Dlaczego międzywojenną Łódź nazywano kolorowym miastem? Opowiada: prof. Przemysław Waingertner

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

magazyn reporterów Katarzyna Giedrojć witamy w magazynie reporterów ze mną jest prof. Przemysław Waingertner z uniwersytetu łódzkiego z katedry historii Polski najnowszej witam serdecznie cię dobre i będziemy rozmawiać z Sobiechem o historii Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym, czyli lata 1 9 1 6 1 9 3 9 i sprawdzimy ten czy dobrze one zapisały się na stronach łódzkich kronik na niej zaczniemy od tego, że jest rok 19 1 8 Polska odzyskuje niepodległość i nijak to Rozwiń » wszystko wygląda w Łodzi są zaczną jeśli chodzi o Łódź na to czy odbyło się też odbyć 4 tysiące czternastym roku wydarzenia, które niektórzy nazywają wręcz takim małym łódzkim powstanie to znaczy odbyło się rozbrajanie Niemców przez mieszkańców Łodzi przez bojowników polskiej organizacji wojskowej, tudzież również organizacji, które funkcjonowały w okresie pierwszej wojny światowej i w konspiracji, ale teraz wysłał swoich przedstawicieli na ulice i stąd odbyło się to dość dramatycznych okolicznościach, ponieważ dochodziło do starć pomiędzy wojskami niemieckimi, a tymi właśnie łódzkimi bojownikami między nimi taka słynna w cudzysłowie bitwa o chociażby dworzec Fabryczny czy dworzec kaliski 30 0 lecie w okolicach placu wolności no ale ostatecznie sytuacja uległa rozwiązaniu na zasadzie kompromisowej tak to znaczy oficjele łódzcy przedstawiciele magistratu łódzkiego można wtedy o nim mówić doszli do porozumienia z miejscowym garnizonem niemieckim i w przeciągu kilku dni nastąpiła ewakuacja wojsk niemieckich z Łodzi też zresztą sytuacja dość podobna do tej, która miała miejsce na ulicach innych polskich miast w listopadzie 19 18 roku oczywiście tym sygnałem do podejmowania działań była zazwyczaj informacja o tym, że do Warszawy wrócił z więzienia w Magdeburgu Józef Piłsudski tak był taki punkt zapalny, który stanowi pewien symbol, gdyby tego ku odzyskiwania przez Polskę niepodległości jak również odzyskiwania niepodległości w tym aspekcie lokalnym tak czy przez poszczególne miasta na ziemiach polskich, czyli mamy Łódź zezwolono będzie pewnie przystępowała do odbudowy gospodarki od budowy kultury, bo pewnie to wszystko jest zniszczona to znaczy, że jeśli chodzi o zniszczenia naszych zniszczenia w Łodzi były dość szczególny, bo to oczywiście nie były zniszczenia, które my kojarzymy chociażby z okresem drugiej wojny światowej, tak więc mnóstwo zburzonych budynków zlikwidowano infrastruktura mosty drogi tak dalej problem w Łodzi miał raczej charakter dość specyficzny mianowicie do bolączki, jaka w ogóle występowała w skali całej Polski międzywojennej, która generalnie była państwem dość biednym państwem na dorobku, który dopiero kształtowało swoją gospodarkę narodową w przypadku Łodzi dochodziła aspekt dodatkowy czasami historycy używają takiego określenia Łódź ma pecha do niepodległości, dlatego że pamiętajmy, że już w okresie zaborów to jest najszybciej rozwijająca się metropolia centrum ośrodek gospodarczy przemysłowy nawet nie tyle Królestwa polskiego co w ogóle imperium rosyjskiego na jego oczywiście zachodnich zachodnich rubieżach są związane jest z tym, że Łódź mogła korzystać do woli zarówno z ogromnych rynków zbytu w Rosji Jagi również z wielkich rynków surowców w momencie, kiedy wybuchła pierwsza wojna światowa te zniszczenia, o których mówiliśmy miały charakter o tyle istotne, że n p. następują nastąpiła wywózka część robotników części parku maszynowego ewakuacja fabryk na wschód, czyli w była to ucieczka przed nadciągającymi wojskami austriackimi niemieckimi przede wszystkim natomiast później oczywiście wybuch najpier w rewolucji w Rosji potem pod bolszewików dojście do władzy partii bolszewickiej i wreszcie po pierwszej wojnie światowej konstytuują walnie się tego co będzie mógł się określać państwem totalitarnym PRL-u, czyli Rosji sowieckiej potem związku sowieckiego spowodował, że rzeczywiście Łódź została od tych i rynków zbytu rynków surowców zupełnie odcięta one stanowiły o być albo nie być przed pierwszą wojną światową tzw. ziemi obiecanej no, więc siłą rzeczy problemy gospodarcze Łodzi nie wiązały się tylko z tym, że mamy oto kształtujące się młode państwo, które musi dać sobie radę ze swoimi bolączkami ekonomicznymi Dudzie rzeczywiście ze zniszczeniami wojennymi pamiętajmy, że wojna na ziemiach polskich trwała trochę dłużej niż w innych państwach europejskich bo kiedy skończyła się pierwsza wojna światowa nie rozpoczęła się wojna z Ukraińcami Małopolskę wschodnią i oczywiście wojna z Rosją sowiecką przede wszystkim, ale te problemy również miały taki charakter strukturalny tak to znaczy miasto zostało raptem pozbawione surowców i pozbawioną dotychczasowych rynków zbytu wszystko trzeba byłoby budować od początku stąd też określenie, którego czasami używają historycy to znaczy Łódź w okresie dwudziestolecia międzywojennego to już jest taki cień dawnego polskiego MEN Chester prawda to znaczy są jeszcze przemysłowcy, którzy usiłują wpływać na powierzchni musimy zdawać sobie radę niektórzy czynią to bardzo sprawnie, ale to oczywiście nie może zmieniać faktu, że w 1 państwie uczy się, tracąc czas byt i tracąca rynek surowcowy miała się tym gorzej, iż to trafne sytuacja wystąpiła już mówimy o tym, fachu Łodzi do niepodległości po roku osiemdziesiątym dziewiątym, kiedy znowu przemysł włókienniczy łódzki nastawiony w dużej mierze na potrzeby tzw. RW PG i bloku wschodniego no właściwie dość szybko stracił rację bytu w funkcjonowanie w takim kształcie, jaki funkcjonował przed osiemdziesiątym dziewiątym rokiem no plus do tego doszło oczywiście działania gospodarcze preferujące źle się, że tak dość doktrynalnie zasady czy reguły działania takiego liberalnego w gospodarce przy pozbawieniu jakiegokolwiek wsparcia ze strony państwa przemysłu na ich skutek tego był taki, że właściwie nastąpiła likwidacja tego co nazywam Łodzią przemysłową tak czy tym klasycznym kominy ogrodem nawet tym dawnym miastem przemysłowym włókienniczym czy w ogóle możemy powiedzieć, że w dziewiętnastym wieku, kiedy Polska, bo pod zaborami to w Łodzi lepiej rozwijała się gospodarka niż później jak już odzyskaliśmy niepodległość tak to co jest jawnym jest bardzo mało budująca jest teza, ale to jest po prostu fakt tak to znaczy w jakim zmierza można powiedzieć, że mieli trochę podobnie wyglądało to chociażby w zupełnie, gdzie indziej to znaczy zaborze pruskim, gdzie mówimy o tym, że zabór pruski, czyli Wielkopolska to był tzw. spichlerz Wda państwa pruskiego, więc w związku z tym, gdyby patrzeć tylko przez wskaźniki ekonomiczne rozwoju gospodarczego to byśmy wiedzieli, że rozwój Wielkopolski i rozwój n p . w Łodzi oczywiście w granicach 2 różnych państ w imperialnych, czyli cesarstwa niemieckiego z 1 strony z drugiej strony cesarstwa rosyjskiego no wyglądał rzeczywiście bardzo dobrze tak jeśli mówimy o wskaźnikach wzrostu powiedzmy przemysłowego czy gospodarczego no brakowało pewnego drobiazgu to znaczy niepodległości natomiast po roku 18 mieliśmy niepodległe państwo, ale z racji tego, iż to państwo powstało w wyniku połączenia 3 zaborów 3 ziem polskich pozostających w granicach zupełnie innych systemów zupełnie innych organizmów państwowych przez okres zaborów nastawionych na potrzeby tych, że tak zaborczy, więc musiał się odbywać bardzo żmudny trudny bolesny proces tworzenia nowej całości na tworzenie nowych połączeń ekonomicznych co było, tym bardziej trudna, iż nowo w czasie oczywiście nikt nie myślało ewentualnych środkach pomocowych Unii Europejskiej takowej nie było nie było też możliwości im większym stopniu ingerencji państwa, gdyż państwo było po prostu biedne i w związku z tym niestety ten rozwój ekonomiczny w Łodzi w okresie dwudziestolecia międzywojennego to jest właściwie jej ciąg pokonywanych albo do końca niekoniecznie pokonywanych trudności, czego dowodem są chociażby losy Fortum tzw. los mężów tak czy Tychów ludzi w Łodzi jest przed 19 1 8 roku, którzy rzeczywiście padają ogromne tarapaty finansowe ekonomiczne po roku 1 8, czyli te rodziny te rody fabrykanckiej, których tutaj mówimy to chociażby poznańscy chęć wrogiego Romanowi, o których jeszcze będziemy mówić Urbana z tej gali w głowie to wielkie łódzkie dynastie i mną rzeczywiście były to 1 z największych fortun w Europie, które miały swoje wzloty upadki, które no robiły wielkie interesy, ale były to też głośne bankructwa, które przypadają właśnie mniej więcej na te lata, o których my teraz tutaj mówimy ja jeszcze chciałabym troszeczkę do tego dwudziestolecia międzywojennego w tym momencie wrócić do tych wielkich kryzysów to znaczy tak czy w czasie można podzielić okres dwudziestolecia międzywojennego są permanentne kryzysy, ale to nie tylko w skali polskiego właśnie w skali całej Europy, bo pamiętajmy o tym, że pierwszy kryzys to właśnie tuż po zakończeniu pierwszej wojny światowej niektóre państwa go tylko uniknęły zaś przeważnie te, które by nie były zaangażowane działania pierwszej wojny światowej, bo po prostu polegał na tym, że gospodarkę należało przedstawić z tych torów wojennych, kiedy produkuje się zupełnie co innego zupełnie innym systemie, bo co innego jest potrzebne dla prowadzenia skutecznego działania zbrojne zwycięskiego działań zbrojnych, a co innego jest potrzebne gospodarce pokojowe często tak mam taki pierwszy okres kilkuletniego kryzysu polegającego na tym, że to gospodarkę trzeba przystroić trzeba było również przystroić połączyć w z poszczególnych zaborów gospodarkę gospodarkę polską, kiedy troszkę się wykaraskać z tych trudności oto mamy oczywiście w Polsce kryzys polegający na tzw. hiperinflacji, czyli w wyniku nadmiernego wypływu pieniądza na rynek postu drukowany był taki najprostszy sposób zaradzić trudnościom gospodarczym nie mamy do czynienia z inflacją, która się już wyrwała wszelkim wszelkim regułom wszelkim wszelkiej kontroli media, choć oczywiście Grabski, który powoduje ustabilizowanie gospodarki nową nową walutą czy tzw. złotym polskim i zresztą mu z 1 strony posunięcia Grabskiego, że z drugiej strony okres, który nastąpił po 20 06. roku, czyli po przewrocie majowym jest taka sytuacja dość paradoksalna masz bardzo często zdarza to znaczy stabilna dyktatura pomaga dobremu rozwojowi gospodarczemu, ponieważ partnerom, którzy nawiązują kontakty gminy z partnerami w Polsce też niekoniecznie zależało na jakiś pryncypia procesy polityczne chodziło biznes chodziło o interes, więc stabilny rząd różniący się pod tym kątem w sposób znakomity od tych rządów, które funkcjonowały przed 20 06. rokiem po prostu zapewnią stabilny rozwój gospodarczy udało się takie przekonanie, że lata właśnie 2 6 mniej więcej druku 20 09 . a więc niestety bardzo krótko potem zaś taki okres najpiękniejszego rozwoju gospodarczego Polski międzywojennej czasami mówi się nawet w okresie tzw. modernizacji państwa, bo rzeczywiście ogromne środki finansowe jak na skalę polską są wkładane w rozwój ekonomiczny stabilizowanie gospodarki właśnie możemy tutaj teraz powiedzieć, że faluje metek chwilowy wzrost gospodarczy może taki sobie powiedzielibyśmy i potem znów no tylko, że niestety to było zbyt piękne, aby trwało zbyt długo bowiem w związku z tym mamy później do czynienia z kolejnym potężnym tąpnięciem, czyli w latach 2 9 3 5 mamy do czynienia z wielkim kryzysem gospodarczym, który przez cały czas baszty na siebie nigdy nie dość przypominania tego się nakłada na generalnie biedę państwa polskiego pod względem ekonomicznym słabości kapitałów prywatnych no i do tego przed wszystkiego jeszcze w przypadku Łodzi nakłada się na ten problem strukturalny, którym mówiliśmy tak, czyli ciągły brak rynków zbytu ciągły brak surowców i to rzeczywiście powoduje taką ogromną czarną dziurę ekonomiczną, która trwałości do 30 05 . roku do czasów, kiedy steru rządu tego rządu ekonomicznego nie przejął Eugeniusz Kwiatkowski, który zaproponowałby nową filozofię gospodarczą polegającą na tym, iż państwo czynnie zaangażował się w rozwój gospodarczy poprzez planowanie gospodarcze poprzez działanie o charakterze interwencja mistycznym, czyli takiego popychanie gospodarki w kierunkach, które odpowiadały interesowi tak powiem w rynku polskiego tak, gdy całość polskiej gospodarki jak i również niestety czasami przez działania jest statystyczny, dlaczego niestety dlatego, że to nigdy nie była doktryna polskiego rządu państwo przejmowało na własność rozmaite zakłady przedsiębiorstwa również w Łodzi po prostu, dlatego że mówiąc kolokwialnie projektowali polscy przemysłowcy państwo stało w związku z tym przed takim oto dylematem czy kultywować zasady działania wolnego rynku dbać o czystość tych zasad no ale w związku z tym ponosić nieuchronne koszty, czyli po pierwsze, doprowadzać do masowych zwolnień pracowników tych właśnie dzięki bankrutujących przedsiębiorstw no i podnosi się wypłacać zasiłki czy też wchodzi jako właściciel do gospodarki tak to znaczy wykładać pewną sumę pieniędzy na pakiety kontrolne ewentualnie na całkowite przyczep przejęcie przedsiębiorstwa no i zdecydowano się generalnie na tę drugą opcję to znaczy na wchodzenie do gospodarki jako właściciel no i to jest tzw. aktywna polityka rządu polskiego trwająca właśnie w drugiej połowie lat trzydziestych, która powoduje ono znowu takie odbicie się od tego dna jakim był wielki kryzys gospodarczy nauczyć się wszyscy wiemy do 30 09 . roku, kiedy wybucha druga wojna światowa także pod względem ekonomicznym, gdzie Polski międzywojennej to jest okres bardzo ciekawy, ale w tym rozumieniu ciekawym, jaki narzuca słynne chińskie przysłowie tak obniżył w ciekawych czasach no to pod tym kątem rzeczywiście dzieje gospodarcze Polski międzywojennej Łodzi międzywojnia są rzeczywiście bardzo ciekawe co staje się dramatyczna i załamań sprawdzimy jak w tym wszystkim odnajdują się konkretnie łódzcy fabrykanci teraz czas na informacje Radia TOK FM wracamy do magazynu reporterów z mikrofonem nadal Katarzyna Giedrojć ze mną banalny wciąż prof. Przemysław Waingertner i kolejna odsłona poświęcona Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym łódzcy przemysłowcy, jakie oni podejmowali działania, by podnieść się gospodarczo i czy nawiązali, jakie stosunki zagranica łódzcy przemysłowcy wchodzili w skład delegacji państwowych, które n p. pojawiały się w delegację przemysłowców, które pojawiały się chociażby na terenie na terenach azjatyckich na terenach Kaukazu, gdzie usiłowano w jaki sposób doprowadzić do takiej rewitalizacji połączeń ekonomicznych przypomnijmy ogromne też plantacje bawełny na terenie dawnego imperium rosyjskiego mieli łódzcy przedsiębiorcy, którzy stamtąd czerpali po prostu zrobić dla swoich dla swoich fabryk, więc takich przykładów rzeczywiście można byłoby przytaczać wiele no i Robert Geyer chociażby także zasłużył się jako ten, który usiłował wykorzystywać swoje stanowisko w dobrym tego słowa znaczeniu wykorzystywać swoje stanowisko konsula honorowego Finlandii w Łodzi i dbał rzeczywiście o te o stosunki ekonomiczne nie tylko kulturalne na tyle na ile mógł poczynić konsul honorowy oczywiście, wkładając własne fundusze własne pieniądze, bo taki jest status funkcjonowania konsula honorowego chociażby właśnie w nos Suomi tak oczywistym z tym krajem skandynawskim natomiast oczywiście druga sprawa niezależnie od tego na ile były to widocznej na ile były aktywne działania to to, jakie skutki one mogły przynieść takiej daniny jak sam raz do tego powraca musi mieć przed oczami sytuacji ekonomicznej, jaką była sytuacja ekonomiczna Europy w okresie dwudziestolecia międzywojennego, czyli wymieniliśmy tutaj fabrykantów, którzy podejmowali jakieś działania, by polepszyć swoją sytuację czy też ogólnie sytuację gospodarczą miasta po może też być włodarza miasta na woli ze strony z 1 strony można wspomnieć choćby w postaci chociażby prezydentów Polski z okresu lat dwudziestych tak czy Aleksego Rżewskiego czy Bronisława Zielińskiego także czy chociażby właśnie tego Cetnarskiego 3 pierwszego, czyli Leopolda Skulskiego, ale z drugiej strony też w latach trzydziestych mam taką sytuację, kiedy się na skutek sytuacji politycznej w kraju tak przypomnimy 20 06 . roku przewrót majowy rząd przyjmuje rząd przejmuje obóz po majowym czy mamy do czynienia z dyktaturą najpierw dyktaturą Józefa Piłsudskiego potem dyktaturą takiego triumwirat jego następców, czyli ministra spraw zagranicznych Józefa Becka prezydenta Mościckiego generalnego inspektora sił zbrojnych Edwarda Śmigłego-Rydza, więc w tym okresie czasu mamy do czynienia z taką sytuację, że Neuca jest miastem politycznie niepokornym tak, dlatego że tutaj generalnie walka toczy się o rząd dusz pomiędzy 2 obozami obozem Narodowym obozem socjalistycznym piłsudczycy w Łodzi są w mniejszości no, więc kiedy zostają wybrani włodarze miasta, którzy nie odpowiadają linii państwa, więc są zamieniane przez taksy są zamieniali na tzw. prezydentów włodarz miasta komisaryczny, ale jeżeli mówimy o tych postaciach takich chociażby jak prezydent wojewódzki czy Głazek czy Godlewski to jest rzecz charakterystyczna, że niezależnie od tego, iż oni byli tymi z włodarzami z nadania rządu, ale nie demokratycznymi byłoby nimi demokratycznymi to z drugiej strony oni byli również bardzo aktywni na polu, którym można było nazwać jako taką próbę aktywizacji gospodarczej Łodzi tak inicjaty w gospodarczych nie tylko gospodarczych także oświatowych kulturalnych na terenie miasta tak czy jakby ich status niedemokratycznego włodarza to było jedno, ale niewątpliwie wysiłki pewne sukcesy, jakie również odnosi na polu, na które trudno było odnosić sukcesy, bo mieli puste kieszenie generalnie nic to jest kwestia zupełnie inna to jest tak trochę na mniejszą skalę jak w przypadku Warszawy mamy do czynienia z prezydentem Starzyński o tym, oczywiście dzisiaj pamiętamy przede wszystkim jako o tym, który był bohaterskim obrońcom Warszawy z 30 09 . roku w nim słynne przemówienia do mieszkańców stolicy i do przedstawicieli władz państwa polskiego zagrzewając, jakby w oporze warszawiaków przeciwko niemieckiemu oblężeniu, które miało miejsce we wrześniu trzydziestym dziewiątego roku ale, toteż był prezydent komisaryczny tak to znaczą pustego nadania rządowego można powiedzieć od dyktator tak jeśli chodzi o miasto tym niemniej jego działania gospodarcze próbą budowania tego co nazwano wielką Warszawą no to były z twarzy w sferze projektów, których uczy się niezawodni zostały zrealizowane, bo nastąpił 10 30 09 . roku muszą budzić ogromny szacunek i inni uznani moglibyśmy wymienić kilka tych sukcesów tych, że włodarze miasta to to można powiedzieć także, jeżeli chodzi Aleksego Rżewskiego notował chociażby z 1 strony zasłynął jako ten, który położył wielkie zasługi w rozwoju łódzkiego łódzkiej oświaty łódzkiego szkolnictwa tak czy konkretne konkretne inicjatywy budowy budynków szkolnych wyszło to byłoby już socjalista piłsudczyk to była taka jego idea społeczeństwa obywatelskiego prawda poza tym na kwestię ubezpieczeń społecznych tak to jest ten ten włodarz miasta, którzy tak bym upowszechnia w Łodzi ten ten właśnie obyczaj od znam się wydaje czymś zupełnie oczywistym, ale wtedy takim oczywistym oczywistym to nie było czy chociażby w okresie rządów prezydenta Cetnarskiego pierwsze próby jak się okazało finałową nieudane, ale my rozbudowę łódzkiej kanalizacji tak lub pamiętajmy o tym, że Łódź była miastem, która czepia w okresie dwudziestolecia międzywojennego właśnie przez ów niedorozwój sieci wodociągowo-kanalizacyjnej tak byśmy to określiła też jest długa w ogóle Dicka historia, która się ciemniejsze od okresu przed wybuchem pierwszej wojny światowej, kiedy oczywiście ciągle go znać dawała o sobie ten element doktryny, do którego ciągle wracamy, bo trzeba do niego niestety wraca znaczy brak pieniędzy prawda, ale tym, niemniej to jest ten, który w, których prace także rozpoczyna się czy chociażby w przypadku tych prezydentów komisarycznych drugiej połowy lat trzydziestych, bo to są działania mające na celu właśnie to jest coś mówią na początku próby, a my połączenia tak czy inaczej zawiązywania porozumienie komu ekonomicznych pomiędzy Łodzią, a innymi ośrodkami miejskimi w Polsce tuż za granicą patronowania takim porozumieniom po prostu, żeby nadać rozmach temu koło zamachowe, jakim miał być znowu przemysł włókienniczy w Łodzi, czyli dodaje jest także te rzeczy takie dookoła n p. inicjatywy kulturalne inicjatywy w edukacji w oświacie inicjatywy takie w życiu społecznym one wpływają też dobrze znać dobrze jak na te warunki tak na gospodarkę moglibyśmy tak powiedzieć rzeczywiście to jest oczywiście kwestia bym powiedział bardzo dalekiej perspektywy tak w nagłych wprowadzono obowiązek szkolny oczywiście walka z analfabetyzmem wykształceni z dawnych lat wykształcenie ludności jest stworzenie świadomego wykształconego pracownika jest elementem sprzyjającym rozwojowi gospodarczemu no ale to jest 1 tylko z elementów taktycznych musiałby muszą być fundusze muszą być środki na uruchomienie gospodarki muszą być partnerzy, którzy są partnerami w tej wymianie handlowej wymianie gospodarczej także, a z drugiej są testy interesujące, że dno w tym zakresie w jakim można było rzeczywiście uzyskać wymierne rezultaty Noto oto rezultaty dbano tak tyle tylko żony same w sobie nie mogły decydować o takim nowym boomie gospodarczym młodzi takim na skalę właśnie drugiej połowy dziewiętnastego wieku, czyli o udzielanie jest biedna w okresie dwudziestolecia i młodzieży w okresie dwudziestolecia międzywojennego boryka się z bardzo licznymi trudnościami gospodarczymi z bezrobociem brakiem możliwości zbytu swoich towarów są również z brakami jeśli chodzi o rynek surowcowy Jagi również z trudnościami wynikającymi z tego, że to miasto wymagało modernizacji tak, bo przypomnijmy, że my mamy czasami taki nieco wydaje się zaburzony obraz Łodzi w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, kiedy mówimy o wielkiej metropolii rozwijający się rzeczywiście wspaniale jeśli chodzi o wskaźniki przemysłową Noto musimy również pamiętać o tym, że to miasto powstawało na pniu, jakby tak to znaczy to jest także były wspaniałe fabryki przedsiębiorców były wspaniałe wille i były dzielnice biedoty i były o niepokryte nawet kostką brukową ulicę część publicystów mówiła z przekąsem tzw. kolorowej Łodzi, bo przecież, kiedy chodziło się na łódzkiej ulicy no to po prostu nimi wlały się jakiś kolorowy oczywiście szkodliwe dla zdrowia woda zabarwiona chemikaliami farbami pochodzącymi z łódzkich fabryk to zresztą nawet portretował swego czasu Władysław Reymont swojej willi w książce ziemia obiecana, kiedy jest tam pokazany taki sposób Patryk 1 z głównych bohaterów bodajże mory ca wal tak to właśnie idzie tą ulicą łódzką no i towarzyszą mu rynsztok i w których ponieważ ta wymieszana farba z łódzkich z łódzkich fabryk no to co było dobre w okresie pionierskim, kiedy zwracam uwagę na to, żeby zbudować jakikolwiek mury i wstawić tam maszyny no to już nie starczało w okresie, kiedy mówimy o niepodległej Polsce nie mówimy o bardzo licznym ponad 300 00 0 mieście, gdzie właśnie mamy do czynienia z tworzącymi się szkołami siecią oświatową, gdzie ludność po prostu chce żyć także na godziwym poziomie problemy, żeby ta potrzeba modernizacji też była dojmująca, choć n p. te miasta, w których nie tworzy się centralny okręg przemysłowy to tam żyło się lepiej no i siłą rzeczy może być także, gdy nasz centralny okręg przemysłowy musimy wreszcie powiedzieć to była inicjatywa wynika, iż jego umiejscowienie było kilka takich charakterystycznych, jakby przesłanek, które zadecydowały, że gen Kwiatkowskiego doradcy zdecydowali się właśnie na utworzenie tego polskiego centrum przemysłu obronnego dziś można powiedzieć tak zbrojeniowego właśnie tam nasz papież to był łatwy dostęp do względnie taniej energii, czyli tzw. białego węgla, czyli krótko mówiąc nie siła spadku wód tak tam były rzeki to jest teren Górski, na którym można było zbudować elektrowni Wodnej w ten sposób stosunkowo tanie czerpać energię toczy się wymagało środków, dlatego że w sobotę elektrownię zbudować, więc na to też było znaleźć pieniądze po drugie, obecność surowców mineralnych naturalnych w ogromnej ilości w jak na tę skalę polską po trzecie taki element pewnej już strategii gospodarczej ci chodziło o to, że ten co miał być umieszczony na styku 2 Polsk jeszcze można powiedzieć, że Polski, a i Polski we czy miał stanowić taki łącznik równocześnie niwelator różnic pomiędzy nimi i Polski zachodniej Polski wschodniej, ale jak dojmujący takim taką przesłanką było to, że to był obszar, na którym było ogromne bezrobocie, a więc centralny okręg przemysłowy no powiedzmy tak nie tyle stworzył z tego miejsca kwitnący ośrodek przemysłowy w Polsce co właśnie miało być takim remedium miał być lekarstwem na ogromne bezrobocie i biedę ludności kwiatami do tej pory mieszkała bez możliwości zatrudnienia, a więc to był raczej ten proces dźwigania w górę niż budowanie dobrobytu tak to określił a kiedy Łódź wyjdzie z tego regresu to znaczy mówimy o Łodzi obecność w młodzieńczym wizerunkiem zwykłych w okresie dwudziestolecia międzywojennego zaczęła się, jeżeli przyjmiemy, aby historycy gospodarczy i regionaliści jak przyjmują, że mamy do czynienia w Łodzi przed drugą wojną światową z takim kryzysem ekonomicznym, który ma nie charakter okazyjny tylko ma charakter strukturalny w gotowości łącznie wychodzi z niego do 30 09. roku to znaczy można być także ta sytuacja ekonomiczna miasta faluje tak to znaczy po pierwszej wojnie światowej rzeczywiście niezbyt dobra w okresie hiperinflacji jeszcze się pogarsza stabilizuje się w okresie reform Władysława Grabskiego ulega pewnej poprawie w okresie modernizacji tzw . czyli w latach 2 6 2 9 potem jest ogromne tąpnięcie spadek w dół w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego i stopniowo nowe dźwiganie w drugiej połowie lat trzydziestych wtedy, kiedy angażuje się w to rząd poprzez swoją tzw. aktywną politykę gospodarczą, ale do tego musimy wiedzieć jak by mieć skalę tak znaczy Łódź w okresie drugiej Rzeczpospolitej schyłku lat trzydziestych jeśli chodzi o wskaźniki rozwoju gospodarczego to ona właściwie dopiero zaczyna pod koniec tego okresu międzywojennego dorównywać temu polskiemu Manchesterowi sprzed pierwszej wojny światowej nie osiągającego poziom oczywiście to zależy jakich wskaźnikach mówimy, bo jeżeli chodzi o względny dobrobyt ludności żyjącej w Łodzi w okresie zaborów wtedy, kiedy była po prostu siłą roboczą tak, a ludności w Łodzi w okresie dwudziestolecia międzywojennego to sytuacja jest o wiele korzystniejsza tak o żadnej oczywiście pomocy rządowej w przypadku bezrobotnych pozbawionych pracy wyrzucanych z fabryk w okresie budowy tych potem tej potęgi gospodarczej drugi powiedzie to z tego wieku dziś nie ma mowy natomiast w okresie dwudziestolecia międzywojennego mamy pakiety socjalne mamy ochronę mamy roboty publiczne mamy próby z takim aktywizowania gospodarczego łodzian państwo w tym czynnie uczestniczy włodarzy miasta w tym czynnie uczestniczą natomiast nie zmienia faktu, że jeżeli chodzi o wskaźniki takich powiedzmy sobie rekordów gospodarczych produkcji NATO UE w okresie dwudziestolecia międzywojennego ma się nijak do okresu ziemi obiecanej to zależy, jaki wskaźnik po prostu będziemy brali pod uwagę mówił oczywiście skali porównawczej Łódź jest 1 z większych ośrodków miejskich skupisk ludności o tym, które również liczne osiągnięcia ma na swoim koncie jeśli chodzi o coś co można było określić jak taki kulturowej oświatowej modernizacji miasta natomiast bolączką jest są rzeczy, które właśnie był nie do przekroczenia w okresie dwudziestolecia międzywojennego to znaczy tu nie było mowy o z takim taki inny nadaniu pewnego rozpędu gospodarce miasta, bo zwyczajnie Borat środków i tym sposobem podsumowaliśmy tę rozmowę w magazynie reporterów moim państwa gościem był prof. Przemysław Waingertner z uniwersytetu łódzkiego żegna się z państwem Katarzyna Giedrojć do usłyszenia magazyn reporteró Zwiń «

Dlaczego międzywojenną Łódź nazywano kolorowym miastem? Opowiada: prof. Przemysław Waingertner

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: MAGAZYN REPORTERÓW

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 03:00

Najnowsze Podcasty

Swoją historię opowiada Łukasz Krasoń

Nowelizacja ustawy o lasach potrzebna od zaraz

System kaucyjny się zbliża. Co to będzie?

Czy będziemy tęsknić za "Sex Education"? Recenzujemy finał serialu

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL