No tak nasze wydają się, że to jest celem przykład dobry przykład korzyści, które wypływają z umiejscowienia badań nad narracją Biblii nauczona różnymi narracja biblijnymi szerszym kontekście Otóż, zwłaszcza teksty starego testamentu na ogół są interpretowane wyłącznie przez pryzmat literatury bliskowschodniej egipskiej wychodzić z takiego założenia, że jak jakiś pisarz w Jerozolimie czy gdzieś w jakimś innym miejscu w starożytnej Palestyny mógł czerpać wzorce literackie z zewnątrz to czerpali wyłącznie z wielkiej bogatej spuścizny Mezopotamii Kiełb egipskiej czy syryjskiej czy chadeckiej, bo to było blisko natomiast nie patrzeć na zachód nie patrzy się ku Grecji nie patrzy się reguł tej literaturze, która rozwijała się niemal w tym samym czasie i mogła oddziaływać na autorów autorów żydowskich część tego zjawiska, gdyż da się wytłumaczyć w sposób bardzo prosty instytucjonalnie Otóż badania nad biblią jakość są genetycznie powiązane w tej chwili z badaniami orientalistyki innymi studenci zajmujący się biblioteką uczą się z akademickiego czasami chadeckiego czasami egipskiego jak są zwrócone ku wschodowi natomiast instytucje związane z kulturą grecką na różnych wizytach filologii klasycznej czy zachodnich angielskich uczelniach jako klasyk z, a kończą się na granicy kontynentu do lat 3 Rzym i Grecja osobno nasza wschodnia osobno no ten przykład, który pan Adam jest dobry, ponieważ popatrzeć wystarczy na dobrze skonstruowany tekst literacki niech to będzie nie to będą dzieje Herodota niech to będzie wojna peloponeska Tukidydesa i one mają 1 wspólną cechę na początku lat zaczyna się od prologu w i mimo że obaj są wybitni historycy, którzy potrafili rozróżnić rzeczywistość od fikcji to w prologu puszczają wodze fantazji i właściwie to jest prawie bajka Herodota to jest opowieść o porwanie Europy politologia, a potem mamy do czynienia z historykiem pełnokrwisty, które krytycznie ocenia jako rzeczywistość, którą opisuje, ale to nie, dlatego że myli mylą się oni nagle na początku dopiero potem wracają na roztropny krok to proces rozumowania tylko, dlatego że nie używają konwencji literackiej prolog z natury rzeczy w tym tekście Roty jakiś rozwiniętej kultury literackiej ma mieć inną funkcję niż narracja właściwa ma wciągać ma szczegółowo analizowane nęcić ma być takim taras jak dziennikarz powiedział to będzie ostry list na pierwszej stronie, żeby przyciągnąć uwagę czytelnika i taką funkcję pewnie miały topologii i wiedząc o tym, gdy się czyta nowy testament nagle staje się bardzo mamy narzędzie do tego, żeby zrozumieć kłopot, z którym do tej pory się zmagać bił dziewczynę i my wpadali w pułapki straszliwe, tym bardziej że nie wszystkie nie wszyscy autorzy Ewangelii tego narzędzia używają w tak na czym to by zakład dla historyka bezcenne, jeżeli mamy źle wykształconego autora było niestety bardziej o tyle może prawdomówność nie z k nie jest zamknięte jakoś konwencją literacką ale, żeby nie nie zapnie pozostawić bez niedomówień w sprawie tego Jezusa, bo z dyktatem przemówi w grudniu właściwie za chwilę Boże Narodzenie, więc będzie będą się pojawiać w audycji okolicznościowe o stajence w Betlejem i t d. Otóż to w ogóle jest wszystko nieprawda mamy 3 ewangelie, które mówią o aktywności Jezusa z przed jego aktywności dorosłej i 1, czyli Marka, która tego wstępu nie ma Otóż właśnie na początek wstęp wszystkie 4 awangardzie w zasadzie mają wspólne moment ze startu, gdy Jezus jest już dorosły zaczyna swoją aktywność, jeżeli popatrzymy na te 3 części poprzedzające opowieść o Jezusie jako o progach to mamy u Jana fantastyczne prolog o charakterze patologicznym to nie jest o tym, jaki był Jezus jako dziecko tylko to jest wykład teologa, który nam dopiero wprowadzi opowieść o historyczne aktywnościach Jezusa mamy opowieść o Mateusza i Łukasza, które są ze sobą sprzeczne i tego się nie dawało to pogodzić Otóż ci u 1 autora Maria z Józefem muszą trafić do Betlejem, ponieważ odbywa się spis, a z PiS wiemy, że odbyło się szóstym roku nasza wiara wtedy, kiedy po śmierci Heroda została instytucjonalnie zmieniona struktura administracji w Palestynie i Rzymianie wprowadzili na początku swojej władzy w swoje władze spisali wszystkich mieszkańców oczywiście zrobi to racjonalnie trzeba by dzieci do mieszkańców jest ilu mieszkańców, gdzie płaci podatki czy nie kazali nikomu przemierza nigdy nie można, gdyby zacząć przekazali przemieszczać się toby to państwo do tej pory hałas codziennie w dniach niech nikt nie otrząsnęła obrazowo wygląda no ale pod nazwą Farrell para stulecia spokoju w łonie miała zapisuje się mieszkańców tam, gdzie będzie z ZUS, gdzie mieszkają tak i tam płacą podatki Ania w jakimś absurdalnym systemie wędrowania do miejsca urodzenia ich prokuratura prokuratura prokuratura dziadka Czarnota byłoby bessa z betonu szósty rok o takim wydarzeniu mówi Ewangelista, a drugi Ewangelista, mówi że jeszcze panuje Herod Herod umarł czwartym roku przed naszą erą to 10 lat wcześniej, więc mamy 2 opowieści, która nie dadzą się połączyć albo uznać, że nad mylą się panowie albo może wyciągniemy średnią wzrostu średnia wychodzi na rok 0 wydarzeń z zerowym roku nie było, ale nowa arytmetyczną średnią na to wskazuje wielu biblistów tak próbuje zrobić tak no 1 myśli o innym spisze pojawiają się opracowania jakieś sugestie, że były z PiS też nieziemskie jakieś inne, o których nie wiemy to bez sensu Otóż wystarczy spojrzeć na to powieści jako na progach obie Łukasza Mateusza te teksty mówią o tym, że jest to cudowne narodziny to jest to topos literacki o tym, że tak samo Dionizos załóżmy uniknął śmierci z rąk Zeusa albo w błąd jak urodził się to od razu zostało na na nogi zaczął iść, żeby pokazać Mojżesz najbardziej znany przykład ktoś to są przykłady cudownego dziecka, które uniknęły noża w jakiś cudowny sposób zostały urodzone i przy okazji ma być to powiązane z tradycją Dawidowi i stąd Betlejem tak ten Jezus wszystko na to wskazuje związane z Nazaretu z tą tradycją Północna jest nazywany Galileo czekiem przez całą Ewangelię natomiast w na potrzeby tego prologu przesunięto wydarzenia do Betlejem w 1 w wersji wypadku mówi się o wydarzeniach z czasów rzymskich już drugiego w środę, ale to dla świadomych Czytelników tej Ewangelii na początku to było jasne oni czytali prolog, czyli rodzaj fikcji i wiedząc o tym kto nie mieć problemu ostrą stop stoi niespójnością tych opowieści to są bajki tak opowieść historyczną jest się zaczyna się wtedy, kiedy Ania dorosłych i to jest Lotos trzeba rozumieć konwencję literacką w tym wypadku i tu literatura grecka jest to do dostarcza tego klucza, żeby to zrozumieć w oczy, że można zastanawiać jak głęboko ta inspiracja grecka szła w wypadku nowego testamentu nie mamy wątpliwości to są teksty, które powstały po grecku, a jeżeli nie organ od razu to było na grecki przetłumaczone szybko Czytelnicy rozsądna gra skojarzeń śni w związku z tym tej literatury greckiej dookoła musiała być dużo tych kanałów kontaktu było pod dostatkiem więcej trudności mamy z wytłumaczeniem zjawisk dotyczących starego testamentu, które również wykazują analogie z literaturą grecką tradycją mitologiczną grecką, ale tam jest trudne, żeby wykazać jak to daje to tego przekazu kulturowego doszło trochę się właśnie tym staramy zajmować, żeby zbadać czy potrafimy wskazać miejsca kontaktu w epokach wcześniejszych między Grekami, a srebra i Czechami, ale jakoś wytłumaczyć to podobieństwo literatur wrócimy do tego wątku po informacjach Radia TOK FM dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego z państwa dla gości informacje już za kilka minut jedenasty 20 letni państwo byłem gościem jest dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego dzisiaj o możliwych wpływach Greków i kultury greckiej na Biblię przed informacjami rozmawialiśmy o możliwych wpływach na 3 pewnych dawnych narzędziach literackich greckich, które widać u autorów nowego testamentu, ale co z Markiem doszedł Marka tego no Marek jest znakomity, ponieważ Marek jest nieukiem mówiąc bardzo dosadnie i Marek, pisząc ewangelie nie u odwołuje się do żadnej konwencji literackiej tylko opisuje Jezusa tak jak mu go opisano jak długo powiedziano w związku z tym jest to bardzo mało takich literackich w ujęciu albo takich narzędzi, których pisarze wykorzystują co oznacza w krytycznym oglądzie przez historyka, że to jest pewnie bardzo bliskie jakiejś prawdy albo to jest to nie przeszedł oferowane przez konwencję, która byłaby, w którym która modyfikuje rzeczywistość Otóż Marek i chyba nie wie, że dobry tekst literacki powinien zacząć od prologu tego progu nie ma u niego od razu jesteśmy w środku niemalże wydarzeń i ITS interesujące to znaczy niższa wartość literacka, a może oznaczać wyższą wartość źródła historycznego, czyli żadnych podziękowań dla promotorów dla rodziny tylko od razu wskakuje na głęboką wodę na główkę dno czy od razu jeszcze stary testament czy może Biblia hebrajska lub praw, bo to jest ogromna dyskusja o tym, że to, że są to inspiracja dla tekstu hebrajskiego i Jonas jest powiązana z dyskusją o dacie powstania tych tekstów w tej chwili dawny taki paradygmat biblistów zajmujących się Starym testamentem czy Biblię hebrajską trochę ulega zmianie, ponieważ już w tej chwili nie ma poważnych naukowców, którzy mówią o tym, że istnieją duże poparcie posłów z tekstu hebrajskiego biblijnego 1009. wieku to jest za wcześnie dopiero w 1009. wieku mamy najwcześniejsze bardzo słabo zresztą poświadczone zapisy przenoszone przez naszą erą pokazującą, że w ogóle dopiero zaczęto pisać wtedy, a co dopiero tworzy wielkie narracje literackie w związku z tym między bajki można włożyć ten wyidealizowany czy mitologiczne w ramach Dwór w Salomona, gdzie tych wielu skrybów miał opisać historię wspaniałego króla tego zupełnie nie było to kto to jest niemożliwe wyobrażamy sobie, że ta literatura narasta od pewnie ósmego więcej w siódmym, a tak naprawdę wybuch twórczości literackiej to jest koniec siódmego i szósty wiek, ale większość literatury, którą mamy a zanim znalazła się w Biblii Hebrajskiej to jest czas tzw . drugiej świątyni, czyli po niewoli babilońskiej Live Duo możemy się między badaczami spierać się, w którym momencie zostały w większym stopniu napisane zredagowane, ale raczej myślimy w tej chwili o o tej epoce paryskiej potem hellenistycznych my ci Grecy mianowicie od dość, że mamy 2 takie pojawiające się w literaturze ważne głosy pierwsza to są badacze, którzy pokazują, że analogie między literaturą w ogóle Wschodu w tym Biblii od i literaturą grecką m. in . jest wielki autorytet filologia klasyczna już nieżyjący Martin US, który wydawał teksty Hezjoda m. in . na wielki filolog tak naprawdę wielka postać, w którego książka przetłumaczona na Polski p t. wschodnie obliczach likopenu zbierała poświadczania literackie, w którym poezja grecka ma paralele w literaturze wschodnich USA podobnie jak np. zrobił to Walther BOR karty innym wielka postać co z kolei historyk religii w greckiej w obu wypadkach ci panowie uważali, że to wschód zainspirował kres greckich poetów i mamy cały wykaz analogi między tymi 2 światami, gdzie widać literackie podobieństwa FR my to jest jakość na stole powiedz badawczym mamy tego rodzaju zbiory kierunek ze Wschodu na zachód czy obraz czerpali z inspiracji ze Wschodu Noma mocne uzasadnienie n p . z faktu w fakcie, że alfabet graczy pozyskali z właśnie pewnie od Fenicjan to znaczy, że jest ten kierunek zezwolił na na zachód wiemy również o przekaz, że inspiracji sztuką także są orientalne przedmioty, które są znajdowane w Grecji epoki archaicznej później klasycznych, ale potem się pojawia kierunek odwrotny pojawią się gracze, którzy eksportują swoje produkty w głąb państwa polskiego pojawiają się Grecy, którzy są najemnikami oraz intelektualiści, które są zatrudniani przez państwo perskie n p . tylko lekarze albo tłumacze są najemnicy, którzy służą pod dowództwem perskim, więc gdzieś ten świat się ewidentnie kontaktuje ze sobą, a i tak długo będziemy mogli, w czym można, by mówić, że USA czy wybór kart mają rację, że to wschód zainspirował Grecję, jeżeli dotujemy teksty biblijne wcześniej, jeżeli zaczniemy notować na późniejszy okres to mamy problem podam taki przykład Otóż wszyscy państwo pewnie znają pan redaktor na pewno zapisaną po raz pierwszy przez Homera wersję mitu oni oba i to on u Homera ona zapisana w Iliadzie taki sposób, że na pewno Czytelnicy przez słuchacza i eposów Homera już tomik znali to znaczy homar robi aluzje do czegoś powszechnie znanego Otóż miałby została ukarana przez bogów i zginało wiedzieć ten sam wątek mamy w wersji biblijnej tylko bohatera cała masa liczna była też czternastkę Pamuła 7 są nowsze bandzior analogiczne archaiczny obraz znajduje się w biblijnej księdze Hioba, gdzie Bóg wynikłą z zakładu z szatanem też klub ukarał w pościg za niewinność tego Hioba analogiczną karą niech państwo zwrócą uwagę na imiona nieobecna to jest inny i oby ach, Jop po hebrajsku to jest i oby i oby tak naprawdę to imiona są bardzo się podobne mamy podobne scenariusze narracyjne i podobne imię tylko płacz inną to, że się czytelnik nie zorientował, żeby to był przypadek, że powstają 2 narracje o bohaterach noszących podobne imiona, w którym obok w obu wypadkach giną dzieci i hałas jest woli Boga to ja takie przypadki nie wiesz homara wiemy to jest końcówka ósmego wieku przed naszą erą na księgi Hioba czy 3 księgi Hioba w ósmym wieku na pewno jeszcze nie było, więc to jest taki przykład, w którym można próbować zastanawiać nad tym, że to właśnie ta tradycja grecka mogła zainspirować w tym 1 kawałku autora hebrajskiego, który to umieścił w tekście, który skądinąd pełen jest analogii z kolei z literatury wschodniej, ponieważ bardzo w całym tym mądrym skądinąd tekście dużo takich tekstów, które są zaczerpnięte z mądrości Wschodu, ale ten fakt po śmierci synów i córki córek robi wrażenie, że przejętego z tradycji greckiej i teraz pozostaje pytanie, kiedy jak do takiego zapożyczenia mogło dojść PIT odpowiedź brzmi w nie wiemy co głosowali na cichą kuzyn w tej chwili mosty i ja jestem razem z moimi współpracownikami jestem w trakcie realizacji takiego projektu, który ma promować odpowiedzi na takie pytanie jesteśmy wpół drogi albo zbliżamy się do połowy drogi, ponieważ mamy następujące dane, ale jeśli przyjmiemy, że tekst księgi Hioba powstał w trzecim lub drugiego wieku przed naszą erą, czyli bardzo późno biorąc pod uwagę tradycyjną biblioteka to, które staje się sprawa jasna po i w wejściu wojsk macedońskich greckich na wschód z Aleksandrem macedońskim błyskawicznie pojawia się bardzo dużo ośrodków intelektualnych nie tylko Aleksandria, w której kontakt z literaturą grecką mitologią mogą być w ciągu wówczas nie ma problemu żydowski pisarz intelektualista pojechał do jakiegoś miasta niech to będzie miasto fenickie czy przy bardzo szybko powstające miasta kolonie w pole i są greckie w okolicach Palestyny czy w Egipcie nasłuchał tych opowieści o o mitach greckich zainspirował się i wykorzysta łatwo trudniej jest, jeżeli utrzymamy wczesną datę powstania księgi zobaczyli, że byłby to piąty może to czwarty wiek, ponieważ w czasach imperium perskiego Persów hominidów te kontakty z Grecją nie są tak intensywne i tutaj wskazanie miejsca oraz wskazania środowiska, które z definicji powinna być dwujęzyczna nie jest takie proste my nie mamy wyraźnego śladu w źródłach, żeby Żydzi mogli się w ustawiczne sposób kontaktować z Grekami albo, żeby mogli się z tymi brakami umieć porozumieć w jakimś języku, bo nie mamy świadectwo znajomości ptaki przez Żydów w obce Perskiej, a już na pewno Grecy nie uczyli się hebrajskiego może elitarny język hebrajski na wczasach, w którym to elitarne, bo używane przez deszcz bardzo niewielką grupę ludzi, a językiem mówionym już stawał się romańskiej i aramejskim może być dobrym dobrym narzędziem komunikacji, ponieważ aramejski w świecie perskim był językiem administracji używanym od bakterii, czyli dzisiejszego Afganistanu przez południe Egiptu, czyli już dzisiejszy Sudan do granic Grecji, czyli dzisiejsza zachodnia Turcja i aramejski był językiem znanym powszechnie i możemy przyjąć, że niektórzy gracze tego języka używać, bo jak się z kimś porozumieć w świecie administracji Perskiej to pewnie po aramejsku, więc ten język mu wydaje się dobrym kandydatem jako jako pośrednik natomiast pozostaje tą hipotezą poza 1 niebywale ciekawym tekstem, który nazwał papirus Anhalt 63, które mogą coś powiedzieć to takiego świadectwa Miejskiego uniwersalizmu powiedz nam nie mamy to dobrze asceza papirus AmRest 3 Zielonka 63 to jest dokument i unikatowy nazwę swoją nosi od nazwiska lorda brytyjskiego, który kupował pod koniec dziewiętnastego wieku hurtowo różne papierosy w Egipcie i kupił m. in. papierosy, które w jego kolekcji dostał nr 63 to jest papieros, który jest napisany po aramejsku w natomiast pismem tematycznym, czyli PiS mam, którym posługiwali się Egipcjanie nigdy nie pisali hieroglifami unikat mamy drodze dwujęzycznego autora dwujęzycznego potem odbiorcy czy odbiorców tego tekstu, którzy na potrzeby pisma nie używają alfabetu aramejskiego normalnych literach alfabetu kwadratowego tzw . który jest bardzo popularne tylko piszą pismem z dramatycznym takim, któremu używa się właśnie jak ktoś idzie w Egipcie starożytnym na zakupy to tamtejsza kupić 5 bochenków 1 z języków z kamienia z OZE tak i jeśli jednak mamy tu tekstury pisze używa pisma dramatycznego, ale i język to nie da Motyka tylko aramejski tomy świadectwo do pełnej dwujęzyczności takiego użył pochodzenia w obu językach płynnie, a tekst tego, czego papirusu to jest literatura liturgiczna to ma bardzo bliskiej analogii w psalmach i do tego wątku powrócił po informacjach dr hab. Łukasz Niesiołowski z panną z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego z państwem gości informacje o 1140 już za kilka minut po informacjach wracamy do programu off czort no i państwo mają wreszcie jest dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego jak Tertulian mogę zakrzyknąć cóż mają wspólnego Ateny z Jerozolimą Akademia z kościołem no właśnie na linii wydaje się, że te zależności między Atenami Jerozolimą są chyba bliższe niż może wydawać mamy dno dużą liczbę takich podobieńst w przynależeć literatury może w świecie wyobrażenie mitologicznych również mamy podobieństwa n p . jeśli chodzi o odpisy rytuałów ofiarni 3 opisanych w Biblii Starym testamencie i te, które są praktykowane przez Greków oto przykłady pokazują, że ten kontakt zapewne były dla niektórych zjawisk można szukać wspólnych korzeni w świecie epoki brązu np. w drugim Tysiącleciu może jakieś zwyczaje były wspólne może np. ludy morza, których kiedyś weszła rozmawialiśmy w tym studio byłby pośrednikami natomiast literatura to jest raczej epoka późna i te podobieństwa literackie chyba trzeba ratować na czasy, bo po piątym wieku czy od piątego Grzegorza mając przed naszą erą i to co jest intelektualnie atrakcyjna to próbować znaleźć miejsce i okoliczności tych kontaktów w epoce właśnie perskich opowiedzieć wszystko jest napisane późno n p . to cała opowieść księgi pierwszej drugiej Samuela to jest literatura piękna fantastycznie skonstruowana opowieść dramatyczna bohaterze Dawid potem Salomon to jest literatura piękna i ona ma mnóstwo analogi greckich polis to żona powstała w trzecim obok drugiego wieku to łatwizna, bo wtedy takich inspiracji opisy pisarz żydowski miał na podorędziu dusza natomiast jeżeliby rzeczywiście przyjąć, że literatura hebrajska powstaje już czwartym, a może nawet w piątym wieku przed naszą erą to wówczas jak to inspiracja do niego dotarły też trudniej wykazać, ale nowy Akademia, czyli praca badawcza to czasem jest po prostu żonglowanie hipotezami 1 z hipotez, którą rozważano bardzo poważnie, kiedy złość w latach siedemdziesiątych wielkiej w historyk Kwoka świata klasycznego Fernando ma milionową, które w pokazało graczy właściwie banalną, że jedynie jak świat Biblii i Grecy wytworzyli historiografię to są gatunki literackie, które są nieobecne w innych kręgach kulturowych starożytnego bliskiego Wschodu nie ma prawdziwej historiografii w rozumieniu takim jak znają ją kraksy w Egipcie nie ma historiografii w tym znaczeniu w Mezopotamii Europy kadetów mamy kompletnie inny tekst mana opowieści o przeszłości formie kronikarskich mamy opowieści o przyszłości w formie propagandowych tekstów Królewskich np. ale długie narracje tak jak mamy księgę Królewskich czy księga kronik biblijne, gdzie mamy opowieść o kolejnych królach o wydarzeniach, której się wydarza miała miejsce w czasie ich panowania albo właśnie takie narracje jak księga Samuela, gdzie jest opowieść o Dawidzie i jego perypetiach nie ma analogii na Wschodzie oraz ma dużo analogii w Grecji Modiano pisał w takich czasach, w których przekonanie o tym, że teksty hebrajskie pochodzą z czasów bardzo wczesnych siódmego wieku powiedzmy to było przekonanie powszechne w związku z tym muszą dopasować swoją hipotezę do tego paradygmatu badawczego i wówczas wytwarzał taki taką dosłowną hipotezę na pozór atrakcyjną powiedział Otóż rozwój i historiografii greckiej i biblijnej jest w tym samym czasie mniej więcej po wybuchu to już szósty bieg potem będzie piątek wiele to mamy mamy Chrabota i tu 1 SA Ależ ten koń powiedzmy przełom szóstego na piąte to jest moment kluczowy wg Mariano podobieństwa są na tyle bliskie używania tego tworzenia tego gatunku, że nie mogą być przypadkowe, ale on nie widzi możliwości wzajemnej inspiracji w związku z tym stwierdził przed zaproponował, że oba gatunki czy gatunki w obu miejscach i Grecji i w oświacie biblijne są Inspiro za inspirowane wspólnym źródłem i to źródło to byłaby historiografia dworu polskiego, ponieważ Persowie dotarli do Greków mają panują nad nad światem żydowskim na tą muzyką kontakt, jakby jest tłumaczone kłopot z hipotezą Liliana jest taki, że nie mamy żadnych śladów po historiografii Perskiej, a wiemy teraz dzięki odczytaniu wszystkich tekstów, które znajdujemy pochodzących z Persepolis in tabliczki pisane po staropolsku, że to jest świat doprawiona sorbetów to znaczy tworzą bardzo mało literaturę, a na pewno nie jest a gdyby stworzyli literaturę narracyjną osadzić scenografii to jakiś na dobre po nie pozostały poza 1 z wielką Iskrę ciąg historii, która została napisana nie wiadomo kogo, bo widoczne tylko z nieba, więc nie dla ludzi ten wynik w bogów to jest tekst, który bogowie mają czytać o wielkości króla natomiast moim zdaniem hipotezą milionom upada to znaczy nie da się wykazać wspólnego i wspólne inspiracje dla literatury greckiej i biblijnej ze źródeł perskich, ale podobieństwa między tymi 2 istnieją no i pojawia się kilku tras badaczy w latach osiemdziesiątych dziewięćdziesiątych, którzy mówią w nową literatura grecka od Homera przez Herodota jest czytana i zainspirowała żydowskich pisarzy tylko pozostaje pytanie, kiedy oni mieli ten kontakt z tą literaturą to nie zamawiali złych książek w naturze znamy miejsc w domu można można zamówić wiemy o tym, że oczyszcza intelektualiści mleko zbierali księgozbiory zamawiali książki zatrudniali skrybów, którzy się tym prostszy trudnili, ale trzeba znać ten język trzeba by mieć świat bab świadectwo, że gra, jaka była czytana Jerozolimy, a takiego świadectwa nie mamy do 3 do końca czwartego wieku czy do pojawienia się Macedończyków i Aleksandra mamy za to bliższe nikt nas takie miejsca, które możemy typować jako potencjalne miejsce kontaktu wiemy n p . o Grekach, którzy są w stolicy państwa polskiego są w służbach są w Persepolis są w Babilonie mamy świadectwa rozproszone co prawda i nieliczna, ale za to ci gracze są jest cała duża monografia, zbierając wszystkie świadectwa wśród tych osób, które do tej pensji trafiły są również intelektualiści są np. też murarze, którym się zleca wykonanie jakiejś pracy budowlanej w morze to są jeńcy może to są najemnicy, których się opłaca tego nie wiemy, ale oni tam są i piszą też po grecku może to jest miejsce gdzie by mi powiedz, że może rozpuścić wodze fantazji pojedzie Pers w Persji robotnik żydowski ramię w ramię z robotnikiem greckim w przerwie na ból na placu budowy rozmawiali o numerze oraz mitologii i 1 inspirował drugiego dość naiwne, a potem z nich napisał, że nie chciała, by napisał Biblia to chyba nie tak na czym myślę, że trzeba szukać miejsc kontaktu apelowała do intelektualistów, czyli przedstawicieli elity społecznej, a nie robotników budowlanych wziął też bardzo ważne jest to, że więcej niż z Rio i miał w mamy wiele z tych podobnie jest dużo nie tylko gatunek historiografia nie tylko wypadek Hioba w mamy w księdze sędziów opowieść o jachtem, który też jest bardzo podobna do mitologii greckiej jest to jest kilka książek tor lotu zbiera to ME ta analogia, jakby nie tylko łez, po którym wspomniałem wcześniej, ale mamy mamy książkę Brauna trzytomową, który zbiera te analogie i dość prosta bezradnym zostawia na 1 stronie grecki tekst biblijny tekst, ale nie zadaje pytania jak to się stało, że są podobne, ale tych analogii mamy bardzo dużo i teraz pytanie jak to jak to wytłumaczyć jakimś potencjalnie dobrym miejscem tego kontaktu mogła być Somalia z czwartym wieku, zwłaszcza że, ponieważ Jerozolima i to jest trudność też wytłumaczenia Jerozolima w Zatoce Perskiej to jest bardzo małe miejsce to jest miejsce na tyle nieznacząca, że zapewne Herodot do niego nie dotarł, wędrując po Wschodzie nie pisze nic w Jerozolimie nie znaczący ośrodek, gdzie mieszka kilkaset osób to jest to jest wioska prawie natomiast nie leżąca niedaleko na północ od Jerozolimy są Maria jest silnym ośrodkiem miejskim widać tam duży import drogich produktów, czyli tam jest jakaś elita, która w, którą stać na to, żeby kupować np. ceramika Kozienicką, czyli bardzo ładny zesta w do picia wina np. czy mają potrzeby estetyczne mają pieniądze, żeby sobie pozwalać na tego rodzaju produkty zapewne również mają możliwość zbierania książek i manierą oni to takie miejsca, gdzie można wyobrazić kontakt intelektualny naturalnym punktem kontaktu byłby byłyby miasta Fenicji, ponieważ mamy świadectwa rządzi do tych ról przez daną trafiają, a ci z kolei 3 miasta Fenicji pozostają w ustawicznym kontakcie z Grecją upływający, handlując z Grekami czy przyjmującym porty z Grecji jest to ta przez inne miejsce potencjalne możliwa mówi się już dalej idąc na zna na zachód od pszczoły jako kontakt w miejscu kontaktu, ale obu brzegach na Cyprze nie mamy świadectw wcześniej niż w epoce III za późno dla epoki Perskiej właściwie to musimy postawić kropkę nad siłą, że ten projekt pana polega na tym, że siedzicie życie w, a może poszli do lasu, a może nie np. mnożących się z rąk tak, że w Paryżu też Otóż n p . problem próbujemy zbadać czy mamy świadectwa dla epoki wcześniejsze niż humanistyczna obecności ludzi ze Wschodu n p . w Akademii Platona i ponieść wiadomo, że do Aten przyjeżdżali ludzie z różnych części świata, żeby się uczyć mamy książkę świadectwo interesująca 1 obywatela Kartaginy, które nosi imię Kartaginy niskie jak jesteśmy w początku czwartego wieku sprzed epoki hellenistycznej, który przyjechał do Aten, żeby się uczyć filozofii Platona i zmienią imienna greckie, czyli istnieje możliwość, że nie gra jak, który nie posługuje się greką językiem ma w swoim rodzie rdzenne macierzystym jest do Aten, żeby się uczyć i uczyć tego, jaki wystarczająco szybko sprawnie, żeby się uczyć filozofii i mamy takiego człowieka doświadczonego mamy kilku mieszkańców miast fenickich, które do tej Grecji trafili może najbardziej sławny może nie w chojnickiej, ale prawie nic jest cypryjski Zenon z Kition, który jest Cypryjczyk ma stał się wielkim filozofem i tradycji greckiej nie rdzennych Greków, a jednak tą kulturą grecką na tyle naszą kulturę mógł stać się 1 z z ważniejszych filozofów swoich czasów, więc tego rodzaju szukamy potencjalnych miejsc i czasu, kiedy te kontakty mogłyby mogło mieć miejsca oraz drugą stronę czy mamy świadectwa Greków, którzy mogli się pojawiać się nie w Jerozolimie to w jej okolicy no i drogą eliminacji próbujemy wskazać takie miejsca zapewne możemy uzyskać odpowiedzi jak to w nauce albo pozytywną albo negatywną albo, że mamy świadectwa Bożych nie mamy jeśli nie będziemy mieli to z tego będą bardzo daleko idące konsekwencje, dlatego że racjonalnie na to patrząc będą to bardzo mocne argumenty dla hipotezy, że większość tekstów biblijnych powstała jednak w czasach komunistycznych, kiedy kontakty są łatwo do wykazania czyli, jeżeli nie wskażemy mocnych argumentów dla hipotezy o piątej czwartą wiecznych kontaktach FOT założenia analogii jest mocno to wówczas trzeba będzie powiedzieć, że opowieść o Dawidzie napisano w drugim wieku ani w piątym i to trochę zmieni nasze sposób patrzenia na literaturę biblijną, bo to efekt staną się biedny Dawid już nie tylko przestał być z wielkiego króla wspaniałego starsze niż dodasz mu, który najemnicy właściwie egipskim to teraz trojga Zieliński nie jest chińskim to zaś wykazuje szczególne w Polsce dużo później w noc to nie jest wykluczone to znaczy dla historyka starożytności tekst, który powstał 800 lat po wydarzeniach, o których mówi to wcale nie znaczy, że to jest tak niewiarygodne mamy bardzo dużo świadectw tradycji, które są przykładowo przychód przekazywane przez bardzo długi okres i zachowują swoją wartość historyczną informacji natomiast sam tekst może być rozpisane później goście tak jest tutaj szczegóły w opowieściach o Dawida n p . o tym, że jest związane z królem, a Kisielem z miasta Agat ewidentnie są zakorzenione w czasie nie późniejszym niż dziewiąte i jak po potem miasto kat nie ma żadnego znaczenia, jeżeli autor używa to i to po to, opona ma styki mówi o tym, mieście to znaczy, że przekazano mu pamięć o tym, że jakiś ten związek z tym Grad jest choćby to było pisane 800 lat po wydarzeniach dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano z Instytutu historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, bo państwo mają goście bardzo dziękuję dziękuję informację o godzinie dwunastej po informacjach Mikołaj Lizut jego programy dzisiejszy program przygotował Paweł Zientara, ale jakością czuwał Kamil