Czemu śmierć jest tabu?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

wieczór Radia TOK FM trwa Tomasz Sobieszczański przy mikrofonie wciąż w studiu ze mną prof. Zofia Rosińska Instytut filozofii Uniwersytetu Warszawskiego filozofka kultury i dobry wieczór, gdy wieczór rozmawiamy w przededniu święta zmarłych, choć niektórzy się burzą ma to określenie akurat lubię ale dlaczego się burza, bo inni twierdzą, że ono nie ma odpowiednika w tradycji katolickich, które jednak jesteśmy zanurzeni w święta Wigilię święta się inaczej nazywają Rozwiń » wszystkich świętych dzień Zaduszny ludzi, ale w przededniu święta zmarłych w no właśnie, ale takiego święta zmarłych, które się nazwa święto zmarłych w sensie formalnym nie ma i dlatego inni w czasach rzymskich świętych na wszystkich świętych albo, ale też siądzie za duzi klienci przecież nowe dlatego mówię, że lubię tę nazwę Alchemia w poza tym ona jakoś tak bezpośredni sposób na skontaktuje z rzeczywistością śmierci właśnie było, iż w dniu Zadusznym we wsi z w tej nazwie dzień Zaduszny w tym tej nazwy wszystkich świętych jakoś śmierci nie pojawia, a w święcie zmarłych pojawia się śmierć i może to właśnie dobrze, że jej nie wypiera mamy znaczy ja rozumiem różnicę no bo nie każdy zmarły świętym prawda, chociaż każdy Święty jest ze zmarłym no, więc tak, ale to nie uważam, żeby to różnica była aż tak istotna jest taki esej, na które się często powołuje zresztą w różnych naszych rozmowach o śmierci też się po woły wały na ten esej był on się wydaje bardzo ważny to, że taka klasyka z lat pięćdziesiątych Jeffrey Gold jest jego autorem eseju nosi tytuł pornografia śmierci ten autor stawia tezę, że śmierć we współczesnej kulturze zachodniej jest tym, czyli we współczesnej jemu no w połowie dwudziestego wieku, ale myślę, że zachowuje aktualność do dzisiaj, że jest tym samym czym w epoce wiktoriańskiej był seks, czyli głównym tabu nie znamy śmierci nie chcemy jej znać udajemy, że jej nie ma wybieramy ją zewsząd z odsyłamy ją do ascetycznych sal szpitalnych za parawany no, a sami staramy się wieść takie życie, jakbyśmy byli nieśmiertelni, jakbyśmy byli wiecznie młodzi i wiecznie zdrowi, bo tak tak chyba w rzeczywistości jest, ale to co on opisał z co chyba się zgadzasz się doświadczeniem jest naszym marzeniem jest na świat wokół nas to to jest coś co Hayden derby nazwał się, bo ja chciałam nawiązać, dlatego że o śmierci można albo w taki sposób jak powiedział pan autor albo jak mówią kulturoznawcy prawda część drzew właśnie do boimy się, że uciekamy albo nie chcemy o tym, mówić albo odsuwamy tak no tak jest ale, ponieważ my jesteśmy filozofami to chciałabym, żebyśmy powiedzieli o śmierci trochę bardziej filozoficzna rozprawa nie tylko jak my doświadczamy teraz na codzienną tak jest jak pan Dudy przywołał ich tego autora monumentu wszystko się zgadza tylko musimy jeszcze tak jak gdyby podnieść ten trend ten sposób myślenia o śmierci, bo rodzina dla poziomu filozofii 3 ja bym się tutaj odwołała do 2 autorów 1 to jest Heideggera, który mówi, bo o poście każdy mówi o śmierci prawie każdy filozof o śmierci mówi coś, ale my niesie wydaje, że Kutno dla mnie najbardziej takimi no chyba się w znaczącymi wypowiedziałem się po pierwsze, Heinego po drugie, Levina z te 2 nazwiska są ważne to nie znaczy, że ja wszystko rozumiem co oni mówią, bo po to, są autorzy, którzy używają metafor i ja zresztą lubię tę metaforę, dlatego że te metafory pozwalają nam myśleć w różny sposób jak je rozumieć jeśli Michael de Gaulle mówi o tym, że jesteśmy wrzuceni w życie to ja mogę to rozumieć co najmniej troje jako po pierwsze, że gdzieś tam w etapie ewolucji pojawił się człowiek został wrzucony jako człowiek żyć pod drugie mogę to rozumieć w ten sposób, że po prostu stworzył Bóg człowieka i wrzucił go w życie mogłoby to też wreszcie rozumieć także zostałem po prostu urodzona i że jak kogoś urodziłam prawda i wrzuciłam je osoby, która w życie bez własnej woli urodzona no bo to rzucania nożami układamy właśnie bez woli boli ta osoba, którą ja rodzę on też bez własnej woli w świecie się pojawi będę, więc lubię te metafory, bo nie dają taką możliwość różnego rodzaju mienia w Gent, które z tych rozumienie jest poprawny, który jest dobry tego nie wiem, ale można myśleć i tak i tak i tak, dlaczego mówię o Hajle gaży, dlaczego mówi Alvin nasi no bo to są autorzy, którzy właściwie żyją w tym dwudziestym wieku prawda bardzo wpływają na myśl filozoficzną ciągle jeszcze nie różnią się i podobni są różnią się na to by idzie w rozmowie, z czym się różnią, a czym są podobni do to też wyjdzie w dalszym ciągu boję się boi o jednymi drugim i ich myśleniu o śmierci na ich myślenie o śmierci wpływa na całość ich myślenia o człowieku i oświacie ronda mu, więc dla Heideggera rzeczywiście jesteśmy wrzuceni w życie czy wrzuceni w świat ich teraz to jest ważne, żeby o śmierci myśleć nie tak jak to się myśli czy tak jak wszyscy z nas myślał, bo większość z nas boi się śmierci i boi się w ten sposób znać również to co pan zaprezentował ze swoim autorem no to jest taki rodzaj strachu przed śmiercią brat paniczna go powiedział nawet takiego strachu żeby, żeby go nie było, żeby się malować żeby, żeby tego trupa trupa no to ciało zmarłej prawda ja widziałam brak danych jest jak byłam kiedyś zrobił w stanach Zjednoczonych to widziałam jak oni malują to jest warzone na wyglądają atrakcyjnie, ale jednocześnie tak przerażający jeszcze bardziej niż normalnie zmarły, ale właśnie uciekamy od tego i nikt zresztą może nie mamy czasu być przy śmierci takich świadczeń zmienił prawda, więc tak, ale cóż jest inna sprawa jest to wyraz lęku przed śmiercią na pewno o tym, mówimy, o czym mówimy jeszcze boimy się tego procesu umierania boimy się cierpienia boimy się tego, że ktoś się nami zajmie ktoś będzie nami opiekował czy znajdziemy w ogóle kogoś bliskiego obok nas boimy się tego wszystkiego na nowo, bo nowo się każdy z nas tego boi i tego nie można uniknąć, ale duchy tych bardzo wyraźnie mówi to jest lęk i to jest rzecz psychologiczne psychospołeczne wręcz prawda, ale często się się tak mówi się boimy natomiast coś co jest indywidualny niepowtarzalny styl Boga to znaczy my musimy być świadomi, że my jesteśmy wrzuceni, a to znaczy, że jesteśmy bytem czasowym co to znaczy być być tymczasowym no właśnie to, że ma to swój kres ich doświadczenie egzystencjalne na tym m. in. polega na tym polega no bo powiedzmy sobie wprost NATO nie jest radosny i że czasem jest ciężko dlatego to się te wszystkie różne określenia, które tutaj są przy przy się nam pomagają tę pu ter to doświadczenie egzystencjalne jednostkowe jak gdyby trochę osłabić oswoić prawda, a ono polega na tym, żeby musimy być świadomi tego, że życie nasze życie moje makler z po prostu bo gdy znać moje na tego bytu rzuconego w świat i zrzuconego na nasz nowy świat życie prawda i co to znaczy, że ma okres co znaczy, że jest czasowe, ale co znaczy i tutaj jest podobne podobnie rzecz taka jak KUL finanse 1 z tych znaczeń to jest to, że nasze opcje naszym możliwości się kurczą czas się kurczy coraz mniej go zostaje i nasze możliwości się kurczą nabędzie teraz ulec wrażeniu, że się słuchem mówi pani teraz o starzeniu się mówi o doświadczeniu czasu poprosił diagnosta ożenił się oczywiście jasne, bo przypominam sobie z kolei taki esej Bejda tylko na moment wstał należność pani dowodu przerywać bo, bo to jest bardzo ciekawej chyba ważne, żeby pani też to całą panoramę zbudowała, ale przypominam, że taki esej Jeana Amer o zdarzeniu sieją autora też takiej przejmującej książki poza winą i karą o doświadczeniu obozowym czy raczej doświadczeniu intelektualisty Zachodniego w obozie koncentracyjnym Tomczyk, który przeszedł przez te doświadczenia obozowe jak sam mówił o nogę złamała one są też taką bardzo ciekawą książkę o starzeniu się pod takim tytułem to po polsku też wyszło znam tę książkę akurat kiedy czytam od dawna także pełnienie pamiętam wszystkich szczegółów teraz mam jest dosyć sporo nawiązań do w poszukiwaniu straconego czasu Prousta nagle chrust jest dla niego taką figurą, który w tym w swoim eseju używa natomiast pewną tezą tego tekstu czy raczej pewnym doświadczeniem właśnie, które tam jest nazwane wypowiedziane opisane jest to doświadczenie zamykające się perspektywy tego, że osoba starzejąca się nie ma przed sobą przyszłości znacznym stopniu jest otwarte jest otwarte w taki już bardzo niewielkim zakresie to się coraz bardziej wszystko domyka i Kulczyka, który mniej więcej ten sam sposób myślenia prawda to jest tak no i takie jak napisał tylko, że akurat tych dedykowanych, by dziwi nas też już nie pamiętam dokładnie ciąć też o tym na pewno też o tym, mówi, że ten wachlarz możliwości prawda on się kurczy czas się kurczy wachlarz możliwości się kurczy co co rozumie przez to on to co wszyscy rozumiemy prawda, że lata temu 50 mogłaby to i tak to, iż sam to prawda mogłam zrobić mogłem osiągnąć mogłam wybrać, a w tej chwili już tych możliwości nie ma na kijki i to jest ten koniec i to jest ten koniec śmierć, jakby powiedział z kolei jak z kolei powiedział ni Jaspers prawda jest sytuacja graniczna ale, żeby jeszcze dokończyć inną chwilę potem już po porozmawiamy o tym, bo nie wszystkie rzeczy są takie jasne do końca prawda jest taka, że mnie że no właśnie tutaj Levina z tym się różni od Heideggera i to się akurat podoba bardzo, że on powiada, że to nie jest tak, że ten czas i jest w ciągłym prawda, że oni jeszcze jest je wprowadzi nas do końca kurczy się lub nie kurczy on mówi, że to jest rzecz jasna jest ciągły wobec czego się kończy i znawcy wstaje kończy i zmartwychwstanie i śmierć jest on dotąd się też to metafora bardzo ładnie DCT wypisałem przeczytam panu, bo to jest akurat nie mówi tak i śmierć to tajemnica jak też tak myśli, bo śmierć to jest tajemnica to jest zagrożenie zbliżający się do mnie nie wiem, kiedy nadejdzie i nie wiem czym grozi to jest ciekawy Niewiem czy mi grozi jej odmówić tak nicością czy nowym początkiem roku w no ja wiem, że tak małe są szanse na ten nowy pociąg, ale nie wiemy tego po, ale o kordonie no niech no to, czego nie wiemy być czasowy to by w siebie samych, ale jednocześnie ten czas to jest również, by być przeciwko śmierci to znaczy zdobyć przeciwko śmierci to znaczy robić wszystko, żeby ona nie nadeszła szybko prawda to można rozumieć dosłownie, bo mamy przejść oraz technologie zdrowo się Odrze wjadą na przykładzie jogging uprawia acz, gdzie papierosów nie palić ogień pod ochronę zdrowia o PDOF i prawnych w pewnych dawkach jest podobno niezdrowe rzeczywiście nadmiernych, ale także na możemy dołączyć dostawić siły przed rundą włączyć coś prawda implementować do przecież jesteśmy już takim tworem, że tak powiem na pół ludzkim nowo mnóstwo różnych sieci trwały, ale można też popaść w takie maniaka na obronę przed tą śmiercią śmiertelnością i jakąś taką sytuację paranoiczna się wprowadzić to znaczy próbować właściwie bezwzględnie odsunąć od siebie nieuchronne ja ostatnio się zetknąłem z takim z takich badań Madame słowo to wtedy będzie to od czego pan zaczął ramadan odsuwa ludzi czekamy, ale nie jest, bo dla Rywina sadysta my musimy wiedzieć o tym, być świadomym, że to przychodzi, a jednocześnie protestujemy, bo nie jesteśmy tacy jednoznacznie zapcha się z takimi badaniami statystycznymi, które były bardzo ciekawe, z których wynikało, że znaczna część to jest coś co było w i kilku krajach zachodnich badane, więc nie dotyczy tylko jest jej 1 społeczne słodko w ogóle myślę zachodnich społeczeństw, ale że znaczny procent tempo powyżej 40 % osób, a swoją własną śmierć tak jak pewną opcja na drzewo jest takie zagrożenia, ale niekoniecznie musi zdarzyć, że mogą wprawdzie jakoś tak intelektualnie wiem, że omal mnie czeka z zależnością teraz, ale to, ale może będzie umorzenie będzie test na zasadzie tego, że mamy takie przekonanie, że to właściwie nas kompletnie nie dotyczy to ciekawa, ale to młodzi ludzie w jakim wieku zjedzie nie było to próba podziału na realna niech to chyba dodać jest bardzo ważny, by takie badanie mórz i muszę mu musi mieć pewien przedmiot badania na nie wszyscy ludzie tak myślę i to zależy od wieku no być może też uznać za lat 90 lat to co myśli pan, że być może to go w 2, o ile ja znałem takich, gdzie pięćdziesięciolatka 1 pani też go znała, który zupełnie jakoś był nie pogodzony z takim nie jest sam się, że mamy lokalnie się bronił przed śmiercią, ale mówi, ale miał z profesorze tak prof. Jerzym Mierzejewskim, a w pojeździe Mierzejewskiego, a także Wolniewicz ani nie zmienia nie no to rano z prof. Wolniewicza treścią osobna historia, bo na tej śmierci też dużo pisał tak pisał opowiadał właśnie on był na wojnie pogodzone sprzęt jak twierdzi w Hercie był napędzany bywa tak twierdzi, że była to żyło tym mówimy to wcale nie znaczy że, że jesteśmy pogodzeni złej woli, ale ZGM w rządzie tworzyć wlotem owcy Mierzejewski, bo to było ciekawe doświadczenie zresztą nie zdradzam niczego, bo też takie rzeczy mówił publicznie, ale miał takie pamiętam taką rozmowę z nim to był wybitny malarz Leon i już nieżyjący od dłuższego czasu powiedziałbym od kilku lat z też współzałożyciel łódzkiej szkoły filmowej, który w wieku lat diewięćdziesięciu zaczął grać tajna pochłaniać i w ogóle miał taki u nas niezwykle żywy i po i zajmujący się różnymi rzeczami od nowa nieustannie ME w rejon mówi, że ma właściwie takie doświadczenie po pierwsze, że jego życie minęło w jakiś taki sposób błyskawiczne rozważą przed chwilą w ogóle miał lat 2 0 i był takim młodym zdrowym mężczyzną, który gdzieś tam są biegał po plaży i w ogóle wszystko było przed nimi nagle ni stąd ni zowąd jest takim już schorowanym staruszkiem i wreszcie stoi nad grobem, ale nie inna nowość nie wie jak to się stało kompletnie n p. no, a ceny chyba wszyscy tak chyba o głosy i TVP, a po drugie, że, że to jest absurd jakiś dla niej również uważam zaś kompletny wszystko absurd no i belfrzy łapał za głowę i właśnie Muniak używał słów, których niestrudzenie nie będziemy tutaj do wody w Browarze w długie życie jak właśnie o nas w ogóle jakiś bardzo towarzyską no to o to chodzi o tych pali w jest młodzieniec wreszcie dla Anglii, gdzie w przyszłym roku 40 lat kończy i n p. już czuje ten oddech, ale nie może ograniczyć tak czuję naprawdę, że jednak przemijanie staje się dla mnie czymś bardzo takim powiedziałbym konkretnym doświadczeniem jak szybko strasznie kryzys wieku średniego ma mniej więcej od 2 0 lat, więc to nie jest także tutaj teraz wkracza w jakiś kryzys i nagle się zorientowałem że, że jest on Sky News bytem skończonym jest tak lub bytem rzuconym bytem rzuconym, o czym nieskończony mijać, a w kończącym się im Lecha z bardzo natomiast w myśl, że w miarę upływu czasu zaczyna się rzeczywiście dostrzegać to, że mamy do czynienia z czymś realnym nie może niby wiemy, że bez realne, ale jest faktycznie jakiś taki rodzaj pewnej iluzji, którą mamy a gdy się nam wydaje, że śmierć jest czymś co spotyka zawsze innych ludzi, a my przecież jakoś jesteśmy wyjęcie spod tej można poważnie myśleć tak samo, a czy pan coś jest 40 letni młodzieniec, a ja jestem po prostu człowiek stary, ale jedyna sala, ale był już Stali, ale też w ogóle diet to ja będę umierała to właśnie zagrożenia wobec Rosji import z Idaho PLFA PL ja się krępuje czasem myśleć w ten sposób, ale tak naprawdę ja oczywiście świadomie wiem, że to nastąpi prawda no bo każdy z nas o tym wie no ale Alico, ale jak dania i dlaczego dlaczego, więc dlatego się ta myśl haseł podoba powiedziała pani, a przepraszam proszę obrazić, ale w naszym wam się z Goleniowa nie być albo nasze winy się mam tutaj całą cały cały Sejm jeszcze, ale spodobałem się to myśl prawda że, że on mówi bardzo wyraźnie, że to będzie ICO lubił się dobrze podoba mi się tor to rozumienie czasu prawda, że czas nie jest ciągłego się kończy i zaczyna i są ich przez SKOK -i, więc może ta śmierć jest takim przeskokiem wieczność to może być w nieskończoność prawda ale kto będzie skakał mówimy o śmierci no właśnie fani Cocteau no ale jak przeskok po to, co co jest dla podmiotów z Nisko nad kolegą z Herbert AAA AAA w SPA z pewnością będzie okazja, żeby się albo może właśnie też, że nie będzie okazji, żeby jest tak tajemnica norę my jesteśmy, ale tacy powiedziałbym, że trochę bezczelnie metafizyczna bezczelność Rosji jest tak tak to jest naprawdę tajemnica, a my chcemy o tym, rozmawiać o los, ale wiązać rozstrzygnąć nie na poprawę stanu z filmem głowę, ale z drugiej strony na tak tajemnica mówi pani ja w zasadzie się zgadzam to jest tajemnica, ale z drugiej strony no mamy całkiem nieźle rozwinięte nauki empiryczne dzisiaj, ale i u nas nie obchodzi nas one dadzą przedłużą zysk 2, ale właśnie ja co innego chcę powiedzieć, że w ciało ludzkie no i które było jakimś zagadkowym bytem przez bardzo duży okres ludzką historię ludzkości nam kompletnie niezrozumiałymi rozpatrywanym w kategoriach, które mało właśnie miało wspólnego z rzeczywistym jego funkcjonowaniem teraz się stało z taką sferą dość dobrze rozpoznaną oczywiście z, a nie to proszę włączyć po prostu dzwoni telefon czasami to jest taka sytuacja żywa takim Grażynę przecież wyłączyć w końcu zapomniałem o rozszerzenie przejmować ani resort można wyłączyć, bo pracował, więc zaraz przepraszam najmocniej Jóźwik wyciskam debat to pewnie te osoby, które myślały, że dziś jest audyt bardzo możliwe bardzo przeprasza mieszkańców, ale dziwnie stało, a po co wycinać to jest żywa sytuacja ta no ale jakżeż to tam jednak w każdym razie dzisiaj mniej więcej wiemy na oczyszczenie znamy różnych niuansów i wiele jeszcze o tym, ciele nie wiemy nie umiemy sobie poradzić z wieloma chorobami, ale mamy ten mózg do mózgu dosyć sporo wiemy wiemy za to jest to świat plus minus na czym polegają relacje mózg umysłu naradzać tu nie ma żadnej sfery, która by mogła tajemnicza no cóż ja wiem, że ja wiem, że młodzi ludzie chcą wiedzieć wszystko i myślę, że wszystko wiedzą, że już wiemy o tym, mózgu, ale od tych relacji nie wiemy jest tylko od tej relacji nie wiemy teraz na nowo odżywa Bergsona na nowo zimy ogrzewa James i Strumień świadomości jest ważny i mózg jest tylko przekaźnikiem tego co duchowe jak pomyślimy w ten sposób chętnych na pomyśle jest zawsze możemy tylko musimy to uzasadnić weselnego rząd uzasadnia talerz i filozoficzne się nie uzasadnia ją się troszkę się uzasadniano to złota gmina nie obok jest generalnie bardzo bliska w sensie takim estetycznym i i każdym innym właściwie cała raczej pomyśleć, ale koledzy są my wiemy no co my wiemy o relacji mózg umysł mózg duch co my o tym wiemy to jednak trochę wiem to nie jest tak, że miałem zupełnie nic jest to, że mimo, że trochę to zależy pewnie kto by usiadł, bo z są tacy neuro naukowcy albo nawet filozofowie jak n p. Daniel Dennett, który uważa, że właściwie wiadomo też zdobył wolny czas kolejne właśnie olbrzymia gramy dobrze jest tak wiedzieć i mieć taką pewność i to tak daje człowiekowi taką siłę taką moc wszystko wiemy wszystkie lud wszystko rozumiemy, ale nagle przychodzi śmierć dlaczego, a ja cały czas myślę sobie o Bogusławie Wolniewicz, bo ta postać się pojawiła zmarł jakiś czas temu właśnie ich wieku no bez mała 9 0 lat postać bardzo wpadłby pan słowo, dlatego że on miał ostatnio wykute w miesiąc przy piśmie par wygra na konferencji ONZ Bergu mówi całą godzinę energiczny był logiczny i mówił interesująco mówił budził powszechny zachwyt i potem nagle ni stąd ni zowąd umarł, dlaczego nie wiem, o co mam pojęcia, ale wydawały też, że to wydawało zupełnie absurdalne, bo na przywiezienie moich licznych zastrzeżeniach do różnych poglądów prof. Wolniewicza Szyc zrobił postacią niebywałe kontrowersyjna i czasami mówił rzeczy jakiś przerażający, bo dobrze się wprost, że są postać kontrowersyjna jasne ale, ale to była jednak ważna postać polskiej filozofii drugiej połowy dwudziestego wieku i wybitny znawca Wittgensteina i wybitny logik no i w ogóle figura bez wątpienia zaś taka osobna, ale przypominam sobie taki jest jego występ na YouTubie, bo on ostatnio to głównie na YouTube tam się pojawia tych filmów jest cała masa, ale jest taki właśnie, w którym mówi o śmierci Boga sir państwowego ne posłuchać to obejrzeć, bo to jest taki naprawdę no mocny kawałek, ale on podać mówi no i to jakoś nam w nawiązaniu do tego co pani wcześniej mówiła, że mamy takie właśnie przekonanie, że i to Wolniewicz obrazowo w przedstawia ziem ksiądz tam się w życiu, że jakiś zobowiązania podejmujemy prawda jakiś zdobywamy kompetencje tytuły dyplomy i zgromadziły masę rzeczy kupujemy jakiś postu kredyt jakiś pan jakieś domy jakiż to proste meble stawiamy na nie wiem robimy jakieś niesamowite przedsięwzięcie i nagle co z tym wszystkim w 2 do piachu wówczas jako AAA AAA agencja rozwoju jest naprawdę tak samo jest zdziwiona no ale ale, jeżeli przyjmiemy domyślne Hajdy Dąbrowską, że jesteśmy rządzeni to po co się tak dziwić jeśli się wie o tym, iż oboje z żądaniem to właśnie i tak trwogę musi istnieć nie zadawać sobie takich pytań jak to nagle do piachu no właśnie nagle do piachu trzeba wiedzieć, że ta śmierć przyjdzie trzeba wiedzieć, że przyjdzie niespodziewanie i że jest tajemnicza, bo i, że nie wiadomo co nam grozi czy grozi nam zmartwychwstanie czy grozi nam po prostu rozproszeni wpięciu WHO to właśnie dlatego nie wiemy nie mówmy, że wiemy, bo nie wiemy nie wiemy dobrze zgadzam się, że nie wiemy, ale się też wydają się, bo oczywiście bliska jest mi taka myśl jak wyrażona na początku za pośrednictwem Geoffreya Gonera, a to przecież nie tylko on na ten temat mówi pan pisze, że ta śmierć jest kultury zachodniej wypierana przez tę sprawę rzeczywiście jest wypierana natomiast z drugiej strony mam wrażenie, że te różne takie alternatywne projekty w myśl, których my z tą śmiercią się jakoś tak zaczynamy głęboko oswajać my się nie wiem stawiamy w tym umieraniu i uzyskujemy biegłość w technice, która pozwala nam to śmierć wejść w sposób tak zupełnie spokojny i pogodzony, że to też jest fikcją mama jest taki właśnie ze względu na oczywiście i dlatego to co mówi Regina z to jest tajemnica to jest niespodziewany, bo tor w różnym czasie może śmierć przyjść do nas możemy żyć 10 5 lat, ale możemy żyć w 5 5 możemy żyć 2 3 także niestety taki jest to jest tajemnica i to jest w no i my nie wiemy co się z tą tajemnicą wiąże też zagrożenie pewnie hali miała jeszcze do przebadania co, jeżeli można było tylko do końca nie rozumiem nie chciałabym, żebyśmy razem o tym, dobrze mieli to wszyscy z o Bogu, który nawiedzał myśli też z tej książki Levine czasem kończy się tam tak, bo boi, bo boi, bo sprawa jest niejasna i jak on łączyć to tę teren ten dom nadejście śmierci idą tajemnicze śmierci z odpowiedzialnością za drugiego człowieka, bo to co mnie się bardzo podobało Levina Asad jest to, że on uważa, iż priorytet jest moralności przed racjonalność co prawda, więc jej dom się wydaje bardzo ważne, więc on pisze tak leń i odpowiedzialność za śmierć drugiego człowieka nawet jeśli ostatecznie sens tej odpowiedzialności za śmierć innego jest odpowiedzialnością przed nieubłaganym i koniec końców obowiązuje obowiązkiem nakazującym, by drugiego człowieka nie zostawiać samego w obliczu śmierci w nawet jeśli nie pozostawianie samym nie pozostawianie samym polega tylko na tym, że odpowiadam na prośby o to jestem na prośby, które mnie wyzywać w tym tkwi tajemnica relacji z Łęcznej i bezinteresowny i znikomej miłości bliźniego miłość bez pożądania koniec cytatu to może 2 zdania opuściłem salę prób sens jest dokładnie tak to w tym znaczeniu można powiedzieć o nie dywaguje my za bardzo tylko po maga dajmy sobie nawzajem tak oto notatka, ale bądźmy przy tym, kiedy umieram prawda nie zostawiaj mnie samego dla nie zostawiaj mnie za wszystko jedno chodzi o to, że mamy obowiązek moralny być przy tym człowieku dlaczego, skąd się to wzięło na źle prawda my teraz wypychany wypychany wypychany to nie jest to co się dzieje w kulturze naszej to nie jest myśliwi NASA to nie jest już nawet Heideggera z pewnością nie prawda my mamy obowiązek moralny, by mieć, dlatego że w momencie tej śmierci jestem bezradna i dlatego ten drugi jest mi potrzebny nie po to, no bo cóż zrobić może nie wiedzieć nawet co robić, ale być nam się wydaje, że to jest taki taki moralny postulat, który strasznie ważny, by nie powinniśmy tak poddawać się tym tendencjom, które są nam współczesnych no przecież nie musimy tak naśladować wszystkiego co nam się do końca jak pani te współczesne tendencje w kontraście do tego scharakteryzowała no tak jak powiedział, bo to jest z zadym swoim autorom, bo turysta, bo tak faktycznie jest, że to jest delegowanego liczne domy opieki szpitale no i służby służby sanitarne ludzie zajmują umierający mi na my nie chcemy za bardzo nas z nimi mieć, ale zrobimy, ale w służbie ciała symbol pożądanego widziałem wiele osób, które były do wczoraj były cudowne AFP, a następnego dnia już były w tym domu opieki widziałam jak były traktowane 1, owszem, dobrze i sensownie, ale inna osoba niekoniecznie prawda jest trudno jest trudna, ale być przy tej osobie być na chwilę chociaż, więc się wydaje, że to strasznie ważny Rudolf Bugdoł no nie wiem, kto to jest trudne, bo my my nie wiemy co robi my oczywiście wchodzimy w taką sytuację, że mamy pracę mamy obowiązki, jakie się zajmie tym chorym prawda, jakie się zarówno przyjaciele nadają się rodzice często jest także w Allen Duffy badamy w ten wir codzienności właśnie takiego budowania tych różnych struktur i jakiś zbrojeń przeciwko nam przemija ludności, a to i tak wszystko jakoś się rozproszy prędzej czy później jeśli jakoś odpycha my rzeczywiście takie sytuacje, w których takie n p . o których pisze Levi nas od siebie i często niestety już post factum mamy takie poczucie żeśmy coś bezpowrotnie traci z racji mnogości, że przegapiliśmy bezpowrotnie jakąś okazję, by umieranie jest nie tylko mojemu tacie oczywiście w tym sensie umieranie jest jedyną możliwością, która jest tylko moja nikt tutaj mnie zastąpić nie może i Lewina, który mówi o o o tym, że mamy siebie zastępować ma być 1 dla drugiego czy nawet 1 za drugiego to akurat w wypadku śmierci tego nie można prawda ja umrę sama i by ludzie sam, ale trzeba być przy tej osobie, więc się wydaje, że to jest różnie, bo nie wiemy też trudno bardzo w dzisiejszych czasach i w dzisiejszych warunkach, ale tak zrezygnować z tego bez żadnej walki o to im to bym nie chciał ich nie przypominam się taki fragment z rozważań dzielnicach mana na temat śmierci umierania w zachodniej kulturze właśnie trwa w kontakcie tych wszystkich tekstów, o których mówimy, gdzie on polemizuje z tym w 2 z tą tezą, że zawsze umieramy samotni i powiada, że sam, że ja umieram, a nikt za mnie nie może umrzeć to w tym sensie tak oczywiście, ale też takie przekonanie, że tak, że jesteśmy samotni, bo tylko ja umieram nikt innej to jest moje najgłębiej intymna indywidualne oświadczenia nie doświadczenie, które w, którym nie jestem jakoś także z innymi nazwijmy to no, więc on z charakterystyczną dla siebie nutą prowokacji powiada, że tak ale, ale ale, ale w zachodniej kulturze umieramy sami w tej tak i zindywidualizowanej perspektywie ma ostatecznie w kulturach, które pielęgnują n p . kontakt z z przodkami czy pielęgnują w ogóle tą całą sferę wiedzieli byśmy z naszej perspektywy czy ja bym powiedział z perspektywy ateistycznej imaginacji innego kontaktu w każdym razie z pewnymi wyobrażeniami przodków no właśnie wkraczał jako rzeczywistość wyobraźni, w której mamy wokół siebie mnóstwo różnych, ale lista osób, które nas przyjmują tam, ale kultura zachodnia nie chroni przed tym jak pamiętam do 2 lub kilkanaście lat temu, kiedy pracowałem miał inne życie w stanach Zjednoczonych tam się zaprzyjaźnić z takim kolegą z Rosji wtedy on był literaturoznawcą niestety dostał nowotwór czegoś tam naj no tak no mówię słuchaj boję się umierania wiedział, że umrze, bo to już tam robili wszystko co mogli, żeby go jakoś ochronić przed umieraniem, ale to się nie udawałam mówi nie ja mówię jak to nie to był młody człowiek pięćdziesięcioletni w tym czasie mówi to wiesz, dlaczego no i znajdzie tam swoich przyjaciół ten umarł IT i tu wymienia 1 literatów niejednego literata drugiego literata trzeciego mówi oni umarli ja będę razem z nimi granda w nas co pewien rodzaj i wierność mówił naprawdę na ile tak mówił, żeby powiedzieć, ale wydaje mi się, że to, że mógł być w tym momencie przynajmniej szczery co nie znaczy, że nie miał żadnego lęku, ale to, że tam spotkać tych ludzi kiedyś gdzieś widzianych od darowanych przez niego świat, a jakże to spotkanie w ogóle można też rozmaicie rozumieć, bo może to wcale nie chodzić o przynajmniej tak mi intuicja podpowiada czy w każdym razie nie musi wcale chodzić o takie bezpośrednie dosłowne spotkanie, że gdzieś pójdą do jakiegoś miejsca, w którym ci ludzie sami będziemy sobie rozmawialiście tylko raczej chodzi o rodzaj pewnej takiej powiedziałbym, że zarówno w BOŚ przy tak bezwarunkowej przynależności też bezwarunkowej wierności jak ta prawda udział w pełnym piątek zdobył dla działalności w zwykłej umowie kont dla takiej decyzji trochę anegdotyczny historii prowadzę teraz zajęcia ze studentami taki 1 młody przejść tak umalowana na najazd na ja byłam zdziwiona no no tak patrzy na mnie patrzył tak to co będzie pani robiła po śmierci to trochę błędach lubią tak prześmiewczo trochę tak jak i to ma związek z makijażem, bo tak nie złapała nóż był niezadowolony, że ja się zdziwiłem, że aż nie zmarnował no, więc oczywista reakcja jak to co będzie rozmawiać z Sokratesem, a w liceach ponadto powierzył go bardzo był zadowolony z tej odpowiadać nawet z walk etnicznych wbić w nowoczesny lakier do no strasznie trudne sprawy prawda, ale jeszcze jasno, jeżeli popatrzymy na naszą egzystencję no to niestety tak trwoga, czyli ten stan świadomości, że jesteśmy bytem wyrzuconym musi nam stale towarzyszyć po prostu albo wpadają mi się zaczynamy tak się jakoś prawda my albo pocieszać wzajemnie, że to, że tam coś się to albo oddalać to śmierć no poza poza Poznań nas no ale to oczywiście nigdy nie może być skuteczny zabieg, bo ona wróci i upomni się, ale nie jest nie te w UE jeszcze nie teraz nikt jeszcze nie teraz czy nie mógł dalej widzi pani boi, bo ten wątek kulturowej obecności bądź nieobecności śmierci jeszcze inne mniej interesuje przy nim bym pozostał, bo się oczywiście wiąże z bardzo wieloma sprawami z wieloma obszarami doświadczenia ludzkiego n p . z żałobą i ze stosunkiem do żałoby no bo to bezpośredni związek ma, ale i ze starością ze stosunkiem do starości chociażby to bardzo się w ogóle starszych do starszych ludzi jak tam niedawno taką pracę, która się ukazała w wydawnictwie w MIP Massachusetts Institute w tak dowodzi o ich, gdyż miał AIDS jest mu się to książka nazywa jest praca zbiorowa pod różnymi czy z różnych perspekty w podróżnymi względami jest ten problem dyskryminacji ze względu na wiek dyskryminacji ludzi starszych starych rozpatrywany jest sam taki esej czy tekst autorów, którzy zajmują praktyczne nie wiedział, że coś takiego istnieje, ale jak się okazuje tak na praktyczną aplikacją, czyli takim operacjom realizowanie wymyśli takiego amerykańskiego antropologa Ernsta Beckera autora takiej książki Deyna miał w DF to są lata 70 była ciężka, że to wtedy ukazała on przedstawił tezę, że właściwie cała nie jakoś Super oryginalną, ale dobrze dobrze udokumentowana i wyłożoną, że właśnie cała ludzka kultura od początku jest formą budowania taki zasięg przeciwko śmierci, że to jest forma takiego odradzania się od świadomości śmierć w 100 wszystko co robimy w kulturze robią po to, żeby nie wiedzieć, że możemy, ale nie jest słuszny trafny, bo nie wiem w każdym razie dobrze brzmi chcę pewna, a oni to próbują oni to próbują badać empirycznie to znaczy sprawdzają w różnych warunkach jak poszczególne zachowania n p . wpływają na lęk przed śmiercią jak ludzie zachowują w różnych sytuacjach nieważne w każdym razie w tym tekście jest teza, że rejestrowanej było i jak definiowane przy pomocy danych statystycznych i jazzu, czyli dyskryminacja ludzi starszych wiąże się bardzo bezpośredni sposób z negacją śmierci we współczesnej kulturze, która zdaniem autorów ze wszystkich możliwych momentów historycznych jest czasem, który w, którym najbardziej topowe parcie śmierci jest obecna mojej winy to znaczy że, gdy co to znaczy być, gdy dlatego nie lubimy stare i tak, ponieważ stary przypominałem nam, że śmierć istnieje uwidacznia nam nic uwidacznia nam śmiertelność także naszą własną pokazuje nam, że nie jest wymyślenie to nie na to jest tam pokazanego z chęcią badania empiryczne i oni tam jakoś sprawdzają także to nie to niemal co panią tak wyrazistej razi to jest absolutnie nieprawda jak czytamy teksty starożytne oczu Platona oczywiście ten stary ma jakąś wartość, ale teraz nie ma właśnie teraz się rozmyśli zwolni to teraz to się zmieniło to niech oni mówią o współczesnej kulturze domyślam się pan, mówi że wciągu 2 z nich nigdy nie mówimy o tej współczesnej, która całkowicie to śmiertelność i śmierć wytarła nie lubi stara się z pustym dlatego mamy się kreować na młodych stara się, o ile trzeba walczyć z takimi poglądami, które się gaz itp itd, ale się coś z tym jest to znaczy że, że upły w czasu znaki upływu czasu ślad nie znalazły czasu zadarł z rakiem tego, że ten czas się kurczy prawda, ale wie pan właśnie to jeśli już tak się tak daleko poszliśmy rozmawia o rozmowie moja znajoma z prośbą pani prezes Akademii sztuk pięknych miast mamy, która żyła 10 6 lat nieźle tak ładnie i ona tę matkę miała cały czas miała kogoś do pomocy oczywiście jakąś panią, którą po prostu zatrudniała sama pracowała, by były rzeźby rzeźbiarka on tylko grafikiem ale, ale była suma matka mieszkała razem z nią i no oczywiście byłam na na pogrzebie tej mamy czy i Lincolna powiedziała ja mówię słuchaj to pewnie idzie to musiało strasznie męczyć tak mnożenie powinnam tak, by opowiedzieć no ale tak po prostu powiedziała ona mówi wiesz nie da im bardziej się matką opiekowałem, tym bardziej się z nią żywa, więc to wcale nie jest zawsze taki jednoznaczny prawdę teraz Gazecie wyborczej napisała napisała takie wspomnienie, bo 2 lata minęły od śmierci matki pokazała ile matka doświadczyła, żyjąc w Warszawie przez 10 6 lat prawda co widziała w tej Warszawie jak etapy rozwoju tego miasta przy żywej doświadczyła po 2 latach tak córka pisze wspomnienie na bardzo obszerną bardzo dobrze prawda biec akurat tego rodzaju doświadczenia wcale się nie zgadzają synowi Konina to przecież jak jak jest zawsze w takich w takich imprezach ogólnych o kulturze co na pewnym duchu czasów mówimy o jakichś tendencjach jakiś ogólnych trendach, a nie mówimy o każdym przypadku, bo to jest bardzo różnie ale, ponieważ jak pan mnie znają od lat jestem za jedno i personel Izby, czyli za tym, że życie szanować pojedyncze ego człowieka, że trzeba szanować jego doświadczenia i w związku z tym tak niekoniecznie ulegać tym ten trend w tym trendom nie to ja nie wzywałem, żeby im ulegać hotel oficjalnie opisaliśmy rozbić z mintaja wie, bo jest niewątpliwie panie redaktorze człowiek jest na emeryturze człowiek na emeryturę przechodzi w tym jak jest profesorem na Uniwersytecie czy na uczelniach wyższych w wieku lat 70 7 0 letni umysł, jeżeli jest prawie golf myślenie nie przestaje myśleć o najazd ten człowiek na emeryturze już niemal tyle obowiązków i tyle zajęć dydaktycznych w związku z tym mógłby jeszcze coś zrobić i bardzo często słyszymy, że profesorze mówią o wreszcie jestem na emeryturze mogę zacząć pracować czy są granty dla emerytów, a nie wiem samo istnienie, a jedyna instytucja, która daje właśnie granty rozdaje granty, gdyż dolar daje to dla nas źle z własnym osób, którym emeryt 2 emerytowanych od 2 lat jedno to jest w Pittsburghu Uniwersytet dla filozofów nauki, gdy u nas nie ma, ale nie wiem czy w innych krajach europejskich jest, a szkoda, bo n p. człowiek chciałby pojechać do biblioteki, ale musi mieć pieniądze na to prawda chciałby napisać książkę, ale też musi mieć chwilę, żeby gdzieś zobaczyć co piszą inni na ten temat i t d. nie ma grantów dla starszych osób to jest klasyczny el Jazz znał się wiązało się też Wolniewicz przypomniał on dziś jako wraca, ale ta śmierć to 1 z takich jak motywów jego twórczość tej tej części jego twórczości, którą ja cenię bardzo duże i przypominam sobie taki jego występ w 1 z programów telewizyjnych oraz przed ładnych paru lat prowadzonym przez 2 prawicowych takich publicystów młodych może nawet 1 młodego prawicowego publicystę i Pawła Kukiza wówczas, na które też wszakże z takim szyldem prawicowym tam występował Jani zrobili programu starości zaprosi tam właśnie Wolniewicza no jakoś tak się przygotowali właśnie tak jest im wstępu o tym, że w tej kulturze takiej współczesnej to jest taka degeneracja degrengoladzie, a co wy wiecie o Stalinie, że lepiej niż tak się nie szanuje tych starszych ludzi ci młodzi tak w ogóle nie słuchają tych opowieści powstańców i o wojnie i kompletnie jakoś nie są w stanie z jakąś zobaczyć i docenić tego co wiek na podeszły za sobą niesie no i skonfrontować z tym wszystkim Wolniewicza, które tam na dzień dobry powiedział, że w ogóle uważa, że nie ma żadnej dyskryminacji, a oni mówią malowanie pejzażu rzeczy się nie wypychać starszych jakość przestrzeni publicznej zajął jednak pecha, że im nas hop hop z RPO, a stary to bowiem już wiedzieć, że czas jego się skończyło i po prostu tam za bardzo nie zajmować przestrzenie niech sobie siedzi i nie zawraca głowy ich, ale on siedział właśnie momencie kontratenor przytaczam go, bo to był uczeń, który lubił po prostu nie lubił jakoś takich mrowisko wkłada nieustająco in prawego fotela o śmierci to on pisał także właściwie uważał, że ten lęk przed śmiercią jest ich źródłem religijności pyta no pamiętam te seminaria, których również razem mieliśmy nie zgadzam się z tym wydawało mi się że, że nie musi to być w takiej kolejności pragnę śmierć jest korzeniem religie tam za badacza Midem korzysta on sam powtarzalny, ale sam też stwierdził, że lęk przed śmiercią tak kilku czołowe trzymanie się życia nazwijmy to co jest związane z dna jest wrodzona jest to kwestia charakteru, że jedni jakoś tak mają taki takie przywiązanie do życia i się go kurczowo trzymają my nie mając takie podejście żona trudno to się położyła i ich czas umierać tak jest na zakręcie taką Ależ zakończy taką anegdotkę, którą kiedyś słyszałam od prof. Bogdana Szwedy kciuka, na którym to zrobiło duże wrażenie jako dziecko poszedł chyba z ojcem wcześnie na na wsi jest taki trochę taka opowieść o tym w jaki sposób kulturze chłopskiej śmierć z Grant owych w tym fakt, że tak właśnie wszedł i była jakaś taka kobieta ojciec zapytał ojciec Duńczyka zapytał, gdzie mogą jeszcze coś takiego mogą nie widziałem, że ojciec czy ojciec dziecka ona mówi, a marzył się na żywo i umarł to na taki naturalny humus naturalny to nie tylko jest w kulturze chłopskiej czas przerwy przed przyjściem dziwi dokłada przeglądam właśnie to co chce zwiększyć presję mówił nie wydaje mi się, żeby to ograniczyć jego dom kultury chłopskiej dużo ludzi tak mówi możemy tak będziemy mówić czy ona tak powiedzą raczej o należy dzisiaj wystarczy tak chyba ja tak pani nie będę mówił, a i paniom nie, bo to nie wiadomo, kto pierwszy dochód na nie wiadomo jak może być rynek w ich zapasy ARR nowych ofert w bardzo dziękuję prof. Zofia Rosińska dziękuję bardzo śmieliśmy się zamiast mówić poważnie dobrze ileż można w wiecznie z taką powagą śmierci na czasie trochę z tego też pośmiać nam przez nie można z taką powagą wczoraj rano zaczęliśmy wysokiego c o Tigera, lecz oraz możliwość no właśnie raz jeszcze dziękuję poseł Zofia Osińska Instytut filozofii Uniwersytetu Warszawskiego państwo też dziękuję kończymy wieczór Radia TOK FM Mateusz Luft przygotował ten program się nazwa Tomasz Stawicki żeński dobrej nocy do Zwiń «

Czemu śmierć jest tabu?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: GODZINA FILOZOFÓW

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 20:00

Najnowsze Podcasty

Czarny humor, czy przytulny kryminał? "Poker Face" i "Zbrodnie po sąsiedzku"

"Pójdę sama" Chisako Wakatake

O polskich powrotach z Francji

Czy Wiedeń w Warszawie jest możliwy?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL