O historii ludzkiego wzrostu mówił prof. Michał Kopczyński

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

weekendowy poranny w radiu TOK FM ósme 5 słuchają państwo Radia TOK FM Karolina Głowacka w studiu pan prof. Michał Kopczyński dzień dobry panie trafi wzorem pan profesor jest doskonale państwo znanym historykiem z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego muzeum historii Polski, a także pan profesor publikuje w magazynie mówią wieki dziś porozmawiamy o historii ludzkiego wzrostu nie chodzi nam wzrost gospodarczy chodzi nam wzrost nasz wzrost fizyczne od stóp do głów Rozwiń » ciekawa jestem jak wiele my możemy wiedzieć na ten temat powiem tak powie, że możemy wiedzieć całkiem dużo i teraz, o czym bo jak pisze czasami coś na ten temat w opisie wysokość działa każdy redaktor, ale za, który Sting to ostatnie przed drukarzem widzi to co jest poprawia na wzrost, po czym się okazuje, że dostaję tekst słoik jest wszędzie wzrost, a potem różnie antropolodzy niezwykli dają albo się ze mnie śmieją, dlatego że te są różnice, ponieważ wzrost to jest proces wzrastania od stanu życia płodowego prawda do do tego momentu, gdy się kończy to wzrastanie to jest różny moment w różnych czasach, a wysokość działa też to co jest ostatecznym to znaczy no właśnie wzrost o prof. Miodek, ale w tym świecie naukowym trzeba być precyzyjny wyschną to jak wół podpowiedział mu umiarkowani, a więc na początek to musiałem ja wiem, że niedobrze jest od terminologii zaczyna się teraz mamy jednak wiemy całkiem sporo, dlatego że jeśli chodzi o czasy przed historycznym to jest technologia, która raz po raz wtóry jakiś cmentarz daj panie Boże nie ciało palne być opalane są najgorsze stąd też nic nie może wnioskować no i przeważnie i tak znajdują albo grób pojedynczy albo kilka grobów pojedynczych czasami jakiś groby takie wielokrotne prawda kilka szkieletów każdy to wyczyn wykopuje opisuje ustala wysokość ciała ustali wysokość ciała można na podstawie, a wymiarów kości długiej tam np. kości udowej albo albo piszczelowej tak nie jest potrzebny cały szkielet cały szkielet bardzo rzadko się w takiej pozycji prawne, które można pomierzyć bardzo rzadko się to, w którym udaje wykopać w związku z tym są te metody pośrednie jest kilka wzorów, które pozwalają na przejście od kości długiej kończyn dolnych do wysokości ciała o w Polsce i wobec Polski w tych prawda w szkieletów stosuje się metodę pisane z początku dwudziestego wieku ona ma tam plus minus jakąś wartość prawda ale, ale mniej więcej do w były od czasu przez historycznych od paleolitu do wieku dziewiętnastego jesteśmy skazani na tego typu w tego typu pomiary pomiary przy życiowe zaczynają się gdzieś początków dziewiętnastego wieku w niektórych krajach jeszcze, sięgając do wieku osiemnastego przy życiowe to znaczy, że na razie nad morze jeziora Krzywego szermierz, a i one mają jedno w oczywistą genezy tych wojsk w tym momencie, kiedy wojsko odeszło od 34 metrowej klitki, która się pojawia listę 1617 wieku w sumie wszystko jedno, kto niesie cztero metrową Piekarczyk to jest jakiś metr 50 parę prawda czy Jan ma 2 m to ta cztero metrowe pika mówi sama za siebie mówi do konia, który prawda niesie kawalerzysta z naprzeciwka, a w momencie, kiedy to się kończy, kiedy pojawia się bagnet w latach siedemdziesiątych siedemnastego wieku nagle zaczyna się liczyć jak duży jest ten człowiek, który utrzymał w ręku karabin z bagnetem o jak długi ma ręce i t d . więc trzeba zacząć mierzyć różnie stracić mierzyć się leży tak powiem, bo wśród wierzycieli w pewnym momencie pojawia się Szkot getta taki rysunek dług Atelier żyta oczywiście, że tak to w każdym takim podręcznik złoty historię wysokości ciała, czyli wzrostu to zawsze tandeta jest prawdą, że my nie jesteśmy tam sroce spod ogona Ależ nie wypali nie zajmujemy się jakimś egzotycznym tematem tylko proszę już Get Down w Wawrze oczywiście, że tak, gdy to chyba jedyny z tych znanych i chcą mierzyć tych poborowych no i potem im bliżej z dochodzimy do naszych czasów to znaczy do końca dziewiętnastego wieku, a tym więcej tych pomiarów, którzy są takie pomiary nie tylko się bierze takich najwyższy co to dobrze by grać będą daleko od siebie trzymać, ale bierze się w mierzy się już od wszystkich także tych małych takiej nadziei, że dorasta do minimalnej wysokości ciała, która pozwalać na służbę wojskową w armii rosyjskiej turbo 153 cm w broń palna się pojawiła mniejsze zaczyna być lepszy, bo trudniej trafić drewna, więc ministrantem ta granica minimalna się stopniowo obniża i pojawiają się przede wszystkim zaś druga bardzo ciekawa rzecz mianowicie pojawia się uwaga uwaga jest rzeczą waga jako narzędzie jest urządzeniem, które się pojawiać dość późno mało, kto się wcześniej ważył planu, bo właściwie po co prawda to jest taka charakterystyka ciała ludzkiego, która się dość szybko potrafi zmienić wysokość działanie natomiast w masach odsetek przemówić waga jako przyrząd i masę jak co prawda w nas oddala mnie, że ta, a masaż zmieniane szybko, więc to ta masa nie pomagała specjalnie identyfikować przestępców n p . czy coś takiego jest ona się zaczyna dopiero w drugiej połowie dziewiętnastego wieku w początku wieku dwudziestego wojsko zaczynają się ważyć ludzi o mojej mamy dane do czegoś co jest niesłychanie w tej chwili fascynujące wystarczy sobie stuknąć się Googlea i wpisać 3 literki BMI to jest w rolach proszę pana, kto tego nie zna współcześnie w świecie pełnym chudych modelek jest w Wawrze jest w kinie idoli chude modelki mają pecha, dlatego że w BMW przypomnijmy co to jest BMI to jest waga kilogramach masa w programach udzielana przez wzrost wyrażony w metrach podniesiony do kwadratu oznaczy wysokość oczywiście jest także wzrost w i jest skala, która mówi Ts w porządku prawda co znaczy to znaczy tacy od 18 ,5 punktów do 25 słów w normie powyżej 25 do 30 są tacy otyli pierwszego rzędu ponad 30 ty się tak poważną otyłością pierwsza faza przed karmieniem na po drugiej stronie to rzadko w tej chwili są tacy nie do karmienia prawda albo jacyś tacy za głodzenie i 716 000 zgładzonych w przeczucia zdawać sobie sprawę, że ta miara została wymyślona w dziewiętnastym wieku jeszcze trochę innej formie to były gramy o centymetr po występie starszy od auta wymyślił kadrę, że ojciec 1 z ojców nowoczesnej statystyki może je się z głównych natomiast w 1972 roku w UE w amerykańskich fizjolog Keys wprowadził to jako taką taką miarę bardzo łatwą do do obliczenia obfitość danych do tego jest i wprowadzi ją tak lekką ręką zaproponował nasz najlepszy ze wszystkich bezdyskusyjne, ale i zaczyna się problem dlatego też miał populacyjne roześlą sanki są tym PiS to jest miara populacyjne, która pozwala przewidywać w odniesieniu do populacji, jaka będzie skala zachorowań powietrze w następnym pokoleniem na choroby serca na innego typu choroby krążenia na niektóre nowotwory przewodu pokarmowego i t d. i nic więc natomiast w momencie, gdy my sobie stosujemy mnie do siebie jednostki stosujemy coś takiego to możemy np. po paliwie i ścieżki rozstrój nerwowy z powodu otyłości wyobrażam sobie kulturysty który, który ma ten podchodzi pod te 30 prawda przecież nic nie jest wyjątkiem tych proszków tak jest to sprzedają dziś na dworcu sprzedawać i ile się czuje przed karmione mniej więcej się uważa, że ich 24 % ludzi, którzy mają albo trochę poniżej 18 , 5 albo trochę powyżej 25 to nie, dlatego że są jacyś alergii prawda, że jest zły tryb życia prowadzą tylko generalnie, dlatego że albo mają mięśnie rozwinięte w mocno albo niedorozwinięty albo coś takiego i są zupełnie normalnie, czyli nie można tego traktować tekst w zupełnie bezkrytycznie nie to znaczy jak już jak państwo macie tak ponad 30 zaś, że coś się dzieje prawda nie jest jeszcze kulturysta mija mówi o sobie znać o sobie rozmawiamy oczywiście między czasie szybko sprawdziłem w świat wychodzi to BMI w parze tak jest dobrze tak od 18 , 5 do 20 punktów do braków w tak tak nie do tak wychodzi pani, tak więc nie jest oczywiście czas trochę poćwiczyć mięśnie będzie wtedy więcej emocji, a dalej stary wskaźnik ten tak, ale to wszystko możemy liczyć znaczy to wszystko możemy liczyć po to, żeby patrzono po to, żeby się przekonać, a tak jeśli chodzi o różnice wysokości ciała to one obrazują stan też nazwa tak ładnie dobrostan dobrostan fizyczny w pierwszych kilkunastu latach życia, a powiedzmy 18 z nich niech tak będzie, a GE Ts miara sumaryczne, bo oczywiście nie może się zmniejszyć to wymaga to, w jakich zabiegów specjalnych, a więc taka suma pierwszych 18 lat w długim trwaniu można, więc badać, a jeżeli chodzi o uwagę ma sens to jest to krótki stan trwał stan prawda to znaczy, jeżeli możemy znaleźć wysokich bardzo wysokich o bardzo słabym PMI to możemy się powiedzieć tak jest w Warszawie początku dwudziestego wieku, że mieszkańcy Warszawy są w wyścigu w przeciętnie to taki statystycznie istotny sposób niż mieszkańcy okolicznych okolicznych wsi Guberni warszawskiej w jednocześnie ich masłem i jest mniejsza i to nawet to wychodzi z takim bezpośrednim porównaniu z kilogramach jak to się przeliczana BMI to w Warszawie jest ludzi, którzy mają mniej niż 18 ,5 punktów BMI jest ponad 20 % jest bardzo dużo czyta wychodzi jakby, jakby prawda w ładowali może nie głodują, ale w każdym razie mają nie do uwag i jak to się stało, że urośli tacy duzi, a później na wasz interes pewien problem czy to jedyna odpowiedź jest chyba taka sensowna taka to jest jak zawsze ze statystyką czasem też zastrzec, że statystyka dostarcza pewnych liczb i dalej co jest interpretować i tutaj wchodzimy prawda w sferę takiego takiego w swobodnej lewitacji mózgu oraz jedyne sensowne wyjaśnienie jest taki, że póki ci ludzie są młodzi znajdują się pod opieką rodziców to są dość, że tak powiem to tak jak gęsi trochę traktowani to znaczy każdy, kto pamięta ze swojego dzieciństwa mniej więcej zje zupkę i inni i t d . ale nie zginął w momencie oni się usamodzielniają znaczenie się usamodzielniają wtedy trochę wcześniej niż dziś to znaczy w wieku 1516 lat idą do pracy po prostu o czasem się kończy jako szkołę, ale to nie jest tak jak dzisiaj, że do osiemnastego roku życia i potem przyjedzie na takiego praktykanta powiedzmy do fabryki, czyli czy 30 w tym momencie zaczyna zarabiać pieniądze jak zacznę zarabiać pieniądze zaczną je wydawać my do wyboru tak albo przyjemność albo zdrowie kupić sobie prawda nie wiem trochę mleka w PIT czy czegoś takiego albo pełne przyjemności, które stwarza duże miasta, a duże miasto stwarza różne przyjemności to znaczy są różne fajne pokazy zapaśnicy walka walczą w cyrku rowerzyści jeżdżą na bicyklach w Dewey kaleczy my prawda i inne miejsca rozrywki suwerennie busy są po EKUZ wydawanej do pokusy powodują zaś czysty świadomy wybór konsumpcyjny on powoduje, że oni po prostu rezygnują z tej szklanki mleka prawda czytamy, iż pajdy z masłem czy coś co powinno być co powinno zwiększać ich wysokość ciała, bo w sumie o zdrowie jest jakimś celem prawna każdego z nas natomiast powiedzmy sobie jesteśmy średnio konsekwentnie w jego egzekwowaniu, bo to jest sprawa długoterminowa przecież rozrywka możemy mieć się teraz oczywiście, że ten oczywiście, że jak to wszystko wyglądało jak co wiemy o wzroście i o budowie ciała no i szkoda terenach polskich więcej opowiemy państwu Polskę z informacji Radia TOK FM weekendowy poranny w radiu TOK FM o 21 Karolina Głowacka prof. Michał Kopczyński dzień dobry ponownie panie profesorze dobrych rozmawiamy o historii wysokości ciała człowieka oraz jego budowy na przestrzeni no obiektu w historii na przestrzeni wieków i przeskocz do informacji Radia TOK FM profesor mówił o tym, że w początkach dwudziestego wieku była obserwowana taka różnica mianowicie w mieszkańcy Warszawy byli wyżsi, ale szczuplejsi niższy stosunkowo, czyli chodzi o tzw. wskaźnik BMI niższy mieszkańcy okolicznych wsi i muszę przyznać, że nie zaskoczyło, że na tak bliskim obszarze geograficznym można zauważyć taką inny populacyjne różnica, że właśnie mieszkańcy Warszawy wyszli, a dookoła nich szli jak to możliwe Otóż miasto jest takim wielkim centrum konsumpcyjnym to znaczy wszelki transport to zmierza to jest rewolucja w 19 wieku z prawdziwą rewolucję dzięki kolei przede wszystkim o jej nie nie ma już w zasadzie miasto nie grozi głód w czasach nowożytnych jeszcze głód grozi do tego stopnia, że ceny np. chleba w miastach nie były rynkowe, aby po prostu wyznaczane przez władze miejskie 19 wieku to się kończy, ale i innych wielkie centra konsumpcyjny im bardziej rasta, a sieć połączeń miasta z okolicą rośnie, tym bardziej w tym żywienie miasta zaczynają uczestniczyć Szczecin chce być okoliczne wsie, bo one zawsze uczestniczył, ale nawet położone dalej ma straszne konsekwencje dla tych biednych wieśniaków bo, ale jak pokazał pewien badacz niemiecki jest batem na przykładzie Bawarii właściwie w momencie, gdy jakiś okolicy dochodzi kolej tak kolejką na wsi uczy się prowadzi jak dochodzi kolekcji to w następnym pokoleniu unika kraje UE, bo to mleko stringi mieli co zrobić i wybijali ich związku z tym mieli, więc moją rolą jest mi szło im na zdrowie to mleko teraz sprzedaje co jest pieniądze kupując to już nie wnikam w to natomiast efekt jest taki, że oni robią my, ale czy i powiedział mi tak postęp szkodzi postęp szkodzi tym, którzy są poza miastem tym, którzy są w mieście przy pomaga tylko jest jeszcze 1 rzecz Otóż można, by człowieka traktować wciągu tych 18 lat powiedzmy, kiedy kiedy, kiedy rośnie w ich w ogóle można czekać traktować jak silnik to znaczy brzmi okropnie praw przez taki jest moda na kuchnia jest taki silnik żywność paliwo natomiast wszelkie wydatki energetyczne prawda jest to co spalamy tak jak Rusin i rozpalamy na aktywności różnego rodzaju aktywności fizycznej umysłowej tym podobne, ale największa część tego co spalamy też tak naprawdę na metabolizm podstawowy czy na torze serce pracuje prawda ten jakiś soki w żołądku i t p . rzeczy, a i ba ich jeszcze choroby i oczywiście zwiększony o wpis, jakby spalanie tego tego paliwa energetycznego idzie na pokrycie wydatków ekstra, które wynikają z chorób miasto to jest skupienie ludności bardzo złe warunki higieniczne Warszawa może być nietypowa nie wiem, jaki jest w innych miastach Polski jeszcze tego nie wiem, ale może być nietypowa dlatego, że ma bardzo wcześnie, a wszystkie te urządzenia o takie komunalne znaczy myślę przede wszystkim uwodzi wodociągu w mniejszym stopniu kanalizacji to się pojawia bardzo w jak na Warszawę na pojawia się bardzo wcześnie, dlatego że w momencie jeszcze przed taką największą falą napływu ludności w związku z tym mamy w niektórych dzielnicach Warszawy gigantyczne zagęszczenie ludności nie ma takich epidemii chorób, jakie powinny być to jest zasługa oczywiście lekarzy higienistek, którzy opętani prezydenta Starynkiewicza bez, którego by nic nie było też zasługa, lecz takiego ponurego Ober Polic majstra Warszawskiego z lat osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku Craiga ELSA wtedy jeszcze było politycznie dość spokojnie po powstaniu styczniowym stłumionym co nie musiał się za żadną rewolucją tutaj użerać zużywa się z wzorcami kazali śmiecie prawda pilnować ulice sprzątać pilnować, by śmieci wywozili chodził tam wokół Marszałkowskiej ten drugi z rzędu wyjście przejście jakiegoś dozorcy tam prawda laską pobić, że nie posprząta i t d. też ich niewątpliwa zasługa jak się patrzy na w twarz zależność między śmiertelnością w Warszawie a, a jej w 2 ile litrów wody dziennie jest zużywanych w mieście to wieś bardzo wyraźnie zależy jak mówię Warszawa może być nietypowa, dlatego że w Warszawie to co zjedli jako dzieci, iż przy przechodziło w wysokość ciała ani w walkę z powyższym chorobami zakaźnymi jak to będzie wyglądać w Łodzi tego nie wiem, bo nie mamy takich danych o wysokości środków właśnie wy kim mamy źródła, bo mówił pan o tym, że są takie jeśli chodzi o swoje czasy dawniejsze NATO mamy archeologii, gdzie po prostu fizycznie mamy kość czy innych przypadkach mamy dane wojskowe ana przykład to jak wygląda populacji Warszawy to wiemy na podstawie czego były już stworzone takie rejestry karty nie pacjenta, gdzie pod zapisywane nie tylko czy to co opowiadam w Warszawie tych okolicach to są dane wojskowe one dotyczą mężczyzn zresztą bym tak w danym mieście są lepsze niż dane kobiecą bardziej czułe mężczyźni są słabsi tak tak nie wszystkie feministki to wiedzą, ale razili zaprosi chętnych nad Onetem, więc mężowie stanu są słabsi w, że tak powiem fizycznie w związku z tym wszelkie stresy środowiska i komorniczych tak na nich na nich oddziaływuje i tam, gdzie mamy dane dla kobiet np. właśnie takich przy życiowych o miarach pomiarów prawd to widać, że ich coś takiego jak Dymarski był udział w, czyli różnica między np. wysokości ciała mężczyzn średnią i wysokością średnią ciała kobiet i kobiety bardzo słabo i mężczyźni reagują natomiast kobiety są dość stałe, jeżeli ten dymorfizm płciowy się zmniejszać to znaczy, że to są złe czasy, bo to głównie na mężczyzn działa, jeżeli się zwiększa to znaczy, że czasy są dobre prawda, bo było w przypadku kobiet to takie zahamowanie wzrastania 3 czy jakiś przyśpieszenie NATO wymaga znacznie silniejszego bodźca niż w przypadku mężczyzn poza dawnymi wojskowymi, które są czasami bywają dość trudne do interpretacji, dlatego że czasy zdawać sprawę, że jak wspomniana już jest tam tam minimalna wysokość ciała, które do wojska prawda w związku z tym czasami, bywa że dość trudne jest obliczyć parametry statystyczne, bo tych najmniejszych, którzy tej wysokości ciała nie spełniają to lekarze wojskowi przez dokładnie nie ma tego się za mały albo albo coś takiego, więc nadal znikają ze statystyk poza tym jak się cofniemy wcześniej to mamy poszczególne jednostki rekrutuje np. Gwardia przyjmuję mówił rosyjski Gwardii tylko 169 nie wszystkie bierze 110906 cm ponad średnią całej populacji bierze tylko wielkoludów Flota bierze mniejsze, a prawda, bo muszą się utrzymać na fali natomiast natomiast takie tutaj są trudności badawczym, ale są też dane w poziom taki dobry nos znalazłem tuż przed majówką wyrzucili mnie z archiwum pozamykali w Google Maps stróżem posiedzieć jeszcze lepszą dłużej znalazłem takie dane z zesłanych na Syberii każdy taki zesłany na Syberię to kryminaliści zwrotki pierwsza połowa dziewiętnastego wieku matek będzie się nazywała Cartera dowodowa jest opisane za co, dokąd prawda i którą drogą ma iść iść na piechotę jest wysokość ciała n p . na jest tutaj raczej niema doboru i na noc, a poza tym sądowi diety wszyscy się przy tych kryminaliści są dane z więzienia sąd wezwie dzielone są trochę z dziewiętnastowiecznych o jest okres międzywojenny bardzo dużo teczek z więźniów i tam są tam jest wysokość ciała jest waga odnotowane i są mężczyźni kobiet i można to można to w myśl, że to wykorzystać tego jeszcze dotąd nikt nie wykorzystywać, ale jak się trochę poszuka w tych archiwach to jest jest trochę tych źródeł n p . dla nowego Targu i okolicy jest całe 19 wieku po prostu można zobaczyć jak ja jak to ja jak ta wysokość ciała się zmieniała od pewnego momentu też ich też w przepaść masę ciała więc, więc tego typu dane są w danych szpitalnych żeśmy jeszcze nie oglądali w 2 jest to co zebrali antropolodzy to co zabrali antropolodzy dziewiętnastym wieku na pociąg na przełomie 8 dziewiętnastego dwudziestego to są takie materiały, które już w tej chwili są w obiegu oczywiście oni mierzyli przede wszystkim dzieci szkolne dzieci szkolne przełom dziewiętnastego dwudziestego wieku na to są dzieci prawda taki gimnazjalny czy kilkunastoletnia tam można ciekawą rzecz zaobserwować to znaczy można zaobserwować, w którym momencie następuje pokwitowanie, czyli czy ten taki gwałtowny przyrost wysokości ciała, który to wszyscy po swoich dzieciach znamy z samymi niewdzięczną robotę chłopców z tak ta w 2 i on następuje coraz wcześniej jest taki klasyczny klasycznym taki obraz taki wykres baronom miliarda euro, który mierzył chyba co 2 miesiące mierzył swojego syna podejrzewał, że współpracował z buforem w encyklopedii natury historii naturalnej podejrzewał, że chyba tego syna miał głównie po to, żeby go powierzyć i mierzył tak co dla mnie co 2 miesiące jego wysokość ciała potem z tego jest taki wykres ile, na który rok życia, jaki jest przerost pierwsze 2 lata to jest przyrost największy i potem zaczął rosnąć 13 w trzynastym roku życia czy też rozłożony, bo widać nawet jak dziś nasz syn barona mundial w dość dobrze odżywiony prawda w związku z tym mamy takie parametry dzisiejsze aula dziś jest także coraz wcześniej w coraz wcześniej test proces akceleracji, który siebie żadna z tych takich nadzwyczaj dobrych warunków życiowych w jakim żyjemy niektórzy przesadzają, jakie mają potem wysokie BMI już naprawdę nie może się żadnych mięśni nie tłumaczyć po prostu jest on jest wolny zawód, a w typowym generalnie tak no tak optymistyczne tutaj też byśmy się skoncentrowali w tej rozmowie na tych lepszych życiowych pomiarach i czasach ostatnich to mamy taki obraz optymistyczny, że wszyscy rosną są coraz wyżsi prawda i w ogóle jest coraz lepiej ale, gdybyśmy tak spojrzenie zlotu ptaka tak od paleolitu po dzień dzisiejszy to Toyota akt jest wielki u w paleolicie ludzie byli bardzo wysocy no właśnie chcę zapytać, bo zawsze jest takie przekonanie, że pokolenie pokolenie coraz większa, jakbyśmy to tak sięgnęli dużo głębiej to pan, mówi że wcale niekoniecznie w dłuższym okresie czasu nie to znaczy, że także, że wkrótce miał rację za społeczeństwa pierwotnego było najfajniej, ale coraz częściej myślę, że tak istotnie był dobrze wyobrazić, bo są badania oczywiście nad tymi ludami, które żyją w takiej gospodarce łowieckiej z Brackiej po dzień dzisiejszy oczywiście to nie jest co kiedyś, dlatego że ci dawni łowcy zbieracze np. głów polowali na jakiś taki wielki wielkie zwierzęta, które nie wiem na co nie chce mówić na dinozaury były już Helenę w każdym razie na nas zwierzęta wieża i duże, żeby już polować, żeby było tak też wyobrazić jak to w takich antropologii w takiej antropologii wygląda, bo antropolodzy, licząc tak ubija niedźwiedzie z tego niedźwiedzia jest Boże masa tysięcy kalorii w da, czyli jak popracował 2 godziny, a że tak powiem zarobił już wyżywienie na cały tydzień i z tego są takie fajne statystyki ile to ludzie godzin muszą pracować żeby, żeby przeżyć społeczeństwa rolna 99 gmin 10 goli, a oczywiście dzieje się w 12 dziennie pracuję, a w społeczeństwie współczesnym uczy się coraz krócej trwa 8 godzin nie tak dawno używać w tym Paljić 2 godziny popracował wrzucamy do pani profesor też tak myśli tylko, że problem problem polega na tym na czym w ogóle jeszcze nie da się pochwalić, a więc ci, którzy są dzisiaj żyją jak jako myśliwi zbieracze, jeżeli nie są prawda taką kreację na rzesz turystów na Indonezję w Indonezji są takie ludy, które co dla turystów są myśliwymi zbieraczem, a to mają tak neon na pustyni Kalahari w ciężkich warunkach nie ma dużych zwierząt, bo już albo zabronili polować albo po prostu wybili za pomocą karabinów jest stosunkowo niewiele roślin, ale około 35 % roślin znanych jest wykorzystywany do jedzenia nie tylko jedzą mięso przed blisko 30 % organizmów żyjących zwierząt oni polują jedzą czy nie mają diety tak jak się okazuje bardzo zbilansowaną to te były badania pokazywały bardzo zbilansowana dieta tylko niskokaloryczne to znaczy przeciętny takie dzienne spożycie na mężczyznę to jest 2000 cal czy bardzo niskie są ludzie chodzi o przyrost liczby ludności stosunkowo nieznaczne to się bierze z dużych odstępów między poszczególnymi rodami ORC z kolei związane z bardzo długim karmieniem piersią nie ma nic lepszego karmienie piersią prawda dla tych dla tych dla tych noworodków jest duża, bo powielić idealny wspaniały świat, ale ludzie się w pewnym momencie zaczęli rozważać ci zaczęli rozmnażać nie starczyło tych zwierząt, dzięki którym można było 2 godziny tylko dziennie pracować już niema powrotu nie ma powrotu absolutnie nie ma powrotu trzeba było wymyślać rolnictwo, czyli w sposób bardziej intensywny wykorzystywać ziemne w no i z tego się zaczęły straszny kłopot i wzrost zaczął spadać przepraszamy wysokościowy Zhanga zdecydowanie i wysokość ciała w społeczeństwach neolitycznych rolniczych jest znacznie niższe są okropne jeszcze rzeczy są np. linie Harrisa na nogę na gościach długich nóg, a linie Harrisa widzi się przez mikroskop to są takie linie w w poprzek u nasady kości, które pokazują stresy, a środowiskowe czyli, czyli np. Głodek jakieś duże linie Harrisa znaczy się przedmowę prawda za każdym razem co roku przed nowym, a dalej są na czaszkach też nazwa calibra Orbital to są takie gąbczaste, a gąbczaste narośla niewielkiej wielkości w oczodołach i to może być wywołany anemią nie brzmi drżenie przy wywołane może być anemią nuda brakiem żelaza jest to też można z z jakimi żywnościowymi stresami taka bowiem wiązać, ale może być wywołane też niedożywieniem na przekór nie wiemy na tych czaszka nie wiemy co to jest dokładnie, ale jest to 1 z takich organów takich takich prawda stresogennych elementów czy mamy więcej roboty, a więc jest obok wieży roboty więcej wysiłku jednocześnie mamy mniej zbilansowaną dietę, by już coś tam sobie sprawę co to jest ich wbre w pozorom ryzyko, że będzie nieurodzaj jest większa niż ryzyko, że nam ten Tour prawda się nie pojawił przed sprzed 2 lat w związku z tym to rolnictwo jest raczej nie jest jakimś postępem tylko z kimś przymus i trasach przeskoczymy jeszcze dalej przeskoczymy takie wczesnego średniowiecza np. popatrzymy na Ostrowie Lednickim tam przecież jest 369 biletów przebadanych jeszcze przed wojną były przebadane w prostych szkieletów wychodzi przeciętna wysokość ciała 166 cm to jest dużo wyżej niż dziewiętnastym wieku co w takim wczesnym średniowieczu prawda, ale jak popatrzymy na późne średniowiecze w późnym średniowieczu 168 cm mówi o ziemiach polskich w tej chwili dziś późnym średniowieczu Bullet, dlaczego dlatego, że wiąże się to z z dżumą, która spowodowała zmniejszenie gęstości zaludnienia było więcej jedzenia co z kolei spowodowało więcej jedzenia w pojawienie się pastwiskach, a na tych pastwiskach i to jakiś bydło więc, więc lepsza dieta mięsna Dunn prawda białko sole też tak dalej, więc jest, bo lepiej im gorzej tym lepiej prawda tak można byłoby powiedzieć no i potem jest ta tragedia rewolucji przemysłowej i o tym, opowiemy państwu po skrócie informacje Radia TOK FM w zasadzie opowie pan prof. Michał Kopczyński weekendowy poranny w radiu TOK FM w 41 rozmawiamy o historii wzrostu ludzkiego, a mówiąc bardziej precyzyjnie historii wysokości ludzkiego ciała, a szerzej także o budowie jak ludzie wyglądali na przestrzeni wieków opowiada pan prof. Michał Kopczyński i jeszcze raz dzień dobry wybór RM obiecaliśmy państwo, że teraz opowiemy o tym, jaki wpły w na nocki wzrost miała rewolucja przemysłowa, ale jeszcze, by się zatrzymał się one w średniowieczu, bo skoro było takim wielka wspaniała uroczystość rocznica chrztu Polski wątek chciałbym z tym ciekawa jak wysocy byli ludzie, którzy tego dokonywali też możemy powiedzieć 166167 cm mówi mężczyzna mniej więcej w ten sposób to jest, jakbym patrzyła z góry na mieszka w tej kwestii tak na czym nie wiem jak Mieszko być może mieszka się wywoływać wychowywał cały czas na mleku matki i prawda w imię swej wtedy nie będzie miał linii Harrisa ani Library Witalija na na czaszce, a i będzie bardzo wysoki na zawsze tak jest taka możliwość istnieje, ale to są mniej więcej ludzie 1661107 cm w późnym średniowieczu centymetr do 1,5 cm będą wyżsi i potem wchodzimy w czasy nowożytne w czasach nowożytnych wiemy to zbadanie, chociaż na Andrzeja Wieczyńskiego o 80 % 1 Kalisz czerpie z roszczeń z pokarmu roślinnego mięso i jest spożywane stosunkowo rzadko ja nie mówię oczywiście w dworze Królewskim szczególnie w czasie uczty, bo taki codzienny Dwór królewski też wcale nie spożywać dużo mięsa tempo tych starostwa, które badała Andrzej Wysoczański w pewnym momencie gdzieś koło Piotrkowa jest taki jest takie zapiski, że przyjeżdża Bator no i jak się zmienia dietę w związku z tym noty księgowe, które zakopywane i tak w 2 Zając prawda Batory ze swoim otoczeniem uważającym podali jest tak naprawdę tylko duże punkty w tym jest na głowę ten nie wychodziło, ale czasy nowożytne są niższe to znaczy jest spadek wzrostu do 165 cm coś płotek, ale prawdziwy prawdziwy jeśli chodzi o wysokości ciała tragedia zaczyna się w wieku 19 w pierwszej połowie dlatego, że to co wiemy o tym, okresie jeśli chodzi o taki przeciętny to jest mniej więcej 161163 cm i teraz jest pytanie taki, dlaczego to dramatyczne obniżenie między czasami nowożytnymi, czyli 1618 wiekiem ma pierwszą połową dziewiętnastego wieku w szczególności bierzesz może to być złudzeniem statystycznym biorący się z tego, że do dziewiętnastego wieku mamy dane na podstawie kości, a więc w związku z tym to są to są jednak pewne oszacowanie tutaj mamy z kolei pomiary przy życiowe, żeby pamiętać, że ówczesne pomiary przeżycie bezczelni są oczywiste, bo my nie wiemy tak mniej więcej do połowy dziewiętnastego wieku jeśli chodzi o tych nieszczęsnych poborowych to my nie wiemy czy jest ono bez zakazów buta chylę czoła dopiero w latach pięćdziesiątych spółdzielni trzymają się mierzyć na bosaka, czyli znaczy, że wcześniej pewnie się mierzyli w butach oczywiście rozumiem, że to nie byli ludzie, którzy przywykli do noszenia butów prawda, ale w te nie były to na pewno szpilki, niemniej jednak, niemniej jednak prototyp będzie nam trochę trochę to w ten wniosek może kształcić, ale były tak wiemy z demograficznym da się pierwsza połowa dziewiętnastego wieku to jest w okres wzrostu liczby ludności bardzo duża przewaga urodzin zgonem są jednak takie lata klęskowe w Polsce to jest 183031, gdzie ceny poszybowały mniej więcej 100 % śmiertelność też potem jest 184648 wiosna ludów absolutnie nie jest przypadkiem zresztą ona tam, gdzie ceny w podobny sposób i wreszcie połowa lat pięćdziesiątych to są takie 3 momenty, kiedy bilans demograficzny urodzenia zgonu wpisujemy w jest więcej zgonów to krótkotrwały skok ale, ale coś takiego się dzieje natomiast z kolei jak popatrzymy na wahania klimatyczne to pierwsza połowa dziewiętnastego wieku naprawdę nie jest lepsza niż to jest w tej chwili to znaczy są nawet takie okropne rzeczy jak rok 1800 szesnasty, który był rokiem bez lata to znaczy wybuch w piętnastym roku wybuchł wulkan indonezyjski tam Bora i podobno też w prawda te w co tam siebie wyrzucił mi zasłoniła słońce oto wiemy np. lorda Byrona który, który pojechał do Szwajcarii kiepsko wybrał urlop pojechał do swojej celi chciał pochodzić po górach o niczym nie pochodził, bo cały czas było ciemno i padało, a przyjechał wtedy jego kolega w pszczelej niejaki ze swoją 19 letnią kochanką i w tych ponurych warunkach w tym deszczu siedzieli opowiadali historie i tak narodziła się historia Frankensteina, którego którą, lecz się leje opisała co prawda 2 lata później prawda, ale to mniej więcej w takich okolicznościach coś takiego można tylko wymyślać, ale w tym 1800 szesnastym roku w zachodniej Europie rzeczywiście o 1617 z podwyższoną śmiertelność w Polsce dłoni widzimy go odnaleźć się jeszcze przeanalizować materiały klimatyczne, dlatego że są pomiary są pomiary z obserwatorium w gdańskiej Śniadeckich w Wilnie, który robi pomiary Śniadecki mu zarzucają, że coś pan termometr chyba nie najlepsze tych pomiarów, ale coś robić prawda jest obserwatorium w Krakowie to wszystko trzeba byłoby zebrać spróbować jakoś jakoś na to spojrzeć jest to pierwsza połowa dziewiętnastego wieku też coś okropnego i dopiero od lat 60 dziewiętnastego wieku zaczyna się to przeciętne podnosić to znaczy ludzie zaczynają rosnąć w królestwie polskim mniej więcej przez 20 lat to znaczy ten teren taki trend ku podnoszeniu się wysokości ciała silniejsze zresztą na wsi niż miasta, a kończy się około urządzenie 1890 to łatwo jest wytłumaczyć, dlaczego dlatego, że wtedy zaczyna się wielki kryzys zagra on ma charakter ogólnoeuropejski, ale na ziemiach polskich szczególnie ciężki, dlatego że my jesteśmy Unią celną z Rosją Rosja eksportuje zboże eksportuje go bardzo dużo ono jest nim się bronią barierą cel w związku z tym to zboże dociera do Królestwa polskiego Rzymianie po prostu bankrutują masowo natomiast gdy tną lasy n p . to jest chłopak ten jest o o lasce widok prawda kosili dopisane natomiast w kupimy trochę lepiej, bo chłopi zawsze mogą uciec w torze nie nie sprzedają zboża wykonawcy sprzedają mięso, ale jeżeli sprzedają mięso tego nie co jak się bierze wspomnienia chłopskiej w co oni tam pamiętają z dzieciństwa oni jedli prawda w schyłek dziewiętnastego wieku do kapusty kartofli, a jeśli chodzi o mięso to rzadko i zwierząt padłych w związku z tym tylko to jest dziwnego, że nie przestają rosnąć, a w Galicji jest Nędza galicyjska prawda sławne przez Szczepańskiego termin ukuty Nędza galicyjska, a w Galicji powoli rosną a dlaczego w Górze, dlatego że 1 z takich posunięć, które władze austriackie wprowadziły Ależ to był zakaz importu w bydła z Rosji Ukrainy i wschodni prawda rosyjskiej tam ogromne ilości bydła były i czy wprowadzone do jak zawsze nie zakaz tylko kwerendę w znacznie kwerendę tylko przepraszam kwarantanny w półroczną NATO NATO bydło co z praktycznie przekreśliło przekreśliło import i to spowodowało, że wzrosła hodowla w 1 potrzebował wielkich ilości mięsa wzrosło hodowla w Galicji i co prawda to o te w prawda w te zwierzęta były sprzedawane na mięso, ale tam jeszcze był jakiś, które dawały mleko prawda i t d. było nam się być rozwiązane i ci ludzie zaczęli pić mleko jedz, czyli po prostu rosną, więc kiedy mamy taki bilans to gdzie możemy nosić imię Polski w granicach drugiej Rzeczpospolitej porównać to jest dla roczników około 1900 w badania takie wojskowe z lat 192325 po badano wszystko tam była próba 20 kilka tysięcy żołnierzy włości z grupą krwi meblarskich Hirszfelda te badania dla wojska rabini, a materiały są zachowane to widać podział jest taki, że Galicja jest troszkę wyższa niż królestwo polskie, a Wielkopolskę z wysoko bardzo takie badania i analizowanie średniej wzrostu daje nam co 3 to mylny daje nam dodatkową wiedzę czy pozwala interpretować to co wiemy z innych źródeł n p . bardziej lepiej oszacować skalę czegoś jeszcze właśnie było cenne kryzys agrarnych to możemy dzięki tej wiedzy dotyczącej wzrostu powiedzieć, że faktycznie bardzo to dotknęło społeczeństwo, a ja mogę być tak jeszcze jest parę innych takich zmiennych społecznych, których mamy do czynienia typu, a np. poborowych wiemy zawód ojca albo zawód poborowego miejsce zamieszkania miejsce urodzenia w związku z tym pewne rzeczy, jakby potwierdzamy z tego co co wiemy prawda, ale są takie momenty, gdzie np. wzrost rozumiany wzrost gospodarczy się całkowicie rozmija z wysokością ciało ze standardem życia i to to jest ówczesna rewolucja przemysłowa np. jedno z drugim się absolutnie wybór kierunku pokaże, a poza tym w domu możemy zrobić pewne rzeczy, które jest dość trudno zbadać innymi metodami to znaczy, że ta zależność Malty zjawiska rzeki jest dużo ludzi to będzie śmiertelności głód prawdy one nie zawsze się sprawdza bo, a właściwie możemy wskazać kilka takich układów mam tu zjeść tu dzieje natomiast wysokość ciała reaguje wcześniej, zanim jeszcze dochodzi do głodówki poza tym możemy zadać takie pytanie ciekaw jestem czy ci co z tego wejściem w życie 1100 zbadać i wielka dyskusja na temat bilansu drugiej Rzeczypospolitej to znaczy bilans gospodarczy społeczny czy był dodatni czy był nie chce być negatywny do ciasnej, więc nawet krytycy jak jak Zbigniew Landau to mówili w ten sposób, że po zniszczeniach pierwszej wojny światowej w warunkach, jakie w okresie międzywojennym były to właśnie rok 3008. to jest wyjście na poziom tego co było w roku 1913 jest czy było to na 0 czy było to na plus tego nie sposób takich klasycznych metod obliczenia wyjaśniać spróbujmy popatrzeć na to przez to wysokości nowo różne uwarunkowania część kraju prawda miejsce zamieszkania i t d. WTS bezpośredni wskaźnik tego jak, w jakich warunkach wzrasta licz się ludzie tak oczywiście, że tak, ale oczywiście trzeba zachować pewną ostrożność, dlatego że te badania one są z taką specjalnością polskiej antropologii na rząd blisko pół wieku te badania w one wychodzą dobrze tam, gdzie jest społeczeństwo, że populacja w podobnym genetycznym układzie wnętrza pamiętać, że genetyka decyduje z tym, że genetyka w tym sensie, że każdy z nas ma pewien potencjał wysokości ciał, które nie musi się nie muszę się nie wiemy, jakie jest oczywiście, ale jeżeli patrzymy nie na poszczególne osoby, bo to brak rolę genetyk natomiast, jeżeli patrzymy na populacji to jak zmienia się średnia wysokość jak świetny rozkład przesuwa w dół czy w Lewoczy wprawo w ich w prawość i rośnie w lewo i maleje to wtedy dopiero widzimy co się z tym społeczeństwem dzieje jeśli chodzi o warunki środowiskowe i myślę, że to jest dość interesujące nas, żeby zobaczyć jak przechodzimy w tych czasach najnowszych od takiej sytuacji, że ich duże niedożywionych nawet mogą być wysokie, ale są ze słabym BMI jedno przekleństwo naszych czasów to znaczy przed karmieniem prawda, żeby nie powiedzieć nie powiedzieć otyłość jest cała oczywiście tutaj jak Drożdża na tym się może zastanowić jak się ma do tego o technikę n p . to znaczy czy te zmiany szczególnie myjni szczególnie tych w takich frakcji najwyższy czy one się jakoś mają chronologicznie n p . do pojawienia się masowej motoryzacji w Stanach Zjednoczonych takie było badanie jej tam było także pierwszy skok tych naj grubszych 20 % to jest tak mniej więcej to samo to są ofiary Henry Ford prawda jak wsiedli już tak po tym, jak ujawnia radio nie ma takiego strasznego skutku radzie zdrowe rady jest po mówi i to nie tylko, dlatego że z tym radzi, a telewizja to po prostu jest następny i fast foody Rozenek to ciekawe będą nas teraz interpretowali było wydaje mi się, że obserwuje się torze teraz mówią o tych ostatnich pokoleń, że każdy jest wyższa to znaczy, ale nie ma do tego dany region jakiś konar płacze jest wyższe przy czym jeśli chodzi o Polskę znowu to auto powiększenie się wysokości działa chyba hamuj to znaczy coraz wolniejsze, bo to było tak mniej więcej 2 ,5 cm w generacjach między urodzonymi 46 a, a 5666 może osiągnęliśmy swoje potencjały graczy jeszcze ten wzrost jeszcze TEN -T podnoszenie się wysokości działacz nazywa Trends sekularnej oni jeszcze jest, ale coraz słabszy i test maturalny, dlatego że myśmy mieli bardzo wysoki, by nie było to co Japończycy Japończycy mnie w ogóle straż były takie obawy różnych takich czarno widzę antropologów, że tak dalej będą rosnąć nie będą mogli choćby się przewracać prawda runda nieproporcjonalnie, ale jakoś nie jakoś tak się jakoś tak się nie stało więc, więc to pewnie ma jakiś swój kres, ale jeszcze tego nie wiemy, kiedy tym ten trend ten kres nastąpi, a może nie nie zawsze sobie wyobrażą, że tak dalekich Stolat Olek ludzkość będzie istniała na sobie siedzieli tacy ludzie jak my teraz 1 z dynastii analizował Litwy w samo to widać transformacja trochę lepiej w żywność mięso w Boże Święty na tym polega rozwój nauki na tym polega rozwój historii, że bilet już o kolejne histerią debatuje nad za każdym razem coś nowego w wannie myśli czasem o sobie jako obiekcie badań przyszłych historyków, czyja wiem no tak czasem mam takie czarne myśli, że od dekadencji wsi prof. Michał Kopczyński historyk z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego muzeum historii Polski magazyn mówią wieki dziękuję panu serdecznie za te opowieści dziękuję głos jest ósma 56 słuchają państwo Radia TOK FM za chwilę będą informacje po informacjach niezastąpiona Dorota Sumińska i jej audycja wierzę zwierza weekendowy poranny w radiu TOK FM Zwiń «

O historii ludzkiego wzrostu mówił prof. Michał Kopczyński

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PORANEK RADIA TOK FM - WEEKEND - KAROLINA GŁOWACKA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 10:00

Najnowsze Podcasty

Kampania wyborcza PiS a afera wizowa

Ceny paliw. "UOKiK powinien zainteresować się działalnością Orlenu"

"Priorytetem nowego rządu powinno być uporządkowanie finansów publicznych"

"To nie Agnieszka Holland robi z polskich funkcjonariuszy bandytów. Tego się nie da zakrzyczeć"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL