Popołudnie Radia TOK FM, Tomasz Stawiszyński, w studiu Mariusz Szczygieł, reporter Gazeta wyborcza, Instytut reportażu, dzień dobry i dr Adam Leszczyński, Instytut studiów politycznych PAN, Gazeta wyborcza i Oko.Press, dzień dobry, dzień dobry. Od pewnego czasu toczy się dyskusja taka, branżowa właściwie dyskusja dotycząca tego, co wolno reporterowi. Artur Domosławski w niedawnym wywiadzie dla Krytyki politycznej z Magdą Majewską powiedział, że w Polsce reporterzy mają delikatnie rzecz mówiąc kłopot z faktami i trzymaniem się rzetelnym rzeczywistości. Bardzo często te różne opowieści, które snują, choć podawane są jako opowieści o faktach, z faktami nie mają za wiele wspólnego.
W podobnym tonie wypowiadała jakiś czas temu Ludwika Włodek, najpierw w tekście dla Krytyki politycznej, później w wywiadzie dla miesięcznika Press. Odpowiedział na to wszystko Mariusz Szczygieł w swoim tekście w Dużym formacie, mówiąc, że ci reporterzy, którzy nie mają za dużo talentu, to niech o tych faktach piszą, a ci, którzy mają talent, to niech piszą tak jak chcą. Na to z kolei Adam Leszczyński odpowiedział, też Krytyce politycznej, pisząc o tym, że Polska szkoła reportażu to Polska szkoła zmyślania.
Więc czy reporterzy w Polsce rzeczywiście mają problem z faktami?
Niektórzy z panem zasilają myli pytałem ministra do czynienia z paroma bardzo omawiamy zresztą on spektakularnymi wpadkami i raz i nie będą też mówiła pisarka opóźnienia dochodzi potem z autorów natomiast problemy wydają się polega na tym, że to przez Rzym, że jest tutaj w pewnej konstrukcji członkom śledczy w pewnym liceum idei polskiego reportażu literackiego znajduje się przyzwolenie jest taka szara strefa powiedziałbym niedookreślony, a tego co wolno reporterowi zrobić materiał gęsta szara strefa z ITI to dotyczy różnych chwytów formalnych, ale dotyczy też pewnych operacji na faktach ten gest może ruszyć się zastanawiać czy nóżka zrobienie 3 bohaterów 1 bohatera, ponieważ posłem do konstrukcji estetycznej oraz opowieść jest ładniejsza i na debatę publiczną jest operacja na faktach czy Polacy estetyczna moim zdaniem jest to operacja na fakt teraz, kiedy i mój problem nie leży z tym, że reporter robi to czasami musiał to on od razu sprostować, że nie uważam, że to są zabiegi są z góry niedopuszczalne i on powiedział tylko, że to są zabiegi niedopuszczalne wtedy, jeżeli się o nich nie uprzedzać czytelnika to znaczy, jeżeli chodzi dochodzi do sytuacji, w której czytelnik bierze w księgarni spółki z napisem literatura faktu książka i tam się nie znajdują fakty tylko tam się znajdują różne inne za 3 i od tamtego stanika się nie uprzedza pan to jest absolutnie kluczowa sprawa znaczy dla mnie kluczowa jest w tej chwili zaufania pomiędzy reportera mat IC i czytelnikiem w teraz, dlaczego Polska szkoła reportażu jak sądzę mam problem ona ma problem, ponieważ nie i Enei nie chce i sam raz po tym co ma już lepsze raczej nie chce albo nie potrafi pokazać uszu ustalić jaki, w jakich reguł przewinienia chodzi o kodeks karny inni tylko raczej o pewne powiedziałbym zwyczajem w ich dotyczące tego co wolno robić tego nie wolno robić na boisku albo, o czym należy czytelnika uprzedzić jakich operacji mężu przed i teraz istnienia tej szarej strefy już od głosu na listę z wysyłką do istnienia tej szarej strefy powoduje tego nie do określenia, że ludzie, którzy czasami są niepożądani, a czasami są pozbawieni skrupułów, a robią i nabieram Czytelników murem z wprost sprzedającym jako fakty są faktami nie jest, a i w ten sposób robią złą opinię wszystkim pozostałym w tym n p . Mariusa von Mariusza, ale natychmiast to jest weryfikowane przez Czytelników przez fachowców jest internet trasy via internet jako pewnym prawda jakiś rodzaj Opatrzności, która nad nami czuwa i natychmiast zweryfikowane jeśli tylko ktoś popełni błąd albo czegoś nie zbiera albo skłamie i inny typ, a w ten przykład, który podałeś przed wiąże się z kilku bohaterów robi 1 to tak naprawdę prawie nie ma miejsca we współczesnym reportażu miało miejsce kiedyś zrobił Wańkowicz i o tym, napisano w 2 książki o tym, jaką jest, bo napisały w kratkę funty, na jaką Bóg o metodzie reporterskiej, ale tak naprawdę to ja nie znam przypadku poza książką Wojciecha Jagielskiego nocni wędrowcy, kiedy z kilkorga dzieci zrobił dwoje, a tam było od dawna wizualny od razu powiedział, że drodzy Czytelnicy robią to tak i tak jest w porządku, gdy z porządku na różnych wymogów nie znam naprawdę rozmowę z wieloma reporterami przyjaźni się prawie ze wszystkimi reporterami w Polsce ja bym coś o tym, wiedział, kto to jest po pierwsze, te po drugie, mówimy, że reporterzy mają problem to ja od razu zaznaczam, że energia tego problemu nie mam Wojciech Tochman królują nie ma ich mieście jest jednak wraz z Iniestą nazwisk ludzi, których coś takiego problemu nie mają mamy tutaj o omawiamy ciągle te same te same przypadki pewnych wpadek niedociągnięć albo przekroczeń w ogóle znaczy, że miał Schleck i z taką taką wpadką była książka Andrzeja Muszyńskiego Cyklon, ale to była wpadka szkolna z rozmów przez szkolną wpadkę Otóż autor napisał piękną książką w Birmie naprawdę piękną, ale nie, bo sprawdzał kilku faktów w interesie kilkudziesięciu aż 9 liczba posłów nie zgadza tam w parlamencie nie zgadzają się daty po prostu prawdopodobnie wydawnictwo redakcja nie zadbała o to, żeby dać do redakcji merytorycznej co powinno każde wydawnictwo zrobić, ale natychmiast zostało to ujawnione i 8 lutego odnieść non nie jest także można sobie tak bezkarnie popełniać błędy i to tak opatrzność zareaguje ci ten dzień czy Chinach, ale pamięta stosuje się odnieść do tego w jaki sposób prawda jak się odnieść swoje odbił się, ponieważ tak, a PiS jego debiutancka książka jest facetem na równi z tym, że tak ponoć łatwo się denerwuje jest takim typem Andrzeja znam, bo był studentem naszej szkoły jest takim typem Macio i niełatwo się przyznać do błędu nalewka Witold Szabłowski za to, że przywłaszczył sobie część dużego filmu w swoim tekście i nie poinformował o tym, zbyt dokładnie przeprosił za to w lesie Gdziejest napisał inżyniera napisał na swoim Facebooku jeszcze raz o tym wszystkim po ich na liście i w tekście Adama Leszczyńskiego i w tekście Ludwiki Włodek były przykłady rodem z Stanów zjednoczonych n p . gdzie ten fakt, jakim jest bardzo precyzyjne i skrupulatny i jest kilka przykładów takich autorów bardzo popularnych w pewnym momencie, którzy dokonali w swoich tekstach różnego rodzaju nadużycia albo takich problematycznych w drugą szansę, by WTO wierzyć tym było bardzo poważne konsekwencje Joe sample test ten przykład przytaczany przez przez obu autorów też przez w tekście Adama Leszczyńskiego, ale też Johna le man to taki piszący dla New Yorkera w pewnym momencie bardzo popularny autor, który wydał książkę p t . i Madeleine w stanach Zjednoczonych i w tej książce odkryto 1 taki sfabrykowane z kilku cytatów cytaty Boba Dylana i całą tę książkę wycofano z druku ile mamy dość, że jest remont biżuterię odkryto 3 skończyły się dobre małżeństwo skończyło się szczęśliwie rozwodem, czyli odkryto prawda no ale konsekwencje były jednak drastyczne dla kogo dla autora aktora, ale nie dla środowiska nie mogą spadać za to, że mój sąsiad kradnie, a nie ma dać poczucie, że to jest budowanie ich odpowiedzialności zbiorowej jest na widok maila z grona, ale miały też jest tak stać się taka odpowiedzialność zbiorowa pojawia w tych tekstach Adama Leszczyńskiego zjawiło się zmierzyć z tym wzywany do odpowiedzialności zbiorowej, a mój stosunek do odpowiedzialności zbiorowej jest taki jest mi przykro zajdą żadne za to co zrobić tam Polacy, ale w życiu nie przeprosi za to ja poniosę tego nie zrobiłem nawet 10 lat później nienawidzi odpowiedzialności zbiorowej lub nie przewozimy w darze od dużych wahań, ale nie jest przesada Otóż w rozmowach i też nikt to jest tam czytaj trend ten kamień teza była inna to znacznie chodziło o to budowanie od końca z odpowiedzialności zbiorowej reportera tylko o to, że pewien pomysł literacki, jakim jest, jakim jest Polski reportaż literacki właśnie zawiera w sobie taką strefę, która skłania niektóre jednostki do naruszania norm zawodu, ale na razie idziemy w Strasburgu wannę w Stradunach wmówić modyfikowane niż literatura powinna być kwalifikowana, a ja też namawiam do kodyfikacji inni tylko o nie są raczej dla dało poziom dopłat do określenia norm, w których n p. że Bóg honor wznowili rywalizację z chorobą przykładną przykładną Szkot co z ZUS w krajach anglosaskich takich jak wielka Brytania stany Zjednoczone bardziej niż tylko po Wielkiej Brytanii dziennikarze mają kodeksy etyczne ani jony są Super dokładne New York Times ma taki kodeks i on też jest niesłychanie pedantycznie dokładne, bo mówimy o tej to jest inna, ale nie mówiła Gazecie mówi od razu książkach do 6 Muszyński książkę Szabłowski książka porządku w porządku w porządku także Indianie mamy do stworzenia takiego słupa dokładnego kodeksów ma kilkaset zapisów uważam, że to być może pasuje do bardzo forów w sformalizowanej kultury krajów anglosaskich niekoniecznie nasz bank ma natomiast może warto ponieść tych o tych wpadek jest dość już tak nie jest ich niewiele oka i to do tych ludzi wrócimy za moment informacje Mariusz Szczygieł Adam Leszczyński są państwa gośćmi w studiu cały czas Adam Leszczyński raz jeszcze dzień dobry fach i Mariusz Szczygieł raz jeszcze cień problemy z kim rozmawiamy o polskiej szkole reportażu i o granicach, które wolno albo nie wolno przekraczać w reportażu literackim no właśnie reportaż literacki zakłada, że mamy do czynienia nie tylko z dziennikarstwem, ale także z literaturą chciał spytać Adama jako mojego kolegę, który docenia bardzo we i geja z naszego kraju jego światopogląd, bo jestem po tej samej stronie teren chciałbym spytać się czy Lidl czy dopuszcza też taką rzecz w reportażu jest to pytanie zadał mi laureat nagrody Kapuścińskiego z ubiegłego roku Paweł Piotr Reszka reporter z Lublina, którego bardzo cenię do mnie zapytał czy może czy Chile czy ma on może reportażu napisać opowieść swojego bohatera i odwrotnie od końca bohater ów udział od ADO Zet, a on odciążyć od lat, a czy twoim zdaniem można się tak to opowieść od końca czynie grzebią się lepiej czytało Lizbony miała formę z miasta z pensji pod warunkiem, że będzie to ta sama opowiadała o wychowaniu w krajach od wymienienia do obejrzenia oto wychodzi im udaje, że na szkodę w tym są surowo Mariusz pisał w dużym formacie, że uważa, że ma aż o tym co ma już pisał dużo w dużym formacie jest tak bardzo skuteczne przeciwstawienie prawda reportera, który chce tworzyć literaturę jakiś taki pociąg Group grupy nudnych smutnych może po chwilowym oburzeniem estetycznym sterty założeniem literacko estetycznym Korei i teraz problem polega na tym, że i jest pewna hierarchia priorytetów tutaj i Marii i wydają się, że lojalność wobec czytelnika lojalność wobec faktu ma o priorytety nad tym nad lojalnością wobec własnego projektu estetycznego mając majątku ani i że sytuacje, z których Józefów wpadki, o których mówimy, ale wynikają właśnie z przestawienia tej hierarchii także one wynikają nie z tego, że ci, że są ludzie, którzy popełniają są skłoni do z natury do 1 000 000 osób po prostu oszustami tylko one wynikają raczej z tego, że ich poniosła własna ambicja literacka działanie swojego talentu, a możliwe bez lidera w VAT nabywa bywa w 2 tylko tytuł jest właśnie jest problem ten sygnał, że w momencie, kiedy mniej dzieci, kiedy kredyty z kim jest szerszy to, gdy nad zatarciu hierarchii na tych za talent zatarciu hierarchii właśnie tych priorytetów w pracy po polega problem, a to ten traktuje te odróżniają jak sądzę reportera od zwykłego pisarza, który zawodem czcigodnym ja już panuje wyraźny kłamać nie możemy zachowanie jest podstawa, ale teraz można powiedzieć wreszcie wszystko jest kłamstwem i nic nie jest kłamstwem i teraz każda rekonstrukcja takich zdarzeń rekonstrukcja na podstawie własnych wspomnień własnych obserwacji rekonstrukcja na podstawie tego co mam na mówią rozmówcy, których konstrukcja ronda i historię tego chcę wierzyć, ale mamy tutaj ten przykład na brzegach konstrukcja musi mieć one subiektywizmu rzekła z książki Jacka Hugo Ball mera o Brodkę i ich lektura była gorąco dyskutowana także przez uczestników wyprawy, w której Hugo Bader uczestniczył tam jest n p. scena rozmowy pomiędzy dwójką nieżyjący bohaterów od Hugo Bader wprost, mówi że ją wymyślił, ale jest wiele innych zarzutów, którzy uczeń który, których uczestnicy tej wyprawy postawili względem narracji w książce my zlecamy doradczej Reas w uzasadnionym względami mają zwolnił się zachowało się do tego nie poprosił autora, żeby się tego ustosunkował wiatr prowadzę wydawnictwo, gdy miał taki przypadek tobym po prostu tego reportaż zmusił tego reportera, którego książkę wydałem do tego, żeby usiąść z tymi bohaterami są to wyjaśnić albo, żeby napisać długie szczegółowe, że nadal jest taki, że narracja, która jest uruchamiana w sytuacji stawiania takich zarzutów reporterowi właśnie taką narrację, że reporterowi wolno dokonywać pewnych uogólnień pewnych zabiegów o charakterze literackim więcej to ta idea chyba, o której dyskutujemy bywa czasem używana przez samych autorów do zajmowania tych działań pisać nie musi opisywać całego człowieka mogą pisać tylko jego ucho tylko jego ucho mogą pisać on może być metaforą całego tego człowieka, ale nie mogę składać 1 człowiek jest kobietą nie mogę patrzeć z mężczyzną, czyli mogą być subiektywne, a nie mogą popełniać błędów, a ja tak to widzę, więc po to jest moje podejście inni być może mają inne i może to jest jasne przepisy podyskutować o tym co możemy ja dopuszczam wszystkie sposoby widzenia świata po prostu wszystkie i pewnie urealnienie, ale w Delaware z niej, że istnieje różnica pomiędzy nimi są subiektywnym opisem świata dopóki są absolutnie kluczową wartością dodaną z pracy reportera tam, a i jawnym zniekształcanie faktów rozmyślania do Top Toys, że ta różnica jest, że można je zacierać ekonomia już trochę tym samym, że jest on jest rzeźbione zacieśnić studia, ale wybaczmy sobie, że w latach będziemy starali, jakie są to fakt obiektywnie ustalić, gdzie jest ten wzorzec, lecz dziś nas dziś sprawdzalność zmiana jest i jeżeli tajną mówimy tutaj AK i w jakim kolorze ma spodnie dziś nie rozróżnia tylko 16 kolorów nie posunął się ma, ale takich imprez przypominał kogoś z listy gorących blach dobrze dobrze, a dla nich pomarańczowy i któryś z nas ma teraz ty też fakt dobrze, ale jest też fakt, że siedzimy tutaj rozmawiamy co prawda i grze nie ma z nami osoby czwarta i zrealizowała założenia realne są fakty w miękkich powiedział Lis jest kłopot i tarasy wydaje mi się n p . w Lublinie listy takich chwil takich rzeczy jest posunięciem się za daleko, choć sądzę, że Anglosasi, by to zrobić także link do osiedli i to bardzo dokładnie skodyfikowane nigdzie bym w tym momencie jest pewnym oporem jest prawo osób z pewnością trudnym momencie nie ma planu natomiast nie sądzę, aby z nimi nic nie można bronić nim nie można bronić oszukiwania czytelnika świadomego lub, jeżeli zmieniamy strukturę potentatem fundamentalnie po prostu problemy inną opowieść ze względów na NATO, że mam ślub układa fabularny no no Potatoes poznańskiego pułku złożone w mocy prawa również występuje jako reportaż ma szereg czytam takie książki nie wiem bluesa czad wina ani Kolasa obuwie takich klasyków dla zasady Larsa to w zasadzie w małym stopniu nie interesuje czy to wszystko dokładnie tam tak wyglądało jak oni opisują, bo to, zwłaszcza że coś na pograniczu właśnie rozlewiska są legalne, ale wiesz w Zdrojach, którą jako viagra z auta wolontariat to lizanie ran to tutaj polega ono tutaj ta więź lojalności zaufania pomiędzy czytelnikiem autorem pozostaje no bo bogaci wg reguł, które znane są takie same dla w jej wiecie o obaj dialogu oboje radzę, jakie są go wiozą czytelnika trzeba szanować i zawsze to samo powiedzieć wyobrażam sobie, że prawda niektórzy konstruuje, bo nie wszystko mogę wiedzieć jedynie przez nich nie do wszystkiego mogę dotrzeć może było tak źle Hanna Krall bardzo często robi może było tak i nagle ma ona pokazuje, że całą stronę tekstu, który jest tylko na podstawie może też to może bardzo często Krall bierze z innej rzeczywistości, którą też badań i Easter czuje, ale pisze może poszła do ciotki Janki może nie poszła uważam, że tu trzeba być w porządku i zdrowia osobiście staram, ale czy to należy zapisywać w kodeksie Wojciech Tochman napisał na Facebooku słowami trenera co do ich, a nie wiem może mu w nas słucha w odniesieniu do postu baty Stasiński, która z kolei postawiła takie pytania czy czy jest właśnie szansą na kodeksy etyczne zawodu reportaż miał Wojciech Tochman napisał tak nie ma żenująca dyskusja trzeba pisać uczciwie to jasne, ale każdy może pisać, ale jak chce nie tylko reporterzy wydawcy mogą wydawać nie wydawać ich decyzja, ale nic wyciągają wnioski decydują komu ufać, a właściwie nie jest, więc niejasne, że rzuca pisze list ścigana należy dziennikarstwo, a dążą, a książką Detroit jak nazwa autor tej wspaniałej książki Detroit z Legią amerykańskich baz danych aż żal do faktury po prostu tam sobie pozwala na rzeczy, na które nikt nie pozwolił reporter Polski, pisząc n p . o bohaterce ogród taki stan urzędniczce Detroit noże rzeczy nie będę ich studentom, ale jest po prostu 5 tylko dos setnej potęgi i pozwala nam mnóstwo takich takich okropnym dosyć łatwo bez bohatera i teraz zabronić mu tego no potem należałoby tylko to są właśnie chodzi o to, że tam są bardzo wyraźna granica między jego osobistą opinią jakimś takim chwytem narracyjnym, a powiedzmy tym co on z wielbłąda analizuje na poziomie samych fakty myślę, że nikt absolutnie nie zamierza za 0 z zabronić reporterom pisania ładnych książeczkę pisał ładne literaturę dziękuję za razem film jest i to jest i to jest coś co mam wrażenie, że z wielu zarzucało już tylko krytykom, a nie sprawdza tak tego sezonu po naszym silnym na tym właśnie, że to w którymś momencie dochodzi do możemy się zastanawiać czym Szymańskiej z trudem moment następuje, kiedy on następująco dochodzi do jakiegoś oszustwa zmniejsz silnika tylko jak złapać ten moment to stąd mój problem jak HOKEJ i też być może są to sytuacja jakoś powtarzalne Tang, jeżeli byśmy zabrali n p. można go podejść do tej strony to znaczy przejrzeć zrobić taki krok do historii tych wpadek w dość długo już grono pewnie niedługo właśnie, ale to Stallone Liza stały refren tej rozmowy w w ich zrobić historię i zobaczyć są one miały wspólnego rów no gdzie w, których momentach nastąpi wymiana nastąpił w podejściu takim od strony sceny badawczej Gemius strony, a klasę średnią co zrobić, bo to nie powinny być bądź zarzucą, że robi to zawiści, ale powinien być ktoś, kto ma tak powiem swój aparat naukowy twój umysł podobny typ umysłowości i by to zrobił to wspaniały pomysł zastanowić się, gdzie jest możesz jak lustro absolwent, ale to są jednak studenci AM dodał dr w pomieszczeniach AWF słynął właśnie, bo tutaj pojawił się ten przy przykład Charles de Gaulle dawstwa ale, ale ja myślę sobie innych książkach reporterskich takich, które się okazało w Polsce zagranicznych amerykańskich n p. nie ma do niej krakauer żel, którego tak książek sporo się też ukazuje o niedawnej też seria amerykański czarnego książce Lorensa rajd Austrii antologii wnętrze 33 czy innych tego typu tekstach, w których właściwie rzeczywiście tamten wymiar literacki jest bardzo skrupulatny te książki świetnie się czy znane są bardzo ładnie napisane natomiast tamten fakt, jakim widać, że jest po prostu niesamowity zresztą w ogóle to jest chyba też trochę inny gatunek literacki w Polskim di BRE bank Polski z kolei reportażu mam wrażenie jest sporo takiego indywidualnego spojrzenia na kurs euro za taki mały miał za naukowe oraz porty w Polsce jest osamotniony to znaczy sam musi wszystko zbierać sam to potwierdzać sam sprawdzać, a redaktorzy większości wydawnictw mu tylko poprawiają tę książkę stylistycznie i to nie zawsze i miała to być zwraca uwagę Ludwika Włodek Hanny zachował się ja n p. mam 2 koleżanki jedno od wszystkich tematów drugą od polskich, który miał osobiście płace, żeby one sprawdził różne rzeczy pomnie bowiem wynik tego nie zrobi i ich i ich i naprawdę reporter nie ma na czym polegać tutaj nie zna wydawnictwa, które by dało do pomocy reporterowi kogoś, kto będzie go sprawdza możliwości problemy strukturalne finansowy i finansowe przede wszystkim Adam Leszczyński Gumny Janicki powiedział, że to ma być łatwe nie jest jasne oczywiście bardzo dziękuję Mariusz Szczygieł Gazeta wyborcza Instytut reportażu dziękuję bardzo dr Adam Leszczyński Instytut studiów politycznych Polskiej Akademii Nauk Gazeta wyborcza w oko Press dziękuję