Nigdy nie odpowiemy na pytania o "początek". Dr Łukasz Lamża był gościem Karoliny Głowackiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Karolina Głowacka dziś Sylwester koniec roku, a to skłania do refleksji i dlatego w tej ostatniej rozmowie z sobotniego poranka Radia TOK FM proponuje państwo, żebyśmy wspólnie sięgnęli do zagadnień fundamentalnych do tych pytań najważniejszych o początki i końca Otóż jest taka publikacja w formie e-booka sam autor nazywają książeczką początek świata jako okres rozumu, a to pytanie czy jesteśmy w stanie w sposób racjonalny naukowy kiedykolwiek odpowiedzieć na pytanie Rozwiń » w jaki sposób powstał wszechświat, dlaczego powstał, jaka jest tego przyczyna to jest rzecz, którą autor nie stawia raczej taki wniosek, że żenię, że nie będziemy w stanie dojść do tego samego pierwotnego pierwotnej odpowiedzi, skąd się tutaj wszyscy wiedzieliśmy czy w odpowiedzi na pytanie, dlaczego istnieje raczej coś niż nic nad motorem jest dr Łukasz Lamża, który w naszym studio w Krakowie halo dzień dobry dzień dobry, a niektóre z filozofem specjalizuje się w filozofii przyrody zajmuje się kosmologii Astrów fizyką filozoficznymi aspektami tych dyscyplin oraz ich powiązaniami z innymi gałęziami nauki jest także autorem artykułów naukowych popularnonaukowych i książek i właśnie m. in. 1 z nich jest początek świata jako okres rozumu no tutaj już pana w auto wałowych uważa, że silnie uderza nigdy nie będziemy w stanie odpowiedzieć na to zasadnicze pytanie o początki nigdy nie będziemy w stanie odpowiedzieć tak, abyśmy przestali zadawać to pytanie czy ligę oczywiście, że będą się pojawiały różne odpowiedzi nawet odpowiedzi bardzo interesujący atrakcyjne, ale nie w takim sensie, w którym istnieją faktycznie problemy, na które uzyskamy kiedyś odpowiedź nie w tym sensie mnie nie jest to problem mający rozwiązanie, ale pan, mówi że nie będziemy w stanie odpowiedzieć na pytanie jak powstał wszechświat 3, dlaczego jedno drugie pytanie jak w zasadzie nas odnosi do szeregu konkretnych szczegółowych pytań i na tym znamy odpowiedzi mówi się dzisiaj standardowo poszczególnych fazach wielkiego wybuchu np. dość szczegółowe pytania jak np. jak powstała materia jak powstały galaktyki jak powstały gwiazdy to już całkiem nieźle nami oczywiście, że taki to jest wspaniałe i to to jest fascynujące i to on pobudza nasz apetyt tak natomiast to są to są szczegółowe pytania jak natomiast problem polega na tym, że w miarę jedzenia rośnie cena petycje i od jakiegoś czasu bardzo intensywnie na miasto taka taka atmosfera, że jesteśmy już tuż tuż od znalezienia odpowiedzi na pytanie zasadnicze fundamentalne jak w ogóle powstał świat w tym najszerszym sensie, czyli wszystko wszechświat taki właśnie bardzo silnym filozoficznym stać się, dlaczego w ogóle istnieje cokolwiek i są głosy, że jest do takiego samego typu pytaniem, jakim te pytania poprzednie, czyli po prostu szczegółowym pytaniem potencjalnie pytaniem naukowym, na które po prostu istnieje odpowiedź krytykę musimy znaleźć, kiedy jest filozofem jest się dobrym filozofem jest już człowiekiem niezwykle skrupulatnym i proszę mi wybaczyć się upierdliwy MH w tym sensie, że wszystko nieustannie trzeba definiować i oto w pana książce co i rusz pojawiają się rozważania na temat definicji innych słów, które wydawałoby się, że intuicyjnie rozumiemy, że n p . co to jest wszystko albo, że coś istnieje albo nie istnieją to nawet problem ze stwierdzeniem wszystko ma pan myśli czy mamy namyśli byty fizyczne cząstki i t d. czy mamy namyśli znów coś takiego jak liczy, by czynić, by istnieją Och, niech pan proszę trochę wyjaśni naszym słuchaczom my jak to rozumieć, dlaczego tak ważne jest definiowanie precyzyjne tych pojęć i ja bym zaczął od tego, że to wszystko nie moja wina ja jestem tylko ofiarą tego co się dzieje ewentualnie jestem dziennikarzem, który odnotowuje wydarzenia dziejące się niezależnie od niego się czuje jako taki dziennikarz kosmologii albo dziennikarz filozofii, gdyby nie było tak, że od tych rzeczach już jest mowa w tym się to wszystko nie mieszał, dlatego że ja wbrew pozorom nie jestem typem człowieka, który znajduje po prostu sadystyczną przyjemność w definiowaniu sobie czym jest zbyt czym jest wszystko czym jest kosmos rok uczestnicy na mecz z wody albo czym jest nic takiemu mały Grześ zieje jadem kur problem polega na tym, że w ramach tego co się nazywa naukową w ramach tego, o czym mówią naukowcy fizycy kosmologii ludzie utożsamiani z naukowcami i w ramach czasami nawet tej konferencji naukowych czy wydawnictw naukowych mówi się już teraz o czymś takim jak liczby pojawiających się w charakterze składników świata jak Ewa przyrody pojawiające się o charakterze składników świata czegoś co nam wyjaśnień, jakie zjawisko fizyczne, lecz muszą w pewnym sensie nadążać muszą nadganiać, dlatego że w momencie, kiedy standardowo mamy taką byśmy sobie Izaak Newton on widział to tak mamy mnóstwo malutkich cząstek malutkich kuleczek, które obijają się siebie i oddziałują ze sobą mówi to jest dosłownie wszystko to jest tak jakby chcieli Grecja to wieści są atomy różnych rzeczy wpadają na siebie odbijają się zamieniają się kolejnością jest wszystko pięknie to są wszystko to są oddziaływania fizyczne i koniec i dość prosty bardzo świadomie składa za to mówi podróżnik na co teraz jak nam się np. ziemniaki ze współczesnych modeli tzw. powstania wszechświata dziś, mówi że przyczyną, na które istnieje wszechświat jest pewne wyrażenia matematyczne, które nie ma żadnego bezpośredniego nie ma żadnej interpretacji fizycznej, czyli to nie jest coś co nam nazywa jakiś aspekt świąt Bożego dość sztywna struktura matematyczna my tak się właśnie dzieje, czyli opis świata zaczynają nam się włamywacz obiekty matematyczne albo mnichem i de albo jakieś takie koncepcje norm nienależące do świata w takim sensie, że to nie jest coś co ja pójdę przed siebie Donato napotyka to nie jest coś co mogę kopnąć to nie jest coś co może wymienić się ze mną masą energią to nie jest coś co oddziałuje przyczynowo w takim wąskim fizycznym sensie no i to się pojawi, gdy się pojawiać tylko i właśnie, dlatego że rośnie apetyt w miarę jedzenia to znaczy, kiedy fizycy zabierają się za wytłumaczenie coraz więcej i więcej i więcej to zaczyna nam troszkę brakować świata Nowotki był tak jak pytamy, dlaczego powstało senator, ponieważ istniało BOR, dlaczego istniałoby ono również istniała a dlaczego istniało, ale i pewnej zaczynam, jakby brakować alfabetu pojawia nam się nieskończone GPS, czyli te pytania zaczną zjadać samych siebie my wtedy zaczynają się pojawiać tego typu potworki ziem świat istnieje, ponieważ istnieje pewne poprzedzone notuje jaków i filozof oczywiście jestem zainteresowany, ale co to znaczy, że istnieje, bo przeobrażeniom zeznaje, że istnieją nieliczne 4 oto chodzi właśnie tak i to są to są właśnie tego typu rzeczy, czyli w ramach takiego bardzo zaawansowanego takiego ataku spekulacyjnego zaułka fizyki kosmologii zaczynają nam się już pojawiać w charakterze wyjaśnień obiekty matematyczne my, jeżeli już zaczynam je zapraszać do świata, aby one nam wyjaśniał jakiś aspekt świata, aby ich no nie wiem istnienie tłumaczył nam mistrzyni świata tu zaczyna się robić to ścieżka niepokojące bo, bo to nie jest już tak, aby w Tourze świat wyjaśniamy czymś co leży w świecie tylko znacznym poza tym świat wychodzić na liczbę też jakoś w tym świecie funkcjonują zawahał się, ale my jednak są w ich nie ma chętnych było ono zależy kogo zapytać oczywiście sam taką najbardziej bezpieczną odpowiedzią taką która, jakby to budzi najmniej wątpliwości jest taka, że liczby to są po prostu słowa, których używamy to są znaczki na papierze są pewne stany naszego umysłu, który mi się wymieniamy ze sobą nadaliśmy im po uwagę stosujemy ich na określony sposób jest określony sposób tak jak słowo niebieski, ale tak jak słowo fajny to są po prostu nas staniemy się nimi wymieniamy, ponieważ jesteśmy takimi akurat gołymi małpami, które lubią się wymieniać abstrakcyjnymi pojęciami, ale to jest tak bardzo blisko ogromnej bezpieczne rozumienia, czyli powiedzmy sobie w tym sensie liczb nie było 20 000 000 lat temu liczby są wytworem ludzkiego umysłu w takim sensie w jakim wytworem ludzkiego umysłu z CSR natomiast można też podejść do sprawy odważniej i jest to stanowisko zwane Plato nic na matematycznym zgodnie, z którym liczby istnieją w tym takim właśnie silnym staje się niezależna od ludzkiego umysłu, czyli ludzie nie wymyślają matematyki kują odkrywają w takim sensie w jakim odkryliśmy Amerykę południową my Europejczycy w takim sensie w jakim odkryliśmy istnienie innych galaktyk to sposób coś co istnieje jest składnikiem świata natomiast, jakoby miały istnieć liczby, ale zupełnie inny pyta, a nawet jeśli zostawimy na boku sprawy związane z definicjami co jeśli chcemy odpowiedzieć na pytanie w sposób racjonalny naukowy teczek pan mówi o początki świata to, żeby coś było naukowym musi być obserwowany i tutaj już mamy kłopot tak to jest takie najsilniejsze i jednocześnie najwęższy kryteriów naukowości czy zgodnie z tym rozumieniem przez porozumienie stosowne w przypadku tzw. nauk przyrodniczych, czyli nauką przyrodzie, aby coś można było w ogóle nazwać naukowym musi dotyczyć rzeczy obserwowanej dostępny eksperymentowania przerwanie i t d. w związku z tym coś co z zasady nie obserwowane zwykle uważa, że nie jest naukowe tak nauka jest bardzo dumna z tego, że wykorzenić Łaz go na rzeczy istniejących całą masę zjawisk i Bytów, które są mniej obserwowanej przez stosowanie naukowe naukowcy niechętnie mówią n p . o duchach przodków albo combo All his rządzących naszym lekko wieczorem albo on całe ich i zjawisk istot, które w sumie obserwowane właśnie, dlatego że wspólnie obserwowane w związku z tym tor był wydawałoby się i to potwierdziła dwudziestowiecznej metodologia filozofia nauki wydawałoby się, że tego się trzeba trzymać z bardzo fajnej bezpieczna metoda konstruowania nauki mówimy tylko o tym co obserwowali no tak, ale przecież nikt nigdy nie widział bezpośrednio wnętrza ziemi przecież najgłębsze wiersz zdaje się ma jakiś nie pamięta, ale to z kilku graczy w kilometrach aniołek w setkach kilometrów 3 tysiącach, a jednak podręczniki, na których mówimy to jest jądro płynne tu stałe tu jest kłaść tu Totus tamto ten tak, dlatego że tak z 1 strony mamy aktualną obserwować ludności to jest coś co faktycznie dzisiaj dokonujemy faktycznych jak obserwacji z listy numer potencjalną obserwowano jeszcze nigdy byśmy się wiercić głębiej to po prostu można byto obejrzeć w trzeciej strony mamy jeszcze pośrednio obserwowanych, czyli coś co jest odczuwalne niż samo w sobie, ale pośrednio dlatego nauka tak naprawdę łyka te wszystkie poziomy rozróżnienia świetnie się w nich porusza pewnego formą prawną formą obserwowali Mości jest np. badanie fal sejsmicznych, czyli nie obserwuję wibracji świadczy to pola elektromagnetycznego, czyli światło tylko obserwuje wibracje skorupy ziemskiej czegoś w zamian zaś zamiast obserwować światło obserwuje wahania sejsmografów ten rok z punktu widzenia naukowego czy to jest światło czy też są drgania skorupy ziemskiej drugorzędne, byleby tamto przekazywał informacje czy w takim najszerszym fizycznym sensie obserwowany jest wszystko to z czego może wypłynąć jakikolwiek sygnał pobierany przez instrument obserwacyjny n p . zwraca uwagę na CERN prawda i to tam w jaki sposób są obserwowane cząstki elementarne co nie ma prawie nic w zasadzie nic wspólnego z tym co przeciętny człowiek nie naukowiec rozumie w sensie obserwowania bo kiedy obserwujemy na to widzimy coś, a naukowiec, kiedy obserwuje to to jak szeroko to potraktuje to jest rzeczka taki niebezpieczny w tym momencie, bo artysta znany zresztą problem metodologii naukowej co jeszcze się kwalifikuje jako obserwacje ja w tej książeczce akurat nie wchodzę w to zbyt głęboko natomiast ogólnie liczbę tak jest z tym pewien problem, bo obserwacja zupełnie niepostrzeżenie zamienia nam się w wnioskowanie jest taki słynny eksperyment myślowy wyobraźmy sobie, że jest pudełko i mamy dziecko, które zostawiamy w pokoju z tym pudełkiem na podłodze leżą kurki my zmierzyliśmy, że każda Kulka wasz doku dokładnie 100 g zostawiamy to dziecko z tym pudełkiem ma się bawić wrzuca pewną ilość kulek do pudełka my potem wracamy pudełko szczelnie zamknięte zaklejone taśmą kładziemy to pudełko na wadze jedno ta waga wskazuje na 600 g dokładnie tak czy tez pytanie brzmi czy my zaobserwowaliśmy, że w środku znajduje się 6 kulek ani wpięcia np. 7 trojga k zwykła odpowiedź jest taka, że no nie nie zaobserwowaliśmy Kurek w tym wypadku można oczywiście zaobserwować wystarczy otworzyć pudełko prześwietlić i t d . ale mówią w samym tym akcie spoglądania na na wyświetlaczu wagi elektronicznej, czyli czy patrzenie czy wpatrywanie się wyświetlać wagi elektroniczne jest obserwacją kulek na nie jest obserwowaniem wagi i na tej podstawie inną postawę pewnej innej wiedzy my wnioskujemy, że w środku znajduje się 6 kulek, ale my ich nie zaobserwowaliśmy i coś troszeczkę podobnego miejsca wcale nie to są zdarzenia, których ono w zasadzie mięśnie obserwujemy, gdyby człowiek stał w pobliżu znalazca karty pola magnetycznego o puchar dały, ale obserwujemy wyniki pewnych zdarzeń obserwujemy co mu wskazania komputerów, przez które przechodzą te sygnały e-myto interpretujemy przemocy bardzo zaawansowanych teorii kiedy, więc z tym do 30 znanej sprawdzonej, toteż warto oczywiście tak jak Dawson nie o to by to podkreśla na każdym kroku to nie znaczy, że to jest bardziej niepewne zasady nie to po prostu chodzi tylko i właśnie o to, że nie jest obserwacją finisz wnioskowanie teoretycznych trend bardzo pewną metodą dochodzenia do prawdy świetną metodą obca matematyka się na niej opiera, ale to jest obserwacja i na tej samej zasadzie, na której nie obserwujemy liczby kopii albo nie obserwujemy, że należy w teorii grup gdzież tam występuje 1717 Lubanie Maćka do 15 do tej samej zasadzie na pewnych rzeczy po prostu nie obserwujemy tylko wnioskujemy o nich tylko tyle związku, z czym jest jest taka nowych zagadek subtelna sprawa mówi w tej akurat tam też tak się nie wchodzę w to zbyt głęboko, ale jest trzeba uważać w fizyce, bo niepostrzeżenie coś co się wydaje być obserwacjom bardzo lubi tak naprawdę okazywać się być wnioskowanie teoretycznym i to w zasadzie nie ma takiego dużego znaczenia może ma pani rację, że jako filozof lub jest po prostu dzielić włos na czworo natomiast w wodę i w ich tak wydaje na nabytej mówiono z, jeżeli już przechodzi do wyjaśnienia istnienia wszechświata, jeżeli to jest naprawdę aż tak poważna sprawa oznacza to, że do tego podejść odpowiednio poważnie wątpię też tak zawsze mówiono już nikt już bierzemy za pakunku była jak z koszem wzięło wszystko się spodziewają, że nie będzie łatwo rzeczy będzie się też odkrytą mamy liczyć z tym efektem było złe początki jak to jest z naszymi możliwościami obserwacji samych początków wszechświata opowiemy państwu po skrócie informacji Radia TOK FM, na które już teraz państwo zapraszam przypomnę tylko naszym gościem jest dr Łukasz Lamża autor książki początek świata jako okres rozumu takich początkach końcach na koniec 2016 roku rozmawia początek świata jako okres rozumu to jest tekst dr Łukasza dam że, który jest w naszym krakowskim studio dzień dobry ponownie dzienne po tym, jak bardzo państwu polecam ten tekst znajdą państwo na stronach wydawnictwa Copernicus Center Press w formie e-booka bardzo przejrzyście napisany naprawdę to musiałem inny oddać wyjątkowo polecić także pod tym względem, że jestem absolutnie dla każdego mówiliśmy o problemie obserwowano ości we współczesnej nauce, że im głębiej staramy się sięgnąć różnych zjawisk w tym z tą obserwowaną ością jest pewien kłopot jeśli chodzi o początki wszechświata mamy 1 taki bardzo wyraźne moment wyraźną granicę w swej historii wszechświata właśnie dotyczącą obserwowano szczyty z 380 000 lat po wielkim wybuchu i test ten moment sprzed, którego żadne fotony nie są w stanie do nas dotrzeć jak długo byśmy nie czekali nie da się utknęły, czyli co to znaczy nigdy nie dowiemy się nie zobaczymy nie zarejestrujemy niczego co było wcześniej to taka granica bardzo symboliczna taka znów filozoficznie interesująca, dlatego że na nich rzeczywiście kończy się możliwość zobaczenia czegokolwiek w tym takim Stęszew, których używamy słowa zobaczyć na codzienne ludzie prawda dla chorych wzrok jest ważne, czyli rejestracja światło rejestracja w domu, czyli oczywiście nie jest wykluczone, że jakikolwiek inny sygnał pochodzi z wcześniejszych epok ewolucji wszechświata natomiast rzeczywiście jest to granica czy to najstarsze fotony zostały wyemitowane właśnie wtedy to związane z tym po prostu, że młodszy wszechświat wcześniejszy wszechświat był nie przezroczysty w takim sensie w jakim wnętrzu słońca jest nieprzezroczyste, czyli występują fotony wsi jądrze słońca we wnętrzu słońca, ale one są natychmiast pochłania nam się nie wydostają rozkoszy istnieje coś takiego kwotą sfera, czyli powierzchnia słońca to co widzimy czy kiedy patrzymy na słońce to każdy rejestrowany przez nas Foton pochodzi tylko i właśnie z powierzchni panie z wnętrza słońca na dokładnie tej samej zasadzie to jest zresztą ten sam mechanizm fizyczny młody wszechświat gorętszy od paru tysięcy stopni on był nie przejdzie uroczysty czy można powiedzieć w ten sposób, że jeżeli istnieje jakikolwiek fotony docierające do obserwatora ludzkiego przed to jest promieniowanie dłuższe krótsze w Podczerwonem ultrafioletowe wszystko jedno, jeżeli to efekt nas Photon to jedno wiemy o nim na pewno na pewno nie zostało wyemitowane wcześniej niż 380 000 lat po momencie ze uczyli to jest taka no tak bardzo fajne symboliczna granica no jednak naukowcy wypowiadają się na temat tego co było wcześniej oczywiście, że tak są oczywiście nadzieję na obserwowane z wcześniejszych epok przykładowo neutrina to są takie bardzo lekkie bardzo łatwo przenikający przez materię cząstki, ale mogą pochodzić z wcześniejszych epok żywią nadzieję nie jest całkowicie stracona natomiast coraz większą rolę jak, kiedy cofamy się w urologii wszechświata coraz większą rolę odgrywają teorie, czyli przykładowo to co my robimy w tym momencie zdarza w oczach cząstek np. chce mi dokonujemy zderzenia przy jakiejś energii przy energii odpowiadającej temperaturze powietrza uosobieniem 1 000 000 miliarda 10 miliardów stopni i patrzymy jak zachowują się cząstki my patrzymy na kilka-kilkanaście kilkaset na pakiety niewielkie pakiety cząstek jak one się zachowują w tych warunkach przy tak wysokich energiach zakładamy też sprawdzamy to potem na różne sposoby, ale zakłada się, że no i jeżeli w ten sposób zachowują się cząstki to jak zachowa się cała masa tych cząstek czy gdyby cały wszechświat był z nimi wypełnione cząstkami właśnie oddziałującym takimi energia Witold to jest w pewnym sensie obserwacja oczywiście to nie jest obserwacja bezpośrednia to jest na tej samej zasadzie, na której mówiliśmy obserwacji wnętrza ziemi możemy w tzw . po lasach diamentowych ścisnąć udka skały do takich ciśnienie, które panują wiele set kilometrów pod powierzchnią ziemi i sprawdzamy w jaki sposób podróbkami i granatu albo innego minerału zachowuje się wcześniej odpowiadającą głębokości 1000 stopni malutka próbka ściska na między 2 kawałkami diamentów patrzymy co się z nią dzieje natomiast to nie znaczy, że zaobserwowaliśmy płaszczy ziemi na głębokości 100 km dostęp do zupełnie różne rzeczy co tu dość małą próbkę skały, czyli zdarza się to właściwie coś takiego co w 100 badanych w bardzo mnie dumna Małgosia bardzo my to obce badamy jak zachowuje się malutka próbka materii w danych warunkach na nasz wszechświat mógł wspomniał pan neutrina żony są jakąś nadzieją na to, żeby w nich właśnie zaobserwować to co działo się wcześniej neutrina mają to do siebie, że niezwykle słabo oddziałują z materią dzięki temu mogą właśnie do nas dotrzeć z tych bardzo wczesnych etapów ewolucji wszechświata, ale też przez to, że słabo oddziałują materią, z której jako żywo my nasze urządzenia badawcze jesteśmy zbudowani to jest pewien kłopot no ale załóżmy, że to jest inna sprawa technologiczne i jakoś kiedyś udałoby się to uzyskać, ale pan zwraca uwagę, że także dla neutrin nie jest taka granica, jaka jest dla fotonów tylko znacznie znacznie wcześniejsza, o ile dobrze pamięta pan mówi o 2 sekundach po czasie 0 i wcześniejszego okresu neutrina też nie wydostaną, więc wydaje się, że jest taki moment taka granica, gdzie żaden bezpośredni sygnał do nas nie dotrze i skracając trochę chciał zapytać czy to nadal oznacza wykluczenie możliwości tego racjonalnego racjonalnej odpowiedzi na pytanie co się działo wcześniej, bo może będziemy tak bardzo blisko że, owszem nie zaobserwujemy bezpośrednio, ale zaobserwujemy pośrednio albo osiągniemy ten poziom wnioskowania teoretycznego podparte go obserwacjami, czyli to co wiemy n p . to we wnętrzu ziemi, że będziemy w stanie tak blisko być początku wszechświata, że będziemy mogli o nim mówić no z bardzo bardzo dużym prawdopodobieństwem tak krótko mówiąc tak to znaczy rzeczywiście, jeżeli to skróciły maksymalny to rzeczywiście jest także im głębiej w przeszłość tym trudniej tym terenem, gdzie są coraz trudniejsze w obsłudze, ale potencjalnie możemy sięgać do woli głęboko w Rosji, gdyby to jest początek tej sprawie było naprawdę po w dowolnie głęboko lub, jeżeli jesteśmy hura optymistami do dowolnego tak, jeżeli nasz plan, jeżeli nasz program badawczy jest skromny sięgnąć tak głęboko jak test tylko możliwe jesteśmy optymistami to będziemy zadowoleni to znaczy, że izbę weszły te 2 rzeczy na czyj program badawczy szukać tego jak to możliwe i optymizm może, że damy radę to wtedy tak naprawdę zawsze będziemy usatysfakcjonowani zawsze znajdziemy na kolejne pytanie odpowiedź, czyli była faza nr 7 przed dniem była asem naszej mamy 5 może trwale z mnożyć dowolnie daleką przeszłość zawsze będzie jeszcze wcześniejsze, którą i tak zrozumiemy natomiast do ME to z 1 z bardzo rozsądny program badawczy i jest niesamowity i jakby to, żeby było jasne to wspaniałe, że w ogóle da się tego typu rzeczy robić mówić o milisekundy po wielkim wybuchu natomiast, jeżeli pojawia się ambicja zupełnie innego typu, czyli wytłumaczyć istnienie świata w ogóle to w tym momencie, jakby obserwowali już testy rzeczka za mało, bo od obserwacji będą nas prowadzić będzie potem pytanie co było wcześniej to będzie wcześniej co będzie wcześniej albo dlaczego się wydarzyło albo dlaczego się wydarzyło i IT Stuck in do tego momentu, do którego postępujemy tylko metodą odkupi od Wilków to posługujemy się standardową metodologię naukową zawsze mówiłem przed czym było coś wcześniejszego jeszcze wcześniejszego tylko doprowadzić do czegoś co się tradycyjnie filozofii masy nazywa nieskończonym regres, czyli nieskończone postępowanie z wcześniej wcześniej, czyli zawsze, jeżeli powiem, że było, że plazmy jakoś tam spowodowała plazmy jakaś inna tam plazmy jakąś inną tam jeszcze jakaś inna plazma jakość glazury jakaś plazma Liteksem będzie się wymieniał to nigdy nie dojdą do czegoś co było pierwsze, bo pierwsze musiałoby być coś co właśnie tutaj pojawia się taki pewien pewne taka trudność, bo jeżeliby stwierdził, że 1 z tych kolejnych 1100 kolejnych Stanów materii był pierwszy Noto to znaczy, że nie domaga się żadnego wyjaśnienia, czyli proponuje istnienie pewnego stanu fizycznego czy pewnego zjawiska fizycznego, który nie musi mieć swojej przyczyny i dodaje zrywa wyjście poza naukę to jest dużo poważniejszy problem, bo dotychczas mówiliśmy o kryterium obserwowano chrzciny faktycznie pewne rzeczy się obserwujemy kłopotliwe trudno musimy się z tym pogodzić tak świetnie daje nam wszystkiego na tacę, bo tak natomiast, jeżeli już rezygnujemy z kryterium przyczynowości to jest jeszcze troszeczkę poważniej, bo wtedy musielibyśmy się zgodzić na coś, że tym naszym ostatecznym wyjaśnieniem wszechświata jest pewne coś nazwijmy to sobie innym zjawiskiem x jedno ma taką charakterystyczną cechę, że nie musimy pytać, dlaczego my się pojawia w rynku problem naszego dlatego, że ma znamy tego typu historie tylko nie znamy ich nauki znam jest teologia teologia występują takie członek wyjaśniające, które się nie domagają w swojej odpowiedzi z definicji tego, że tam się mówi wyraźnie wychodzimy poza logikę to nie jest już tylko wyjść poza naukę, ale też wyjście poza logikę n p . w ramach standardowej teologii chrześcijańskiej mówisz o tym, że Bóg jest tworzący, ale nie jest stworzony, czyli łańcuchy przyczynowe urywa się na Bogu Bóg nie ma swojej przyczyny to jest jego cechą charakterystyczną jego cechą charakterystyczną jest pierwszą przyczyną i teraz tak oczywiście ateista bardzo chętnie zadam pytanie no, jeżeli Bóg stworzył świat to co stworzyło Boga i w tym momencie wkracza teologia chrześcijańska i mówi to jest szczególny przypadek Bóg jest czymś wyjątkowym szczególnym nie domaga się swoje przyczyny i koniec mógł wykracza poza logikę i testować to może odpowiedź ateista również to nie zadowala jako ateista nie wie, że w tym czasie dogmaty ja mówię proszę mi podać przyczyny istnienia Boga albo Mido nie podawać jego wyjaśnienia i dokładnie taką samą miarą sho w przyszli mierzyć wszystkie wyjaśnienia świata premierzy naukowiec mówicie istnieje pewne prawa przyrody albo, więc stan kwantowy albo pewnego typu operacja albo pewnego typu obiekty geometryczne, który ma nam wyjaśnić istnienie świata to bez względu na to co by to było jak mogą oczywiście zapytać, dlaczego to oni coś innego desek dokładnie to samo sytuacja, czyli nie mogę domagać się od moich słuchaczy jako oponent dziś działa i że oni razem ze mną przejdą przez ten fakt zawieszenia logiki zgadza się ze mną no dobrze też coś na tyle szczególne wrażenie domaga się wyjaśnień czy nikomu się nie udało stworzyć takiej sztuczki zaproponował coś tak oczywistego co wszyscy się zgadzają tyle samo oczywiste nie domaga się żadnego wyjaśnienia, a to wychodzi na to, że tą metodą małych kroczków możemy dojść bardzo bardzo bardzo bardzo blisko wyobraźmy sobie na chwilę dla potrzeb tej rozmowy, że nawet do samego net zera, ale wciąż pozostanie pytanie dlaczego, bo co było błędem minus jedno sekundę wcześniej czy mieli sekundy, choć miał to, że ateista pozostanie w niewiedzy i przyznaniu, że oto nie wiem co było przyczyną, ale jednocześnie jest to być może nie zdobywane bastion dla religii właśnie to znaczy, że zawsze człowiek religijny będzie mógł powiedzieć ja uważam, że to był Bóg najlepszy będzie mógł tak uważać co znaczy nauka nigdy tutaj tego Boga nie będzie mogła zabrać osobom religijnym z tego momentu tak i tradycyjnie było tak na tym się opiera bardzo często, gdy się argumentacja ateistów na tym, że ludzie religijni mówię troszeczkę więcej niż wolno, czyli w momencie, w którym powinniśmy zamienić się nie mówią dalej tak jest tak jest taka typowa krytyka ateistyczne krytyka religii tymczasem cały dowcip polega na tym, że to to owo osławione pytanie Legnica czyli dlaczego jest w ogóle cokolwiek ani nic zawsze wydawało się być domeną właśnie filozofów teologów ani naukowców tymczasem naukowcy coraz częściej zdarza się tam wkraczać w okolice i nie co prawda bezpośrednio w artykułach naukowych natomiast w książkach popularnonaukowych, których cytowane są ich artykuły naukowe i innym pięknym przykładem tego jest Steven Hawking, który w książce wielki projekt pisze wprost, jakby go dosłownie odnosi się właśnie do pytania Legnica on pisze, że nauka współcześnie może być już w stanie odpowiedzieć na pytanie Leibniza, dlaczego jest coś raczej niż nic panu waży zupełnie inaczej pan uważa, że nauka jest na tym etapie, że możemy rozmawiać o granice tej nauki i zdecydowanie tak poza tym nawet nie jest kwestia etapu jest kwestia tego w jaki sposób my posługujemy się pojęciem nauka to znaczy, jeżeli nauka będzie w stanie proponować rzeczy, które nie mają swojej przyczyny i Soni obserwowalne i nazwiemy naukowym coś co mnie nie są z wolnej nie ma swojej przyczyny to w polo, którego tośmy się kłopoty jak w książeczce nazywamy scenariuszem konia trojańskiego dlatego, że to jest wpuszczenie do nauki czegoś co my od kilkuset lat bardzo starannie nie usuwamy te spuszczanie non tego okresu przyjaźń, którym rządzą już nieużywania to są 2 bardzo takie kłopotliwe cechy, a nie obserwowane z zasady de nieposiadający swoje przyczyny czy naprawdę chcemy, żeby część wolność światopoglądu, który nazywamy naukowym było coś co z nią z wolnej nie ma swojej przyczyny zbliża się już kres naszej rozmowy, ale bardzo bym chciała, żeby wybrzmiała ta teza, którą pan pisze w swojej książce, którą pan na rozwija później mianowicie zachodnia pycha poznawcze, które stanowi wynaturzenie formy zjawiska skądinąd wspaniałego, jakim jest umiłowanie rozumu to jest ta przyczyna, która w sprawie pana zdaniem, że nieustannie uważamy, że będziemy wiedzieć na pewno, skąd się wzięło raczej coś niż nic pycha poznawcza to czeka ta ja w ten sposób kończy książkę w taki sposób my w ten sposób, że zachęcam do pogodzenia się z tym, że na pewne pytania nie tylko nie znam odpowiedzi teraz, ale nie możemy ich potencjalnie w ogóle poznać tam też nie wiem czy to nie wiedzą, czego to w książce, ale często posługuje się taką analogię, że 1 sprawą jest kochać swoje ciało i szanować i wie doskonale ci dbać o zdrowie i być sportowcem, a inną sprawą jest twierdzić, że jest w stanie przebiec maraton w 2 sekundy czy są pewne rzeczy, które są absurdalne niemożliwe ja nie przebiegnę maratonu w 2 sekundy nie powinienem twierdzi, że umiem to zrobić moim zdaniem ta niemożliwość udzielenia absolutnej satysfakcjonujący racjonalnej odpowiedzi na pytanie o początek świata jest tego samego typu albo mocniejsza i moim zdaniem powinniśmy się troszeczkę rzeczka nabrać pokory i pogodzić się z faktem, że w zasięgu poznawczym człowieka są pewne rzeczy, których nie jest w stanie opanować racjonalnie i bito moim zdaniem jest z czym innym świat, w którym istnieją tego typu pytania w zasadzie niebędące problemami tylko tajemnicami jest znacznie bardziej interesujący od świata, który składa się wyłącznie z potencjalnie odpowiedzialnych racjonalnie pytań testowych stąd zdaniem znacznie bardziej interesujący świat, a udawanie, że wszystkie problemy są nierozwiązywalne umie racjonalnie pytaniami ten świat nam psuł jej tak po prostu nie jest jeśli słowa doktora g, że wzbudzają w opór to świetnie proszę zajrzeć do książki początek świata jako okres rozumu jeśli mają państwo uwagi proszę pisać może wrócimy kiedyś do tego tematu czy kiedykolwiek będziemy w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania, a tymczasem naprawdę bardzo polecam początek świat tego okresu rozumu bardzo jasno napisana poz. Copernicus Center Press jej autorem i moim dzisiejszym gościem był pan dr Łukasz Lamża filozof specjalizujący się filozofii przyrody dziękuję panu bardzo dziękuję teraz informacje Radia TOK FM dzisiejszy program przygotował mnie to strzelecki wszystkiego dobrego państwu życzę w 2017 roku za chwilę daną informację do usłyszenia Zwiń «

Nigdy nie odpowiemy na pytania o "początek". Dr Łukasz Lamża był gościem Karoliny Głowackiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: PORANEK RADIA TOK FM - WEEKEND - KAROLINA GŁOWACKA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 07:00

Najnowsze Podcasty

Podsumowanie tygodnia, a w nim Marsz Miliona Serc bez Trzeciej Drogi i Słowacja tuż przed wyborami

Podsumowanie kwartału na rynku sztuki (cz. 2)

Marsz, marsz Tuska

Niska inflacja, braki paliw

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL