Akcja specjalna "Wisła" - w 70. rocznicę o trudnej karcie polsko-ukraińskiej historii

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Agnieszka Lichnerowicz serdecznie państwa zapraszamy światopogląd tak jak dziś państwo wcześniej słyszeli dziś program światopogląd jakich wiele innych programów nadajemy z Rzeszowa dziś osiemnastej kolejna debata usłysz swoją szkołę, więc debata o reformie edukacji, ale nie o edukacji teraz będziemy rozmawiać ale, korzystając właśnie z tego, że jesteśmy w Rzeszowie udało nam się zorganizować rozmowy z prof. Janem PiSu liński z Instytutu historii Uniwersytetu Rozwiń » rzeszowskiego dzielna pani profesorze dzień dobry pani dzień dobry państwu, by tak się składa, że akurat byli na półkach księgarskich pojawiła się książka ma profesora PiSu lińskiego akcja specjalna Wisła jutro rozpoczną się w kilku miastach Polski rocznicowe obchody akcji Wisła mija 70 lat od tej akcji wysiedleńczej z kilku miastach obchody organizują to Ukraińcy to Łemkowie i znów mija 70 lat, a akcja Wisła budzi bardzo wiele emocji takie profesor pisze we wstępie do swej książki jest wiele mitów i chciał, żebyśmy zdołali, choć kilka z nich z w obalić czy wyprostować i panie profesorze myślę, że należy jednak jeszcze raz przy po opowiedzieć czy porozmawiać o tym jakie były cele czy, o co chodziło o akcji Wisła, czyli przesiedleniu około 140 000 mieszkańców województ w podkarpackiego lubelskiego i krakowskiego trzeba zacząć od tego, że tuż po zakończeniu okupacji hitlerowskiej powołany przez komunistów Polski komitet wyzwolenia Narodowego podpisał umowę o wymianie ludności z sąsiednimi republikami związku sowieckiego rok litewską białoruską oraz ukraińską o wymianie ludności wymiana miała być dobrowolna, ale w przypadku Ukraińców, którzy byli najliczniejszą koniem ucznia w Niemcach społecznością mniejszościową ów ówczesnej Polsce częściowo miała ona charakter przymusowy po prostu władze zdecydowały się w sierpniu 1945 roku, że pozostałą część ludności ukraińskiej z terenu, gdzie działało podziemie ukraińskie ukraińska powstańcza armia przy deportacje się przy pomocy wojska i przeprowadzono to akcja zakończyła się w lipcu 1946 roku z przekonaniem władz, że przesiedlono prawie wszystkich z ponad 500 000 jak szacowano Ukraińców zakończyło się to jednak jak szybko się jednak okazało, że bynajmniej tak nie było spora część udało się uniknąć spora część wróciła przez zieloną granicę chociażby wciąż pozostało około 100 szkół 20 000 Ukraińców wg moich szacunków wyliczał Sol społeczność łemkowską, chociaż część z nich nie czuła się Ukraińca były różne plany ich przesiedleń jednak nie zostały podjęte w ówczesnej sytuacji będziesz przygotowany się do wyborów, które odbyły się w styczniu 1947 roku sfałszowane wybory oraz późniejsza amnezja rozwiązała problem podziemia polskiego wówczas to podziemie ukraińskie stało się może być najsilniejszym z rządem oporu wobec komunistycznej władzy z oporu zbrojnego i planowano przeprowadzić początkowo operację początkowo o charakterze lokalnym ograniczono województwo rzeszowskie ludność tylko tam podziemie ukraińskiej przejawiało wówczas większą aktywność po śmierci w przypadkowe, iż w zasadzce przeprowadzonej przez UPA w wiceministra obrony narodowej gen. Karola Świerczewskiego i 28 marca biuro polityczne komunisty biuro polityczne komitetu centralnego polskiej partii Robotniczej już następnego dnia w ramach w ramach decyzji podjętych po śmierci wiceministra zadecydowało to, że w ramach represji jak to określono przesiedli się całą ludność ukraińską, a na niej poniemieckie, ale czy to znaczy, że zabójstwo gen. Świerczewskiego była przyczyna to znaczy 3 czy jednak chodziło o to, że od wielu już od jakiegoś czasu władza komunistyczna chciała dokonać tego wysiedlenia, a to zabójstwo było tylko na przyspieszyło decyzję czy 3 rozszerzył ją tu pewnie będą spore, bo nie mamy na to jednoznacznej odpowiedzi, ale wcześniejsze plany mówiły o przygotowaniu operacji z udziałem kilku tysięcy żołnierzy, której mi rozpoczęli bieg rozpocząć miano kilka dni przez wizytatorów Świerczewskiego ostatecznie do ich realizacji nie doszło, ale wskazuje to, że plany przesilenia był rozmawiano również w marcu czterdziestego siódmego roku z władzami sowieckimi o możliwości przejść na temat możliwości przeniesie zlecenia do nich kolejnej partii Ukraińców władze sowieckie jednak odmówiły, tłumacząc się rozwiązaniem aparatu przesiedleńczego w tej sytuacji zdecydowano się na przesilenie na ziemie poniemieckie wydaje się, że śmierć dziś Świerczewskiego najwyżej przyspieszyła akcję przesiedleńczą spowodowała, że objęte tą, że użyto do niej znacznie większych sił, ale o tym, zadecydowano dopiero 1 z tego kwietnia, organizując pospiesznie grupa opresyjną Wisła liczącą ponad 20 000 żołnierzy zadaniem likwidacji podziemia ukraińskiego, a do tego celu przesiedlenia całe wszystkich odłamów, jaką to określono ludności ukraińskiej z łękami włącznie z rodzin mieszanych polsko-ukraińskich oraz nawet Polaków, których zarząd, któremu udowodniono współpracę z UP panie profesorze to by oznaczało, że przesiedlenia wysiedlenia 2 tysięcy Ukraińców Łemków i Polaków miały tak tak tak różnym oficjalnym był cel to zlikwidować poparcie dla partyzantów z UPA no ale jednak wielu historyków mówi, że to był tylko oficjalna przyczyna, a tak naprawdę chodziło o coś co w 1 z dokumentu został nawet nazwany ostatecznym rozwiązaniem kwestii ukraińskiej czy w ogóle, jakby zlikwidowała zlikwidowaniem tego co witali bartników nazwał tu cywilizacja ukraińską na tych ziemiach to znaczy to ostateczne rozwiązanie problemu ukraińskiego Donbasu znalazł się w pierwotnym planie akcji specjalnej wschód jak to określono, że zmiana Zdenek Wisła z połowy kwietnia 1947 roku wydaje się, że rzeczywiście, że uzasadnienie, że o pozbawieniu bazy materialnej nie przełożyło się na działania przede prowadzone przez władze, ponieważ przesileniu objęto ludność ukraińską również terenów, gdzie podziemie ukraińskie nie działał tak naprawdę działa ono tylko właściwie większe nasze większym zakresie tylko w zaledwie 8 powiatach, a przesiedleniec objęto znacznie większy obszar przeżywa również ludzie albo podziemia ukraiński nie działo albo było bardzo słabe nieliczne co ciekawe np. na Podlasiu liczba osób działających w strukturach podziemia nacjonalistycznego było dużo mniejsza niż liczba Ukraińców działające struktury w strukturach komunistycznego państwa w aparacie represji w oku milicji w urzędach bezpieczeństwa w partii komunistycznej, gdzie sympatię do komunistów były jeszcze przed wojną większe niż do zdecydowanie większy niż do nacjonalistów to potrafi pan odpowiedź na pytanie jak to sympatię wśród ludności cywilnej ukraińskiej się rozkładały znaczy czy większym poparciem cieszyli się partyzanci UPA, że trzeba powiedzieć chronili też przed tymi wcześniejszymi wierzeniami w związku Radzieckiego czy jednak większe poparcie było dla władzy komunistycznej i Ukraińców biorących udział również wykład w książce przytaczam zeznanie wysokiego w wysoko postawionego członka kierownictwa podziemia ukraińskiego w Polsce Jarosława Kamiński, który z zeznań w zeznaniu złożonym w maju czterdziestego siódmego roku mówił o tym, że szacowało poparcie ludności ukraińskiej na około 50 % z 1 strony oczywiście upadło tym obrońcą jedynym właściwie obrońcą znanym tej ludności obrońcą przed przesiedleniami pozwoliło uniknąć przesiedlenie wielu z nim drugiej strony na wielu terenach, gdzie indziej u pani działało to nie ono broniło przed przesiedleniem z stosowano inne sposoby, a przede wszystkim zdawane pań nie było w stanie do końca obronić przed przesiedleniem ludność dawała sobie sprawę, że siły obu pasów za słaby, aby obronić przed wznowieniem przesilenia i tak panicznie się bała, że na różny sposób pokazywała swoją lojalność ostentacyjna władzom po pierwsze, zmieniono obrządek rzymskokatolicki, próbując stać się prawdziwymi Polakami po drugie, lojalnie np. brano udział w wyborach z 1000 czterdziestego siódmego roku głosowano na partię rządzącą woły np. wykupywane pożyczki tak dalej jest różny sposób ostentacyjnie okazywano swoją lojalność i chęć bycia Polakami po to, żeby uniknąć prześwietlenia panie profesorze to zabiegom wprost, bo cel militarny to byłaby likwidacja podziemia antykomunistycznego tego ukraińskiego, czyli tych 10001500 partyzantów czterdziestym siódmym roku to byłby ten cel militarny cel polityczny no to byłoby rozwiązanie tej kwestii ukraińskiej rozproszeni po Polsce i asymilacja i panuje przekonanie wśród części Polaków, że to była w jaki sposób ją zemsta retorsji na za zbrodnie antypolskie na Wołyniu rzeź wołyńską jak niektórzy mówią albo ludobójstwo jak pan się mierzyć z tym związkiem przyczynowo-skutkowym, czyli Ukraińcy Polakom Wołyń to Polacy Ukraińcom akcji Wisła ma znaczenie nie wejdziemy w głowie nie powiem nic nie może nie jesteśmy w stanie go historycy określić co roku o jakie myśli chodziły po głowach decydentów komunistycznych, których podejmowali decyzje dziś wielka część z nich miała bezpośrednie zetknięcie z Wołynia, choć jest pewnie wielu z nich widziało oczywiście ta zbrodnia stanowi, iż zbrodnia wołyńska stanowi inny kontekst, ale co charakterystyczne żołnierzom tłumaczono oczywiście, że upały jest formacją kolaboracyjne, że dużo w niej Niemców z formacji SS Galizien, ale generalnie stało się mi to informacja o Kresach gracze odwoływano się do zbrodni, które obok upada konał już na terenach dzisiejszej Polski dlatego, żeby nie przypominać okresach, które stracono, które należały do związku sowieckiego nie przypadnie wznawiać z tego sentymentu na, jeżeli chodzi o takie uzasadnienie, że wielu żołnierzy, których dokonywała akcji było pochodziło z Wołynia Galicji wschodniej to warto przypomnieć, że tylko część jednostek była formowanych pierwotnie na tych terenach rozwój jednostki, które wcześniej wchodziły w skład pierwszej dywizji wojska polskiego, ale generalnie niewielu z nich zostało, bo część z nich zginęła przyszłej 2 fale demobilizacji po wojnie był większość żołnierzy pułku była świeżo zmobilizowanych oczywiście wśród nich byli również ludzie, którzy np. przesiedli się stamtąd i były takie raporty, że rzeczywiście oni często wpływali na innych podkreślali też zgodni byli najbardziej zaangażowani ściganie UPA, ale tak naprawdę władze komunistyczne nie traktowały tego jako oficjalny przejmie propagandzie aparatu polityczno-wychowawczego jest nie traktował jako zemstę podkreślając, że przecież przesiedlać na tereny mniej Polski, a więc ci ludzie wciąż pozostaną obywatelami były nawet takie wytyczne, że przecież nie powinni w związku z tym zachować jakiś zwrot wrogości do państwa polskiego pan profesorowi używa sformułowania czystka etniczna mnie w tym, że historycy czy nawet Rzecznik Praw Obywatelskich mówią o zbrodni przeciwko ludzkości zbrodnia komunistyczna wrócimy też pewnie do tego pytania po informacjach liście lub też trzeźwość będzie test to pytanie prawne i moralny czy 1 zbrodnia usprawiedliwia w ogóle drugą zbrodnię prof. Jan Pisuliński z uniwersytetu rzeszowskiego z państwa gościem, że autorem właśnie nowej książki akcja specjalna Wisła, którą wydało wydawnictwo Libra Agnieszka Lichnerowicz z państwa gościem tutaj w Rzeszowie na Uniwersytecie rzeszowskim jest prof. Jan Pisuliński badaczy spra w polsko-ukraińskich po wojennych wywózek deportacji Ukraińców do związku Radzieckiego, a teraz autor najnowszej książki akcja specjalna Wisła, czyli o największej operacji militarnej po drugiej wojnie światowej wojska polskiego wysiedlenia około 140 000 cywilów Emu Ukraińców Łemków, ale też Polaków czy Bojków na ziemie północne i ziemie zachodnie oficjalnie miało to pomóc w władzą komunistyczną we mnie w zwalczaniu partyzantki podziemia antykomunistycznego ukraińskiego no właśnie pan profesor jednak używa tego sformułowania czystka etniczna czystka etniczna, ponieważ rzeczywiście oczyszczą teren ludności narodowości ukraińskiej przede wszystkim w kryterium, którym podstawowym kryterium, którym było, kto wg, którego kwalifikowano do przesiedlenia była to przynależność do szeroko rozumianego narodu ukraińskiego anegdotkę włączono również Łemków inne grupy Etnograficzne o posługujące się daje choćby dialektami języka ukraińskiego oraz rodziny mieszane polsko-ukraińskie i co charakterystyczne z przesiedlenia nie byli formalnie wyłączeni członkowie aparatu władzy, a więc ci, którzy popierali system komunistyczny i współpracowali, chociaż oczywiście były wyjątki są wśród samych organizatorów akcji byli ciągle byli Ukraińcy byłam na konferencji, której pan poseł też brał udział w Warszawie w Polskiej Akademii Nauk i właśnie uczestnicy mówili prof. Jackowski o kulturą bój z 2 Rzecznik Praw Obywatelskich jednak o zbrodni przeciwko ludzkości Evoque i wedle obowiązującego wówczas sprawa czy norm prawnych, a przede wszystkim wedle dzisiaj profesor mówili też oczywiście o zbrodni komunistycznej witali Portico powiedział, że dla niego najważniejsze jest to, że zniknęła cała cywilizacja ukraińska na tych ziemiach, iż była to zbrodnia władzy autorytarnej wobec własnych cywilów obywateli Rzeczypospolitej polskiej armii też spotykamy się jednak wśród Polaków z takim usprawiedliwieniem czy relatywizowanie tej zbrodni mówieniem, że to było konieczne, żeby właśnie uniknąć czyste walki etniczne między Polakami Ukraińcami na tych ziemiach to było konieczne w obliczu siły Band UPA banderowców to było konieczne biorąc pod uwagę zbrodnie na Polakach na Wołyniu wyjazd wiele sformułowań tutaj rzuciłam, które padają w debacie publicznej ale gdyby pan profesor wyłowić te, które wedle pana są najważniejsze czy te, które najlepiej oddają MO no to tragedia sprzed 70 lat, bo mija 72 do akcji Wisła zgadza się z tajnej z tych najważniejszych to przede wszystkim to jest ten kontekst, a więc, że przed akcją Wisła jest Wołyń to jest przede wszystkim stanowisko części środowiska kresowego, który dotknie mu było zgodnie z uważa, że niemożna tak mówić o akcji Wisła bez kontekstu Ińskiego rzeczywiście oczy się ten kontekst Wołyński jest ta olbrzymia zbrodnia jest, ale nie możemy jest to zbrodnia nieporównywalna do akcji Wisła nie możemy oczywiście zrównywanie tych 2 wydarzeń w przypadku Wołynia czy Galicji wschodniej mamy do czynienia z ludobójstwem w tym wypadku mamy do czynienia z czystką etniczną zbrodniami wojennymi, ale trudno mówić tutaj o nieporównywalne jest liczba ofiar natomiast nie można uzasadniać 1 moim zdaniem nie można uzasadnić 1 zbrodni na zbrojne zbrodnią tutaj zgadzam się z Pawłem kowalem, który na wspomnianej konferencji występował, gdyż służy to w jakim sensie relatywizacji co do zagrożenia ze strony Luba warto zwrócić uwagę, że władze komunistyczne traktowały problem ukraińskiej powstańczej armii przez długi czas jako lokalny, o czym samej sami historycy peerelowscy pisali jeszcze w latach sześćdziesiątych i właściwie do lutego 400 siódmego roku aparat bezpieczeństwa w ogóle się nim prawie nie zajmował on zwalczał podziemie Polski jako podziemie groźni niż im dopiero po od lutego 3007 . roku obserwujemy większą intensyfikację działań UPA nie można też mówić o tym, że uniknięto ludobójstwa miejscowej ludności, bo trudno mówić ludowych czy w sytuacji, gdy działalność UPA uległa znacznemu zmniejszeniu w okresie 264647 dość powiedzieć, że od 2 do moich obliczeń od lipca czterdziestego szóstego roku można mówić co najwyżej o około 200 maksymalnie 2150 ofiarach podziemia ukraińskiego z tego część stanowili Ukraińcy zamordowani za ukarani wraz z rzekomą zdradę narodu ukraińskiego przez służby bezpieczeństwa OUN z tego od początku 400 siódmego roku to jest około 30 ofiar prawie połowa z nich to Ukraińcy, więc tutaj absolutnie nie może mówić o ludobójstwie na pewno oczywiście był terror wobec okolicznych czynnej ludności, ale dodam do tego, że wojsko sobie skutecznie radziły przed rozpoczęciem akcji Wisła osiągała coraz większe sukcesy w walce z podziemiem bez konieczności przesiedlenia tej ludności w zasadzie lgnie do ludobójstwa Reasumując, nie uniknięto ludobójstwo, ponieważ o ludobójstwie nie ma mowy przynajmniej od połowy czterdziestego piątego roku o takim zjawisku na tym terenie, ale też co ciekawe pisze po tej akcji militarnej, żeby celem było przede wszystkim zwalczanie podziemia to akcja militarna byłoby lepiej przygotowane z 3 o innej porze roku ładniej, kiedy las jest gęsty byłaby przeprowadzona i byłoby lepsze rozpoznanie tego podziemia właśnie tak krótko, jakie były efekty, jeżeli chodzi o walkę z partyzantką czy efekty militarnej walki zgadza się tutaj wydaje się, że śmierć Świerczewskiego było znakomitym pretekstem, ale być może motywacją do tego, że władze stawały się rozprawić moim zdaniem tylko moim była szansa rozwiązania problemu podziemia ukraińskiego chociażby poprzez objęcie nim amnestią tak amnestią objęto członków polskiego podziemia niepodległościowego skutecznie rozwiązują ten problem bez konieczności przesiedlenia akcję zorganizowano już dziś w sytuacji, kiedy listowia w lasach utrudniało zdecydowanie działania co podkreślali towarzyszy sowieccy, którzy właśnie dziwili się głównodowodzącym grupy operacyjnej Wisła gen. Stefanowi Mossoro i że w takich i w takim okresie podejmuje działania sam uważał, że skuteczne będzie zwalczanie partyzantki dopiero kiedy nadejdzie okres zimowy i będzie można wykorzystać to, że partyzanci zostawiają ślady w lesie i i niemal histeria, które znakomicie ochroniło ich rzeczywiście pierwsze 2 pierwsze tygodnie akcji pokazały, że wojsko LO zorganizowana naprędce bez rozpoznania przeciwnika operacja właściwie uderza w ciemno dość powiedzieć, że liczne przeczesywania lasu dawały właściwie żadne rezultaty, a straty upadły mniejsze niż wcześniejszym okresie wiązał się też skoncentrowanie się na przesiedlenie ludności dość powiedzieć, że w drugiej połowie maja usunie nas w 1 istotnie przeprowadzono turniej szachowy która, choć też miała ona być tak bezwzględnie ścigana przez przez wojsko turniej szachowy trwał 3 dni i wyłoniono zwycięzców także to pokazuje, że zagra ze uparcie łosie względnie bezpiecznie mimo tak dużej ilości wojska skupiony na tak niewielkim terenie dopiero później udało się osiągnąć sukces po części dzięki zdradą i dezercję ze strony podziemia ukraińskiemu go odcięciem go od zaopatrzenia znajdującego się we wsiach rozmów co powodowało, że brakowało żywności i wreszcie wyniku właśnie z zeznań tych, którzy oddali się w ręce polskie w Przyrowski chociażby wspomnianego Jarosława Ham miejskich, którzy ujawnili struktura często też rozlokowanie miejsca kryjówek Bóg tzw. bunkrów partyzancki ukraińskiej i to przyczyniło się do tego, że sytuacja pod ziemią ukraińskie była na tyle trudna, że część sił przeszła na terenie Ukrainy sowieckiej część ruszyła rajd przez tereny Czechosłowacji do amerykańskiej strefy okupacyjnej, gdzie znajdowały się w i środowiska emigracyjne organizacji ukraińskich nacjonalistów przez Monachium, a wreszcie częściej podążyła za swoimi przyszywanymi i przeszedł z danymi z rodzinami na ziemie północne zachodnie także można powiedzieć rzeczywiście przesiedleni w jakimś sensie przyczyniło się do likwidacji podziemia ukraińskiego, ale można było dokonać moim zdaniem bez konieczności uciekania się do przesiewania poza tym nie widzę sensu przesilenia sterów, gdzie podziemie ukraińskie w ogóle nie istniała jednak systematycznie przeprowadzono je do końca akcji, a nawet w późniejszych latach bardzo dziękuję prof. Jan Pisuliński z Instytutu historii na Uniwersytecie rzeszowskim państwa gościli też autor w realnym takiej pierwszej pełnej monografii na temat akcji specjalnej Wisła właśnie pod takim tytułem, którą w dawnej wydało wydawnictwo Libra bardzo dziękuję panie profesorze dziękuję pani dziękuję Zwiń «

Akcja specjalna "Wisła" - w 70. rocznicę o trudnej karcie polsko-ukraińskiej historii

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: ŚWIATOPODGLĄD

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 19:00

Najnowsze Podcasty

Ekonomia360: Polskie banki są gotowe na wyrok ws. frankowiczów

Podsumowanie dnia (5.06)

Opozycja odrobiła lekcję. Marsz 4 czerwca okazał się sukcesem

"Ludzie podnieśli głowy, patrzą w przyszłość optymistycznym wzrokiem"

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL