Komu przeszkadzał Sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

10 0 lat niepodległości i Maciej Zakrocki dzień dobry to są historie polskich w roku obchodów stulecia niepodległości i staram się w niektórych audycjach szukać podobieńst w między dziejami drugiej LPR i okresem w najnowszej historii Polski tej po osiemdziesiątym dziewiątym roku wydaje się, że tych analogii sporą, choć cały czas trzeba pamiętać, że jednak nigdy nie wchodzi się do tej samej rzeki z drugiej strony widać czasem wchodzimy w buty naszych przodków Rozwiń » dwudziestolecia udowadniając, że tu kolejne powiedzenie, że historia wcale nie jest nauczycielem życia, a już z pewnością nie unikamy błędów z przeszłości tło cła na naszą stronę, na której można znaleźć odsłuchać wcześniejsze audycje dla w nich ostrych podziałach na scenie politycznej drugiej Rzeczpospolitej o języku pogardy dla oponentów o destabilizacji, czyli ówczesnej formie lustracji słowem o sprawach brzmiących dziwnie znajomo, o czym dzisiaj w Lotto niedawno dokładnie w połowie listopada ubiegłego roku pan Piotr Gliński wicepremier minister kultury dziedzictwa Narodowego w wywiadzie radiowym zapytany czy na stulecie niepodległości nie warto by zburzyć Pałacu kultury w Warszawie powiedział, że kilku ministrów chciałoby tego ja nie mam nic przeciwko dodał na to zareagował Radosław Sikorski były szef MSZ i marszałek Sejmu za rządów Platformy i powiedział uważam, że byłby to spektakularny akt dekomunizacji przestrzeni publicznej i musiałbym rząd PiS pochwalić mój tak się rozkręciła medialna dyskusja, a człowiek kilka dni temu pan prof. Gliński powiedział proszę potraktować tę wypowiedź jako rodzaj żartobliwej odpowiedzi nasza Top lidze pytanie, która padła wpół formalnym w kontekście swobodnej, choć publicznej rozmowy z dziennikarzem wszystko to skłoniło mnie do sięgnięcia do głośnej wywołującej dużo więcej emocji sprawę zburzenia w Warszawie prawosławnego Soboru Świętego Aleksandra Newskiego decyzja w sprawie rozbiórki świątyni zapadła w 19 2 2 roku, a proces wymazania cerkwi z placu Saskiego trwał 4 lata i jakie były powody tej decyzji, jakie w dyskusji o losach świątyni padały wówczas argumenty jak na to reagować zwykli ludzie o tym wszystkim opowie nam bardzo dużo boski historyk zakład historii kultury materialnej Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego także pracownik ośrodka pamięć przyszłość witam pana pytam pana witam państwa poprawi tylko, że zakład historii kultury materialnej i tytuł historyczny we Wrocławiu Uniwersytet wrocławski no oczywiście tak widzi pan tak to jest jak przy tak i Warszawie będziemy dzisiaj w dużym stopniu mówić ani szef no i ja jestem tu ponieść Wrocław zaczniemy go, bo tak najlepiej zacząć od początku, czyli może przypomnimy słuchaczom ideę budowy w Warszawie tegoż Soboru Świętego Aleksandra Newskiego, bo niektórzy mówią, że dochodziło tylko kwestie religijne i o to, żeby Rosjanie mieszkający w Warszawie mieli świątynie dalej inni będą wskazywali, że to na pewno były takie motywy bardzo polityczne chęć demonstracji takiej rosyjskiej dominacji w okresie zaborów w taki jest sobór Świętego Aleksandra Newskiego tak jak pan powiedział został wzniesiony na przełom nie 2 dziesięcioleci dziewiętnastego i dwudziestego wieku z inicjatywą jego budowę wystąpił ówczesny generał gubernator warszawski Rosji w Władimirowi 3 Hurko zgłosił taką inicjatywę do cara Aleksandra trzeciego Car zgodził się na budowy, po czym rozpisano konkurs na projekt Soboru, który wygrał arch. Longin Benoît i świątynia tak jak powiedziałem powstawała przez 16 lat od dziewięćdziesiątego czwartego w roku 19 1 2 dokładnie 20 maja odbyło się uroczyste poświęcenie cerkwi dla sądu może ona zaprowadzi tego gubernatora Leszczyna, bo właśnie to ona może coś powiedzieć o tym, motywacja, choć jak on przedstawiał w tej nocie do Aleksandra trzeciego po pomysł no bo rozumiem, że ktoś musiał uzyskać nie tylko zgoda, ale i dni i myślał już wtedy pewnie o jakimś finansowaniu tego przedsięwzięcia intencja odnośnie budowy tego zawodu Soboru podobnie jak innych cerkwi, które powstawały wcześniej i późno, bo taki intensywny ruch budowlany, jeżeli chodzi o architekturę cerkiewna na terenie Kongresówki to jest właśnie przełom tych 2 dziesięcioleci dziewiętnastego i dwudziestego wieku, ale intencją było po pierwsze, wydaje się zapewnić inne społeczności prawosławnej tutaj należy przez nią rozumieć przede wszystkim urzędników, którzy pracowali w Warszawie żołnierzy, chociaż dla nich wzniesiono liczne cerkwie wojskowe, jakby ogółem ludności, która zdecydowała się osiąść tymczasowo lub na stałe w Warszawie, ale też tutaj wydaje się warto podkreślić warto przytoczyć przytoczyć cytat generał gubernatora chodziło o to, aby podkreślić przynależności Warszawy przynależność Królestwa polskiego kraju nadwiślańskiego jak go nazywano po powstaniu styczniowym na wieki do imperium rosyjskiego i tej pozwolę sobie właśnie przytoczyć cytat swoją obecnością rosyjski sobór obwieszcza światu niespokojnym Polakom, że na zachodnich wiślańskich Kresach nieodwołalnie utwierdziło się potężne prawosławne mocarstwo podobne do wojskowej chorągwi powinien wznosić się, wprowadzając spokojną pewność, że tam, gdzie wznoszony jest prawosławny rosyjski sobór rosyjskiej władzy naród nie ustąpi ani ma lęki i 5 ziem było to podkreślenie właśnie tak jak powiedziałem przynależności Królestwa kongresowego czy kraju nadwiślańskiego do imperium rosyjskiego i podkreślenie władzy rosyjskiej Samarze centrum tego regionu, czyli w Warszawie jak w inne, jeżeli chodzi o samą stolicę też w na terenie, w którym wcześniej już zostały wzniesione cerkwie, bo na ulicy długiej stały znajdował się sobór prawosławny świętej Trójcy na krakowskim Przedmieściu plac Staszica przebudowany na cerkie w świętej Tatiany na zamku Królewskim znajdowała się cerkie w domowa na ulicy Miodowej znajdowała się cerkie w, która została zaadaptowana po wcześniejszym klasztorze bazylianów, który się tam znajdował na jej jak będą dalsze okolice to były kolejne kolejne obiekty, które miały podkreślać przede wszystkim rosyjskich charakter Warszawy nawet nadać jej właśnie taki rosyjski charakter architektoniczny stąd jak w pełnym sama szata architektoniczna była regulowana specjalnymi przepisami i podkreślić potęgę Rosji właśnie w samym centrum ówczesnych ziem polskich biednych my tu rzeczywiście, gdyby teraz jak i pozwala się przywołać taki taki cytat z tego, że 20 maja dwunastego roku, kiedy właśnie doszło do tej konsekwencji czy oficjalnego otwarcia Soboru arcybiskup warszawski i przy wiślańskim Mikołaj miał powiedzieć, wznosząc świątynię jego twórcy nie odczuwali wrogości wobec otaczających nas innowierców przemoc nie leży w naturze prawosławia czy wiemy, a to oczywiście są oficjalne wystąpienia i to tych, którzy nabyli jednak zaborcami prawda czy wiemy jak reagowali mieszkańcy Warszawy na ten gigantyczny obiekt warto przy okazji powiedzieć, że tak ta stojąca obok ledwo dzwonnica była chyba wtedy 1 z najwyższych punktów architektonicznym Warszawy sama zwanym dzwonnica była o kilka metrów niższa od wieś kościoła Świętego Floriana i Michała, który został wzniesiony jak w podobnym czasie na na Pradze Warszawie, ale pod kątem samej MON mentalności obiektów pod kątem kosztów które, jakby sama budowa pochłonęła go było to blisko 4 000 00 0 rubli, kiedy inne świątynie wznoszone wcześniej lub później ograniczał się kwotą około 100 00 0 rubli była to rzeczywiście świątynia bardzo potężna społeczeństwo my w Warszawie przynajmniej ja nie znalazłem takich takich odniesień nie protestowało może nie miał możliwości jawnego protestu przeciwko budowie świątyni to co pamiętamy właśnie to co wszystko czas zaborów, tak więc być, a może znów obowiązuje cenzura w mediach także tu rzeczywiście może tak jest ciężko znaleźć takie ataki wydaje mi się, że jak pewnym Probierzem nastrojów warszawskich jest właśnie już klimat zarówno od sierpnia 15 ego roku czy kolejnych 3 lat panowania niemieckiego w Warszawie i potem odzyskania przez Polskę niepodległości, kiedy rzeczywiście tak jak wspomniał pan na początku odbyła się w zasadzie wielka narodowa dyskusja na temat tego co sobory należy uczynić dżin oczywiście do ostrej dyskusji będzie my będziemy mówić, ale co jeszcze 2 słowa może od tej budowli, bo w tej właśnie dyskusji już potem dotyczących zadłużenia do będą się pojawiały wątki czy to jest wybitne dzieła architektur czy jest jakieś dzieło sztuki sakralnej czy znajdujący się tam malowidła mozaiki no no nie zasługują jednak na jakąś formę ochrony praw Damian, w jaką właśnie na takie elementy po prostu sztuki sakralnej jak błędne były różne opinie na temat może osobno samej bryły obiektu, która bardziej może podlegała krytyce większości specjalistów, którzy wypowiadali się na temat świątyni w kontekście jej wnętrza sugerowało, żeby zachować zarówno freski, które tam powstały, jaki gigantycznych rozmiarów mozaiki takich artystów jak Mikołaj Piotrowski 3 Mikołaj wraz z nieco w tabeli znaczący znaczącym, jakby artyści którzy, którzy pracowali ówczesne imperium rosyjskim również w królestwie polskim, jeżeli chodzi o pokrowcu kiego i sporo sporo było takich głosów, żeby te mozaiki freski zabezpieczyć zresztą sama rozbiórka Soboru, która trwała od 20 04 . roku przez jak prawie 3 lata była wielokrotnie wstrzymywane, a i odbyła się, jakby z dużym opóźnieniem z tego względu, że starano się o zachowanie tych mozaik tutaj takim orędownikiem tego, żeby zachować po dzieła był m. in . Stefan Żeromski historię Polski w 10 0 lat niepodległości i Patryk Zakrocki witam ponownie rozmawiamy o decyzji, jaką podjęły władze no właśnie niewinne czy Warszawy czy może były to decyzje na szczeblu polityków stojących na czele państwa polskiego, które odzyskało niepodległość jak wiemy osiemnastym roku decyzje, gdy chodzi o decyzję o zburzeniu prawosławnego Soboru w Warszawie Soboru Świętego Aleksandra Newskiego w studiu Wrocławiu historyk pan Piotr Grzybowski Uniwersytet wrocławski witam ponownie niedostateczna i właśnie zaczęliśmy mówić o tym, okresie, kiedy to Polska odzyskuje niepodległość zaczyna się debata na temat właśnie nowych śladów czy pozostałości zaborów w ogóle, a tutaj terenie oczywiście Warszawy dawnej Kongresówki zaboru rosyjskiego na jej będzie można też zaczynają się sprawdzać takie prorocze słowa, które miał wypowiedzieć święte i działań z Kronsztadu 1 z takich ważnych wdów duszpasterzy w dziejach Rosji, który jak wmurowano kamień węgielny pod budowę Soboru w Warszawie na na placu Saskim miał powiedzieć skończy się jego istnienie od razu z końcem panowania nad Rosji w Polsce no można, by słowa rzeczywiście proroczy panie Piotrze no i dmuchanych i przychodzi ten moment niepodległości 2 3 czy wiemy dokładnie, kto z czyjej inspiracji i też jak motywował tę decyzję o tym, żeby sobór, który raptem ma kilka lat tak mówiliśmy o tym, że zaczął swoją duszpasterską działalność dwunastym roku w osiemnastym, czyli po 6 latach zaczyna się dyskusja o tym, żeby go zburzyć mroku 19 18, jakbym cofnął się jeszcze o tych kilka lat, kiedy Rosjanie wycofali się w sierpniu 19 1 5 Warszawy, bo miało to istotny wpły w na decyzje, które zostały podjęte później sobór Świętego Aleksandra Newskiego zostało wyświęcony na już jakiś czas po zajęciu Warszawy przez Niemców na kościół katolicki i ewangelicki odbywały się tam nabożeństwa dla żołnierzy, którzy przebywali w Warszawie kościół pod wezwaniem Świętego Henryka drugiego tak po tak jest w MDK drugiego polskiego tak właśnie tym i samo powiedzmy wyświęcenie na kościół katolicki kościół ewangelicki miał takiego znaczenia są pewne zmiany, które nastąpiły, a w głównej mierze zdarcia miedzianego pokrycia kopuł, które było pozłacane i zamiana jego na pokrycie dużo gorszej jakości co spowodowało, że jak, by pokryć się Soboru zaczęła szybko przeczekać i ośrodka zaczął dostawać się opady atmosferyczne już w trakcie wojny dwójek pierwszej wojny światowej mówiono o tym, że sobór, który nie jest gigantycznych rozmiarów gigantycznego ciężaru zaczął opadać, a ściany zaczęły pękać o tym, mówiono też po 19 18 roku zwracano na to uwagę i przy, jakby kosztach wzniesienia podkreśla ono też w późniejszych komisja budowanych, że został on wykonany dosyć słabej jakości co tak jak powiedziałem miało wpły w na na późniejsze decyzje warto zwrócić uwagę, że po 19 1 8 roku majątek imperium rosyjskiego podobnie jak majątek państwowy, który znajdował się na terenie kraju nadwiślańskiego podobnie jak majątek kościoła prawosławnego, który władze polskie uznały, że był 1 z instytucji państwowych na postrzegane jako własność państwową i to władze rządowe miały jak naj naj większy głos co do tego co stanie się z architekturą cerkiewną na terenie Rzeczpospolitej już w grudniu osiemnastego roku tymczasowy naczelnik państwa Józef Piłsudski wydał dekret, w którym właśnie te obiekty zostały przyjęte zarząd państwowy jeszcze jeszcze osiemnastym roku toczyła się debata sejmowa na temat tego co zrobić z Soborem wtedy pomimo wielu głosów mówiących zatem, aby sobór rozebrać zdecydowano się na wstrzymanie podjęte tylko decyzja o rozbiórce dzwonnicy, dlaczego doszło 20 01 . roku ale jakby same są są góry zdecydowano się, jakby odwlec decyzję na czas późniejszy z tego względu, że wiedząc, jakie były koszty budowy jak ogromny rozmiarów był to obiekt jak obawiano się, że zabraknie środków na rozbiórkę świątyni, tym bardziej że odbudowa państwa jak bez z 3 zaborów po ponad 1 2 0 latach u o utratę niepodległości jak pochłaniała dużo większe fundusze uznano, że rzeczywiście to dużo pilniejsze sprawy od zajęcia się Anna właśnie Soborem Świętego Aleksandra Newskiego dużej liczby kazali nam jeszcze Blikle przeraża, bo w innym dniu to jest myślę, że ciekawy wątek na portalach, które związane są z kościołem prawosławnym od tych wszystkich sprawach, o których pan teraz mówił do pisze się jednak z wyraźnym oburzeniem i delikatnie mówiąc za tak i co oczywiście nikt też wypada nam rozumieć natomiast w związku z tym mam pytanie czy są jakieś takie bardziej dokładne dane może właśnie nie emocjonalne, a naukowe, bo ja znalazłem na takich portalach informacji, że w tych latach 1 90 8 na szczęście 2 0 zlikwidowano około 40 0 prawosławnych świąt brzmi to rzeczywiście Noll niezwykle zlecili misję sami autorzy tych materiałów m. in. Nataszy taki emocjonalny sposób zwracają uwagę, że to już szybko w Warszawie właśnie podjęto decyzję o Oli o zburzeniu Soboru dodają nawet w związku Radzieckim wysadzanie cerkwi Chrystusa Zbawiciela nastąpiło dopiero w tym 19 3 1 roku, a więc ileś tam już lat po bolszewickiej rewolucji pana zdaniem to rzeczywiście było takie zjawisko w masowym wręczyli i innych i właśnie jak się do tego odnosili ludzie czy to był ten właśnie moment poczucia zerwania tej opresji zaborcy po przez ponad 1 20 lat i ich i pewne zrozumienie takiej sprawiedliwości dziejowej to po można jakoś odtworzyć te emocje jak jednak pewne domagano się sprawiedliwości dziejowej Tim bale, tym bardziej że polityka rusyfikacji, która nastąpiła, zwłaszcza po upadku powstania styczniowego, by była bardzo mocno odczuwalna przez mieszkańców Warszawy czy mieszkańców całego Królestwa polskiego, zwłaszcza tych, którzy byli zaangażowani w patriotyczną, którzy byli polskimi patriotami tutaj, odwołując się do tych danych, które pan przywołał inny wg moich badań na terenie samej Kongresówki poza okolicami powiedzmy w skrócie okolicami Lublina i tych cerkwi, które znajdowały się na Lubelszczyźnie ta część, która przynależy do Kongresówki w całym dwudziestoleciu międzywojennym rozebrano 80 % świątyni wg stanu przedwojennego było to około 20 0 obiektów, ale zarówno tych wolnostojących, jaki tych, które znajdowały się w budynkach przeznaczonych do innych celów, więc zjawisko można powiedzieć ma masowe, jeżeli chodzi oraz rozbiórkę likwidacja świątyni jeśli jednak mówimy, o której też trzeba rozdzielić sprawę samej Warszawy i wiernych prawosławnych, którzy przede wszystkim byli urzędnikami warszawskimi rządami Warmii carskiej, a odróżnić się sprawy wyznania prawosławnego polityki narodowościowej władz z drugiej Rzeczpospolitej na wschodnich terenach państwa w województwach wschodnich, gdzie była to przede wszystkim polityka narodowościowa tutaj w samej Warszawie w samej Warszawie trzeba mówić przede wszystkim o polityce pewnej, które de rusyfikacji i likwidacji symboli rosyjskiego panowania tutaj w tym my w tym cytacie, który przywołałem generalnie gubernatora rosyjskiego to bardzo mocno jest wyrażone, jakby dołożono na terenach obecnej dzisiejszej centralnej Polski do likwidacji po prostu pomników w zasadzie rosyjskich, bo jeżeli chodzi o Warszawę mamy pomnik Paszkiewicza przed Pałacem Namiestnikowskim mamy pomnik generałów, którzy zginęli za, jakby za służbę monarsze w trakcie powstania listopadowego tak, by jednoznacznie identyfikowano architektura cerkiewną właśnie z takimi pomnik z takimi pomnikami, które bezpośrednio mówiły o panowaniu rosyjskiemu na tych terenach, jeżeli mówimy też o szerszym kontekście trzeba zwrócić uwagę na co jak inni zwracają oni nigdy niczego nie podkreślają autorzy prawosławni tutaj przede wszystkim mówią po Stanach jednak internetowych, że drastycznie zmieni zmniejszyła się ludność samej Warszawy, jakiej ludności prawosławnej Królestwa polskiego, gdyż ci urzędnicy ci żołnierze ta ci ludzie, którzy tutaj tymczasową lub na stałe osiedli w dużej mierze zdecydowali się wyjechać ewakuować się w 19 1 5 roku już do Warszawy nie powrócili dane statystyczne mówią o tym, że na przełomie wieków dziewiętnastego dwudziestego w Warszawie znajdowało się około 3 0 40 00 0 cywilnych mieszkańców wyznania prawosławnego, a po 19 1 8 roku było ich tylko zaledwie 3 4 00 0, więc w porównaniu do wiernych parafii katolickich i tego na ja, jakbym proporcji ile świątyń przypadało na to wyznanie tutaj istniała ogromna dysproporcja stóp przywołałem kościół Świętego Floriana i Michała na Pradze on powstaje na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku na Pradze w tym czasie istnieje 1 świątynia rzymskokatolicka, a wierność jest około 30 00 0, więc istniała rzeczywista potrzeba tego, żeby świątynie budować tak jakby staje w pewnej obronie polskich władz po osiemnastym roku z tego względu, że rzeczywiście widać na podstawie dokumentacji, że starano się zachować tę świątynię starano się ofiarować osobom wyznania prawosławnego miejsca kultu i pozostawiono część obiektów jednak z uwagi na to, że ta społeczność tak drastycznie się zmniejszyła również należało ograniczyć ich stan posiadania, jeżeli chodzi o świętym niektórych w górę zarówno rozbierano, jaki adaptowane na obiekty użyteczności publicznej czy kościoły rzymskokatolickie i innych wyznań o tym trzeba też pamiętać w kontekście Soboru Aleksandra Newskiego, gdyż była to świątynia gigantyczna świątynia, która posiadała istotne lub mniej istotne tutaj trudno to do końca oceniać wady techniczne i społeczność prawosławna w Warszawie nie byłaby w stanie bez pomocy Państwowej takiego obiektu utrzymać, tym bardziej że władze zdecydowały się na przeznaczenie prawosławnym w Warszawie 3 obiektów sakralnych w mieście cerkiew świętej Marii Magdaleny na warszawskiej Pradze, która przyjęła funkcję prawosławnej katedry cytuje Świętego Jana Klimaka na woli i cerkiew świętej Trójcy na etacie walutą były święta nie parafialny w dwudziestoleciu międzywojennym również pojawiło się kolejne kolejne cerkwie, ale w obiektach powiedzmy użyteczności publicznej m. in. w studium teologii prawosławnej, więc władze polskie uznały, że potrzeby duchowe tej społeczności zostały zapewnione, a w kontekście tego, że była to architektura, która podkreślała rosyjscy koszt tych terenów, jakby tutaj nie było wątpliwości, że sobór Świętego Aleksandra Newskiego, ale też inne cerkwie może nie nie zawsze należy zburzyć, bo to było wyjście patrząc na dokumenty źródłowe w dużej mierze ostateczne, ale starano się w jaki sposób zagospodarować lub przebudować także, by nie świadczyły o ojcu oraz bliskość tych terenów, ale o polskości o zachodniej Europy europejskości, gdyż do takich wzorców starano się odwołać warto tutaj przywołać chociażby projekt przebudowy Soboru arch. Stefana Szyllera, który dążył do tego, żeby został on przemianowany na kościół rzymskokatolicki co ostateczne się nie udało, ale jak takie projekty były dążono do zachowania tego obiektu, gdyż widziano w nim wielkie fundusze położone zarówno na budowę jaki, jakie fundusze, które należało przeznaczyć na rozbiórkę, których zwyczajnie sam magistrat Warszawy, jaki władze rządowe nie posiadały no tak, jeżeli sprawa skomplikowana bardzo skomplikowana pojawił się też pomysł wspomnianego przez pana Stefana Żeromskiego, żeby może przebudować ten sobór na muzeum martyrologii polskiego narodu co z 1 strony można bez i tutaj założy z Kraśnika paralela do dotarcia do czasów współczesnych, bo ile pamiętam, ale tego nie sprawdziłem przyznaje był taki pomysł nie wiem w jakim stopniu zrealizowane, żeby w podziemiach Pałacu kultury w Warszawie zrobić właśnie muzeom komunizmu muzeum oczywiście nie gloryfikujące rok to komunizm, ale ale, ale pokazujący właśnie dramat tamtego czasu czym szóstym historię Polski w 10 0 lat niepodległości, a zakąski witam ponownie są historii Polski w dzisiejszej audycji rozmawiamy o decyzji w wykonaniu tej decyzji z oburzenia na placu Saskim w Warszawie prawosławnego Soboru Świętego Aleksandra Newskiego w studiu we Wrocławiu pan Piotr Grzybowski historyk Uniwersytet wrocławski, gdy skończyliśmy drugą część właśnie nad na tych pomysłach co zrobić coś się ten jątrzy rzeczywiście ją burzyć Ninja no bo z 1 strony wszystko wskazywało na to, że właśnie czas tej przestrzeni publicznej usuwać symbole carskie rosyjskiej dominacji nad polską przez ponad 10 0 lat, ale gdzieś się te wątpliwości pojawiały, tym bardziej że rzeczywiście Rzeczpospolitej druga Rzeczpospolita była państwem na terenie, którego mieszkało sporo obywateli wyznania prawosławnego w pan wspominał, że w Warszawie jak kurator tych ludzi już było niewiele co w pewnym sensie uzasadniało decyzję, niemniej jednak przywołać chciałem teraz na wystąpienie prawosławnego senatora Bogdanowicza, który w 20 04 . roku, przemawiając w w Polskim Senacie mówił tak wystarczy pójść na plac Saski i popatrzeć na udar te kopuły na wpół zniszczonego Soboru tylko nie mówcie panowie, że on musiał być zniszczony jako pomnik niewoli powiedziałbym, że dopóki on stoi jest najlepszym pomnikiem dla przyszłych pokoleń uczącym je jak można szanować ich strzec swojej ojczyzny rozebrany będzie haniebnym pomnikiem nietolerancji szowinizmu nie sposób zwrócić uwagę na to, że w tym obozie są wybitne dzieła sztuki, które włożono wiele duchowych sił najlepszych synów sąsiedniego narodu i ci, którzy tworzyli te dzieła sztuki nie myśleli o żadnej polityce Polski naród czuje to, a także poważne skutki takiego postępowania już tworzy swoją legendę dotyczącą zniszczenia Soboru, ale naszych politykierów to żaden sposób nie porusza, a przecież przyjeżdżają cudzoziemcy Anglicy Amerykanie patrzą na to ze zdziwieniem fotografują, a fotografie rozpowszechniają po całym świecie naturalnie razem z opinią o polskiej kulturze i cywilizacji mocne słowa pana zdaniem odosobniony w tamtej debacie o tym, właśnie miary co co zdecydowano w sobotę na placu Saskim myślę, że odosobnione, jeżeli chodzi o zachowanie Soboru takiego, jaką formę przedwojenną, bo domyślam się, że senator Bogdanowicz dążył do tego, aby obiekt pozostał na placu Saskim jako świątynia prawosławna była nawet taka frakcja, którą żartobliwie nazywane sobotami, czyli obrońcami Soboru Aleksandra Newskiego jednak tak jak już mówiłem wcześniej zasadzie im opinia co do tego całej społeczności wszystkich specjalistów, którzy wypowiadali się na temat świątyni była jednoznaczna, że sobór, nawet jeżeli pozostanie na placu Saskim to musi zmienić funkcja lub tutaj powiedzmy od muzeum martyrologii narodu polskiego, którym o, której pan wspomniał wcześniej mówiono też o kontynuacji funkcji sakralnej jako kościoła garnizonowego, bo trzeba wspomnieć, że Soboru Świętego Aleksandra taką funkcję pełnił od 19 1 8 roku również jako właśnie kościół garnizonowy dla wojsk polskich przebywających w Warszawie tu poza muzeum martyrologii mówiono o muzeum stosunków polsko rosyjskich mówiono też o tym co ma powstać na miejscu są Soboru po jego rozbiórce tutaj chociażby pomnik wolności narodu polskiego, odwołując się do słów senatora, jakby można spojrzeć na okres wcześniejszy, kiedy trudno mówić o władzach rosyjskich, że one man szanowały polskie tradycja, zwłaszcza te tradycje patriotyczne, bo tak może należałoby pojmować sobór Świętego Aleksandra w kontekście rosyjskim, że była to, że był to on była to świątynia istotnie rosyjska pomnik rosyjską ości na tych terenach raczej nikt nie zastanawiał się nad cywilizowanym metodami w kontekście burzenia polskich pomników czy my czym trzeba mieć jaja byłyby w kontekście opiniowania wznosi Enia pomników polskim bohaterom Narodowym takiego faktu nie było domagało się też od władz drugiej Rzeczpospolitej, żeby zachowały się w sposób cywilizowany w stosunku do Soboru Aleksandra Newskiego jednak po zachodniej czy po wschodniej stronie granicy postępowano w zasadzie w ramach powiedzmy samorządność autonomiczności i nie ma sugerowano się wtrącanie opinii zagranicznej w sprawy w tej mam namyśli przede wszystkim wydarzeń na terenie związku Radzieckiego, bo tam też architektura cerkiewna była niszczona tylko trochę innym kontekście senator Bogdanowicz te słowa, które pan też wspomniał wcześniej mówił o 1 z soborów w Rosji i trzeba zwrócić uwagę na to, że sobór Świętego Aleksandra nie został zburzony już osiemnastym roku władze rządowe jak wybaczył na tym, aby odbyło się to raczej w sposób cywilizowany chociaż, jeżeli chodzi o samą rozbiórkę, która odbywała się za pomocą materiałów wybuchowych, gdyż był to monumentalny obiekt to, czego można mieć co do tego duże wątpliwości jednak ta debata publiczna w Polsce się odbyła po jego pozwalano wypowiadać się zarówno obrońcą Soboru, jaki osobom, które były zdecydowanymi zwolennikami jego rozbiórki tutaj przywołam opinię Sejmu powołano zespół też później w lipcu dziewiętnastego roku specjalna specjalną komisję pod przewodnictwem prof. Mikołaja Łozińskiego, która oceniała stan cerkwi warszawskich i ta komisja stwierdziła też, że Soboru przynajmniej na razie nie należy rozbierać, ale należy zastanowić nad jego przekształceniem przebudową architektoniczną tak, aby on pozostał na pozostał w Warszawie, gdyż jak, by starano się wykorzystać go do innych celów po prostu były też takie opinie, że co będzie z placem Saskim o tym jak sobór zostanie rozebrany, a tutaj mogę przywołać cytat z 1 z gazet, że pojawi się przestrzeń działająca pod Ustką nudą jezioro bruku czy żwiru słabo z natury swego przeznaczenia zażalenia, na którego estetycznie uratował jako ośrodek monument większych rozmiarów pomnik obelisk i t p. sobór rozebrano jednak już jak jeszcze jeszcze w trakcie rozbiórki przed jego fasada ustaną pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, który Rywin wykonano ze związku Radzieckiego pewien symbol, bo pewnie pewna zmiana symboli, gdyż jak podkreślono niepodległość Warszawy niepodległość Rzeczpospolitej na ich podobnym czasie powstałą tutaj w Arkadach Pałacu Saskiego grób nieznanego żołnierza co również miało nadać tej przestrzeni inną inną symbolikę tak, aby nie kojarzyła nasze jednoznacznie ze sprawą słabym jak by MF postąpią ono ostatecznie z tymi na co to dużo mówić w niektórych przypadkach ceny innymi również ze względu na użyte materiały z elementami wystroju Soboru ja znalazłem gdzieś informację, która mnie zaskoczyła, ale nie byłem w stanie jej nigdzie potwierdzić poza 1 źródłem, że ten kamienny nagrobek Józefa Piłsudskiego też, w który jest na krakowskim Wawelu jest w części wykonany właśnie z materiałów z tego zniszczonego Soboru sam nagrobek nie da, ale ja spisowe kolumny, które poprzedzają wejście do krypty srebrnych dzwonów pochodzą z Soboru Aleksandra Newskiego zresztą sam baldachim projektu Adolfa Szyszko-Bohusza z lat trzydziestych jest on bardzo interesującym obiektem z tego względu, że cokół tego baldachim pochodzi z pomnika od 10 0 van Bismarcka, a który został zburzony po wojnie również, a kapitele i bazy kolumn elementy metalowe twierdzi się, że zostały wykonane z przedstawionych armat austriackich, więc w taki hołd złożony marszałkowi jak osobie, która bardzo duży sposób przyczyniła się do, jakbym odzyskanie niepodległości i połączenia jej taki symbol połączenia Polski z 3 rozbiorów, jeżeli chodzi o sam sobór i materiały, które z niego pozyskano wydaje się że w dużej mierze architektura samego Soboru wyposażenie Soboru inne elementy zostały w dużej dużo sporo duży sposób utracone z tego względu, że tutaj m. in . na na prośbę wg starych Stefana Żeromskiego starano się zabezpieczyć zarówno mozaiki, jakim freski, które znajdowały się w środku planowano, aby przenieść się do innego obiektu to się jednak nie udało, gdyż to się udało może tylko częściowo poza udało się uratować tylko część tych tych polichromii z tego względu, że przy rozbiórce obiektu okazało się, że jak DM wymaga to bardzo dużego czasu, żeby je zdjąć, a tak jak powiedziałem wcześniej sobór zalewały opady atmosferyczne i nie było to takie nie było takie proste w związku, z czym po początkowych w staraniach tych prac zaniechano i metodą metodą kolejnych wybuchów było ich około 15 00 0 sobór został rozebrany można powiedzieć, że zburzony też warto zwrócić uwagę na to, że plac Saski samym sobą rem był dość ściśle z budowanej, więc sama rozbiórka przy użyciu materiałów wybuchowych była dosyć skomplikowana od tej znam takie przywołania w prasie, że kilkukrotnie była konieczność wymiany oszklenia okien hotelu Bristol z tego względu, że przy wybuchach kolejnych one pękały, ale wracając może do do tematu części mozaik spoczęła w muzeum Narodowym w Warszawie i po wielu latach trafiły one do Dolnej cerkwi soborze katedralnym świętej Marii Magdaleny największej ilości największa ilość mozaiki trafiła do Soboru opieki matki Bożej w Baranowiczach obecnie na Białorusi do cerkwi, która była budowana OOM z finansów głównie rządowych co ciekawe ta cerkie w w swej szacie architektoniczny miała podkreślać polskości tych terenów polskości wschodnich województ w Rzeczpospolitej, ale się tam my one się tam znalazły w nim duża część gruzu czy poszczególnych elementów została wykorzystana czy to do wydrukowania ulic wzmocnienia wałów, jeżeli chodzi o cokoły trafiły one do pomników, które powstawały po osiemnastym roku tutaj m. in. pomnik syrenki warszawskiej, kiedy stała ona na ulicy Solec był wykonany właśnie z kamienia pochodzącego z Soboru się udało też natrafić na inne inne pomniki, które posiadały w cokole przynajmniej właśnie części Soboru duża część wyposażenia tylko tutaj bardziej myślę o elementach architektonicznych trafiła do kościoła rzymskokatolickiego w Pyrach, którego budowa trwała w zasadzie już po drugiej wojnie światowej, ale tam zostały wmontowane montowane elementy Soboru zostać one są tam obecnie najbardziej widoczne, jeżeli chodzi o części mozaik to również Politechnika warszawska ma 1 kościół Zbawiciela w Warszawie ma mamie i jedno bodajże mozaikę cerkie w Świętego Jana Klimaka na woli też tam znajduje się część, jakby zostało to wyposażenie bardzo mocno, by za mocno rozproszone jakby, żeby je w tej chwili zobaczyć mieć jakiś ogląd tego jak wyglądało to pierwotnie trzeba się odwołać do ikonografii, która na szczęście zachowała, jeżeli chodzi o wyposażenie dokumentacja fotograficzna lub na podstawie tych tego tego wyposażenia mozaiki czy fresków nowy budować pewne wrażenie jak mogło to, żeby wyglądać tak ogromnej przestrzeni, którą był sobór dodam też, że był projekt wywiezienia mozaik do Berlina do cerkwi, która w latach dwudziestych w latach dwudziestych w latach trzydziestych teraz jak minister stara się przypomnieć powstawała mozaiki były już zapakowane do wagonów czekały na dworcu kolejowym do odjazdu metropolita Dionizy wyraził zgodę na ich transport do Berlina jednak w zasadzie w ostatnim momencie zostały wycofane, gdyż polskie władze obawiały się, że elementy Soboru, które trafią zagranicę mogą zostać wykorzystane w negatywnym kontekście właśnie przeciwko polskim władzom, które jak podkreślono m. in . w Niemczech MEN stosują metody barbarzyńskie, jeżeli chodzi o architekturę prawosławną rosyjską bądź sobą właśnie architekturę sakralną sacrum niszczenie sacrum i ostatecznie jak ten projekt upadł on też bardzo króciutko na koniec gości 1 zdaniem historyka myśli pan, że nie, że to jest jakiś temat, który może ma może jeszcze wracać może być podnoszony przez kościół prawosławny, żeby jak do kościoła prawosławnego czy samo środowisko prawosławnego co jakiś czas podnosi on istnieje tylko to jest społecznej dosyć niewielka, jeżeli chodzi o Polskę współcześnie nie jak inni trochę dziwi, że ten temat nie pojawia się w zasadzie w debacie publicznej, bo mówił pan na początku o Pałacu kultury nauki w Warszawie dużo się mówi o w tej chwili dekomunizacji ulic nazwy nazewnictwa w Polsce również w kontaktach polsko-rosyjskich dużo mówi się o pomnik kach żołnierzy armii radzieckiej, które znajdują się na trenie Polski właśnie architekturze prawosławnej nie mówi się zbyt wiele czy będzie wracał no jak tutaj nie używał pan ministra Glińskiego ministra Sikorskiego również, więc być może będzie wracał tylko pytanie czy będzie to rzeczywiście poważna dyskusja czy czy pewne porównania w kontekście tego odgrzewanie tematu zburzenia Pałacu kultury nauki i wtedy będziemy po raz kolejny przywoływać sobór Świętego Aleksandra który, jakby co starałem się wyjaśnić był on rozebrany w konkretnych okolicznościach, które można porównywać z rzeczywistością po drugiej wojnie światowej, ale jak trzeba podchodzić tego z dużą dozą ostrożności bardzo dziękuję i taką właśnie ostrożnością żeśmy dziś również podchodzili pan Piotr Grzybowski Zubowski historyk Uniwersytetu wrocławskiego był dzisiaj z nami bardzo panu dziękuję bardzo panu dziękuję bardzo dziękuję państwu Zwiń «

Komu przeszkadzał Sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: HISTORIE POLSKI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 00:00

Najnowsze Podcasty

Jak władze PRL kreowały politykę wobec twórców i twórczyń kultury?

Jest i Polakiem, i Bengalczykiem. Kandyduje do Sejmu

Debata kandydatek do parlamentu o sytuacji kobiet w Polsce

Test: Volkswagen Golf

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL