O chaosie i światach równoległych

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

jest ta druga 6 Tomasz Stawiszyński godzina filozofów w studiu znane państwo doskonale myślę dr hab. Jan Chwedeńczuk fizyki Instytut fizyki teoretycznej Uniwersytet warszawski dobry wieczór wieczór, a rozmawiać będziemy o no właśnie nie no może chciałem zacząć od tego, że będziemy rozmawiali o pewnym tekście, bo tekst jest punktem wyjścia do naszej rozmowy tekst nosa na Janowskiego, który jest matematykiem profesorem to Computer science tak dokładnie się do nazywana Rozwiń » czy bruk King Cole 3, a w City University w New York w ich autorem głęboko kompetentnym w dziedzinie, w której się wypowiada chodzi o tekst Janowskiego opublikowane na łamach magazynu Nautilus Gajos Mac z domu mód i możliwe jest Anna z sali ten tekst państwu łatwo znajdą w internacie, bo jest w całości dostępny na stronie internetowej Nautilusa właśnie janowskie przez i Greg na początku Igreka na końcu IS w środku się to nazwisko pisze Kaja smak z emocji wers Annę z serii jak ten tekst na Facebooku też u siebie umieściłem Więcek to ktoś z państwa chciał to publicznie jest dostępny na moim Facebooku można ten link znaleźć teza jest bardzo ciekawa tego tekstu i to jest właśnie tak głęboko filozoficzne, choć dotyczący jak najbardziej problematyki, którą się zajmujesz na co dzień, czyli na problematyki związanej z naukami ścisłymi właśnie no bo ni Janowski powiada tak mamy takie przekonanie to, zwłaszcza przekonanie, które nam towarzyszy nam, czyli ludzkości od dawien dawna jeszcze od czasów starożytnych, że wszechświat czy rzeczywistość mówiąc szerzej to jest układ z regularny taki, w którym wszystko jest na swoim miejscu, w którym wszystko jest przewidywalne policzalne opisywane przy pomocy matematycznych formuł używało się i używa do opisu w ne świata czy wszechświata czy rzeczywistości wymiennie tych terminów będę używał takich metafor jak n p. zegar jak komputer to nowsza metafora jak w każdym razie coś takiego co jest wewnętrznie bardzo precyzyjnie zbudowane u strukturą zwane niczemu pewien zamysł towarzyszył zamysł nie pojmowanym tutaj koniecznie jako produkt jakieś intencjonalne istoty podmiotowej prawda obdarzony osobowością jest niekoniecznie w takim też historyczne w ujęciu, ale w każdym razie to coś takiego, gdzie wszystko do siebie pasuje idealnie i skądinąd te prawa różne, które możemy, posługując się odpowiednimi narzędziami wyczytać z tej rzeczywistości to są prawa, które niejako, gdyż im przyglądamy są idealne do tego, żeby życie powstało w naszym w naszym układzie, w którym funkcjonujemy tymczasem on powiada no cóż to rodzi szereg pytań takie przekonanie nas kapsuły pytanie, dlaczego te prawa fizyki są właśnie takie, jakie są nieco inna my na te pytania n p. opowiada się przy pomocy teorię światów równoległych czy wielu świadków czy z wielu światowej teorii, że tych światów jest wiele są różne prawa w różnych w różnych światach nawet nie znosi nam rozmaitych trudności na jakiej się na jakiej się natykamy, ale on bowiem na gruncie rzeczy można postawić tezę zupełnie inną to chaos jest dominującą zasadą świata rzeczywistość wcale nie jest regularna struktura vana uporządkowana tylko jest chaotyczna i bezwładna, ale my z niej przy pomocy naukowych narzędzi, które stosujemy właśnie wychwytuje meta regularności i widzimy tylko regularności, ponieważ chcemy je tam jakimś sensie zobaczyć, a one wcale tam niekoniecznie muszą w takiej skali w jakim nie widzimy być na jej od tego zaczynamy rozmowę ja tak może niezbyt dokładnie to zreferował ma to zaraz nie poprawisz ale zanim to jeszcze bym powiedział o 1 z metaforą rzeczy 1 obrazie którymi przyszło do głowy, kiedy dany tekst czytałem jednak zawsze jakoś czułem, że ten list w filmie Antychryst Larsa von Triera to ma sporo racji Janowski pewnie by się z tym listem zgodził niem czy państwo pamiętają ja lubię wracać do tego obrazu do tej metafory Otóż Lis się pojawia w filmie Antychryst czy lisica raczej rano, na którą w pewnym momencie Willem Dafoe idąc gdzieś Polesie jakiś tej mitycznej takiej wędrówce od znajduje nachyla się nad tym listem, który nie żyje Lis nagle ożywa i mówi mówi chaos króluje XEOS Mainz to jest dokładnie to co pan Lis z wypowiada no właśnie Jan Chwedeńczuk czy ten chaos króluje i czy Janowski rzeczywiście ma rację czy też jakaś taka po prostu intelektualna zabawa, którą to jest intelektualna zabawa obyczaj, ale to nie znaczy, że nie ma racji, aczkolwiek argumenty, którą podają podaje 1 argument taki matematyczny bardziej niż fizyczna w to nie wchodziłem specjalnie, ale Judasz nie zaplątać spróbujemy to jakoś rozgryźć Nate to jest jakiś tam 1 drobny argument on raczej więź prowokuje dyskusje i skądinąd ciekawe jest, że jak im się zaś do komentarzy, które są pod tym tekstem to nawet ja prawdę powiedziawszy Niemcy to za stronę ta jest na turystach magazyn, gdzie jest mnóstwo bardzo ciekawych naukowych tekstów przy okazji popularyzujące tak to nawet na takim dość wyszukanej stronie internetowej te komentarze to my soul dość dość ostra, więc dopiero wyjaśni się dyskutuje, ale nie tak jak w Polskim internecie no i miast takie, ale jestem chwilami nieprzyjemnie, a Nowak tak w każdym razie ma ewidentnie coś tam sprowokowało jakoś, bo on jednak rzeczywiście rozbija taką, a ja nie wiem no ja mogę mówić go intuicja swoich i bazować na jakiś takich poglądach, które w nas tego poziomu popularyzator takiego właśnie się pojawiają i związanych czy komunikujących o taką niezwykłą złożonością alei precyzja tego, w które i tak i takie dopasowanie doskonałe wszystkich elementów w tym układzie, jakim jest rzeczywistość ta, którą przynajmniej poznajemy no ale zacząłby w takim razie Janku tego pytania no bo to jest pytanie też do ciebie jako dom fizyka w jakim sensie jak rozumiem ten tekst rzuca wyzwanie to fizykom opowiada no opisuje się rzeczywiście te regularności symetryczności to pojęcie symetrii w ogóle jest niezwykle istotna ona się różni od tego pojęcie asymetrii czy ma inne znaczenie trochę nisz to pojęcie, którym się posługujemy potocznie ale kto rzuca wyzwanie i powiada w gruncie rzeczy widzicie w tej rzeczywistości to co chcecie widzieć tak macie skonstruowane narzędzia czy okulary a, gdybyście popatrzyli szerzej, gdybyście użyli tych innych modeli tak naprawdę do dnia do Giodo do oglądania rzeczywistości to byście wtedy ją widzieli inaczej byście wtedy doskonale wiedzieli to co mówili chcieli nowość czemu, więc zacznijmy od tego, że ta to rzeczywiście co co mówi, a to wywraca to stawia do góry nogami ach, i innych to 3 to powinno to przy jest to podejściem przedstawia podejście, które jest on dokładnie odwrotne do tego, jaki prezentuje cała nauka współczesna, czyli próby sformułowania i próby odnalezienia na podstawie obserwacji empirycznych jakiś regularność i na podstawie tych regularności próba sformułowania szyki zdań takich ogólnych, czyli praw przyrody, a my potem są już to co nas przed ja robię nie formułuje w swoim codziennej pracy praw przyrody tylko już korzystam z tych pra w do mechaniki kwantowej, które nazywam prawami przyrody, czyli innymi słowy nauka czy współczesna to w ten sposób działa, że próbuje sformułować próbuje sformułować ogólne zdania i liczą próbuje od was, a formuje poszukujące w szczególności teraz to na Janowskiej dobrze dobrana to, że to przywołam jakiż tu krajan jest ewidentnie w tych Janowski z chrzanowskich on mówi tak jak powiedziałaś to powtórzą mówi patrzycie na taki niewielki pod zbiór wszystkich zjawisk, które nas otaczają i tak jest wieś od chwili sterowane, żeby widzieć regularności, a tak naprawdę RM rewanż no właśnie tak naprawdę spróbujcie przewidzieć wybory prezydenckie on tam posługuje się tym przykładem, kto wygra wybory następna prezydenckie w stanach Zjednoczonych albo spróbujcie przewidzieć, jaki kształt będzie miała chmura mali i nie zrobi naciera na środę i teraz tak tu trzeba po poczęciu rozróżniamy trochę pachniało demagogią, zwłaszcza z tymi prezydenckimi wyborami, choć się tam później jest taki ciekawy tak takie ciekawe rozumowanie, które sprowadza te kwestie wyborów prezydenckich ostatecznie do cząstek elementarnych co też ma pewien urok, ale no właśnie jest także chwytem retorycznym Yaris jest w tym kontekście no i teraz tutaj trzeba poczynić rozróżnienia on to co on nazywa chaosem to co państwo to tekściarz słyszycie to pojęcie chaosu i, żeby nie było wątpliwości, że ten chaos króluje no to wie jak to rozumiesz to tu to słowo chaos jakiś taki po prostu bałagan stała widzisz chociaż, chociaż dziś, a tłum chętnych, a w Awinionie do żydowskich na rzekach i w jakim sensie bezprawie, bo to on w tym sensie tego używa tego pojęcia to nie jest wiz i mieli tylko jak tarnowskich tak orzekł o wielu nie regularność ta niesymetryczność on w tym sensie można tego sformułowania jakoś tak mówi, że jeżeli spojrzysz na odpowiedniej skali na świat to te prawa, które formularzy zaczną być coraz luźniejsze to prawo, które formujemy i w jakim sensie zaraz spróbujemy to państwo, bo to jak tak opowiadamy to jest dość takie płynna, ale do damy przykład, który ma się posługuje dializ rozumiem tylko ten problem powiem, jaka zatem to intuicja taka metaforyczna po prostu czysto rzecz jasna, ale na Lis jak rozumiem wykłada coś właśnie gruntownie przeciwnego pewnej intuicji, która jest zawarta z poczciwym chrześcijański monoteizm w tym kontekście takiej intuicji, że rzeczywistość jest poukładana struktura zwana jest harmonijna zgodnie z zamysłem pana Boga, który chciał ją właśnie tak pięknie harmonijnie i symetrycznie nam tutaj poukładać, ale Lis jest głosem czy symbolem jakiejś głębszej zasady o tym, całym pozornym Mozambikiem zarządzającej tym coś się nie wydarza i w tym uczestniczymy i ta zasada jest skrajnym przeciwieństwem tej harmonii inności tego porządku właśnie jest czymś nieregularnym dysharmonii mineralnych czymś nieokiełznana anarchiczna on nowe marzy pomiędzy NATO w tym sensie to twoje rozumienie pojęcia hossy takie jak i jak jest użyte w tym tekście, ale dla hostess pojęciem matematycznym i ono nie oznacza to kompletna i wjazd z właśnie takiego bałaganu nieporządku, lecz uznał on może w chaos o błędach chaos może wynikać z bardzo konkretnych ścisłych równań matematycznych to bardzo jest ciekawe są właśnie tak kochał co to znaczy chaos chaos, by dla matematyka będzie oznaczał największym skrócie pewne w dużym uproszczeniu, że bardzo drobna zaburzenia teraz może spowodować dowolnie duże konsekwencje później, a to i to co się mówi, że to jest układ chaotyczną typowy to jest pogoda tak, ale to społeczeństwo zraża polskie nawierzchnie zamach w Sarajewie tak dość poważne konsekwencje miał innymi słowy, gdy i Wasyl jest charakterystyczna cecha dla układów, gdzie jest wiele cząstek, bo wiele ludzi tak jak w przypadku społeczeństwa, które w sposób ze sobą skomplikowane wyjaśnił, iż komunikują jak i taki nieoczywisty i wtedy, mimo że właśnie o to co on powiedział i to co ty powiedziałeś mi może każdy z ludzi rządzi rządzą prawa fizyki wydawałoby się w skali mikro tak czy każda cząstka Jaś musi się zachowywać zgodnie z jakimiś regułami to już jak nazbiera tego biliony to się robi chaos, ale chaos mnie nie w znaczeniu bezprawia tylko w znaczeniu bardziej bym tak matematycznym, czyli właśnie, że drobna z dna także próbował opisywać w sposób ścisły to społeczeństwo to najdrobniejsza zmiana teraz już abstrahując od problemu z wolnej woli najdrobniejsza zmiana może dać ci dowolne zwija się dowolne dowolne zaburzenia w przyszłość, nic więc ten chaos, który to jest rozumiane to jest bardziej to co mówi to torze w większej skali właśnie panuje w jakimś sensie bezprawia czy to, że reguły są coraz łagodniejsza czy to jest zgodne z tym co to jak ty rozumiesz Lisa w nowość no właśnie teraz, by teraz chciał zwrócić uwagę, zanim przejdziemy do konkretów powiemy jak konno argumentuje jak się wszyscy argument, który jest mnie jakiś tam powalający to jest raczej właśnie tak, żeby odpalić dyskusja, żebyśmy mogli się dzieci rozmawiać dziękujemy panu Janowskiemu zawsze to program do przodu 1 w no właśnie, ale to bardzo ciekawy artykuł bardzo państwu polecam Otóż trzeba jakoś też pewna trudność w i w tym sformułowaniu Otóż, jeżeli ktoś, mówi że na końcu Poznania wszechświata jest stwierdzenie, że panuje bezład toczył się to różni od tego, że ktoś z państwa odczyty, czyja wrócimy z jakich zakrapianej imprezy poczuł się budzimy rano stwierdzimy, że zadba też, że bez wad, że bez łat i bezład i bezwład ech, no to, o czym rozumiesz, jeżeli te zdania są tożsame na to Lechii to po co w ogóle te wszystkie badania te miliardy na jaki zderzać się właśnie zlecają takie eksperymenty indywidualne od czasu do czasu prowadzić, budząc się czasem takim bez władzy i bez władzy i to wtedy gruntownie kontaktuje człowieka z samą istotną wszak świat no właśnie na to od 3 co stwierdzamy, że to jest ogólna prawidłowość świata to co w tym niedzielny poranek żeśmy doczekaliśmy doszli i koniec tak to ewidentnie obserwacja uczestnicząca też nazywa nauk humanistycznych, ale okazuje się, że w fizyce także można taką nadrabiają znaki jednak będę tutaj in w imponował, czyli nie każdy, kto obudzi się w niedzielę rano i doświadczyły głębokiego bezwładu dookoła i sobie także zarazem będzie mógł powiedzieć o sobie, że jest fizykiem eksperymentalne nowością bez pytania skoro jak tutaj stara się nas sprowokować autor to jest końcowa konkluzja więź tysięcy lat badanie filozoficznych i fizycznych, a to po co w ogóle zaczynać ze wskazaniem dobrych i mnie nie nie jestem tylko do końca cały czas pewien czy dla osób, które tego tekstu nie znają ta teza jest wystarczająco klarownie wyłożone ja wprawdzie próbowałem przedstawić na początku, ale nie, ale nie wiem czy odczyt to zapadło w 1 zdaniu w 1 zdaniu w 1 zdaniu świat jest chaotyczny świat jest bezwładny w tym znaczeniu, o którym mówiliśmy wcale nie jest taki regularny harmonijny i poukładany i wcale nie jest także każde ogniwo jest doskonale zestrojone z niemożliwymi do stworzy taki po prostu doskonale funkcjonujący mechanizm my tak postrzegamy rzeczywiście wszechświat i rzeczywistość, bo chcemy go tak postrzegać obok mamy takie narzędzia po prostu taka może, więc tak bardziej materialistyczne może ewolucyjnie także w piersi tak powstaliśmy, żeby szukać jakiś tam z jakichś powodów w mózgu jesz napięcia się minimalizują, jeżeli dostrzegamy pewna regularność nie wiemy nie znam się nam neurobiologia LED tak strzelam polecamy także steki czy innym słowy coś nas dostroić głos jasno do takiego postrzegania świata jest to bardzo wiesz takie wybiórcze postrzeganie rzeczywistości i to co mówi zaraz właśnie damy przykład powiem co do kła jak konta argumentuje to, że jeżeli będziemy pogłębiać naszą wiedzę to okaże się, że kolejne to silna prawa przyrody się luzuje mąż żona po prostu są coraz mniej restrykcji restrykcyj coraz bardziej przypomina dziś zaczynają niedzielne poranki niedzielne poranki na końcu jej jest ta zbieżność konkluzję czas pytania on właśnie przedstawia jakąś drogę systematyczną, bo to z PiS kluczowe, żeby przeprowadzić systematyczne rozumowanie, które prowadzić tego wniosku o zamiarze musi mieć zbierać dane empiryczne, bo inaczej z punktu widzenia fizyka no to to nie jest to badanie świata na stwierdzenie że już jasna on z nieświeżym umysłem stwierdzenie, że ich odpływ panuje to nie jest to nie jest badania wszechświata nie powiedziałbym, że Lis miał w Nieświeżu umysłu, kiedy mówiło no, dobrze więc 2 0, zanim przejdziemy do sedna to ty jeszcze tam jest jednak kluczowa rzecz Otóż on zaczyna cały artykuł od stwierdzenia, że niektórzy twierdzą, że nie sposób wyjaśnić tego, jaki jest nasz wszechświat, jeżeli się nie wprowadzi pojęcia bibliotekom multi uniwersum czytam wielość wielość światu czy to jest takie mam taki koncept bardzo ulotne mniej absolutnie nieweryfikowalne wdałem się empirycznie poza tym jest to taka nóż metafizyka rocznej, w ramach którego mówi się, że de facto to istnieje nieskończenie wiele kopii wszechświata nieskończenie wiele wszechświatów i w każdym z nich może n p. panują trochę inne prawa przyrody no bo jeżeli odkrywamy te prawa przyrody no to zadaniem są fundamentalne pytanie, dlaczego prawa przyrody są takie w ogóle skądinąd co to znaczy, że w razie, jeżeli n p . na kartce siła to jest masa oraz przyspieszenia to wiedz co znaczy to dotyka aż je pocztą do tyka się kimś jakieś bytu czy to jest idea fizyczna to jest zgodne, z czym jest ten opis tym salę symbole wiary jak to się włączyć w rzeczywistości, ale jak to możliwe, że jestem w stanie to, cośmy przytoczyć tutaj tez równań Newtona jak to możliwe, że jestem w stanie napisać coś co nawet jakby czcionką naturalną dla naszego oka zajmuje 2 cm ², a opisuje znaczną większość zjawisk obserwowanych wszechświecie to właśnie jest wciąż nowość, więc ludzie też tego nie wiemy elity to jest taki znajdę to herosem sprowokowało tego autora do stwierdzenia czy do wyrażenia takiej woli woli, żeby de facto tych prac nie było większej skali, żeby to była nasza nasze złudzenie wynikające z obserwowania tylko fragmentu po zbioru wszechświata no bo on powiada tak prowadzi nas namysłu nad tymi prawami właśnie założenie, że do prawa są takie niezmienne i takie właśnie ani inne i tak doskonale opisy walne przy pomocy reguł matematycznych czy czy symboli matematycznych prowadzi nas to przynajmniej w 1 ze ścieżek rozumowania do jakiegoś wariantu Plato nic mu do takiego uznania, że nas właśnie jakoś głęboko niezmiennie wyryte w rzeczywistość rzeczywistość jest jakoś realizacją materialną tych DGA SA Bytów właśnie realne idealnych i teraz pytanie właściwie, dlaczego one są takie ani inne i skąd się wzięły przy założeniu, że to nie pan Bóg stworzył w starszych akurat te prawa ze no to jedno z tych odpowiedzi właśnie, dlaczego my tutaj mamy takie ani inna, dlaczego n p. my nie unosimy się w tej chwili 10 cm nad ziemią, prowadząc rozmowę no właśnie atomową, a to nie było sprzeczne z części śpiewanie to się do Kędzierzyna zapowiedzi wg niego czy jakąś odpowiedzią na ten problem jest właśnie ta teoria multi światów czy wielu światów, która powiada istnieje nieskończenie wiele wszechświatów każdemu jakoś to trochę inaczej wygląda więc, jakby na zasadzie tych plasujący się możliwości na to w każdym jakiś tam prawa po prostu stała w naszym akurat takie nie inna z łóżek nie ma powodu, żeby się zastanawiać, dlaczego są akurat taki Janinę, bo tam panie z osiedli w po świecie to inaczej mają mało u nas taka akurat on akurat u nas jest, bo Adam gola lepiej unikać zawsze lepiej tam syf, ale co jeszcze powiedzieć, że te same prawa przyrody na 3 prawa przyrody takie są obecnie sformułowane w nich jest szereg jakiś różnych liczb taśma stosunków ma nie mam takie fundamentalne lecz, bo jest stosunek masy elektronu protonu albo ładunku czegoś tam do czegoś tam to jest taki zbiór liczb w tym się szczególnie w obchodach ma Puchar z UE chce go stałych była na Motor z dnia nie jest istotna chodzi o to, że owo istnieje zbiór liczb bez wymiar liczba ofiar aż 5 Coma 7 bez wymiarowi, które charakteryzują n p . jak silne są oddziaływania czas, gdy byś zaczął być pytanie, dlaczego te liczby są akurat takim też przedziwna, dlaczego są akurat takie można, więc UE musi powiedzieć, że do faktu nasz wszechświat to jest tylko takie firmom, by jakiś taki jest tam meta zupie i w sąsiednim bomb Blu są liczby o gęsi, bo Puła Macioszek większa w całości decydenci co to znaczy, że te liczby są to znaczy te proporcje pomiędzy tymi osobami fizycznymi jakimiś obiektami jak zaczniemy je ze sobą jakoś porównywać to one tak służba mają w zapisie matematycznym dach nad czym dokonać pomiarów wykonujesz pomiary doświadczony coraz dokładniej dochodzisz określa to stosunki liczb, na które które muszą tam w równaniach w równaniu gdzieś musi wskoczyć, czyli jakiś inny stosunek masy elektronu do pro to co wydaje się całkowite przeciwieństwo tego, że w noc jak i nowocześnie no i to przed innymi słowy, by zrozumieć z 1 strony jest to tendencja, którą ja również system Niemcz można być wyznawcą tendencji, ale podążamy tą drogą to znaczy był próbą odnalezienia tych wyjaśnień określenia, jaki jest zbiór tych fundamentalnych liczb odnalezienia i jakiś uniwersalnych praw przyrody, a z drugiej strony jest problem ma nierozwiązany Niemczy rozwiązywany co to są te prawa przyrody, skąd są, dlaczego są tak i t d . my ludzie spekulują, bo to spekulacja nic innego, mówiąc że istnieje nieskończenie wiele wszechświatów i ich w każdym są różne to co w Zwoleniu pod na pytanie czy są prawa przyrody, ale w USA, chociaż tyle, że w każdym są różne i i tyle no tylko ty wiesz no to jest to jest tak stwierdzenie luźne, bo nie wiadomo w jaki sposób to on wiesz jak to stwierdzić tak czy ktoś weryfikowane, w czym są to wszechświat i zanurzone jest to w tym spekulacjom nie da się ukryć są spekulacje i to motywacja wód tylko o autora tego tekstu było stworzyć taki system, który będzie wymagał jak najmniej spekulacji, czyli pozbyć się praw przyrody jak nie ma praw przyrody to niema motywacji do tam umorzenia tych wszechświatów nie wiadomo, w czym i jak no to jest motywacja i teraz on daje argument matematyczny spróbujemy go państwo tu sprzedawać za tym, że jak się poszerza wiedzę to rzeczywiście zaczyna się w dłuższej niż kurs zaczyna się coś się dominacja chaosu w sensie jest w sensie rozróżniania pewnych porządków uporządkowania tempo życia argument matematyczny teraz argument ma to teraz próbuje Jan Chwedeńczuk z z tym, że pojazd nie podejmą w tym, że chciałem powiedzieć, że mimo nazwania tego argumentem HR konsumpcję to jest pewna figura retoryczna u nas jest tak wadliwa taka sugestia, ale za bardzo w miarę wdrażania nawet z graczy może przede wszystkim na laicką, którym jestem w tej materii, ale muszę powiedzieć jak to czytałam to wydawało mi się to bardzo przekonująco no właśnie, więc on mówi tak rozważmy, jakkolwiek to zabrzmi teraz wręcz FOT AP Mark muszle znaczą rozważmy zbiór liczb rzeczywistych o jedno nie od swych praw są psy Otóż on i tak zbiór liczb rzeczywistych to jest zbiór którego, którym się posługujemy de facto na co dzień nad najbardziej oczywisty zbiór to jest jej jako podróż, czyli zbyt liczb naturalnych 1 2 3 4 tak potem możemy rozszerzyć na ujemna - 17 ratusz wciąż całkowita potem masz możesz, jakie stosunki technik wcieleniem 3 do 5 7 tydzień są będą wymierne, a potem zaczął się po ja jeszcze można zagęszczać pomiędzy tymi wymierny nie może stawiać niszę na środki tak PiS to jest taka liczba rośnie wymiana 3 1 4 jedno i tam się ciągnie jej nieskończenie wiele tych cyfr nie da się przedstawić jako stosunek 1 9 do bocznych i pół czy coś takiego czy innymi słowy ten zbiór rzeczywistych on jest gęsty Jon naturalnie czuł czujemy żon opisuje na dno przed naszą przestrzeń, jeżeli wezmę sobie nitka rozciągnęła Moto to położenie kolejnych punktów na tej nitce no to będzie to nie będą liczby naturalne 1 2 3 4, bo między nimi też są punkty Night i tych punktów tam jest wieś gęsto gęsto gęstą zawsze mogę zagęścić i ten trend ten zbiór liczb, które od można chociażby wykorzystać do opisu położenia punktów na nitce to jest zbiór liczb rzeczywistych i jego cechą m. in. taką to jest kluczowe dla naszej rozmowy i co skądinąd łatwo zrozumieć po tym, przykładzie z nitką jest to, że jest ono uporządkowane czy innymi słowy punkt dalej na nich co jest dalej niż bliżej i to te zmierzają one tak na czym mogą wprowadzić jakąś więź miara odległości dalej od zera bliżej od zera Jonas uporządkowanych i Pm 7 kropkę 1 dzień oblana żadne tam ciągną apotem ciepłem 2 4 i coś tam Moto nie musi podawać tam gęsi wszystkich liczb po przecinku wiadomo, że 2 4 jest jest dalej to wiadomo wiadomo prosta sprawa Otóż w dziewiętnastym bo, żeby niską podaż w dziewiętnastym wieku matematycy zaczęli rozwijać się taki dość abstrakcyjny koncept liczb urojonych to jest piękny koncert jest sama nazwa jest wspaniała wspólnie z tak, ale dlatego, że ty, ale często się liczby nierzeczywiste Mosze, żeby Potoka powiedzieć, że jest to jakiś nowy zbiór nowy byt abstrakcyjny, który nie jest już tym zbiorem liczb rzeczywistych Otóż taką naturalną jednostkowy w zbiorze liczb rzeczywistych jest 1 liczba jadą oczywiście możemy się posługiwać innymi, ale Jedynka jest w takim naturalnym punktem startowym m. in . dlatego żona jak się przez nią może to się nic nie działają tak jak noża 5 przez 1 3 7 przez 1 to zawsze pozostanie w 5 jest to jedyna stabilna tak jest no i teraz uwaga raz pierwszy raz krzywdy nie zrobił w trakcie naszych spotkań musiał powiedzieć równania i dobre cechy, która od poczekajmy niech jeszcze jakoś przygotowuje do tego, aby ono jest niewiele ma nie gryzie to zrównanie x kwadratu równa się jadem, czyli liczba liczba do kwadratu do kwadratu, czyli przemnożona przez siebie równa się 1 takie są rozwiązania to, że 1 na psie albo - 1 albo minus oraz - 1 minusy się zjadą tak, ale 1 z rozwiązań jest Jedynka czy można powiedzieć, że ta ta to naturalna jednostka w świecie rzeczywistym jest rozwiązaniem równania x kwadratu nasze 1 10 0 przeciwna metoda wprowadzania jedynki, ale niech tak będzie ich tak będzie przyzwyczaiła nas już do tego, że często różne rzeczy mówisz, które są przedziwne, więc w ideę jakoś przełknie dobrze to teraz matematycy powiedzieli tak skoro Jedynka czy ta naturalna jednostka jest rozwiązanie równania x kwadratu równa się 1 to rozważmy równanie x kwadratu równa się - 1 lutego już żaden sposób, gdyż się poruszyła bardzo ważnym wyzwaniem samo zagra w rękach Karola zadrżała, bo jak słuchałem słuchał siebie i nagle coś w roztwór z zza szyby się odezwało ma, więc dobre są takie równanie x kwadratu równa się - 1 czy ciemność zrobiło tutaj w tym studiu jakoś pogorszone światła to dobrze to jest ta objaśnia rzeczywistość na Zatorzu wojować zrównanie gra zaczyna się dziać dziwne rzeczy Otóż, jeżeli podniesie jakąkolwiek liczba do kwadratu czy przemnożyć przez siebie to ona zawsze będzie w rzeczywistą będzie dodatnia tak duży - 3 przy rozumieniu Strzel no to minusy się w Zabrzu i będzie + 9 czyni stałe podnoszenie do kwadratu liczby rzeczywistej zawsze daje ci z liczbą dodatnią tak jest, czyli po i śmierć minusów, czyli o tak TOK FM w technice w tych wszystkich tych gmin osób zginęło w trakcie tych o tych akcji to jest jakaś po prostu rzeź minusów w butelce taki sposób okrutne żonę nawzajem jest od 3 w dobrze przepraszam, że nie jest to ja płaczę ja teraz płatne Jan też płace, a ja z innego powodu w Otóż nota z ciężko się skupić, ale innymi słowy zbiorze liczb rzeczywistych nie ma rozwiązania równania coś do kwadratu jest - 1, a nie da świadectwo, bo minus umierają zawsze zostaniecie dodatniego w związku z tym wprowadzamy abstrakcyjny byt mówimy o nich jednostka tylko już teraz nie jednostka rzeczywista Jedynka tylko jednostka urojona, która spełnia równanie x kwadratu wynosi - 1 to już nie jest rzeczywisty byt, a Boniek nie można wyobrazić liczby, która podniesiona do kwadratu daje minus jest właśnie to może jest jakiś taki demon liczbowy samolotu to jest coś bardzo dziwnego bardzo abstrakcyjnym Bet i teraz tak jak normalnie liczby rzeczywiste tworzysz poprzez można wyobrazić poprzez przemnożenie dowolnej liczby przez to Jedynka tak liczby uzbrojona po to jest jakimś sensie urojona tworzysz poprzez przemnożenie liczby przestał mu to rozwiązanie tego równania to to wyimaginowane rozwiązane i to wyimaginowane rozwiązań zamek jednostką urojoną dostała ten podstawowy budulec taką nowego świata jak jest takie urojone to, skąd wiadomo, że akurat takie nie inny będzie wynik tego malowania czy wiesz, bo to ma bardzo przez to, że to jest zdefiniowane równaniem co to ma bardzo konkretne własności, czyli nie można sobie tak po prostu tak czy inaczej mówiąc jeśli masz ten byt, bo to jest coś takiego, że właściwie jak jest jakaś możliwość, żeby coś pomyśleć to już się to w jakimś sensie tworzy stosuje tak w białym będzie tak to zdefiniowane równanie do często skończą też fizyce, że coś bardziej abstrakcyjne osobistą abstrakcyjny byt zdefiniowany równaniem dzięki czemu przez to, że to jest definiowane równaniem to Tomala dobrze określone własności, a nie wszystko, by wydało takim porównaniem zdefiniować zaniechania w związku z tym bilet jest kluczowe matematycy są definicje to jest dobra definicja i w tym spocie w ten sposób definiuje nowy zbioru liczb nierzeczywistych teraz możesz tworzyć liczby, które z UE mają składnik rzeczywisty n p. 5 kropkę 7 plus ten składnik pochodzący z tego świata urodzonego czy w ten sposób zespala ze sobą 2 liczby i mówimy, że masz liczby zespolone i ona się nie zabijają po jej minusy zimy one żyją w 2 światach tworzą taki byt składający się z 2 części tej czysto rzeczywistej i czysto urojone i są już zespolone dziś się zespolonych ze sobą i mają bardzo dobrze w określony własności poza jezdnią w w coraz to miała 3 1, a mianowicie te liczby można je mnożyć dzielić dodawać odejmować, ale nie można ich w sposób naturalny uporządkować naczynie można łatwo bezpośrednio powiedzieć, która zwiększa, którą mniejsza, czyli innymi słowy w momencie, kiedy rozszerza się swoją więź swoje wyimaginowane w ZUS zbiornik, w którym się posługuje się rozszerzą wychodzi ze świata rzeczywistego do trzeciego świata liczb zespolonych to tracisz jedno własność tracisz to uporządkowanie większa mniejsza dlaczego no to są n p. gdzie jakieś liczby i no jest 1 od drugiej ani mniejsza niż więzienie na nie, dlatego że odległość naturalnie odległość 3 dni odległość jest jakaś coś rzeczywistego na odległość 1 10 5 7, a tutaj toczy się od siebie odejmować to one pozostaną w tym zespolone bycia z ostrym samo ich podejmowanie, żeby zobaczyć, która jest dalej od zera, która bliżej nie wystarcza ani nie możesz w nich toczy się tam są metody pewne ich uszeregowania, ale bezpośrednio bezpośredni bezpośredni nie wchodźmy w detale bezpośrednio one tracą to własność mniejsze większe ma to teraz czemu to jest ważne, dlaczego on się tym posługują Otóż na początku wydawało się, że wprowadzenie tak abstrakcyjnych Bytów jest działalnością obu hobbystycznie, a w oczy to niemal większego znaczenia dla opisu wszechświat to z ekscentrycznym ma do matek siedział do mało i coś takiego wymyślił, ale przecież tutaj te liczby rzeczywiste jest rzeczywistość są rzeczywiste, a tamto to jest jakiś taki eksperyment intelektualny, a tymczasem także z matematyki wszak, a tymczasem okazał się 1 9 wieku ludzie zorientowali się, że używanie liczb zespolonych bardzo jak aż tak się dzieje bardzo polepsza ułatwia opis zjawisk falowych fal elektromagnetycznych fal dźwiękowych von no wszelakich fal wieś zjawisk w Falun w halowych solowe zjawiska tak jak parę razy śmierć na miejscu dość wszechobecna także niekiedy podczas tych niedzielnych poranków, o których w klasach, a dzisiaj to, że naprawdę w jedno ta metafora hashtag przemówiła do mnie no właśnie no, więc z tym, że była to bardziej marzeń czy innymi słowy posługiwanie się tymi liczbami zespolonymi i jakoś ułatwiało rachunki, aczkolwiek nie wydawało się być to fundamentalna czy użycie ich nie jest niebo fundamentalnie konieczna wraz nastaniem mechaniki kwantowej bez liczb zespolonych i bez funkcji jak się tych liczb zespolonych i to i t d . i t d. to już się bez tego nie da czy mechaniki kwantowej nie da się sformułować już tylko w zbiorze liczb rzeczywistych innymi słowy te liczby rozumiesz przechodzisz od świata, w którym wszystko jest rzeczywista nagle matematyka i fizyka zaczyna się posługiwać obiektami, które są bardziej abstrakcyjna, ale też w jakim sensie bardziej nieuporządkowana nadal bowiem, ale działają w tym sensie, że się nadają do tego sezonu ich pomocą opisywać jakieś zjawiska czy wręcz są niezbędne, aby się tych zjawisk nie dało pisać bez nich absolutny i nie znaczy to jest ona ma ściśle określone 1 nie twierdzę, że tam nagle się robi wieszaki w ogóle własną wolą, a może wie, że to wszystko czym każdy swoją stronę to fauna od reguły dobrze określone i co więcej istnieją reguły jak spór w jaki sposób na to, bo na końcu obliczeń musi stwierdzić z jakim prawdopodobieństwem kod i 7 garaży 2 albo martwym, a prawdopodobieństwo no to jest 1 droga, bo 1 7 nie ani liczba zespolona w związku z tym istnieją ścisłe reguły w jaki sposób przejść od tych liczb zespolonych jak i w jaki sposób wrócić do zbioru liczb rzeczywistych, które jest tylko po zbiorach to jest tylko pod ich po zbiorach to tak jak podzielić liczba zespolona składa się z tej części czysto rzeczywistej czysto urojone i teraz okazuje się, że tę konstrukcję można rozwijać się rozwijać to znaczy nie tylko są liczby zespolone, ale też są kwatery nie one czy takie, w których tych różnorakich liczb zespolonych jest 3 co 3 różnego typu liczby zespolona urojona Prus rzeczywista czy razem są 4 takie niezależne byty trzymasz kwatery nią 4 i tam już jak takie liczby zdefiniuje aż tam jest jeszcze mniej porządku, bo już niemożna odwracać umorzenia, czyli 2 × betonie równa się branża, czyli w razie tak przypuszczałem, że to jest coś ty rozumiesz tracisz tracisz przemienność mnożenia no rozumiesz kolejny, jakbym elementu ładu tracisz on to tak nazywam za czas lekkie, ale jak na razie referuje to co może też lekkie takie naginanie, a i t d. tych kolejnych zbiorów liczb coraz bardziej skomplikowane, w której jest coraz mniej ładu w może tworzyć takie coś bardziej zespolona byty, które się starość nieładu w rejon na tym przykładzie Ziemowita co prawda tych coraz bardziej skomplikowanych zbiorów jeszcze fizyka nie używała, ale i postulują ci spekulują raczej, że w pewnym momencie zacznie w pewnym momencie fizyka zacznie ich korzystać z tych zbiorów w związku z tym te prawa fizyki, które będą oparte na tych coraz mniej wyjaśnia urodzony w zbiorach będą coraz mniej władzom i w ten sposób konary komentuje, że w pewnym momencie rzeczywiście chaos zacznie rządzić dłużej aż Góra, ale ja okaże się, że Lis ma jednak rację okaże się, że Lis ma rację, bo z tym, że myli polecam państwu przeczytania, bo to, że tak ciężko w tym tak złożone artykuł garaż tutaj streścić w krok po kroku, ale na innym muszę przyznać, że jest to nie jest tak też, nokautując są na argumentację to tylko pokazanie, że pewne, że fizyka zaczyna się posługiwać zbiorami liczb, które tracą jakimś sensie tam pewne takie własności porządna, ale wysuwanie z tego wniosku, że na końcu ten bezład zapanuje jest inna jest grubą tezę i właśnie pytanie coby to miało znaczyć, jakie byłyby tego konsekwencje, bo w, jakim sensie to zmieniało może praktykę n p . to znaczy to w jaki sposób przystępuje aż do rozstrzygania rozmaitych zagadnienia albo inne w jaki sposób w pracujesz nad różnymi problemami, które angażują się z swej codziennej pracy fizyka kwantowego, a czas zmieniło się przy biurku w poniedziałek rano, mimo że jest taki, że wszystko jest tak chaotyczna żąda się to trwa co mówisz tak sobie mówić po prostu Aldo są oczywiście nie tak jak muzyka gra w twoim gabinecie wtedy nie planują, że ktoś nie próbuje rozliczyć liczby publikacji cytowań w kasach stoją przed tym żeglarze, że nie ma TFI patrząc z bardzo przenikliwy mi oczami takimi nieco przerażającym mniej mówisz właśnie te fraz no właśnie, więc jedyne co i ja rozumiem ta to co on próbuje on nie argumentować to, że w skali takiej naszej człowieczej to nadal toczy się tonie jest także stwierdzenie, że jakiś metal Skalite prawa przyrody nie obowiązuje tu tanio znaczy, że w naszej skali nagle przestał obowiązywać tylko on, mówi że odpowiednio szeroka perspektywa ukarze coraz mniej uporządkowane, że to uporządkowanie właśnie i teraz trzeba w 2, choć dosadna przechodzimy, że to uporządkowanie i jest wynikiem tego jak chcemy albo jak jesteśmy zmuszeni przez ja wam mówię tak ma 4 stycznia przez rewolucję do postrzegania świata Ależ jest to bardzo wybiórczo i niekompletny, że jakoś w jaki sposób tak traktujemy nasze obserwacje, żeby było jakoś tam długo wy Jaś i spokojniej no czyli w jakim sensie jest także w ramach tej propozycji, którą formułuje Janowski rzeczywistość czy wszechświat wygląda dokładnie tak jak w polskie państwo wygląda, czyli że z zewnątrz z wierzchu wydaje się to za koszta w miarę uporządkowane znaki instytucje, że taka struktura i t d . a pod spodem wszechświat to jest takie ogromne polskie państwo ale dlaczego Marek opolski akurat tobym nie bronią resztę ludzkości ja chciałem wiedzieć, że tylko polskie, bo w tym polskim państwie moim zdaniem właśnie ta okoliczność, że zewnętrznie to jakoś nawet wygląda jeszcze się temu przyglądasz wiesz tak z pewnej perspektywy, a jak zajrzeć pod spód to już jest gorzej jest jakoś szczególnie intensywna ja mam wrażenie no bo dno być może, dlatego że ten wiersz uważnie tu zaglądać pod spodem pod spód, czyli to co kiedyś minister Sienkiewicz powiedział w słynnych nagraniach, że właśnie tak się wydaje, że to jest tak tutaj fajnie, a pod spodem jest tam coś nam coś tam i kamieni kupa była dobrą sprawę to jest też w tego typu określenia tylko zastosowane do całego wszechświata można powiedzieć wszechświat istnieje tylko w teorii tak jest no tylko on mówić no właśnie ten, więc jego intencją było ukrócenie spekulacji czy też dostarczenie takiego systemu czy spojrzenia, gdzie klient, który już nie nie daje pretekst do spekulacji do tych rozważań metafizycznych wszechświata hobbita w prawach przyrody, ale jak widzisz to de facto otwiera puszkę Pandory i puszkę z Andorą puszkę z pomidorowych i mają no jest to, że nie jest takim, nokautując argumenty tych pojęć, aczkolwiek bardzo ciekawej i to z nim prowokują no i dyskusji przypomnijmy na tekst, o którym mówiliśmy Tax, który był punktem wyjścia do tej rozmowy to jest tekst no sama Janowskiego i nos sąd dokładnie to imię brzmi PS kropkę Janowski przez i Greg na początku i na końcu IS w środku okazał się ten tekst w magazynie Nautilus, a nosi tytuł Gajos mex temu Wilders Anna z serii, czyli mówiąc językiem Lisa z filmu Antychryst Larsa von Triera to właśnie w dr hab. Jan Chwedeńczuk fizyk Instytut fizyki teoretycznej Uniwersytet warszawski był państwa gościem dziękuje Janku bardzo i może jeszcze powiedzmy, bo mamy jeszcze chwilę, że w czwartek kolejne spotkanie z w teatrze powszechnym spotkanie z cyklu fizyka w ogrodzie to są spotkania, które prowadzi już w ogrodzie teatru powszechnego były już 2 do tej pory 3 były to będzie czwarte, o czym to spotkanie no pojęciu czasu wiesz o tym, wirtuoz tak to pojęcie czasów takich w sumie mało ciekawa my, więc takiej perspektywy fizyki artystycznym sierżant podnosi bardzo rzadko uzupełnimy, że ja tylko przepytuje gościa, który jest fizykiem ani dnia się tam nie wymądrza jest zawsze jakiś gość, który się specjalizuje w danym wycinku w danym problemie, o którym rozmawiacie o dziewiętnastej w czwartek, a też powiem, że moje spotkanie w ramach cyklu filozofia w ogrodzie z kolei jutro o godzinie dziewiętnastej też w teatrze powszechnym prof. Małgorzata Jacyna będzie dla państwa gościem zachęcam do udziału w tym spotkaniu będziemy rozmawiali o tym, wszystkim, z czym żyjemy naczynie o w tym co w UE jest obiektem zainteresowania fizyków, czyli nie o cząstkach elementarnych, których rzecz jasna żyjemy również, ale o kulturze terapeutycznej o kulturze Samopomocy rozwoju osobistego coachingu o tym, też będziemy za chwilę rozmawiali już za kilka minut z Marcinem Wrońskim tutaj na antenie Radia TOK FM, a jutro zawiasy no to taki kontakt z bardziej nazwijmy to socjologiczne natomiast za moment o tym, porozmawiamy od strony takiej bardziej praktycznej gaz na jutro 1 9 w teatrze powszechnym filozofia w ogrodzie bardzo serdecznie państwa zapraszam i te nagrania i spotkania filozoficznego i spotkania fizycznego tak jak wszystkie nagrania ze spotkań w teatrze powszechnym będą do odsłuchania w formie podcastów na stronie Radia TOK FM www kropkę TOK FM Grodzka PL tam są tak jest taka zakładka audycje specjalnej tam TOK powszechny to tam te wszystkie spotkania dotychczasowe mogą państwo sobie spokojnie przesłuchać w wolnej chwili dr Jan Chwedeńczuk też się pojawia kilkakrotnie no i do tego właśnie zachęcamy bardzo dziękuję to była godzina filozofów, ale wieczorze Radia TOK FM jeszcze się nie kończy za moment się spotkamy najpier w wszakże będą informacje tymczasem jeszcze raz posłuchajmy tego co o rzeczywistości ma dopowiedzenia Lis z filmu Antychryst, bo okazało się dzisiaj, że to nie tylko jest ta bliższa perspektywa tylko też poważni profesorowie uważają podobnie co pan Lis, który mianowicie uważa że Zwiń «

O chaosie i światach równoległych

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: GODZINA FILOZOFÓW

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 07:00

Najnowsze Podcasty

Świat opanowała nowa epidemia: kradzieży w sklepach. Wywołał ją wirus wysokiej inflacji

Jednorodna etnicznie i katolicka. Gdynia miała być pierwszym czysto polskim miastem

Przegląd prasy ekonomicznej

Jak życie w "strefach wolnych od LGBT" wpływa na zdrowie psychiczne?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL