Jak zmienił się czas? Rozmowa z prof. Piotrem Dyczkiem

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Cezary łasiczka program off czarek dzień dobry witam państwa bardzo serdecznie zapraszam na dzisiejsze spotkanie prof . Piotr Dyczek archeolog z Instytutu archeologii Uniwersytetu Warszawskiego kierownik ośrodka badania nad antykiem Europy południowo-wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego z państwa i moim gościem dzień dobry panie profesorze jak pan dzień dobry państwu za chwileczkę zbliżono się czas świąteczny i tak już parę dni tylko zostało i myślałem pomyślał sobie, Rozwiń » że warto o czasie porozmawiać, bo czas wydaje nam się, że zawsze był taki sam, jaki jest także, że to myślenie masz w czasie było zawsze takie same, a podejrzewam, że nie do końca pan jako znawca antyku na jej stan ZES po wyglądzie zasad czasu w Czechach Chinach zegarmistrz światła purpurowy hit w Tychach tak szlachetnych no pan rację rzeczywiście my do czasu mamy dość dziwne podejście, dlatego że z 1 strony wydaje nam się, że go rozumiemy z drugiej strony ma jak uczy nas fizyka to jest jakaś skomplikowana sprawa szczęśliwie się wzięła do czasów Newtona, ponieważ w tamtych czasach sądzono, że jest 1 rzeczywiście taki kosmiczny zegar, który odmierza czas w całym kosmosie z jednakową prędkością metafizyka udowodniła, że tak nie jest, że czas biegnie w różnych miejscach w różny sposób, ale oczywiście mieszkania znajdziemy jesteśmy tak czy siak uzależnienia od czasów, który dotyczy naszej planety ma czas sobie uzmysłowić, że rzeczywiście to dotyczy tylko naszej planety, dlatego że gdybyśmy żyli na innych planetach ten czas biegł inaczej cykle byłyby inne, a czas rzeczywiście towarzyszył człowiekowi ja mogę nawet zaryzykować takie twierdzenie oczywiście dość ryzykowne, że to czas stworzył człowieka, czyli w momencie, kiedy 3 zaczął mierzyć czas zdać uzyskał sama świadomość funkcjonowania istnienia mamusia to gdzieś na jakiś cykl zajęć czas jest bezpośrednio związany z naszym bycia na ziemi, kiedy to się zacięło trudno powiedzieć, dlatego że oczywiście musielibyśmy mieć jakieś dowody mierzenia czasu oczywiście zdać dawnych okresów jeszcze z paleolitu, czyli to rzecz parędziesiąt tysięcy lat temu ma jakieś takie przede wszystkim wykonane z kości przedmioty, na których są narysowane jak Jeślinie połączone jakiś cykle, które wydają się być miarą czasu, ale też od tamtego czasu ludzie zaczęli ten czas mierzyć, bo zauważyli pewną prawidłowość, która jest mało tylko prawidłowością długoterminową, czyli że coś się zmienia w ciągu 1 cyklu, który mam mniej więcej 365 dni ziemskich oczywiście ten cel się powtarzało co to co czasem coś co 1 taki interwał, ale okazywało się, że w tych cyklach jeszcze występują dodatkowe nieprawidłowości pewne zjawiska dla nich straszna lepsza zaćmienie Księżyca czy zaćmienie słońca, które powodowało Janinie za bardzo rozumieli zasady wydaje się, że od samego początku oni jednak czas łączyli z jakimi bóstwa Amina, bo mechanika nieba była dla nich niezrozumiała mechanika nie ma zresztą spowodowała, że mamy straszne zamieszanie kalendarzowego niech pan zwrócił uwagę, że właśnie słowem nie znaczy, że cały słoneczna księżycowe, ale przede wszystkim to, że nasze święta, które się za chwilkę one przypadają tak naprawdę 25 grudnia, a powinny przypadać przesilenie zimowe czy powinny być dwudziestego pierwsza 2 grudnia zamieszania kalendarzowo one są w tym wypadku akurat celowe, bo w zasadzie została historia oderwana od od rzeczywistości, ale ja pana my mamy także rzeczywiście sądzi inaczej z punktu widzenia ekologicznego sądzimy, że 1 pomiar czasu musieli robić dość szybko problem polega na tym jak oni dorobili nowocześnie mieli urządzeń nawet tym nie chodzi o mierzenie godzin warto się szybko połapali, że czyni skraca się w ciągu 3 zmienia się i położenie długa wciągu dnia w związku z tym, że każda takich włożony w ziemię genomy mógł oznaczać jakąś tam połowę dnia 3 czy 3 główne elementy z dnia i w związku z tym pojawiło się i pojawia się cały czas szereg teorii, że np. po torze, by nie mogli mierzyć czas na to musieli budować jak i budowle wspaniałe nas stąd chęć trzecie tysiąclecie ta pierwsza faza jego duży zegar taki, że to niby taki duży zegar to zrównanie dnia lub przesilenia 12 teraz niedawno odkryty podobny krąg kamienny, ale dużo dużo starszy od 11 000 lat się temu, gdy w TPA z Turcji, gdzie również są takie kręgi kamienne z tym, że nasza o tyle interesujące, że sąd to są pierwsze płaskorzeźby praktycznie, które byłyby tam powstały one starać związane z kultem zmarłych co widzieliśmy, że coś takiego tam siedział jak zawsze byłam do tego ustosunkowany dość sceptycznie, dlatego że wbre w pozorom pomiar czasu i tych cykli jest stosunkowo prostym zaraz wyjaśnię jak sądzę i coraz większe wydaje się mamy dowodów na to, że to nie jest tak, że te budowle powstawały po to, żeby mierzyć czas tylko Paryża nie widzieli jak mierzyć czas dlatego powstawały te budowle chcieli wykorzystać w nich pewne elementy cykliczne po pierwsze, problem, który się pojawia, toteż mamy dzień Duszejko trzyma teraz mamy najkrótszy dzień najdłuższą noc jak to się dzieje i jak to zaobserwować to jest bardzo prosta jeśli codziennie będzie pan z tego samego punktu o tej samej godzinie obserwował ruch im odnotowywał, gdzie zaznaczał ruch słońca na sferze niebieskiej uzyskał pan taką dziwaczną Krzywą w kształcie ósemki dla to może wiedzieć panie profesorze, że obserwuje o tej samej godzinie dzisiaj to znak, ale SLD niemal wbrew pozorom wtedy też było proste, bo wystarczy też rzeczony Patej włączane ziemia może pan to oglądać o godzinie dwunastej, czyli w środku dnia może pan to oglądać na podstawie położenia na horyzoncie przy Zachodzie lub za rozchodzi lub Zachodzie słońca czy to nie jest także musi pan jakąś konkretną się pan wybierze konkretną godzinę tak, ale akurat te 3 punkty w ciągu dnia są stosunkowo łatwe do uchwycenia bo kiedy wschodzi słońce pan widzi, kiedy zachodzi również stanowić, a dwunastą, czyli środek dnia może pan także ustalić na podstawie właśnie długość cienia magistrem nie mieli najmniejszego kłopotu tak jak się na starcie ósemki ona pojawia się tylko na ziemi, dlatego że złożenie różnych ruchów, które wykonuje ziemia Orbita ziemska i t d . i t d . się nazywa stare bardzo uczenia, a Marek ma czyjej taka ósemką owa krzywa, gdzie górna część tej ósemki to jest przesilenie letnie, czyli naj naj dłuższy dzień dolna ta ósemka, czyli dolny brzuszek jest przesilenie zimowe, a tam, gdzie to się krzyżuje się z osobą w wale w 2 okres zrównania dnia z nas walczyli wiosenny niesiemy na tej postawie pani w stanie przewidzieć dla danej szerokości geograficznej, kiedy powstają te punkty, które są mogą być punktu widzenia religijnego niesłychanie istotne, bo proszę zwrócić uwagę, że nic co prawda wiedzieli o tym, że czas zacznie się wydłużać po zimowym przesileniu, ale nigdy tego do końca nie byli pewni plus do tego dochodzą oczywiście realne ruchy dodatkowego ciała niebieskiego, które ten czas początkowo wyznaczał, czyli soli Księżyca to był najprostszy sposób z tym, że bardzo rychło się połapali mierzenie czasu wedle Księżyca mierzenie czasu wedle słońca, czyli n p . do wyrównania do zrównania następują po jakimś okresie wahania tego rozjazd całego tego kalendarza, bo pierwsze to był kalendarze czy iście księżycowy jest o tyle najprościej, że Księżyc również ma 2 takie za takie punkty, które są łatwe do obserwacji pierwszą treść nów, czyli wtedy, kiedy go nie my pierwszy dzień, kiedy już się pojawia na nieboskłonie my oczywiście pełnia gniewnie nie można dzielić się dziwić, że większość ludów początkowo przyjęła taki system ogrzewania są tu najlepszym przykładem jest Kalemby to znaczy po prostu błyszczeć w przetłumaczeniu na język Polski to jest pierwszy dzień miesiąca czy też pierwszy dzień ponowie, czyli w momencie, kiedy pojawia się Księżyc i gdy osławione Idy marcowe tu akurat rozwiały to 1 słucham i etyki i było zdać każdy miesiąc to się po po pojawia się w cyklu miesięcznym czy miesiąc zaczyna się od talent, który 1 stycznia akurat, który będzie zamiast wcześniej później nałożony miesiącem na początek roku, dlatego że jak pan mi państwo zapewne wiecie początkowo przy okazji Rzymu, bo to w Grecji, bo troszkę inaczej, ale w Rzymie relaks zaczynał się w marcu stąd do dziś w językach różnych mamy Oktoberfest September czy siódmy miesiąc ósmy miesiąc 0910 . ma bardzo został jako liczebniki liczona od marca później z różnych powodów przesunięta, dlatego że 1 stycznia wedle naszej naszego kalendarza wybierano konsulów na cały rok i Pacana przy okazji podatki związku z tym to tt Kallen to było pierwsze to się powtarza w całym cyklu jej i później pełnia, czyli Idy, które nie są łatwe do wyznaczenia, a i tak kalendarz działał w inny sposób, by Rzymianie na nas popatrzyli to pewnie by sądzili, że my mamy strasznie skomplikowane kalendarz wbre w pozorom ma to mamy wrócimy do kalendarza panie profesorze no i do tych w pełni, które nie wszystkim wyszło na dobre ona biedna 1 na pewno nie prof. Piotr Dyczek archeolog z Instytutu archeologii Uniwersytetu Warszawskiego z państwa moim gościem informację za chwilę o godzinie dziesiątej 20 po informacjach wracamy do programu off czarek Cezary łasiczka program off czarek studio prof. Piotr Dyczek kierownik ośrodka badań nad antykiem Europy południowo-wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego o czasie rozmawiamy o kalendarzu początkach kalendarza, czyli Rzymianie dla Rzymian zaczynała się od kalendarza księżycowego wpływami władzy dla Rzymian nasz plan wydawał się, by następnie za bardzo prostej przyczyny proszę zwrócić uwagę ani po pierwsze, te miesiące traktować jako integralne części tych miesiąc był 1 zwartą całość nie interesował ich cały rok w normalnym przebiegu Agile, czyli czas w ten sposób albo mamy talent, czyli początek, bo mamy 0102. trzeci dzień po galeriach takim punktem środkowym były one, czyli w zasadzie przełom quada księżycowych, czyli znów łatwa rzecz do określenia nazwy teraz mogliśmy palić będziemy 1 dzień przed tą zmianą quad albo 1 dzień po, a potem będziemy liczyć do IT, czyli dopełni mamy 3 nie dopełni 4 dni dopełni 2 dni do pełni i to było proste maszyny i jest jeśli my chcemy z kolei potraktujemy rok z kolei jako całość jeśli chcemy być jakaś data musimy podejmować 365 co nie jest takie proste, żeby to uzmysłowić państwu można, by podać przykład dotyczący handlu, kiedy pani idzie do sklepiku kupuje kupować można coś tam kosztuje jak mu się jakąś Madsen, a my zdaje pan nominał wyższym to przecież ten, który jest sklepienia odejmuje od rana na papieża to kwota, którą padały ceny no bo to jest trudne co robi, a dodaje pieniądze do tej kwoty kalendarz rzymski to jest właśnie takie dodawanie, a nasz kalendarz jest odejmowanie kila ziemianina głowy tak w razie potrzeby się tyle trudu zadałem też możemy określić w postaci ile nie jest do tego konkretnego momentu jej punktu, który świetnie widoczny dla wszystkich, ale spełnia te pełno jak to się zapisuje oni tak zrobić, żeby zwiedzać średni MZA są kiedyś spotkamy na kolejnej audycji za 3 dni do i tak jasne, ale miesiąc są n p . na miesiąc marynarz swoją nazwę miesiącu masz nadzieję na plac w marcu chudnięcie teraz w inny miesiąc leczy i to na tej zasadzie byłaby aż 4 miesiąc co dziesiąty miesiąc, by żyć rodak spod wulkanicznej wśród ludzi w twarz już teraz komplikują zresztą także tę sprawę tak, że to jest interesujące życie ma oczywiście cykl księżycowy zaczynał się po jakimś czasie rozjeżdżać klamki są z jeziorem słonecznym dlatego ci słoneczny był ważny, o czym słoneczny był związany z reklam rolniczym już herezja tam opisuje rodzaj kalendarza zresztą w grę w polskich nazwach miesiąc miesięcy pozostają te rolnicze pozostałości z jakieś odniesienie do przyrody na wrzesień październik jesień kwiecień czy liczy na przykłady lipiec kiczem ta jest ich, bo to jest w różnych językach słowiańskich czerwiec czerwiec, ale lipiec o tyle interesujący wart jest akurat dobry przykład w języku chorwackim jest także miesiąc, która zasili 5 lipiec lekarza przypada w naszym w czerwcu, dlaczego tak się dzieje na oba te właśnie cykl rolnicze tam wegetacja zaczyna się wcześniej raz szósty miesiąc są przesunięte w dziecięcych są u nas jest niesłychanie ważny dlatego został zresztą różne elementy odniesienia z tego cyklu są różnego rodzaju tam powiedzenia także działać tam zasiać albo co najlepsze coś tam jest do określonej porze albo na świętej Zośki tam się zaczynają przymrozki czy jakieś tam ochłodzenie to jest tylko nawiązanie do kalendarza do tego zwyczajnego z rocznego słonecznego tylko, że w pewnym momencie te kalendarze zaczęły się rozjeżdżać, bo jest tam później była reforma stąd kalendarz juliański, gdzie to jeszcze raz specjalnie tam brak przeliczał to wszystko my zaczęło się wszystko odnowa pozmienia na mieszance trochę podbijano układ dni, bo tam jest sytuacja też taka, że rzeczywiście rok ma 365 i w zasadzie 14 trochę więcej najniższa to czwarta w związku z tym pojawia się problem z 4 lata to się zaczyna przesuwać 1 dzień w związku z tym czar gdzieś błąd będzie dodawać i śmieszne, że w kalendarzu juliańskim co zostało do dziś w naszym kalendarzu właśnie luty był miesiącem przestępnym czy miał inaczej dni z tego, że nie miał dodanego dodatkowego dnia miał zdublowany dzień i to przypadało 2004 . banana 2004 . był tak miało to, że zbliżamy do 24 grudnia, czyli moglibyśmy np. umawiam się na audycje ten sposób na umowy się na 24 lutego, ale którego 24 lutego także były tam komplikacje, a jeszcze 1 dodatkowy element Renata nałożona na teście oczywiście nieważna, bo to jest interesujący to także jest czas ile musiano czasu spędzić w pracy daje sobie balowa no to co taki dobry okres teraz do balowania, a tuż, a w zasadzie z naszego punktu widzenia byli strasznymi leniuchy ami, dlatego że tak oprócz tego cyklu kalendarzowego miesięcznego jej rocznego na cały rok był nałożony raz storczyki i 8 dniowych tak się nazywał on wie to zresztą nie ma znaczenia nazwa antyczne to oznacza, że to było coś w rodzaju naszych tygodniu dostał się żona też się tylko, że ten tydzień miał 8 dni pracowało się w Davos, gdzie budowany był to dzień handlowy już być też finał śpiewali o tym, idei Solik dokładnie dopiero Konstantyn wielki i ta ze względów czysto religijnych daje oczywiście rok o stworzeniu świata całej tej przypowieści pozmieniało to zrobią nam cykl siedmiodniowy, gdzie świat medialnie jest dniem wolnym czy my mamy ten cykl ziemski zachowane pomniejszona o 1 dzień i co się teraz dzieje, ponieważ ten ósmy dzień kwietnia niedziela nazwijmy to jest zasadzie mianowania czy też handlowym na zdjęciu uzyskujemy ileż tygodni wolnych dni, czyli ilość wolnych dni w ciągu roku, ale dlatego, żeby jeszcze było zabawniej ziemianie miałem badać dokładniej co do Jałty, bo te święta się zmieniała, ale mieli ich w różnych okresach dane były znaj była liczba, a oni mieli około 100 świąt wciągu roku przyciągnie któreś z tych świąt trwały parę dni na koszty już przynajmniej 150 dni zjeżdżało na święta oficjalne do tego dochodziły święta prywatne do tego mamy niektóre prywatne kalendarze taki kalendarz był znaleziony w dura Europos nad Eufratem te stanowiska archeologiczne tam m. in . Legion był w tym w tym kalendarze zabawne, bo już tych oficjalnych jeszcze świat są święta legionowe z różnych powodów robione i tam np. wyczytuje my tam któregoś dnia tamtego miesiąca tyle ileś tam dni droga do Kallena albo czegoś obchodzimy urodziny boskiego Cezara no Grek za chwilę mamy kolejne święto obchodzimy urodzenia Boskiej małżonki boskiego Cezara za chwilę kolejne święta obchodzimy urodziny boskiego syna boskich małżonki boskiego Cezara, a my w związku z tym tam uroczystości całe składano ofiary także w zasadzie ani chyba 200 dni w roku tam mieli święta warto podkreślić, że to spadkobiercom Rzymian do dziś pozostało oczywiste słynne włoskie święta, ale proszę zwrócić uwagę, że gospodarka rzymska generalnie Bartosz ziemska to jest takie uogólnienia oczywiście gospodarka wśród skarg działaczy jest mi Święty robi się tymi wolnymi dniami strasznie bardzo dobrze oni przecież nie mieli kryzysu wynikającego z tego, że ma tak tak długo mający święta często wieją tam po parę dni także to była po prostu inna organizacja zresztą ani tam nie są dziś takie zapisy, że nawet w stosunku do niewolników co wydaje się nam teraz bardzo humanitarne, a nie uważam, że właśnie nie można zamek przejdzie to jednak sąd oprócz tych cykli 8 dniowych rabusiom te święta być dlatego żona jednak ta społeczność i 1 ton całe całe społeczeństwo, że by tak, że w zasadzie ziemianie jako obywatele tak naprawdę nie byli wierni mniejszości w swoim w swoim imperium, choć tam było więcej imigrantów z głośnym, żeby ich integrować to musieli włączać system społeczny, a jak najłatwiej się zintegrować imprezową na imprezę, bo mając takiej ciągle trwający karnawał to efekt tego oczywiście go później dobre, bo to się bardzo długo utrzymał także ten czas funkcjonował różnie one zresztą był mierzony w różny też sposób jak pan wie mamy teraz mówimy o naszej erze teraz samo słowo tylko zapisywane przez KE, bo to po łacinie oznacza jakiś początek czegoś początek litery mogły być też różnica Macieja Prusa z systemów kalendarzowych jeszcze można było robić, ale i one są przeważnie liczone od jakiegoś ważnego wydarzenia Jana mogą być krótkie, czyli n p . której brak panowania cesarza i to jest tam robione czy króla a kiedy się tam mówiło liczył się mianem królowej brytyjskiej, że tam panuje tyle tyle uwagi to jest 1 system liczenia albo mogły być od jakiegoś bardzo ważnego wydarzenia nie dziwicie się pan państwo jeśli pan takim bardzo ważne wydarzenie ma oczywiście brak był początek świata, a kosztem przeliczniki, kiedy ten początek świata nastąpił powodowało, że można było ciągnąć PRL jest n p . do dziś funkcjonująca era bizantyjska, która określa początek świata tam na bodaj 1 września 5500 ileś lat 59 miesięcy teraz być sam policzyć ile tych lat, aby Rzymianie wiedzieli jak o tabor dodaje kobieta czyli kiedy przeliczono, kiedy powstał rzymskiej ma on niech to będzie 753 BM w prawie 754 latka ma tego momentu magistrze to liczyć my liczymy od Narodzenia Chrystusa wiadomo, że nastąpiła pomyłka żali się urodził parę lat przed naszą erą należy już tak pozostało jej efekt tych wszystkich zbiorów kalendarzowych i całego tego galimatiasu spowodował, że te kalendarze zaczęły się w długich okresach Rosji rozjeżdżać kalendarz juliański czy prowadzone w Nawarze Juliusza Cezara zaczął wykazywać błędy, bo tam była sytuacja taka, że mimo tych regulacji wszystkich pozostawały These mimo tej sekundy, których ani nie potrafili przeliczyć tych różnych ruchów ciał niebieskich w taki, że za każdym z pominięciem okresu 128 lat w zasadzie trzeba było dodawać 11 dzień, żeby wyrównać kalendarz, kiedy w 1500 osiemdziesiątym drugim roku Grzegorz 13 wprowadził w grze gregoriański kalendarz, kiedy Topor ponownie wszystko po przewidziano to teraz nie, licząc poprawek, które teraz ze względu na na urządzenia różnią się dodajemy, że tam rok trwała 2 sekundy dłużej czasem światu mówi nie ten rok to trwało sekundy, ale 1,5 sekundy dłużej to są te korelacje tak, gdyby tego nie robić kompetencje mamy dużo większy, bo też ponad 3300 lat, czyli w naszym cyklu kalendarzowym, gdyby nie wprowadzać bieżących poprawek po 3300 latach dopiero trzeba dodać 1 dzień 128 to by nam się przydała moment zbliżamy się powoli średnia możemy tyle średnia wieku do tego się zbliża dolar czworga 128 na tak niskim nakazał parze, że jest to 28 lat i jeszcze 1 dzień mam darowane do tego nawet Jeleński kalendarzu gregoriańskim tak się nie dzieje fascynujące są skromne panie profesorze, ale wciąż żyjemy w pewnej strefie, gdzie wydaje nam się, że to nasz kalendarz z bandażem panującym najważniejszym, ale wystarczy pojechać do Chin i bank Izraela, że przyjdzie do Azji, który wykazuje zestawia pan, aby jeszcze nawiąże do gregoriańskiego warto tak się wydaje dziwne, że ten kalendarz został przy etap oczywiście jak pewnie państwo o tym, wiedziała tam nagle zgubiliśmy 10 dni między piątym, a 14 października 1500 dziesiątego do używania nagle te dni wypadłoby to była ta różnica wynikająca z narastania różnic kalendarzowych, ale ten kalendarz nie był przyjęty wtedy przez wszystkich o dziwo, do krajów takich na czele zalicza się Polska Polska przyjęła natychmiast Hiszpania Włochy Portugalia Zjednoczone królestwo w osiemnastym wieku, a niektóre państwa szczególnie ze starej prawosławia przyjęły dopiero w dwudziestym wieku zresztą prawosławnym kalendarzu liturgicznym ten kalendarz juliański żerował na nasze święta się rozjeżdżają w ramach 1 przejścia tworzone są układane wróż ne mi wrócimy do naszej rozmowy o czasie po informacjach Radia TOK FM studio prof. Piotr Dyczek Instytutu archeologii Uniwersytetu Warszawskiego informacje już za kilka minut o godzinie dziesiąty 40 po informacjach wracamy do programu off czarek Cezary łasiczka program off czarek studio prof. Piotr Dyczek kierownik ośrodka badań nad antykiem Europy południowo-wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego o czasie i kalendarze dziś rozmawiam dobrze to skoncentruj się na naszej części świata trzymamy te różne systemy liczenia, na które się zmieniały poprzez Nike my teraz mamy archeologa, który coś wykopał i mało tego, że wykopał to jeszcze np. oprócz tego wykopał jakieś kwity i w tych kwitach jest napisane, że to siedziało wtedy i wtedy, ale wtedy jak rozliczyć no właśnie wtedy 4 lata znaczyło coś dla kogoś latałem mówi Darek miesiąc 2331, ale teraz trzeba to jakoś do tej naszej skali Barthel rzeczywiście wielki problem datowania Warhola jest bardzo wielki problem ma z kolei jak Holandia bez dotowania nie istniejemy na szczęście mamy taki wytrych, który nam uspokaja sumienia melancholii stosujemy 2 typy datowanie jednak co się nazywa względne datowanie drugie bezwzględna to względne jest o tyle łatwe, że my musimy tylko Stali sekwencja co było wcześniej co było później bez zastanawiania się ile upłynęło czasu między tymi 2 cyklami to jest w zasadzie stosunkowo łatwe do określenia nie zawsze warstwach archeologicznych, dlatego że czasem następuje inwersja tej waszej przesunięcie z różnych powodów trzęsień ziemi erozji powodzi, że Wars z dołu, jakby się wywracają, ale to jeszcze prosta sprawa ma tam życie się z datowaniem bez będę mieć problem jeśli da jeśli znajdziemy kwity i tak hity z obszaru kultury Europejskiej od aniołka na finale równie dobrze ze względu na szlak handlowy moglibyśmy znaleźć zapisy chińskiej dały problem, bo przede wszystkim trudno byłoby przeczytać to wszystko, ale jeśli chodzi o kulturę Europejską no to chodzi tutaj to jesteśmy stosunkowo dobrej sytuacji, ponieważ takie kwity zachowały nam się w sposób dość trwałe w kulturach co, do których możemy to albo po jej bardzo dokładnie albo w dużym przybliżeniu w przypadku Rzymu i sprawa dość prosta batem kalendarz znamy dość dobrze więcej zachowały się taki kalendarz, czyli my wiemy jak w różnych miastach to było ma tam są oznaczone te różne dni święta i t d . tak dalej na bagaż łacina łaciny znamy te zapisy są po łacinie miasto nie stało pojawia się on wtedy, kiedy mamy do czynienia z zapisami w Grecji, dlatego że w Grecji nie było 1 ogólnego obejmującego całą Grecję czy ciało Hellady kalendarza każda polisa na swój własny kalendarz różnił się, kiedy także tym, kiedy np. zaczynał się rok, bo to bardzo różnie było np. w niektórych polis zaczynał się wraz z przesileniem letnim, czyli w czerwcu czy nie tak jak to było ze zrównaniem dnia w nocy z kolei, że wymiana baterii bicykle były one głównie był częściowo oparty jest znowuż o kalendarz są słoneczne dni kalendarz księżycowy te miesiące, ale dalej było ich 12, bo to to była kwestia podziału tych 365 czy 6 dni jest stosunkowo łatwe do podziału jest wolne różnie sternik w tam mamy kłopot co tworzenie i czasem jest tak, że nawet miesiące są wariantowe nie jesteśmy w stanie tego powiedzieć na szczęście są też zapisy bank, czyli inne także sposób łabędzie, czyli nazywali go do lata niezależnie od ich bezpośredniego ciągłego przebiegu nazywali imieniem urzędników tzw. rachunków po nim, którzy byli wybierani, ale ta kadencja trwała rok, czyli rok nazywał się od imienia znanego czeka tak jak później ziemia konsula, kiedy my mamy na ślad ginie konsula żon tam wybudować jakiś wodociąg jest tam jego stempel Jaś mama jest spisy tych konsulów wiemy możemy po przeliczać to wszystko natomiast oczywiście są sytuacje, kiedy my nie mamy żadnych zapisków bo, chociaż tak upłynął, że nie było zapisków niema jakżeż mamy datować z epoki brązu w epoce brązu w zasadzie jeśli dobrze pamiętam w tabletkach i na mebel był 1 zapis tylko 1 miesiąca, a tam brzmi przy po przetłumaczeniu czy udźwiękowienie tego bardziej jako Clovis stracili to było miesiąc, w którym rozpoczynamy żeglugę po sztormach jesienne chcemy to możemy to mniej więcej oszacować, bo przyroda tam jest za bardzo się zmieniła nas tu mamy jakiś wyznacznik jednocześnie to wskazuje, że później grać klasyczni przejęli ten sam system mierzenia czasu, ale w przypadku innych rzeczy także z braku paliwa staną się boi się na takich metod, dopóki nie mamy nie tyle zapisy dotyczące chronologii, ale zabytki, które nam chronologicznie i mówią np. moneta na mecie pojawia się tytuł dla tura cesarska mamie miana tych cesarz, ale jeszcze mamy dodatkowe informacje o PŚ ani z różnych powodów jeszcze w swojej tytulaturze jako rodzaj reklamy umieszczali dodatkowe funkcje, które pełnili na przykładzie po raz pierwszy został ogłoszony ojcem ojczyzny, a my wiemy, że do opisanych, kiedy to nastąpiło albo został w dacie ich u siebie pokonał dać się na wiemy, kiedy on pokonał dać się albo zostały tam nie wiem tamci sekcja maksimum sam się najwyższym kapłanem albo został konsulem po raz któryś, czyli to elementy dotyczące numizmatyki tego typu zapisów są bardzo pomocne, bo to nie jest tylko tak dzieje się mama Anety Trajana to oczywiście tak to był krajanie podajemy daty jego panowania musimy uwzględnić także to rzecz dość kłopotliwą i bardzo trudną, bo nasze zmienia dla różnych obszarów cesarstwa świata antycznego, że to monety kursowały o różnej długości, czyli plaża moneta była wybita za pierwszego konsulatu jakiegoś tam cesarza to oznacza tylko datę i wstępną, czyli przez całe datowanie datowaniem ante quem czy datowaniem po tym fakcie a kiedy ta ma na to by biegać zabiegu metal numizmatycy muszą ustalić, czyj to jest kłopot mamy natomiast na szczęście jeszcze metody, które są metodami całkowicie zewnętrznymi pochodzącymi z osiągnięć nauk ścisłych czy jest to osławiona metoda węgla radioaktywnego w są metodą był kłopot, dlatego że początkowo, kiedy jeszcze dużo mniej wiedzieliśmy także w naturze promieniowania kosmicznego wydawało się, że nad tą metodą bardzo taką dokładną dnia, bo zakładaliśmy ciągłość pewnych procesów i stałość pewnych procesów fizycznych teraz już nie bada oka poszła do przodu, że to już czas wprowadzać do tego korekty zresztą za każdym razem 714 uzyskiwaliśmy początkowo dość szeroki margines datowania, bo one czasem sięgały 100 lat ci jakaś data bezwzględna Trójmiasto oraz jedno 100 lat w tej chwili to się bardzo zawęziło w tej chwili możemy datować zależnie od tego jaki to jest materiał zależnie od tego jak to dawno rzeczywiście było w niektórych przypadkach do 10 lat pewnie będzie to można ściągnąć do 5 lat rząd tzw. kalibrowane datowanie 14 ci my tam stosujemy jeszcze dodatkowe elementy jak były poprawki do tego wszystkiego, które powodują, że utrzymuje otrzymujemy krzywe, które dają nie tyle do ratowania renomy określają prawdopodobieństwo czyli jaka data jest najbardziej prawdopodobna mniej to jest przeważnie w okresie lata to, że tam na 98 Coma 7 %, a 111 % coś tam idziemy dalej mamy to różnica tylko, że to co kiedyś było plus minus Stolat raz jest rozdzielana na krótsze sekwencje i my możemy z tego jak w pewnym sensie wybrać się zgrać z innymi zabytkami całości w ten sposób dokładnie datować, ale archeologia dziś bez czasu, by całkowicie nieśmiała, ale co to wtedy bylibyśmy są w ogóle historia niż miałyby w czasie, bo historia to przecież ciąg przyczynowo-skutkowy łańcuch połączonych NATO się dzieje wszystko w czasie, gdy ta zmiana da się zmiana w czasie jest taki wehikuł czasu tak naprawdę tylko, że wehikuł nie możemy się fizycznie przenieść przeszłość, ale jednak spacerując od tej całej osi czasu możemy zarobić na jej w dodatku z punktu widzenia czeka ten czas u nas biegnie stale na brzmienie, gdy poruszamy się z prędkościami światła, żebyśmy zaczęli mieć efekty wiem wiem bliźniaków nie, że nagle czas na stanie w naszym czy będzie bliski zera czy będziesz powagę w jakim pojeździe kosmicznym, którym będziemy w się poruszać także tutaj tak tata rzecz dotycząca datowania Warhola jest bardzo ważny test także nasze poczucie czasu i oderwania od czasów, a to jest droga impreza z notowań tej chwili już nie tak bardzo droga, chociaż to też nie jest tak strasznie tanie, tym bardziej że ja wam, żeby mieć pewność to przeważnie próbki są rozdzielane na 23 lub 4 i albo są robione pod różnymi kodami w tym samym laboratorium albo są robione w różnych laboratoriach i to nawet nie chodzi o to, że my sprawdzamy jakość laboratorium, bo my wiemy jacy tam są ludzie, jaki tam mistrzem chodzi po prostu o to, że próbki bywają niejednorodne w związku z tym one oczywiście są później oraz jak gdyby skoncentrowane, bo chodzi o wydobycie tych elementów, których znajduje się węgiel, ale to czy to nie są tylko wizualizacje, które dotyczą i ożywionej przyrody Marceli węgla takiego naszego, bo wszyscy się z niego składamy, ale to np. dotyczy tynków, które jeśli pan kiedyś tam malowane Szczuki robiono lub malowano na ścianie na to oczywiście to robiono wodą wapienną, ale wtedy to wapno w ścianie ma tendencję do zamieniania się w normalnych wapno, czyli CaCO 3 w związku z tym mam zasysa dwutlenek węgla jest z okolicznych atmosfery, a to oznacza, że zasysa także izotop węgla c 14 i parlamencie zamienia się wdowa najmniejsze taką krótką weźmiemy dokładnie to samo, jakby to oddychało i barwę chodzi o oddychaniu staje proporcji izotopów nie jest specjalnie droga, ale właśnie ze względu na to, że musimy krzyżowa podawać sterydy czy IT próbka rozdzielać je, że ta 1 próbka czy też 1 punkt ratowania, żebyśmy uzyskiwali pewność NATO ona kosztuje 6 zloty jak doraźna żonę wszystko i w związku z tym to w tych laboratoriach siedzi, żeby uzyskiwać jak inaczej też takim dopalaczem wyniku my nigdy nie uzyskamy takiej sytuacji, że to nieraz było właśnie 22 grudnia 2016 roku 18 od 1730 toto to jest w tej chwili nie do osiągnięcia, a z kolei instrumenty są na tyle wyczulona dane w gruncie rzeczy mogą rozliczać poszczególne atomy i że to powalczymy tutaj już więcej nie uzyskamy możemy jeszcze trochę tak polować na innych tam inaczej te instrumenty ze względu na nawet na interpretację może byśmy tak podzieleni na samą wykrywalność tego co trza narobić stąd ta metoda, by nie znamy najbardziej to wszyscy znający 14 dla dłuższych okresów używamy innych izotopów np. uranu, dlatego że Eurostat za datę 6000 gr, ale zespół rozpacz statystycznie tamto datowania może sięgać 1215 000 jeśli mamy dużą próbkę natomiast jeśli coś jest starszy brat tajemnicze malowidła ścienne niektóre mają 40 03940 do 31 najstarsza ma do tego oczywiście z metodą węgla radioaktywnego nie zrobiono używamy tych izotopów, których okres rozpadu jest dłuższy, a który z kolei elementy tego rozpadu są wychwytywane dla nas chemicznie no proszę tyle nowych informacji chroni państwo można w czasie świąt sobie o tym wszystkim myśleć albo zgłębiać uczyć się pod choinką pod choinką bardzo dziękuję prof . Piotr Dyczek archeolog kierownik ośrodka badań nad antykiem Europy południowo-wschodniej Instytut archeologii Uniwersytetu Warszawskiego był państwa i moim gościem informacji Radia TOK FM już za chwilę o godzinie jedenastej po informacjach wracamy do programu off daleko ja panu dziękuję państwu wesołych świąt szczęśliwego nowego roku liczcie czas od 1 stycznia na nowo Zwiń «

Jak zmienił się czas? Rozmowa z prof. Piotrem Dyczkiem

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 19:00

Najnowsze Podcasty

Czarny humor, czy przytulny kryminał? "Poker Face" i "Zbrodnie po sąsiedzku"

"Pójdę sama" Chisako Wakatake

O polskich powrotach z Francji

Czy Wiedeń w Warszawie jest możliwy?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL