, że tam dla tamtych regionów w tym okresie i im najważniejsza jak sądzę, o czym trzeba pamiętać to, że jeżeli badamy historię religii to tekst Biblii Hebrajskiej pomocne, ale niewystarczający i n p . kiedy się przyglądamy się w danym archeologicznym to widzimy, że w drugim Tysiącleciu, kiedy nie ma jeszcze państw ani wody ani Izraela, ale mieszka, ale ludność jest ta sama ludność nie pojawiła się z zewnątrz tak wiemy teraz, że Izraelici doliczyć to są Kanadyjczycy, którzy troszkę różnili się raczej społecznie niż oryginał swego otoczenia i nie ma Orlik taką jak sąsiedzi oto widzimy, że ta religia jest religią wielu bogów, która dopiero w czasach monarchii, czyli wtedy, kiedy władza w centrali ZUS je w przypadku królestwo izraelskiego w Somalii w stolicy, a w wypadku królestwo Judy w Jerozolimie to ona przy zaczyna nabierać cech, które ludzie nas nazywa synod talizman, czyli to jest taki polityk jest, w którym jedno ubóstwo ma wyższą rangę niż pozostaną na 3 lata 2 nie nie, bo to o kulturę, bo monolog teatrzyk kult tylko dla 1 Boga to jest Behemotha i co to jest uznajemy istnienie wielu bogów i każdy z tych bogów ma swoją dziedzinę, ale 1 Bóg wiedzie prym i jest po prostu najważniejsze ze spośród pozostałych i bardzo długo sobie badacze zdają one z tego sprawę, bo mamy mnóstwo świadect w np. kultu jakich bogini o w miodzie albo w Izraelu mamy takie to dobry sposób na badanie tego to zbadanie imion własnych badamy imiona zarówno te wymienione w Biblii, jaki ta, która znajduje się na pieczęciach albo na różnych tekstach, które mamy to do siódmego wieku przed naszą erą imiona jak historyczne czy takie np. jak nazwisko obecnego prawa premiera Izraela Netanjahu to dobry przykład test dany przez Boga inni jak historyczne, czyli Bożydar uda się to takich imion jest w tych materiałach, które mamy więcej 7080 % to znaczy, że 3020 % ludności używał imion z innymi elementami to w rocznym to znaczy to są, a to może być Bóg moty w związany ze śmiercią, a to jest Wanat, a to jest pewnie Ushera to są różne inne formy nie tylko nie tylko Jahwe co pokazuje, że to jest o prymat, ale nie wyłączność tego 1 Boga no trochę chyba potrafimy odpowiedzieć jak to się stało, że tego tego po tej sumy doszło do do dopłat do podniesienia prymat wartości tego mu tego 1 Boga naczelnego i tym zjawiskiem jest polityka mianowicie jacht stał się Bogiem naczelnym, bo był Bogiem dynastii i lojalność wobec dynastii wymuszała preferencje dla tego kultu i dla tej przyczyny my widzimy że, że różne wspólnoty, która nie chciałby nazwać etnicznymi różne państwa w tym regionie mają swoich bogów naczelnych tak jest amunicji mają swojego Fenicjanie stylu mają swojego Fenicjanie z Sydonu mają innego, ale to co dało bóstwa, które są do siebie kosztom podobna, ale ma inne imiona i by w sposób oczywisty są bogowie, które są opiekunami tego miejsca wypadku monarchii jak judaizm wraz z opiekunami dynastii i żeby być lojalnym dobrym poddanym powinniśmy również czcić tego Boga, który gwarantuje pomyślność naszego króla i stąd jacht stał się dziewiątym i w ósmym wieku tak bardzo rozpowszechnione Wizzaira dojeżdża, bo dynastia tych 2 państwach miały za Boga opiekuńczego właśnie właśnie Jahwe, ale do monoteizmu to jeszcze jeszcze trochę brakuje no właśnie, bo w tutaj spierają się czy zderzają się 2 szkoły są tacy, którzy sądzono, że monoteizm wyewoluował z policją list Holidays mu przed form politeizmu Mono lat i Momot egoizm, a są tacy zdaje się je przez kilka Osman Stolat na tym stanowisku, że różnice pomiędzy MON lat się policja i znam, a monoteizm są tak wielkie, że nie ma możliwości, żeby jedno i rzeczy struktura, jakby układ powiedzielibyśmy ten świat z 1 drugiego są tak od siebie w inny odrębny, że nie ma możliwości, żeby jedno wy ewoluowało z drugiego dodaje Żewłakow ma naturę szykiem poboru był pobożnym to właśnie taka, że to znaczy, że objawienia nas znają musiało mieć miejsce, bo tylko tylko takie szokował doświadczanie kontaktu z ubóstwem złomu, bo te rewolucje wytłumaczyć mnie się wydaje, że nie to znaczy mamy tak dużo tych od czasów Kaufmana przyrasta liczba danych którymi dysponujemy, zwłaszcza archeologiczne, które pokazują nam bardzo rozbudowany świat religii politycznej w 0807 . i nawet w szóstym wieku, że trudno wytłumaczyć sobie, że to ludność, by z 1 strony tak schizofreniczny miała Lidzie polityczną w domu, ale wierzyła w oficjalnie coś innego siedzi w objawienia na Synaju i Mojżesza, więc raczej z coraz bardziej jesteśmy przekonani o politycznym czasy to się w czasie monarchii w tym tematem Jahwe jako Boga opiekuna opiekuna króla to jest to jest ważny element to nie jest religia typu greckiego, gdzie tutaj ta rywalizacja między bogami znacznie większą wioską od specjalizacji agencja myślę, że to ewolucyjny proces jest do wytłumaczenia jest również takim takie takie narzędzie, które często bywa przez historyków ligi wykorzystywano mianowicie antyteza, że religia ludowa i religia oficjalna, że oto prosty lud po wsiach trzymał się starych w cudzysłowie pogańskich obyczajów, a wielcy teologowie czy kapłani świątyni już rozwijać ten mecz monopolistyczną to jest bardzo popularny sposób tłumaczenia zupełnie bałamutne to znaczy to jest kompletna nieprawda, owszem, wiemy, że elity różnią się w percepcji formę wyrazu swojej religijności od ludu prostego natomiast to nie znaczy, że będzie widzimy takie 2 religie te 2 prędkości tego nie ma widzimy, że w świątyni jerozolimskiej były kulty niejaki styczna bardzo długo wystarczy przeczytać jak co chwilę ktoś ci dobrzy królowie jak zaśniesz albo i Ozjasz muszą oczyszczać to świątynia nie, dlatego że tam ludzie ze wsi zmieniają ten kult tylko to musieli robić właśnie monarchowie, więc to antyteza narodowa i oficjalna nie sprawdza się natomiast rzeczywiście jest wydarzenie historyczne, które moim zdaniem tłumaczy pewną ewolucję, chociaż dramat dramatyzm tego wydarzenia można porównać do rewolucji i to jest niewolą babilońską to jest wydarzenie, które pod każdym względem zmieniło formę wiary formy wyrażania swojej relacji człowiek mógł no i w związku z tym kultu i to było na tyle przełomowe, że to zasługuje na miano rewolucji, a on do rewolucji na pewno było to, że żadne z nich to ten główny punkt przestał istnieć główny punkt, w którym dochodziło do zbliżenia człowieka z Bogiem, czyli świątynia na radnych to inaczej powiedział macie to, że świątynia zniknęła to nie jest może najważniejsze najważniejsze jest to, że zniknął najważniejszy aktor w tej świątyni i o czym sobie też aż za rzadko zdajemy sprawę najważniejszym aktorom świątyni było oczywiście król nie kapłan, a potem anarchiczna rola kapłana jest służebna wobec monarchy kapłani są od tego, żeby odpowiednio zwierzęta w zaroślach schować potem ciało po podzielić na kawałki na steki i inne Kamis sprzedać mięso i potem sprzedać to to nie jest kapłan z późniejszej wizji czasów, kiedy monarcha nie ma w wypłacamy anarchiczna najważniejszym kapłanem, który odgrywa najważniejsza rytuały np. związane z nowym rokiem zapewne albo ze świętem wiosennym takim płodnością owym w w przekazie to był król w roku 500 osiemdziesiątym szóstym przed naszą erą wraz ze zburzeniem świątyni jerozolimskiej i udaje się co zostali pozbawieni tego króla, choć pozbawieni jedynej osoby, która gwarantowała relacje między wspólnotą wiernych, a Bogiem, bo w cały wcześniejszy okres to jest ten tradycyjny sposób widzenia relacji między ubóstwem, a ludźmi jest to, że ktoś musi pośredniczyć w tym pośrednikiem jest ten Pomorzanie z faktem ten religijny aspekt miast monarchii nie nie Mesjasz namaszczony namaszczony i to zawsze król i teraz w momencie, kiedy ta wspólnota traci tego pośrednika powinna się stać bezradna tak Maciejak jak mamy skomunikować się z tym ubóstwem skoro nie mamy tego pośrednika Boży o tak, że no to benzyna, bo ma mesjanizm trochę później tak znaczy w czasach monarchii co chyba nie ma miejsca na mesjanizm mesjanizm on się pojawia trochę proroków, ale wybuchnie tak naprawdę od szóstego wieku później, ponieważ póki jest król to niema powodu szukać syna Królewskiego, bo ten pomazane to taka SN SN bogaczy potem co wcześniej syn króla, więc może być dopiero jak umarł król niech żyje król natomiast wcześniej mamy monarchie mamy sukcesję wiemy jak to będzie działał też tradycyjne znowu odwołujemy się do tego w ciągłości natomiast w momencie punktowym tak, kiedy jednorazowo zburzone świątynie król został zdjęty z urzędu odciętą głowę religii odciętą głowę to teraz to ciało nie wie jak się ma skomunikować tym co, bo ponad głową i rewolucyjna polega na tym, że elita i Judy wywieziona do Babilonu znalazła sposób na to komunikację jak ten sposób wyglądało to będziemy rozmawiać po informacjach Radia TOK FM dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego jest państwa mają wreszcie to w Cezary łasiczka program Owczarek dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano Instytut historyczny Uniwersytetu Warszawskiego z państwa moim gościem rozmawiamy o judaizmie przed judaizm przyrody odjazd z modą judaizmu przed informacjami skończyliśmy w momencie, kiedy religia została pozbawiona głowy, czyli król ten pośrednik pomiędzy ludźmi, aby bowiem nie ma zniknął niewola bez króla bezkrólewie niewola, a jej intelektualiści myślą no dobrze to co teraz to co z tym zrobić no właśnie to tu ich działania tych tych tych elit gdańskich było fenomenalne muszą zacząć od takiego uświadomienia, że w tradycyjnym świecie bliskiego Wschodu po zburzeniu świątyni łączyło się to widzimy nauczka na reliefach asyryjskich łączyło się z przejęciem wizerunków bóstw przez zwycięzcę to znaczy mamy takie takie przedstawienia, gdzie Syryjczycy nie chcą jakoś świątynia i potem w paradzie takich wynoszą przedstawienia bóst w, ponieważ oni uważają że, owszem, zburzyli to miejsce z miejsca kultu tego Boga, ale lepiej, żeby ten Bóg i jeżeli istnieje albo skoro istnieje to, żeby stał po naszej strony, więc osoby zawieziono do domu i on będzie też naszym Bogiem wtedy czy ta to miejsce kultu samo w sobie nie jest niezbędne dla istnienia tego Boga tak ten sam Bóg może być skuteczne jak przeniesiemy winne i szeroka ławka obok przeprowadzka takiego konia będzie nasz ton teraz będzie nie sprzyjało naszym wrogom tylko nam to samo rozumowanie muszą mieć miejsce dla idei czeków i i mieszkańców Jerozolimy Jazona Jerozolima zostaje zburzona świątynia zostanie złożona elita wywieziona do Babilonu, ale oni nie mają tego czegoś co mogliby ze sobą zabrać nie mają tego materialną, gdy materialnej obecności Boga i tutaj toczy się rewolucyjna, ponieważ Totentanz przełamie przełom intelektualny Otóż uznano, że nie trzeba się nie tylko rytuał ofiarni 3 i nie tylko niezbędna po jedno niezbędne pośrednictwo króla i jego pomocników kapłanów świątynnych jest warunkiem dobrej relacji między Bogiem, a ludźmi wystarczy taką relację przenieść sfera ducha każdy człowiek nie tylko król może się bowiem komunikować to jest absolutna nowość nie ma czegoś takiego starożytności za każdy wierny ma kontakt z ubóstwem gdzieżby już cała struktura społeczna w starożytności jest bardzo zhierarchizowana wszystko tak odrobinkę bardzo ważne zostało zdalną, a także ściema swoich przedstawicieli mieszkańcy wsi swego naczelnika to nasz zielnik wsi do dodał urzędnika dopiero on zanosi ofiara do świątyni, ponieważ wszyscy zaś na równi przed Bogiem gdzieś jesteśmy bardzo zróżnicowani, a tutaj Rochester w tej niewoli babilońskiej przedstawiciele elity, bo to oni oczywiście to co robili, ale powiedzieli no my możemy sami tak my poprzez psalmy np. możemy dotrzeć do Boga Bóg usłyszy i to jest rewolucja drugi ma ataki tak, tak więc taką formą tej tej przemiany jest, że deklaracja, że my powinniśmy się odróżnić od otoczenia i zapewne temu służy wcześniej stosowane rytuał obrzezania, które dla Palestyny jest dobry jest rytuałem banalnym obrzezanie stosowali Egipcjanie amonit świadomie szykował się większość ludności tam w związku z tym obrzezanie stosowane przez Duńczyków niczym nie wyróżnia natomiast obrzezanie stosowane w Mezopotamii w różnej znacznie, ponieważ ono nie jest to moc powszechnie na teren to pokazuje to, bo to może być takie narzędzie, którym ta ludność postanawia się odróżnić od otoczenia mówiąc jak mówi księga rodzaju znak obrzezania znakiem przymierza, jakie Bóg zawarł z ludźmi tak z Abrahamem, a czy potomkiem potomkami Abrahama to znaczy, że nie boks królem jak było wcześniej Kobus z każdym mężczyzną czy z każdym człowiekiem to też jest rewolucja i trzecia wreszcie taka forma rewolucyjna to jest kult, który został stworzony, ale niższą cenę w zapewne to taki najlepszym przykładem jest święto Paschy wszystko wskazuje na to, że święto Paschy było stosowane czy był odbywany w epoce monarchii jako jedno z ważniejszych świąt wiosennych w świątyni król składał ofiarę w świątyni centralnie było 1 rytualna pascha dla całego państwa robią król, a jak czytamy w zapisy biblijne to widzimy, że opaska jest świętem, które ma być udziałem każdej rodziny każda każdy mężczyzna ma wziąć baranka i tego czternastego dnia miesiąca nisan Mazur z o niej zrobić usta są darował i to będzie ta ofiara czy nie jest przeniesienie to z centralną ściga nas na powszechność wszyscy mają złą uczestniczyć w tym rytuale baranka się trzeba wziąć od doskonałego ubiera się bierze tak to już nie ma bliżej wyobrażony świat Mezopotamii to niema monopolu kapłańskiego i kto wolny rynek ale, ale on sam sama rewolucja polega na tym, że nie potrzebujemy świątyni tego pośrednika także my, uczestnicząc w tym rytuale w domu też kontaktujemy się z Bogiem to jest rewolucja tego nie było wcześniej tego rodzaju rytuałów domowych nie znamy z czasów monarchii ona się zapewne rozum właśnie w czasach niewoli babilońskiej i analogiczna takie podczas zajść w tej religii do zwykłych ludzi jest Szabat, który wypłaca monarchy gościł nie ma racji bytu Konitz, a dzień, w którym ludzie mieliby nie pracować jest to dość nieużyteczne z punktu widzenia administracji armii państwo i t d . natomiast taki dzień, w którym ta ludność trzymana w niewoli jakoś odrębnie miałaby się zbierać tak do utrzymania wspólnotowości nabiera większego sensu tak to to jeszcze długo nie będzie dziennie zakazu pracy natomiast jest to dzień, które jest inna od pozostałych dni tygodnia i to jest coś co w niewoli babilońskiej może szczególnie procentować powiedzmy taka czy pokazywać taką łączność do tych osób, które się tego dnia chcą ze sobą spotkać i to są takie przełomy, które zmieni to pierwszy krok od Jach PiS mu do judaizmu to znaczy, że nie tylko, że można kontaktować się z Bogiem, że religia będzie funkcjonalna bez centralnego kultu bez świątyni i bez roli króla jako niezbędnego aktora w rytuale świątynnym i to my to rozumiemy moim zdaniem dobrze jako proces wynikający z okoliczności, ale teologicznie, toteż rewolucja to nasza to jest postawienie wszystkiego zupełnie na głowie z punktu widzenia tego, o czym mówiłem na początku, że religia byłe takie same czy rządziły się po to, bardzo podobną logiką, a tutaj ta grupa ludzi pamiętajmy elita i jerozolimska tak to kto robi wąska grupa Nigeryjczyków, która jest potrafi czytać potrafi pisać bardzo szybko korzysta z dorobku intelektualnego Babilonii i to to to nie jest ligi ludowa nie to na pewno nie to są ludzie, którzy sami pisali psalmy potem są w stanie kontynuować tę pisarską tradycję mówimy o wąskiej grupie elitarnej, która wymyśliła tę rewolucyjną zmianę, że każdy z nich kontaktuje się z Bogiem dla nas teraz w wychowany szczery i judo chrześcijańskim fakt, że idąc ulicą możemy się pomodlić do Boga jest czymś naturalnym, ale starożytności to nie jest naturalne ludzie kontaktują się z Bogiem w miejscu, które Bóg sobie wybrał, a nie w dowolnym miejscu to człowiek sobie wybrał i ta różnica czy ten przełom nastąpił w niewoli babilońskiej urzędy po prostu, że ktoś chce załatwić to musi iść do urzędu tak musisz iść najpierw do 1 urzędnika jak ten nie załatwi sprawę ten urzędnik idzie wyżej albo rozluźnić prawa zauważyli, bo tak prezesa i są albo do kobiety prezesa, żeby być politycznie poprawnym ale, ale tak czy są struktury są instytucje, które są mała czy zawsze tradycyjny charakter, a nie za każdy człowiek może sam pewna zjawisko oprzeć się zdarzają jak religijność prywatna tak oczywiście, że też, ale są takie obszary jak Szkot kult czytali kult nie są w oficjalnym tonie dobra te, które potem jest dominujące, który jest zawsze skoncentrowany w świątyni m. in. dlatego tam są techniczna udogodnienia zaś traktować zwierzę, a potem je spalić stodołę taka techniczna zdarzeń wymóg o tym, też były ofiary mają charakter wspólnotowy to znaczy ludzie się gromadzą wokół tych ołtarzy to coś coś coś ich łączy tutaj, a to, żeby każdy sam człowiek mógł się z Bogiem kontaktować to takie proste nie było, a jeśli funkcjonowało teraz na zasadzie magicznej to znaczy my widzimy np. w tym co w nosie, a teraz do czasów przedrewolucyjnej, czyli przed niewolą babilońską w wykopaliskach w starożytnej Parczew w judo via Dei, a dla 0708 . wieku niemal w każdym miejscu, gdzie się w głosie łopatę w miejsce, gdzie byli ludzie znajdujemy coś co się nazywa figurkami kobiet czy taki kobiecymi figurkami typowymi dla AJD Barrios po do dziesiątki egzemplarze w każdym miasteczku Jude jest im się znajdowało się one są nową butelkę te postaci kobiece są nagie co nauka ikonografii starożytnej uczy nas na ogół nagie to znaczy bóstwo i tego jest mnóstwo i teraz czy to znaczy, że w każdym domu było kilka takich figurek do czego ona służyła czy to było bóstwo opiekuńcze czy to było tylko pani domu miała pan domu tego nie używał czy to jest przedstawienie było bogini, która jest opiekunką domu tego nie wiemy, ale tego było ogromnie dużo natomiast jest to bardzo odległe tego rodzaju religijność jest bar jest bardzo odległa od oficjalnego kultu, którym trzeba zanieść zwierzę ofiarne jest pewien taryfikator uzmysławia, że zadane wykroczenie czy zadaną w danej sprawie trzeba odpowiednio dużą ofiarę złożyć to będzie zawsze robiono świątyni atutem tej ba bilonie to jest pewność, że można bez ofiar to jest oddanie władzy w ręce ludu niebezpieczna sprawa, ale ten podział to jest to nie jest demokratyczna, dlatego że ten lód to jest elita to są ludzie, którzy są w piśmie ani nie, ale wiele elita mówi Dorota my stwarzamy nowe przepisy, ale te nowe przepisy trochę dają kontrolę nad relacją człowiek Bóg każdemu nie w elicie i to bardzo dobrze będzie widać później, kiedy ta elita powrócili z niewoli babilońskiej do doju DOI i oni przyjechali z nowym doświadczeniem religijnym wrócili w wiek w końcu wieku szóstego biegu piątym wracamy mówi o my mamy tutaj nową religią nasze nazywa judaizm rytuał odbywa się tak taki sposób nie ma króla nie trzeba króla i to komunikują w tym ludziom, którzy do niewoli nie trafili ci ludzie, którzy mówią tradycyjnie no jak to, że nasz dziadek składa ofiarę w taki sposób był król to było dobre, a teraz ci uroczy to mądrale, które w Babilonie przyjechali mówienie nie my mamy rację wy jesteście kimś gorszym przenoszą swoje gorsze resort, którzy myślicie po dawnemu, a my mamy, a my mamy rację my mamy nową religię teraz to napięcie między nową religią, którą elita powracająca z niewoli babilońskiej promuje, a religią ludową bardzo wyraźnie widać w tekstach drugiej świątyni to taka niechęć do ludności, która nie przeszła tego doświadczenia niewoli babilońskiej ogromnie silna to widać w tekstach ta ludność jest nazywana czasami portu innego jak określa jako inne narody to mają być amunicji to ma być ich listy ani tak, ale to jest to co tu pobratymcy tej ludności, która była w niewoli tylko nie nie nie przeczy tej traumy taka młodzież tej rewolucji religijnej i w związku z tym trzeba było się od nich znowu odseparować, ale judaizmu w swej początkowej fazie jest to jest intelektualnym projektem elity to nie jest religia, która wyrasta z doświadczenia Ludowego ona się upowszechni, ale to jest w ogóle liczba intelektualnie trudna to, że każdy jest podmiotem to łatwiej było, kiedy król za nas załatwią te sprawy to musi być tak naprawdę obserwatorami to natomiast upodmiotowienie grupy jest inne atrakcyjne dla przedstawicieli elity ani dla mas bardzo podziękuję doktorów habilitowanych Łukasz Niesiołowski-Spano Instytut historyczny Uniwersytetu Warszawskiego był państwem gościa dziękuję panie doktorze dziękuję informacja Radia TOK FM o godzinie 11 już za kilka minut po informacjach wracamy do programu Zwiń «

Zanim powstał judaizm. Rozmowa z dr. hab. Łukaszem Niesiołowskim-Spano

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POPULARNE

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 15:00

Najnowsze Podcasty

Kto i jak wykorzystuje informacje na nasz temat?

Gdy od szefa czuć alkohol. Uzależnienie na najwyższych stanowiskach

Prof. Wolszczak-Derlacz: David Card to niezwykle barwna postać. Świetnie prowadzi zajęcia

Dr Nowacki: Pandemia wepchnęła miliony ludzi w ubóstwo

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL