Konkretnie czym jest czas dla fizyka są oczywiście definicja czasu jest trudna, dlatego że, z czym porównać upływ czasu on porównamy z czymś innym urządzeniem oto dlaczego to inne urządzenie jest lepszy jako miernik niż to, które mamy w związku z tym fizyce ogólnie sprowadza się czas jako miarę zmian to znaczy, że jeżeli nie ma żadnej zmiany to znaczy, że czas nie upłynął, jeżeli czas upłynął to jakaś zmiana musiała się pojawić IT tak jakby można było zatrzymać czas w takim razie się na czytnik to nic nie znaczy co to znaczy zatrzymać czas, jeżeli przez zatrzymany czas nic się nie stało to nie jesteśmy w stanie stwierdzić zatrzymaliśmy czas czy też nie musi być coś co tyka i wtedy mówimy aha etyk miało tam 5 × to zbyt pojawiła się jakaś zmiana oczywiście czas w ten sposób wprowadzony on znowu nie wiemy czy on biegnie równomiernie jak gdyby czy też nie i jest przypuszczenie fizyce, że jeżeli są procesy cykliczne tak kiedyś wahadło klepsydra czy coś takiego to w podobnych warunkach są podobne okresy, ale znowu to może nas oszukiwać, bo to może w pewnym momencie z jakichś niejasnych dla nas powodów iść inaczej i wykresy graczy okresy to jest to jak obawiali się walą, więc rozważyć takie mżawka czy coś takiego Otóż w związku z tym na naturalnym odruchem fizyka jest byśmy inny cykliczny proces albo 50 takich procesów sprawdź my jeszcze wszystko zgadza to, że te okresy się powtarzają, że 2 nad Osą 4 tej tak jak tak możemy sprawdzać to zaczynamy mówić to być może to jest jakiś w miarę dobry miernik czasu i w ten sposób się to wprowadza i teraz wprowadzenie takiego miernika czasu było dość natury było bardzo ważne zresztą w historii ze względu na to, że podczas podróży oceanicznych można było sprawdzać, gdzie jesteśmy na oceanie prawda nie ma żadnych tutaj żadnych ogórek czy 3 3 czy lasów czy czegokolwiek takiego i porównanie położenia gwiazd z dokładnym czasem może nam wskazać, gdzie jesteśmy, bo jeżeli o północy i wiem, bo jest w Londynie widzimy jakąś tam jazdę to, jeżeli będziemy na środku oceanu to o północy będziemy mieli inne gwiazdy, bo jest jak gdyby nie da północ w dom porównujemy z Opola w rejonie Atlas może dać tak mówimy, o ile konwoje i kontrze przesunęliśmy w ten sposób zdobyło bardzo ważne to w ogóle wręcz były były konkursy na zbudowanie najlepszego zegara, który był wytrzymały nas na wahnięcia statku n p . no bo jeżeli mamy jakiś żal jakiś taki wahadło Noteci parę razy statek przechylił no to ono może zachwiać się mieć nierówny czas i jak się trenuje w badaniu z Brzeznej Brzeznej drogi podróży to może zupełnie źle wskazywać ten czas i w związku z tym taki upływ czasu, więc to był taki praktyczny powód, dla którego dokładny w miarę dokładne upły w czasu był ważny to dopiero wtedy się to pojawią nowe jak człowiek mieszka w swoim domu to czytam trochę północ bardziej w ten przystał na to nie odgrywa takiej roli nas w czasie podróży tak i to było tabu praktyczny po natomiast te upły w czasu czas jest jak gdyby z miernikiem zmian, jeżeli już wprowadził w ten sposób czas to pytam się załóżmy, że ten czas każdy ma taki zespół w cudzysłowie klepsydr i porównujemy ze sobą to czas i możemy je wy skalować znaczy jestem tutaj ty jesteś tam skanujemy mówimy nawet nie jest ważne tak bardzo, żeby te zegary chodziły tak samo tylko, żeby one chodziły równie to znaczy ja się jak jest różnica to jest tak samo, dlaczego dlatego, że są niektóre zagnać nie reguluje się niektórych zegarów to kiedyś tak było teraz mamy zegary atomowe często w ogóle zmieniło zupełnie myślenie o czasie, ale kiedyś się jak się weszło n p . do obserwatorium astronomicznego tych zegarów było bardzo dużo wskazywały różne godziny tylko wiadomo było się ten zegar chodzi nie wiem 2 4 godziny 7 minut i 8 sekund na dobre jak robił to bardzo równo na to by nie było łatwo przeliczyć i porównywanie tych czasów było testament nie było ważne, jaką rodzina wskazuje aby, choć bardzo równo teraz prawda lub fizyka poszła naprzód to znaczy dowiedzieliśmy się, że są poziomy energetyczne dwudziestym wieku czy te poziomy energetyczne są, jeżeli wystarczająco długo żyje z danych dane dany poziom czy dany wzbudzenie atomu powiedzmy to poziomy energetyczne w atomie to od władz monetarnych pobudzamy Atom i on ze świecą się tak jak świetlówki też pobudza się n p. atomy rtęci 3 3 czy sądu i ich też one pobudzone wyświetlają określoną długość fali określony fotony określa długości fali dla światła sodowego są to 2 bardzo bliskie linię, jeżeli one żyją długo to ten pomiar czasu ten czasu prawda okresu drgania danego danej danej fali jest bardzo dokładny i żyje krócej tym jest mniej dokładne zasady nieoznaczoności Heisenberga, która mówi jak co żyje krótko to niestety energia jest trochę rozmyte, czyli z tego wynika częstotliwość, czyli czas w Atenach żyje długo to bardzo dokładnie można to to zmierzyć i są teraz definicja sekundy jest wręcz oparta o to, że to jest pewien poziom w atomie cel lub i ten poziom tam od określona liczba okresów to jest 1 sekunda tego tego konkretnego wzbudzenia i zegary atomowe inne porównuje się z tym Sezam i wtedy one są też wyskalowany w stosunku do sezonu, a i tak jest to jest są zegary atomowe tutaj muszą one poprosić o moment zatrzymania no bo wydaje się w takim powszechnym odczuciu ich naturalnym wydawało się, że czas jest czymś takim to poza byciem przyłączone są przyklejone do konkretnego atomu akurat n p. cezu, że jest czymś niezależnym od celebrytów fizycznych, a pan mówi teraz o tym, że definiuje się sekundy właśnie na podstawie konkretnego atomu jak to w takim razie rozumieć to znaczy to przekonanie takie powszechne jest, że czas biegnie niezależnie od tego czym tam jesteśmy czynnym czy jakiś Atom byłby w tym wszechświecie trzeba go nie było jakich CEZ, by było trzeba go nie było to jest to przekonanie, które jest bardziej, gdyby nie dla filozofa niż na fizyk fizyk muszę powiedzieć no dobrze, jeżeli czas płynie to, jakie to zmierza, bo jednak w fizyce każde stwierdzenie to zawsze jest on tylko wtedy na leży do fizyki, jeżeli jest powtarzalne, jeżeli ja potrafię wskazać koniecznej dostateczne warunki, żeby ktoś powtórzy moje doświadczenie i po trzecie jest tłumaczony w języku matematyki jestem trzeci wymogu, mówi że nie mogę pojąć upłynęło trochę czasu i mniejsze kulki Arsenał własnym, lecz i rozgromili na stole przesunęła no to nie jest chodzenie fizyka dla kojarzy mu się 1 2 rzecz zmierzyć w szczególności, żeby sformować, iż prawo prawo również fizyk jest sformułowany w języku matematyki, więc to wszystko musi być jednak na liczbach teraz czy czas istnieje bezwzględnie to znaczy niezależnie od obserwatora to o tym, że nie możemy jeszcze porozmawiać na razie mówimy o czasie fizycznym teraz ten czas fizycznym od czasów Newtona uważali ludzie, że ten czas fizyczny jest taki sam dla wszystkich to znaczy, jeżeli dobrze wystartujemy z agawy to cokolwiek czegokolwiek byśmy nie robili w Miliczu cokolwiek on będzie takim żelaznym absolutnym czasem, mimo że light i z którym żyło razem z Newtonem w tym w tym samym czasie wskazywał jemu co zdany jest list Legnica do Newtona czy ta bezwzględność tego czasu w szczególności bezwzględność przestrzeni chyba jest wątpliwa tak pisał Leibniza, a teraz Newton odpowiada mu nie no tak się dłużej zastanowić to zobaczy, że ona jednak jest absolutnie ten czas n p. w nowiu w tak było i w końcu przychodzi Einstein w naczyniach zaczęły się pojawiać pewne pęknięcia w tym przekonaniu, że trochę wcześniej pod koniec dziewiętnastego wieku, kiedy stwierdzono, że teoria opisująca światło od wolności światło, czyli Toya Max euro zapytano o kilkadziesiąt lat po powstaniu teorii czy ta teoria jest, że tak powinni ciułaczy nie zmienić ze względu na to, że ja sobie zacznę się poruszać się zaczną poruszać w błoto myślano, że ta teoria Ano tak jak każda inna skoro czas jest absolutny to tylko mi się położenie zacznie zmieniać proporcjonalnie do prywatności, ale czas pozostanie teraz stwierdzono, że to nie jest symetria tego tego to ZUS stwierdził Lorentz jak stwierdza bardzo się zdziwił i Stali się zdziwiła na jego mit, że to jest coś dziwnego, ale to nie tak transformacja, że czas w taki sam dla wszystkich, a przesuwamy tylko położenie prędkość jazdy czas nie jest nie zmienicie ta teoria i znalazł też po transformacji, które są transformacja indolencja, które pokazywały co innego, ale w niej nie uwierzył w po stwierdził to jest niemożliwe, ale numer, gdy będziemy rozwijali ten wątek DM BOŚ skrócił informacji Radia TOK FM pytanie jest jeszcze wiele właśnie czy czas istnieje niezależnie od obserwatora cóż to oznacza, że czas jest względnej właśnie tu proszę pana profesora rozwinięcie cóż takiego Einsteina miesza w naszym rozumieniu czasu nałóg to jest radiowa Akademia nauk Karolina Głowacka przy mikrofonie studio prof. Krzysztof Meissner z wydziału fizyki Uniwersytetu Warszawskiego dzień dobry jeszcze raz panie profesorze swoich państw i pod koniec roku, kiedy to mamy takie tendencje do refleksji nad upływającym czasem rozmawiamy o czasie czym jest czas dla fizyka mówiliśmy o tym, że przez lata dominowała ner to co określił Newton, że oto czas jest absolutne aż przyszedł inny Lorenc, który zauważył, że coś jednak chyba nie do końca jest to zgodne z prawdą, ale trochę się sam zaskoczył własnym nie własnym odkryciem inni nie uwierzył to kto w końcu mówi też tak naprawdę wwóz uwierzył, a dziś część danych w twoim stylu przeprowadził rozumowanie to co nazywa pogadankę o eksperymencie eksperyment myślowy i stwierdził, że to co Lorenc stwierdził, że takie są z symetria tych tych równań równań opisujących światło, że to jest prawdziwa zmiana czasu to znaczy, że ktoś, kto porusza się względem nas ma inaczej mierzony czas w tamtym wtedy nie było to jeszcze możliwe do bezpośredniej takiej weryfikacji, chociaż były na to pewne wskazówki Otóż Einstein powiedział, jeżeli ktoś się porusza względem nas to nie tylko przez nasze przesuwa sobie początek liczenia odległości, ale zmienia mu się czas i w związku z tym transformacji Lorentza, który stoi do dziś się nazwa czas formacjami Lorenca są rzeczywistymi transformacja mi czasu my do tej pory on stwierdził to było na początku trudno porównać, ponieważ nie było wystarczająco szybkich obiektów, które mogłyby ten czas inaczej mierzony my też sprawdzić dzisiaj oczywiście wszystkie akceleratory na świecie, które zbudował, które przyspieszają cząstki do ogromnych prędkości no co codziennie czy są ułamek sekundy, sprawdzając transformację Lorenca nawet my to możemy sprawdzić, jeżeli mielibyśmy tak nawet mały detektor, dlatego że docierają do nas na ziemię w miniony to są takie części gracze elektronu, które to w miniony one rozpadają się po czasie mniej więcej 2 mikro sekundy Otóż po czasie Dymitar sekundy normalnie 1 000 00 0 powinien przelecieć 600 m i koniec powinien się rozpaść, a docierają do nas, mimo że produkowane są w wyższych warstwach atmosfery, czyli przylatują n p. 15 km i nadal się nie rozpadły no to jak żart, dlatego że one uważają, że im jeszcze nie minęło ledwie mikrosekund, bo im czas biegnie inaczej, bo po porusza się z prędkością prawie prędkości światła tam od 0 9 będzie winnice i wtedy ta różnica upływu czasu zaczyna mi bardzo widoczna czyli jakby się tak zminiaturyzowane podróżowała razem z mianem z jego prędkością to znaczy, że moje moja minuta powiedzmy tak dla uproszczenia byłoby nas za taką minutą, jaką odczuwam teraz czy ona byłaby jakaś inna tarzać ani byłaby to minuta znowu się bić serca byłoby to tam 6 6 0 dzielenia się do wszystkich ludów to właśnie nie zyskała pani, że pani, by życia nie zyskała też w Mechelen ani przyjaciele w tym czasie oni im wymieniała przed godziną albo 3 dni zależy od prędkości ani i teraz to jest po prostu fakt, który widzimy te miliony docierające teraz one oczywiście od lat i dla nich to ziemia się do nich przybliża z prędkością 0 9 i one stwierdzą, że nasz zegar dziwne wyznanie jest nie tak tak natomiast w związku z tym się tutaj możemy przejść do paradoksu bliźniąt prawda, że mówimy, że 1 bliźniak wysłany w rakietą w oddala się przyspiesza, więc prędkość prawie c potem hamuje i wraca do kluczowe jest to prędkość przyspieszenie jeszcze jakoś to nieprędko się z PiS jest kluczowa natomiast jak gdyby jeżeli się cały czas między PZU poruszają obydwa układy to trudno powiedzieć, który jest lepszy dla 1 ten powie, że tam, gdzie nie mógł biegnie czas, a ten powie, że temu biegnie czas dokładnie symetryczny natomiast co jest paradoksem na 3 to nie jest paradoks, ale po tak nadal nazywa paradę zbliża, a mianowicie, że 1 z tych obliczeń bliźniaków on po zmienia układ odniesienia to znaczy on on przyspiesza on czuje pewien pewną siłę on hamuje, a ten drugi nie i w związku z tym to nic nie może w jego układzie to ziemia oddala się z przyspieszeniem i przybliża się z przyspieszeniem dlatego w rakiecie, ale to on wie, że to on przyspiesza i ta zmiana układu odniesienia powoduje niesymetryczne w sytuacji to znaczy, że rzeczywiście ten poruszający się on będzie jemu płynie obecny rok, a tu płynie 200 lat, a tam tak można, by zrobić bez porusza się z przyspieszeniem wystarczająco długo i wrócić oczywiście on nie zyska życia to znaczy przez ten rok o nie zrobi tyle ile mógłby zrobić przez 20 0 lat tego zrobić tyle ile mogę zrobić przez rok, ale wszyscy na ziemi będą stać się o, acz już pewnie nie będą żyli tt 20 0 lat w związku z tym to powoduje niesymetryczne w tej sytuacji, a teraz zmieniono zbliżający się do ziemi z jakąś prędkość i ziemia zbliżająca się do Enionu różnica czasów, jaką będziemy widzieć na wzajemnym zegarach będzie dokładnie tak każe mi on powie to ona to tomik minęło PEC mikrosfer Kun da, a na ziemi minęło Damian odpowiednia tam do odpowiednio dużo dużo mniej natomiast my mówimy lamp upłynęła nie powiedzmy 60 mikro sekund, a jemu 1 i dlatego że nie spada, bo ma 2 mikro sekundę życia i dociera w obliczu jego perspektywę jeśli chodzi o rozwodzie rozpadała się rozpada, a aleje silne są te efekty on sondaż dla prędkości, których my mówimy, czyli nie przechadzają się w parku czy ubiegając się to to są minimalne, że to, gdy są były eksperymenty, których samoloty z San zegarami atomowymi wysłano w obie strony ziemi, czyli kojarzymy się kręci, więc ona też nie jest układem takim o zerowej prędkości, ale 1 kontestował tę prędkość, lecąc na wschód, a drugi nie Compensa słodko przyspieszą, lecąc na zachód lub odwrotnie muszę przez chwilę zastanowić Otóż one wykazały różnicę czasu, aby 1 podmiot istnieć zegary atomowe widzą tę różnicę czasu, ale jak tu urząd w sekundę nie jest fundusz ochrony rządu z nich ma wgląd w niedozwolony jest tam ułamki nano sekundują w ogóle Depo po dłuższym czasie natomiast już dla cząstek, które mogą leci z prędkością Lanzarote 9 będzie to są dramatyczne rozgościć się z Rosją to są tak to kto to brak tam wiele z prędkością światła to wtedy to są dramatyczne co może być n p. czynnik na przykładną wbre w celnie to teraz akurat ci nie zdarzają bez przerwa świąteczna, ale te protony jak się tam zderzają to one mają tam odpowiednio około 7 000 giga elektronów woltów, czyli nasza powietrznej i jedno sekunda to jest nasze i 7 00 0 sekund, czyli 2 godziny, a więc to to jest to przykre jest to określenie, że czas jest względne względem między obserwatorami obserwatora nie dla pojedynczego może to jest jak gdyby do niczego się można zawsze odwołać to jest to to jest czas, który biegnie w układzie danego w minioną to, ponieważ powiedz jak imion, by sobie stoi, a ja się poruszam toczyć się inaczej biegnie czas niż je ktoś się porusza jeszcze inaczej, więc jeszcze inaczej, ale powiemy to, że to odwołajmy się do tego stojącego w minioną i to będzie nasza nasz układ rywalizują na układ referencyjny, więc w tym sensie to jest równie dobry jak każdy inny nikt nie jest bezwzględnym spoczynku nie do końca zresztą tak jest, dlatego że okazuje się, że we wszechświecie istnieje pewien bezwzględny spoczynku i Ts z już kosmologia mówi też nie Einstein ze szczególną teorię względności tego tak się składa, że przed, że nasz mer wszak świat wypełniony jest promieniowaniem tła, które porusza się w każdym kierunku JS więcej bardzo bardzo 1 oraz pozostałości po pozostałość po bardzo wczesnym wszechświecie gmach, w którym w, którym z, którym atomy były w formie zróżnicowanej stały się niezrealizowany pozostawił po sobie właśnie taki ten i ten ten to wypełnienie my możemy bezwzględnie wystawić antenę i powiedzieć o względy pełnią ważne w różne strony biegają tt tt fotony i powiedzieć ja się poruszam względem tego z prędkości dla naszego stylu my promieniowania tła, a kim jest efekt tzw . efekt Dopplera, czyli jak ja się poruszam względem tego promieniowania to widzę go jako bardziej gorące, a jak się oddalam jako mniej go w związku z tym mogę stwierdzić poruszam się z prędkością 300 km / s w tym, a tym kierunku względem promieniowania tła, więc z jakich powodów to jest niestety dla niego Einsteina o 3 dla Galileusza na początku, bo to Galileusz pierwszy wprowadził zasadę równoważności różnych obserwatorów jeszcze przed Newtonem Otóż to jest to jest dziwny fakt, dlatego że my tak naprawdę mamy do naszej dyspozycji wystawiamy anteny mówię wszystkim i możemy się odwoływać do obserwatora, który spoczywa względem i to jest ten czas kosmiczny to, która w, którym się mówić czas kosmiczny jest taki odwołujący się do obserwatora, który stoi względem tego promieniowania tła, ale muszę przyznać, że jednak trudno jest jakoś pogodzić się czy przez swoich torze czas ma cokolwiek wspólnego z prędkością, że takich wokalnej tak Einstein powiedział, że tzw. zdrowy rozsądek to zbiór przesądów, które nabywamy do osiemnastego roku życia, a więc to jest 1 jest w tychże z Andów, który po zażartym po prostu są albo nosić na świat nie wygląda tak jak nam się wydaje z takiego oglądu to bardzo wiele rzeczy jest różnych, jeżeli się tak naprawdę dobrze przyjrzymy światu to jest bardzo różne do nich należy m. in. bezwzględność czasu, a czy zegar umieszczony tuż przy powierzchni ziemi i zegary umieszczone na powiedzmy MPR z tej Building, czyli bardzo wysoko czy one będą odrobinę inaczej pokazywały czas tak to już jest ogólna teoria względności ogólna teoria względności mówi, że to nie tylko szybkość o tym, decyduje, ale obecność mas, jeżeli jestem blisko masy Tomi inaczej biegnie czas, iż jeżeli jestem daleki od masy to już jest szczególna tak właśnie ta ogólna teraz wynosi część tajna i te różnice musiał również mierzalny to znaczy można zegary atomowe umieszczony na różnych wysokościach można wystarczy poczekać troszkę ciszej balony pokażą różne wskazania zgodne dokładnie z teorią Einstein, więc będąc bliżej ziemi jak do zwolnień nam biegnie ten czas to jest to jest po prostu mierzalne i to widoczne jest także także tutaj również czas biegnie inaczej niż niż ich zresztą GPS, który korzystamy one muszą uwzględniać, ponieważ tam są różnice zegarów atomowych, które nadają nam znaczniki czasu, który nas odbiornikiem w samochodzie, czyli odbiera on porównuję czasy z różnych satelitów, ale one są na pewnej wysokości, czyli on musi uwzględniać, że mój czas tutaj jest inny niż czas, gdyby to zaprogramowany w ten sposób, że te znaczniki biegną tak samo jak czas na ziemi to to porównanie dawałoby zły wynik także GTS jest porównanie czasów i musimy to uwzględniać też jest jakby ktoś jeszcze ambicje obalania niż ten entuzjazm inwestorów musiały łączyć dzieli dziś wielu inaczej, choć nie robi w samochodzie, a czy Foton wierze czasy płynie nie nie dla Fordonu Foton test jest bardzo ciekawa historia z prędkością światła Regan związana, ale nie, ale MON jak gdyby nie odróżnia aktu emisji od aktu łatwo Orbis to znaczy nie umie jeździć rodzinnie i nie nie znaczy to jest ten sam moment jak gdyby i etap to znowu jest bardzo dziwne dla nas to dla nas, którzy jesteśmy masy winni to dla nas biegnie naturalnie czas na każdej cząstki masywne ona ma wbudowany wewnętrzny zegar, o czym mówi znowu Einstein, że ma energię pewną MCK kadra każdy i w związku z tym tak w tym wie o tym, że czas biegnie natomiast część Śląska bez masowa ona nie wie, że upływa czas może zlecić nieskończenie długo to zawsze jest taki przykład, że jak wychodziłem w nocy i widzimy Andromeda to jedyna Galaktyka widoczna Lantmannen półkuli północnej gołym okiem to nawet to to światło leciało dla nas 2 i pół 1 000 00 0 lat aż temu światło nawet na sekundę nie nie nie tak miało ono w ogóle nie wie o tym, bo jest absorbowany przez naszą siatkówkę i został wysłany przez jakiś tam zjonizowane gazowaną gromadzie, ale tym pompa średni czas w ogóle nie wpłynął także to to jest mórz nasz świat jest z radykalnie ciekawszy niż nam się zdaje od strony fizycznej i inni w te fascynujące zupełnie poznawanie tego jak trzeba dłuższego czasu, żeby jak, gdyby zacząć myśleć innymi kategoriami potrzeba czasu w tym, żeby zacząć myśleć innymi kategoriami widzieć ten świat w inny on jest naprawdę przepiękny, ale bardzo bardzo inny to na koniec panie profesorze czy czas istniały przed wielkim wybuchem to jest innym bardzo dobre pytanie nie wiemy na do niedawna funkcjonowało tak przegrasz takie przekonanie, że ten czas narodził się razem z przed światem natomiast są teraz tę koncepcję m. in . Rogera generał zaś, że istniały poprzednie wszechświaty, którą nazywa neonami i wtedy to nie jest Narodzenie czasu i wtedy fotony nawet mogą jego koncepcji przechodzi z poprzedniego sezonu do naszego regionu i one co prawda nie niosą ze sobą pojęcia czasu po jak mówiliśmy one czasu nic ująć nie jest, ale są śladem przesądzą są pozostałością po tym, pozorny, bo byłyby i że ta koncepcja sprawdziła i to jest toczył się teraz m. in. zajmuje mianowicie szukamy pozostałości po poprzednim sezonie, czyli o tym, ujemnym w czasie który, gdy rozszerzył nasze pojęcie wszechświat to dopiero prof. Krzysztof Meissner z wydziału fizyki Uniwersytetu Warszawskiego dziękuję serdecznie dziękuję pani dziękuję państwu, że poświęcił nam pan swój czas i nic dobrego czasu w następnym roku wszystkie rzeczy