REKLAMA

Ilu Żydów było w Polsce powojennej? Zapraszamy na wykład w Polin

Światopodgląd
Data emisji:
2017-05-17 15:40
Audycja:
Światopodgląd
Prowadzący:
Agnieszka Lichnerowicz
W studio:
prof. Dariusz Stola
Czas trwania:
19:11 min.
Udostępnij:

Donald Trump w pierwszej podróży zagranicznej odwiedzi Arabię Saudyjską, Izrael i Watykan Czy Europa Wschodnia to polska specjalność?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Transkrypcja podcastu
Lichnerowicz z wielką przyjemnością przedstawiam państwu kolejnego gościa prof. Dariusz Stola dyrektor muzeum historii Żydów polskich Polin oczywiście historyk pracownik Instytutu studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk, ale też członek zespołu ośrodka badań nad migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, więc i badaczy historii migracji i historii PRL i historyk stosunków polsko-żydowskich dzień dobry panie profesorze, bo będziemy rozmawiać trochę zachęcać słuchaczy Rozwiń » do zastanowienia się ewentualnie do przyjścia i wysłuchania już całego wykładu, który odbędzie się w muzeum Polin o godzinie osiemnastej czwartek w czwartek w najbliższy czwartek, czyli jutro w i zdobędzie wykład w pana profesora pod pytaniem ilu Żydów żyło w powojennej Polsce to jest jeszcze może słowem wstępu powinniśmy zaznaczyć, że to jest cykl życia przecięte, który odbywa się ma miejsce muzeum Polin, czyli opowieść o Żydach w Polsce między czterdziestym czwartym, a sześćdziesiątym ósmym rokiem to jest 1 z co najmniej 6 wykładów o tym, mówię tak to znaczy takie przygotowanie wprowadzenie do przyszłorocznych obchodów rocznicy marca 60 ósmego roku w 2018 minie 50 lat od 200 sześćdziesiątego ósmego roku robimy dużą wystawę projekcyjny bardzo ciekawych rzeczy i ten cykl wykładów nas tak prowadzi od od końca drugiej wojny światowej właśnie do tego, że się do włosów a dlaczego po sześćdziesiąty ósmy roku będzie taką taką ważną cezurą czasową, dlaczego dlatego, że on był drugim lub trzecim końcem historii Żydów polskich na szczęście żadna z tych końców nie okazał się ostatecznym jest to historia, którą pokazujemy w muzeum Polin nasze nie skończy ono nadal trwa natomiast oczywiście zagłada wymordowanie 90 % z silnym z ponad jedno blisko 3 ,51 000  000 polskich Żydów był pierwszy konieczna, bo to zupełnie oczywiście co innego, kiedy w kraju mieszka 100  000 czy Mieszko 3  000 000 ludzi należących do danej grupy etnicznej religijnej Niewczas przypomnę ponad 10 % 11 % mieszkańców drugiej RP to byli Żydzi tak, a w miastach to była 13 wielu mniejszych miejscowościach to była połowa lub więcej już tak wielokrotnie powiedziano o tej stracie Rio o włos od tej kulturze, które nagle wyparowała z naszej kulturalnej za każdym razem jednak liczby są tak uderzające to jest także jej, gdyby tak się złożyło, że miasto okazało się przyszłością w przestrzeni stulecia wieś była miejscem, gdzie się dotyczyła historii Polski potem się okazało, że rząd nowoczesność dziewiętnasty wiek sprawił, że miasto jest centrum, gdzie się nie mówiąc przenośnie toczy życie, a Żydzi byli warstwą miejską historyczną w Polsce tak mieli znaczną część ludności miejskiej i Polski jak pani powiedziała tej stracie to ja dodam, że Polska jest jedynym członkiem Unii Europejskiej innym krajem, który nie wie ilu obywateli stracił drugiej wojnie światowej to z dokładnością do kilkuset tysięcy ludzi z naszego regionie wraz z nią na zmianę granic powojenną, czyli utratę ziem wschodnich na rzecz związku Radzieckiego przesunięcie na zachód masowe migracje gigantyczną skalę strat, bo przypuszczalnie jesteśmy drudzy po Białorusi jeśli chodzi o procentową wielkość strat, ale też tego, że w PRL-u jak robione szacunki strat niż szacowano ilu obywateli straciła Rzeczpospolita Polska, którą napadnięto w 3009. roku tylko, o ile straciła PRL, która nie istniała w liczona tylko etnicznych Polaków Żydów, zapominając o Ukraińcach Litwina Niemca, który stanowi jednak 15 mieszkańców, ale to taki przepis jest także w ilu Żydów żyło w powojennej w Polsce powojennej test tytuł wykładu jeszcze raz przypomnę państwu ziemne, które prof. Stola wygłosi we czwartek, a więc ilu Żydów z tych 3 ,51 000 000 wróciło czy znalazło się było w Polsce po drugiej wojnie światowej mówią, że zginęło 90 % to by oznaczało, że 350  000 mniej więcej co nie znaczy, że wszyscy byli w Polsce, zwłaszcza w 1 momencie historii najważniejszy jest czas rzeczy są w czasie wszystkie jak pani pyta i dużo, że dużo w Polsce to ja dorzuciłem, a kiedy, bo inna liczba w UE w maju czterdziestego piątego roku inna w czerwcu czterdziestego szóstego jeszcze inna rok później, a jeszcze inna w grudniu 60 godzin tego roku i to jest różnica jest od 300  000 do kilku tysięcy po wojnie wróciło do Polski około ćwierć 1 000 000 Żydów, którzy znaleźli się poza polską w ogóle olbrzymia większość tych Żydów, którzy przeżyli drugą wojną światową przeżyli, bo mieli taki dziwny rodzaj szczęścia Otóż szczęście polegało na tym, że Sowieci deportowali do Kazachstanu albo na Syberię w latach 4041 część z nich uciekła z 3001 . roku jak Niemcy zaatakowały związek radziecki to zdołał uciec z nadejściem tak przed nadejściem frontu część z nich to byli uchodźcy z Polski centralnej w tym uciekli przed Niemcami nawet nie zostali wywiezieni w w transportach jako zesłańcy albo 100 szukali pracy, bo byli bez środków do życia i gdzieś na jej liście do kopalni w Donbasie, gdzie chcemy dzięki temu armii niemieckiej nie ogarnęło, więc paradoksalnie czasami jak i jesteśmy ofiarami deportacji do pana ratuje życie tych właśnie taki przypadek druga grupa Żydów ocalonych to są ci, którzy ocaleli w różnych niemieckich obozach i obozach koncentracyjnych w bardzo różnych miejscach Europy w tym my więźniowie Auschwitz ewakuowani w marszach śmierci tzw. zimą czterdziestego piątego roku składnie pan Marian Turski, który z przewodniczącym rady naszego muzeum w ten sposób dzielić z Oświęcimia był główną zmuszony do marszu potem wożony pociągami w końcu został wyzwolony wreszcie trzecia grupa to ci, którzy przetrwali w okupowanej Polsce i z definicji musi się ukrywać zaczyna żyć i legalnie nie mógł żyć był skazany na śmierć nie może tak jak legalne i żywy jednocześnie poza obozem i tych mogli się ukrywać my na wystawie pokazujemy, że można się ukrywa tu takie ukrywanie w świetle dnia albo w mroku zmroku to znaczy w lesie na strychu piwnicy jakieś norze wykopanej w świetle dnia toczy z fałszywymi dokumentami, o ile osób tak przeżyło wojnę ukrywając się bardzo różne szacunki od 30   000 do 50 to trudno określić notuje dochodzi jeszcze do tak skomplikowane, że mianowicie dla należy pamiętać, że naziści niemieccy faszyści naprawdę byli rasistami ani ze szczerego serca byli rasistami jest z tym dla nich Żydami byli ludzie, którzy nie byli Żydami przed w getcie warszawskim była parafia rzymskokatolicka mu czy ktoś dla każdego normalnego czeka nie żaden obiekt jest chrześcijaninem to z definicji nie nie może być tym się okazuje, że nie dla rasisty nadal jest 7 i takich ludzi, którzy byli dziadkowie odeszli od religii przodków z posłów zmienili tożsamość tak my też mamy w każdy ma na różnego rodzaju tożsamości może być Niewiem może być Polakiem, ale po pierwsze, może być ojcem albo warszawianinem albo jakimś należy do grupy zawodowej są dla niego najważniejsza, bo do religii to wybieramy w różnych momentach, więc tych Żydów w rozumieniu nazistowskim było w Polsce więcej niż Żydów wg spisu powszechnego z lat trzydziestych, więc może ich było więcej niż te 33 ,51 000 000, a nawet ich jeszcze ważny ci ludzie, którzy byli najbardziej skolonizowania mieli największe szanse przeżycia mówi płynnie po polsku bez akcentu widzisz mieli polskich krewnych jeśli byli chrześcijanami to znać Ojczenasz i takie rzeczy, które w w spotkaniu ze szmalcowników Jan mogły się bardzo przydać jest to grupa, która właśnie marginalna w tej wielkiej masie polskich Żydów przed wojną miała większe szanse przeżycia w okupowanej Polsce i rozumiem, że wykład pana profesora dotyczy też tego pytania, że skoro było ponad 300  000 Żydów, którzy przeżyli, ale tutaj i wrócili do Polski przeżyli drugą wojnę światową to dlaczego dziś w spisach powszechnych Żydów jest kilka tysięcy i nie mówiliśmy o roku 60 tym ósmym już wtedy Webber był pod wpływem nagonki antysemickiej władz winno, która też trafiła na 2 społecznym grunt i odbiła się również tym, że po prostu rum część Polaków zaostrzyła swoje czy bardziej pokazywała niebo aż pokazywać swoich antysemickich odczuć wyjechało 20  000 ludzi 152025 kilkanaście tysięcy wyjechało wg danych MSW, bo to służba bezpieczeństwa wydawała paszporty, bo tam 13  000 z groszami ludzi, którzy dostali dokumenty na wyjazd do Izraela, dlatego że władze najchętniej wydawały dokumenty wyjazdowe na deklarację byle była fałszywa, że ktoś chce emigrować do Izraela, dlatego że wtedy automatycznie pozbawiały go obywatelstwa, ale o tym, o tym mam poczucie, że mniej więcej pamiętamy niektórzy lepiej niektórzy gorzej pamiętają też o tej hańbie roku sześćdziesiątego ósmego, ale ma w sumie tak mi się wydaje, bo jak mało wiedziałam o tych 2 deportacja, choć w latach pięćdziesiątych no i plus oczywiście to co się stało po pogromach m. in. kieleckim, kiedy Żydzi wracający do domów nowo uznali, że tam też nie są bezpieczni, że rzecz w zasadzie nie mają, czego wracać to jest największa fala emigracji po wojnie, bo tu było to kilkadziesiąt tysięcy ludzi ona zaczęła się jeszcze przed pogromami czy wielu urzędów gmin, którzy się ujawniali właśnie wychodzili z kryjówek z różnych miejsc wracali z obozów albo przebywali ze związku Radzieckiego z góry nie chciało mieszkać w Polsce i nie tak burzą przyczyny były złożone oczywiście była przemoc, której pani mówi zaraz nie wrócę bardzo szybkim mocnym czynnikiem była niemożność mieszkania na wielkim cmentarzu na tych miejscach, które były dosłownie splamione krwią przyjaciół najbliższej rodziny zamordowanych bestialsko parę lat temu drugi powód był był taki jak pani wspomniała, że Polska była krajem niebezpiecznym w ogóle dla wszystkim się toczyła wojnę domową, ale też się oświatą niewiele mówi Aleksandra podkreślać Pustkowo plaża niebezpiecznie było mnóstwo bandytów było bardzo wielu ludzi do promowanych przez wojny i tę broń palna dostępne leżąca na polach lasach każdemu dzwonił syn dla każdego, ale dla Żydów w szczególności jak się policzy ilu Żydów zostało zabitych z różnych powodów i również Żydów to widać, że jak też był Żydem to co było bardziej ryzykowne trzeci powód był taki, że po takiej tragedii ludzie szukają kontaktu z bliskimi się okazało, że czas najbliżsi krewni mieszkali w Palestynie w nowym Jorku we Francji dlatego właśnie że, że w Polsce zaledwie 10 % często był prawie cały roczny wreszcie były motywy poziomy tak jest syjonistyczny pragnienie budowy własnego państwa, zwłaszcza takie przekonanie, że tylko nasze własne państwo nas obroni jest coś co kiedyś było ideałem i wielu ludzi rozsądnych przerwania sądził, że siedziałem bardzo mało prawdopodobne brzydzi się masowo przenieść z Europy na pustynię gdzieś w w na bliskim Wschodzie i zbudują państwo było dużo silniejszy, a oprócz tego działały środki w organizacji syjonistycznych, które ułatwiały przerzut ludzi przez granicę na południe wówczas jeszcze Palestyna była pod administracją brytyjską i to jeszcze zrozumiała, a lata pięćdziesiąte to jest chyba najmniej znana historia emigracji Żydów z Polski w latach 50 pokazują to oni jeszcze 1 czynnik, którego Jan nie wspomniałem on był ważny, zwłaszcza dla tych, którzy przy związku Radzieckiego oni zobaczyli na czym polega związek radziecki nudne i olbrzymia większość z nich uznała jak mówił taki żart, że bardzo dziękujemy za wyzwolenie prosimy, żeby to był ostatni raz, że oni nie chcą mieszkać w kraju komunistycznym i o ile jeszcze w latach czterdziestych wydawało się, że ta nie będzie po prostu imitacja Sowietów tylko jakaś tzw. demokracja ludowa o tyle od czterdziestego dziewiątego rocka przyspieszyła stalinizacji Polski, czyli walka z religią i likwidacja niezależnych partii żydowskich nacjonalizacja gospodarki co oznacza, że religijni Żydzi byli prześladowani tak jak inni religijni ludzie żydowscy przedsiębiorcy także drobni przedsiębiorcy, a właśnie Żydzi jako grupa miejska była chyba najbardziej przedsiębiorczą grupę etniczną w dawnej Polsce i ci wszyscy, którzy mieli sympatię innych niż komunistyczny czułem, że większość od syjonistów, czyli nacjonalistów w różnego rodzaju polędwica owych socjalistów ludowców, którzy w wielu z nich też wiele wspominało Moczko korzyść, że Sowieci zamordowali przywódców buntu podczas wojny, więc kiedy Tosię ujawniło, ale jeszcze bardzo ważna rzecz w 400 ósmy roku powstało państwo Izrael Chile nie tylko emigrowali do marzenia, ale było prawdziwe państwo z żydowską armię uznane międzynarodowe, a to jednak robi różnicę przyszli jedzie nie wiadomo, dokąd jedzie do własnego kraju i temu krajowi bardzo zależało na imigrantach, dlatego że każdy dodatkowy imigrant z większą szansę istnienia tego kraju i powiem tak Izrael płacił rządowi polskiemu za każdego imigranta po prostu dobicia Targu po czterdziestym dziewiątym roku tam jeszcze było parę innych powodów, ale była też taka tajna umowa i ten czynnik przeważył, że otwarto drzwi dokładnie na rok i w ciągu tego roku około 30  000 ludzi wyjechało do Izraela to oczywiście muszą być zielone światło z Moskwy do czegoś takiego to trochę inna historia już powiedział pan na samym początku, że tam sześćdziesiąty ósmy rok do bomby, z którymi wiążą się też te wykłady tegoroczne jako przygotowanie do rocznicy cieszy się tego ósmego to był kolejny koniec z brzegów czy społeczność istnieją społeczności kultury żydowskiej w Polsce, ale jednak nie koniec no jak w mundurze tę myśl tak kiwał się w czasie tej rozmowy z panem głową, tym bardziej jestem jednak coś w po raz kolejny poruszona tym ziarno zniknęło 3 ,51 000 000 ludzi i kawał ich trwający setki lat kultury tutaj wszystko co się z tym wiąże też mówimy Żydzi Polacy przecież to jest tożsamość są niebywale płynne i co to w ogóle znaczy myślę, że dziś to już historia tylko o to, żeby nam przypominać i też ewentualnie uczyć nas tego czym czy to znaczy być Polakiem co to znaczy wielokulturowość, ale społeczność żydowska tutaj ktoś statystyczny ma pani rację to jest 1 niewielka grupa wałów w społeczeństwie polskim, który dosyć homogeniczne, ale mniej homogenicznych niż inni przyznają się wydają się różnicuje pod wieloma innymi względami o tym trzeba pamiętać natomiast właśnie podkreślam to historia, którą pokazuję mu muzeum się nie skończyła toczy też muzeum nigdy nie będzie skończone, bo za 10 lat trzeba będzie dodać jakieś eksponaty co się wydarzyło w początku 2001 . wieku w tych to jeszcze nie wiemy co się co się wydarzy po osiemdziesiątym dziewiątym roku mieliśmy rodzaj cudu zaczął odrodzenie się życia żydowskiego Japan, kiedy ja decydowałem się wybieram temat mojego doktoratu to było 80 ósmy rok i za radą mojego promotora profesora kuli wybrałem historię jest stosunek rządu polskiego w Londynie na uchodźstwie wobec zagłady i Ignacego Schwarz Barta takiego polityka żydowskiego klubu przedstawicielem żydowskim przy rządzie w Londynie w tym czasie zostawił dziennik bardzo bogate archiwum, więc kto to był podstawą jego dane ja byłem przekonany, że piszą posłowie do tej historii żona się skończył już pozostało kilku starych koniec z tego nie będzie i potem już miałów z radością, ale aż takim zdziwieniem, że to jest jednak możliwe, że odradza kultura instytucje organizacje Virgin świeckie, że dotrwa, więc jak na kpinę tej tego wielkiego żydostwo Polski przez kilkaset lat było największym na świecie to, bo największe skupisko czy polskie Rzeczpospolita obojga narodów, ale nawet na wojnie to szansa, że 1 z największych wspólnot to już raz tak olbrzymia niezwykle bogatym życiu, zwłaszcza kiedy w związku Radzieckim te procesy sekularyzacji i my takich sowietyzacji postępowały NATO w okresie międzywojennym Rzeczpospolita przy wszystkich wadach jednak stworzyła pole do bardzo bogatego życia kulturalnego i społecznego, więc ten dramat był wielki jak się spojrzy na okres powojenny to co ponad 300  000 Boe dziennie wszyscy dziś w Polsce wielu z tych którzy, którego wyzwolono w obozach w Europie zachodniej nie wrócił zastanawiali się długo dyskutowali wracać nie wraca niebezpieczne niebezpieczne, gdzie jedziemy większość z nich wybrała inne kraje przeważnie Palestynę wówczas ale gdyby ich zliczyć to się okaże, że pomimo tych niebywałych hekatomby okresu wojny to spójrzmy żydowska w Polsce, bo taki koszyk we Francji tak to dzisiaj tt jest też grupa znacząca, więc trzeba dziś tak wojna plus masowa emigracja w 4 polach sprawiły, że ta społeczność jest taka niewielka jeszcze do domów przeskoczyli emigracji w latach 5659 wtedy prawie po około 50  000 ludzi wyjaśnia znów jest bardzo dużo i to jest metoda jest takie przekroczenie trochę kręgosłupa bogatym życiu społecznym on oczywiście było za świadczone były kontrolowane przez komunistów to jak wszystko co się legalnie w Polsce działa, niemniej było dosyć żywe i teoretyk kilkadziesiąt tysięcy Żydów w Polsce to stanowiło wystarczającą grupę do dowodu ożywione jego życia kulturalnego społecznego no ale jak odpływa ta grupa, zwłaszcza że odpływały osoby, by tego najbardziej zdeterminowane swojej żydowskości tak, w którym właśnie chciały wyjechać z Izraela nie podobał im się komunizm, a gdzieś wyjeżdżali też członkowie partii tacy, którzy zawiedli tam, zwłaszcza po po ogłoszeniu informacji o zbrodniach stalinowskich, więc to odbywało się etapami to ciekawe, bo w tych tam, bo także wyjeżdża 40 % społeczności proszę wyobrazić, że nie jest jakiegoś miasta wie, że 40 %, lecz to z tego rodzaju wstrząs instytucje się rozpadają się wybudować na nowo znajdować kogoś, kto potrafi grać w piłkę nożną w żydowskim klubie sportowym wzrosła więcej serdecznie państwa zachęcam dawek kładzie prof. Dariusza stoi któryś z państwa gościem i Żydów żyło w powojennej Polsce w czwartek w muzeum Polin o godzinie osiemnastej bardzo dziękuję panie profesorze też dziękuję za twarz prof. Dariusz Stola m. in. dyrektor muzeum historii Żydów polskich Polin był państwa gościem jeszcze dodam, że radio TOK FM ma patronat nad cyklem wykładów życia przecież Zwiń «
Transkrypcja podcastu

PODCASTY AUDYCJI: ŚWIATOPODGLĄD

Więcej podcastów tej audycji

REKLAMA

POPULARNE

REKLAMA

DOSTĘP PREMIUM

Wszystkie audycje, kiedy chcesz! Teraz TOK FM Premium 30% taniej: podcastowe produkcje oryginalne, Radio TOK FM bez reklam i podcasty z audycji. Nie zwlekaj, słuchaj wygodniej!

KUP TERAZ

SERWIS INFORMACYJNY

REKLAMA

Najnowsze Podcasty

Więcej podcastów

REKLAMA
REKLAMA