Początek listopada to jest często taki moment, w którym patrzymy wstecz wspominamy przypominam sobie o o nieobecnych wydają się z takim bardzo indywidualnym przeżyciem każdy przecież ma swoją własną pamięć, a czym jest pamięć zbiorowa pamięć zbiorowa to tym termin, który zaproponował w swoich badaniach ubywa akcji, który żył przed drugą wojną światową zmarł w czasie wojny w obozie IMI zaproponował ten to pojęcie, żeby odróżnić to jak ludzie pamiętają historię od historii jako zajęcia historyków, którzy szukają faktów i powiązań między nimi ta historia nam pamiętana, czyli pamięć zbiorowa czy pamięć społeczna różni się od historii badanej przez naukowców w ten sposób, że często on służy do kształtowania port posta w do kształtowania wartości do kształtowania tożsamości grupy LM może też być MO kształtowane zarówno oddolnie przez pamięć rodzinną, jaki odgórnie manipulowana czy tworzona przez instytucje społeczne, którym zależy na tym, żeby grupy miały tożsamości, żeby można było je kierować się mobilizować do wspólnych działań panie piszą o pamięci ich w ten sposób, że ona jest procesem pamiętanie i zapominanie, a jak przebiega ten proces czy im się rządzą jakieś uniwersalne prawa, które możemy opisać może zaczniemy od tego, że kiedyś wydawało się, że pamiętanie czy pamięć ludzka działa tak jak archiwum, ale po bibliotekach to znaczy wszystko to co się wydarzyło zapamiętujemy tak jak było i możemy później sięgnąć do tego rezerwuaru pamięci i wyciągnąć to wydarzenie jak książkę odłożyć na odpowiedniej stronie i pamiętać jak to było moje urodziny, kiedy miałam 12 lat no niestety to tak naprawdę nie działa, ponieważ to w jaki sposób działa ludzki mózg ludzka pamięć znacznie bardziej skomplikowane i właściwie za każdym razem, kiedy przywołujemy jakieś wydarzenia z przeszłości konstruujemy je na nowo to w jaki sposób opowiedzieć opowiemy o wydarzeniu przeszłym zależy od tego jaki mamy nastrój dzisiaj, w jakich nowych rzeczy doświadczyliśmy pomiędzy tym wydarzeniem, a dniem dzisiejszym i te wszystkie rzeczy wpływają na to jak opowiemy to historie są oczywiście historie z fosy realizowane, czyli takie, które opowiadaliśmy już wielokrotnie i wtedy jakby nie tworzymy ich na nowo tylko odtwarzany z pamięci opowieść, ale to niekoniecznie jest rzecz zapamiętana to jest rzecz opowiedziana zmienia zmieniony przez opowiadanie i w związku z tym oczywiście nie możemy też pamiętać wszystkich wydarzeń, których doświadczyliśmy ten jest związany jest zapamiętać zapominanie o zapamiętywanie pamiętanie i zapominanie to jest 1 ten sam proces, a te wyrazy, których używamy na ich określenie po prostu skupiają naszą uwagę na 1 z elementów tego samego procesu zapachy zapominanie w przypadku zapominania zbiorowego może przynosić mieć różne formy, które opisała, ale i Tansman i te formy mogą wynikać z naturalnego procesu zapominania o wydarzeniach w ślady w przestrzeni miejskiej się zacierają budynki się rozpadają albo jakiś powodów zostają przebudowane, ale może, więc nasz rząd ma, więc w głowie prawda też różne rzeczy za zacierają z nich przebudowują prawda dokładnie tak, ale może też starać także w przypadku pamięci zbiorowej, jakim instytucjom lub grupom zależy na zapomnieniu o faktach dla tej grupy niewygodnych umowę i wtedy możemy mieć instytucjonalnych proces wymazywania z pamięci i takie próby usunięcia pamięci np. przestrzeni miejskiej może być wyrażona zmianą nazw ulic i tabliczek na ulicach wymazuje nękają osoby wartości instytucje, o których już pamiętać oficjalnie nie chcemy, a wpisujemy nowych bohaterów przestrzeń miasta jednymi z miejsc pamięci, które panie analizują w swojej książce są cmentarze i zarówno te, które istnieją i tektury właściwie istnieją tylko z tej pamięci i początek listopada to zawsze taki moment, w którym nasze myśli wędrują w oczywisty sposób właśnie do tych miejsc do cmentarzy i panie udowadniają w swojej książce, że cmentarze to nie są tylko miejsca pochówku uczy nas składnię kultu religijnego jeśli to są cmentarze związane z konkretnymi wyznaniami, ale przede wszystkim miejsca i niezwykle istotne z wielu różnych powodów jakich np. wygrałyśmy cmentarzy, jaką na ośrodek naszego badania mogą pamięci ni tożsamości poznaniaków, dlatego że jest to takie wyjątkowe miejsce, w którym zarówno takie rytuały rodzinne w pamięci rodzinnej wynoszącej naszych dziadków pradziadków splatają się z rytuałami pamięci regionalnej czy Państwowej bardzo ciekawym przykładem jest cmentarz Jeżycki w Poznaniu, na którym pochowani są powstańcy styczniowi powstańcy wielkopolscy jak również później ofiary drugiej wojny światowej należy również wielu, a wiele prywatnych osób i dzięki temu, kiedy 1 listopada idziemy odwiedzać groby naszych zmarłych zmarłych w naszej rodzinie bardzo często zdarza się i tak opowiadały nam respondentki w naszych grupach fokusowych bardzo często starsze osoby w rodzinie czy to dziadkowie czy rodzice prowadzą najmłodszych na te groby oznaczeniu regionalnym 3 Narodowym na groby ofiar drugiej wojny światowej na groby nagród Prądzyńskiego i dzięki temu można taki sposób naturalny inni są integrowane z pamięcią rodzinną poznawać przeszłość regionu kraju, ale to też silny bas pewien sposób może akurat im nie dotyczące mieszkańców i mieszkanek Poznania, ale tych przyjezdnych przyjezdnych szczególnie co znaczy cmentarze też z mają walory turystyczne często są traktowane właśnie jako obiekty takie do zwiedzania tak mają, ponieważ to jest przestrzeń kulturowa w ramach tej przestrzeni kulturowej misji mieszczą się nasze rytuały rodzinne rytuały lokalne regionalne, ale także narodowa, ale w ramach przestrzeni kulturowej mamy przecież całą przestrzeń związaną ze sztuką czy też dbać my całe w różnego rodzaju przykłady sztuki niż tzw . tzw. cmentarnej też nam przecież mówią o przyszłości różnych stylach dawnych epok o sposobach chowania sposobach traktowania zmarłych po o tym w jaki sposób te cmentarze Brojek w jaki sposób cmentarza były projektowane czy było w ogóle projektowane wywierać też cmentarze to są przestrzenie tak jest zapomniałem spontanicznie spontanicznie przyjmowane spontanicznie dzielono na kwatery, ale normalnie miały swoich projektantów częstować nieznanych znany i bardzo nazwiskach i ona też, bo taką przestrzenią miałby taką przestrzenią Bośnię może niekoniecznie Donaty właściwie tak właśnie taką też przestrzenią do relaksu do refleksji do spacerów często też tak naprawdę miało ono od początku założenie założenie parkowe nowe bardzo często też wiara w zieleń była projektowana, jakby te drzewa też nie była sadzona byle jak spontanicznie wyległo Zielona w ogóle, by odgrodzić odpowiedz na okolicznych zabudowań mieszkalnych, ale to też czas to przykład wielu nasadzeń takich też, że w internacie takich wyrzucanych ze względu walorów walorów przyrodniczych natomiast Apropos tego czy cmentarze są przestrzenią turystyczną jak najbardziej nam też jest także przyjeżdżamy do nowego miejsca szukamy czegoś co jest celem jest interesujące tez romantyczne tez charakterystyczna szukamy niem zabytków zwiedzam kościoły zwiedzamy stare stare budynki Stasiuk poszukujemy Kisling klimatycznych uliczek też fajnych miejsc do zrobienia zdjęć na tle cmentarz nam też mówi o społeczności wieś często nie wymogom damy zdjęcia patrzymy płacimy, a potem, w jakich latach po co ma najwięcej było pochówków Arboleda popatrzmy jakich latach mocno widać, że ten cmentarz jest on rozwinął, że pojawiło się nowe groby nowe nowe kwatery czy cmentarz jest przestrzenią zadbano także uzyskujemy tak naprawdę informacje, zwiedzając przestrzeń tak uzyskujemy informację o ludziach, którzy tą przestrzeń ukształtowali, którzy dają kształtują no właśnie tak wyjątkową Otóż proszę, aby w RFN dziękuję wyjątkową rolę odgrywają też cmentarze wojenne jeśli chodzi o atrakcje turystyczne, dlatego że przyciągają osoby z krajów, których żołnierze pochowani są na takich cmentarzach wojennych Poznań jest 1 z 3 miejsc w UE w Polsce, a tu obok Krakowa i Malborka, w którym znajduje się cmentarz żołnierzy Commonwealth uczyli wspólnoty brytyjskiej linii na cmentarzu na Cytadeli poznańskiej Helm tejże wspólnoty brytyjskiej pochowani są żołnierze, którzy dokonali wielkiej ucieczki z oflagu nr 7 immunitet nie wiem czy pani pamięta był taki film wielka ucieczka właśnie faktami, które o tym, opowiadał większość tych uciekinierów została złapana i rozstrzelana po ekshumacjach powojennych zostali pochowani właśnie honorową na tym cmentarzu wspólnoty brytyjskiej na Cytadeli dlatego też często zdarza się tam jest taka księga pamięci w specjalnej siateczki, który się można wpisywać się bardzo ciekawym doświadczeniem jest przeglądanie tej księgi, w której wpisują się różni żołnierzy teraz coraz częściej żołnierze NATO, którzy są stacjonują w Polsce, ale też często turyści, którzy przyjeżdżają tutaj po to, specjalnie, żeby odnaleźć grób swojego pradziadka pilota ambitnym odwiedziłam ostatnio w tym roku cmentarz rezystancja uziemienia, na którym są groby wielu artystów pisarzy np. i to było dla mnie ogromnym zaskoczeniem, że na terenie cmentarza znajduje się schronisko dla kotów w wolną sobotę w wolnych chwilach przechadzają się między grobowcami za bardzo nie przejmują się z tymi turystami, którzy odwiedzają ten cmentarz i im zastanawiam się czy pani może pamiętają jakiś cmentarze albo właśnie wyjątku o wyjątkowych funkcjach czy wyjątkowe funkcje cmentarne, które mogą szkodzić być nieco szokujące w naszej kulturze jak dla mnie były te koty na cmentarzu takich przykładów polskich nic nie przychodzi teraz to szybko do głowy natomiast jej się rumaki z takich cmentarza, która też są takimi ikonami kulturowymi to jest oczywiście słynny tzw. wesoły cmentarz w miejscowości rumuński zachęca, który słynie z tego, że są bardzo charakterystyczne nagrobki wykonywane kiedyś przez 1 rzeźbiarza, który tam mieszka ona teraz jakby tak naprawdę genom i zrobić taki swoisty rodzaj kultu tego samego rzeźbiarza, ponieważ te nagrobki są nagrobki są wolne są osoby odnawiane są restaurowane, ponieważ stał się właśnie atrakcją stał się właśnie atrakcją turystyczną dla mnie niesamowitym doświadczeniem jeśli chodzi o cmentarzach są cmentarze np. na Ukrainie to są często cmentarze na poczynania na obszarze na obszarze właśnie Bieszczad Bieszczad wschodnich cmentarz cmentarz cmentarze tzw. wiejskie huculski gdzieś tam po przed kolana właśnie to jakiś tam boczek listem koło gdzieś tam koło cerkwi jak pani powiedziała o kotach to właśnie przyszło mi przypomniało mi się chyba na 1 cmentarzu w Kołomyi jak byłam tam też było stado stado kotów to, bo koty dzikie te, które tam, które tam po prostu zamieszkał osoby to przestrzeń i kiedy rozmawiałam zarabiało się nazwaliśmy tak znanymi ludźmi, którzy tam chodzili przez ten cmentarz pytaliśmy oto koty czy ktoś się do karnej tak dalej to właśnie oni to właśnie pani powiedział, że także te przynoszą przynoszą jedzenie żona się tutaj czują bezpieczne, ponieważ im tutaj na cmentarzu nikt nie przeszkodzi i siódmy raz do głowy taka myśl, że tester właśnie taka przestrzenie właśnie bezpieczna trasa wyniesie nas pewien sposób włączona przemyt to takie przestrzenie zadbana w różnych społecznościach jest taka, by włączono też wobec bezprawnych działań, ale w naszych badaniach też się za skupiało się ma na cmentarzach właśnie zapomnianych, o których tak naprawdę jak niewiele osób pamięta, chociaż one wyglądają na daleki cmentarza, bo są widoczne nagrobki natomiast znani już rytuały codzienności są, jakby czyniona zupełnie inne ludzie przychodzą ze swoimi psami na spacer ludzie jeżdżą tam nie na rowerach dzieciaki grają w piłkę spożywają alkohol, więc to są też tak jakby 2 tak co tak jakby 2 bieguny różnych zachowań, które są akceptowane jeśli chodzi o przestrzeń cmentarna zawieszonych za rozmowę z moimi gośćmi są prof. Małgorzata Fabisiak oraz Anna Weronika Brzezińska doktor habilitowana obie z uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu za chwilę skrót informacji prof. Małgorzata Fabiszak i dr hab. Anna Weronika Brzezińska obie z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu opowiadają nam o swojej książce cmentarz park podwórko wróćmy jeszcze na chwilę do polityki akurat ja mam w głowie przykłady warszawskie, czyli np. wieloletnie dyskusje o ekshumacji komunistów z Powązek czy gwizdy na tym samym cmentarzu podczas uroczystości upamiętniających powstanie warszawskie jak to się dzieje, że cmentarze albo inne miejsca pamięci stają się areną politycznych rozgrywek czy ofiarą właśnie tych konfliktów na manowce polityki historycznej noży do takiego trochę też tak tłem szerokiego na wjazd do określenia do określenia tego co pan przyczyn tej sytuacji na dole strony dać także mnie ono wypłacone nie wiem osoby upamiętnione za pomocą tablic pamiątkowych pomników to też osoby spoczywające na cmentarzach niezależnie z ogniem Graban niemowa czy sektorowe czy robaki tam imiennych bohaterów różnych przeszłych wydarzeń historycznych do różnych systemów politycznych jest także one są niemal takie limity strat takie kiczowate określenie to ofiary są nie mają one same nie mogą mówić no ale tak to jest tak, ponieważ jak w no, jakby oni nie mogą się mówić tak natomiast my jesteśmy współcześni interpretujemy te fakty dla swoich własnych potrzeb VAT, żeby w oparciu o tą wiedzę, którą mamy bądź tą, do której chcemy sięgać czy to on przed tą, którą uważamy, że jest jedyną słuszną linię linią ideową 14 bardziej ideologiczną nawet co też tak to taka też bezpieczna przecież przestrzeń do zawłaszczania tak, ponieważ można wreszcie powiedzieć wszystko, wyciągając odpowiednie papiery czytając odpowiednio odpowiednią trasę odpowiednie publikacje w odpowiedni sposób interpretując, ale przejdźmy do Poznania było o tym, mieście jest książka piszą panie o tym, że potraktowała cmentarza jako takie nośniki pamięci o przyszłości miasta i tożsamości poznaniaków poznanianek co zatem poznańskie cmentarze mówią o tożsamości tego miasta mówią o tym, że nasze miasto była wielokulturowa co było też normalną sytuacją w w w 1 historia kształtowania się w ogóle miast nie tylko w Poznaniu nie tylko w Polsce w ogóle w jego kształtowaniu się miasta o to, żeby tt ptasiego przestrzeni społecznej my też cmentarze na mówią o tym, że ta oparta nasza pamięć, którą współczesny świat, żeby posługujemy, którym mówimy jest taką pamięcią warstwową także pamiętamy o niektórych, o których nam została przekazana taka informacja w rodzinach bądź bądź w szkole, ale też Gogol o różnych grupach nam ta informacja nie została przekazana dopiero tak naprawdę dawno sobocie grupa osób zainteresowana nie zagadnieniami wielokulturowości kot ma bardziej, poszukując różnych źródłach informacji i też przez to bardziej się zaczną interesować tymi przestrzeniami cmentarnymi w Poznaniu, o czym jeszcze zapoznani zapomniał o tym, pamięta już tak konkretnie, odnosząc się do do wielokulturowości do wielokulturowej historii tego miasta no w fińskich oddziałach wielokulturowość naszego miasta na to bym tak naprawdę zespół współ mieszkali obok siebie w chodzie z sobą różne interesy łączyli się nie łączyli i t d. leczyć Polacy Niemcy, ale także rzadziej także mówi Matthew różnych wyznań chrześcijańskich, ale mówimy także różne schematy mówimy też tutaj o odwołanie od września 2 mm zadba o społeczność społeczności żydowskiej, której nie było może tak wiele w Krakowie czy Warszawie czy w Rzeszowie i t d. ale była to społeczność bardzo widoczna była ta społeczność, która też przyczyniała się do powstawania dobudowanie do rozwoju do rozwoju naszego miasta, ale i przed 3009. rokiem, a ta społeczność lub słowo dysponowała ogromnym ogromnym cmentarzem położonym obecnie na terenie międzynarodowych targów oferta targów poznańskich, bez którego tak naprawdę została niewielka część i teraz właśnie to nasze tytułowe podwórko, ponieważ resztki po cmentarzu ewangelickim formy takiej takiej takich opłat od metal po cmentarzu żydowskim formy takiego upamiętnienia to wynagrodzenie rekonstrukcja to, zwłaszcza taki rodzaj takiego władcy bardziej założenia pomnikowego znajdują się właśnie na 1 z podwórek kamienicy, która trafia do przylega właśnie do terenu międzynarodowych targów międzynarodowych targów poznańskich targach mody w Poznaniu niewielkie cmentarze społeczności greckokatolickiej, po której teraz, bo potem cmentarzu nie zostało nie zostało śladu, ale miał oczywiście zostało do cmentarza na tt przestrzenie to było cmentarzach obecnie właśnie nasze tytułowe parki przede wszystkim właśnie, które pod cmentarzami ewangelickim niesamowite wrażenie w pani książce zrobiła na mnie zdjęcie tego tego upamiętnienia założenia pomnikowego, o którym ani przed chwilą powiedziała to fotografia z gry miejskiej śladami poznańskich Żydów są tam pomniki na podwórku na szkle mieszkaniec kamienicy sąsiad wynosi śmieci do śmietnika i to wydaje się takie absurdalne połączenia, że z 1 strony mamy nagrobki albo coś co te nagrobki ma symbolizować z ich strony jest zwykłe i ze sfery Profanum życia tak ten fragment miasta pokazuje nawarstwienie się różnych funkcji miasta w tym samym miejscu, bo on bardzo ciekawa dyskusja odbywa się w prasie w tym w czasie, kiedy tę rekonstrukcję tworzoną i dotyczyła tego czym to miejsce naprawdę jest oczywiste, że dla mieszkańców tych kamienic, którzy mieszkają tam już też od kilku pokoleń te kamienice stoją tam od lat pięćdziesiątych, a niektóre są jeszcze przedwojenne z lat dwudziestych bym na to dla tych osób im ten z lat dwudziestych były na obrzeżach za murem cmentarnym i ten mur przecina podwórko na pół no, więc dla tych ludzi to zawsze było podwórko kamienicy zawsze za ich pamięci natomiast dla Żydów pamiętających, że na tym cmentarzu pochowany był bardzo ważny rabin z dziewiętnastego wieku Activa Egger, który w pełnym kontestował Mojżesza Mendelssohna takiego reformatora myśli żydowskiej reprezentantach skali, który nawoływał także Mendelssohn do tego, żeby Żydzi asymilowali się do kultury dominującej i byli obywatelami polskimi obywatelami niemieckimi wyznania mojżeszowego in poznański rabin Akiva Eger mówił, że mnie nie to nie jest dobry pomysł dzisiaj nazwalibyśmy jego ideę społeczeństwa jako społeczeństwo mozaikowe składające się winnicy grupę niezależnych kulturowo i religijnie, ale współtworzących wspólnie lokalną społeczność jednak pozostających w swoich odmienności ach, nie próbujących się asymilować na siłę do kultury dominującej no, więc cena kiwa Eger dla nich jest bardzo ważny i często mówią, że jak to no przecież ten cmentarz to ciągle jest jak wiemy w kulturze żydowskiej nie dopuszcza się ekshumacja w związku z tym jeżeli te kości są panami nadal tam leżą no to by NATO ciągle jest cmentarz, a budynki stoją na cmentarzu raczej niż cmentarz jest na podwórku wracając do tego i myśli, którą pani i po dała człowieka wynoszącego śmieci 2 kroki od upamiętnienia tego niezwykle ważnego rabina i wybiera był czas, kiedy mnie to też raziło, ale kilkakrotnie byłam w tym miejscu z moimi koleżankami Żydów kamieni i one odbierały to nieco inaczej i odbierały w sposób, który mnie bardzo wzruszył widocznie były bardzo pozytywnie nastawiony do tego, że to potem upamiętnienie w ogóle doszło do skutku, a mianowicie one powiedziały, że no rzeczywiście może to nie jest strasznie honorowe miejsce dla wybitnego rabina, żeby mieć upamiętnieni niedaleko śmietnika no ale wiadomo, że ludzie, którzy tam mieszkają potrzebują tego śmietnika i bez niego żyć tam nie mogą i powiedziały, że w pewnym sensie sposób w jakim to upamiętnienie LM jest zaaranżowane torze znajduje się w na wewnętrznym podwórku, do którego wejść trzeba przez bramę bramę, która zazwyczaj jest zamknięta widok, a więc trzeba zadzwonić do mieszkańców, żeby zechcieli nas tam wpuścić ją nie wpuszczają jeszcze nigdy nie zdarzyło mi się, żeby nie otwarto bramy to ma taki mam te moje koleżanki miały takie poczucie, że pamięć żydowska została zintegrowana z polską codziennością tego miejsca i dzięki temu ludzie, którzy inaczej o ekipie gaszenie, gdyby nie słyszeli teraz są nośnikami pamięci o nim, ponieważ on jest ich sąsiadem, dzieląc wspólnie przez Sejm jeszcze zapytam o to jak pani w ogóle badały kamienic miasta to znaczy proszę opowiedzieć trochę o metodologii opowiadały panie po i artykułach, które się pojawiały w prasie o tym, że rozmawiała pani z grupami konkretnymi jak to wyglądało na, badając pamięć miasta to tak, że w zaczęłyśmy właściwie obok tego z kont w nas samych pojawiło się pytania dotyczące kamienicy czy, dlaczego sama się za zainteresował tematem tym tematem, dlaczego nas porusza obyty z mieszkankami Poznania teść wychowało się my też, aby nasze miasto znamy to przestrzeń lepiej lepiej bądź gorzej zwracamy zwracano uwagę na różne rzeczy, ale on też jesteśmy naukowcy dniami interesujemy się interesujemy się tymi zagadnieniami z punku widzenia naszej pracy zawodowej nas było oczywiste, że będziemy poszukiwać głosu samych mieszkańców to też szukałyśmy na na 2 sposoby na pierwszy sposób to oczywiście spotykamy się z mieszkańcami czy przeprowadzanie wywiadów rozmawiały chce też panie z kibicami w ogóle czytając pana pani książkę miał takie wrażenie, że kibice są wyjątkowymi strażnikami pamięci przynajmniej w niektórych obszarach w Poznaniu tak udało nam się dotrzeć dała do grupy osób związanych właśnie z klubem z klubem z klubem Lecha, więc bardzo bardzo poznańskim halę bardzo poznańskimi kibicami, którzy rzeczywiście od kilku lat robią właśnie takie akcje związane z upamiętnianiem powstańców powstańców wielkopolskich, ale też swoją akcję, bo te realizują nie tylko w Poznaniu mamy badało się głównie Poznania ani rzekoma, rozszerzając to, jakby na wszystkie miejsca tam, gdzie są właśnie osoby związane z klubem Skoda właśnie kibicowski Lecha Poznań i dotyczą przede wszystkim właśnie na powstańców powstańców wielkopolskich, ale także ta forma upamiętniania kolejnych rocznic wydarzeń z poznańskiego czerwca 51006 . roku, a to się da, bo taka wyjątkowa grupa badawcza również mamy świadomość dosyć hermetyczna grupa dosyć długo zabiegało się mylą oto, żeby się z nimi spotkać, ale nam się udało rzeczywiście ten wywiad bardzo nam dużo dał pokazał tam właśnie taką perspektywę wewnętrzną pewne dosyć hermetyczne zamknięte bardzo też takiego strukturyzowane wewnętrznie wewnętrznie grupy, której też często jest zarzucane torze właśnie zawłaszczają pamięć pamięć o powstańcach, czyniąc z nich trochę taką właśnie polityczną politycznego takie tematyki politycznej rozgrywki mówiły panie o cmentarzach żydowskich ewangelickich katolickich, które zostały zlikwidowane w Poznaniu lub gdzieś przeniesione, gdzie z bani rozmów z pani badań wynikało, że ludzie nadal pamiętają o tych miejscach, że są świadomi, gdzie one w przestrzeni miasta miasta są zdecydowanie tak dlatego, że kiedy zaczęłam rozmawiać z moimi koleżankami z liceum, a więc osobami, które nie zajmują się nauką tak jak ja tylko poszły w różnych innych kierunkach IT i powiedziałam, że szukam takich miejsc, które kiedyś były cmentarzami to natychmiast wszystkie moje koleżanki pamiętały picie bawiły się pomiędzy nagrobkami, kiedy cmentarz przestawał być sferą sacrum, ponieważ był do likwidacji był już częściowo z obfitego zlikwidowany albo też, gdzie były cmentarzem, na którym zatrzymywały się i prosimy nauczycielki, żebyśmy może dzisiaj te groby posprzątały tutaj nanieść na Cytadelę, bo Cytadela jest tak daleko rzeczywiście sprzątały bliższe groby ewangelickie, żeby nie wiem, żebym pewnie krócej być na zimnej październikowej pogodzie, ale nawet dzisiaj współcześnie w tych miejscach, w których kiedyś były cmentarze pojawiają się Znicza także ludzie pamiętają i właśnie przed 1 listopada dla tych, którzy tego nie wiedzą w sposób niezrozumiały pojawiają się znicze w targach poznańskich, ale też ta pamięć o cmentarzach obyło cmentarza obecnie są bardzo mocno też przekształcono tereny też funkcjonują często w takim potocznym języku potocznym określeniach na określenie na na własnym terenie te parki mają swoje zwyczaje mają mają też często swoje swoje za swoje zwyczajowe nazwy nawet gdy nie jest taka niewiedza o strukturę zwaną uporządkowana po związana z jakimiś tam znajomością konkretnych faktów historycznych konkretnych dat testować to taka wiedza potoczna wiedza właśnie taka właśnie to co byś na początku naszej rozmowie zasugerował, że gdzieś ludzie kojarzą wiedzą, że gdzieś to tu było, ale jak to na Boże proszę też podać przykład to znaczy Janas ulubione przez nasz ulubiony przykład, gdy powszechnie funkcjonujące w w Poznaniu to jest określanie 1 z obecnych parków słabo cmentarzy ewangelickich parkiem sztywnych i w UE nowy znak stop nie ludzie przekazują informacje Spotkajmy się w parku sztywno albo coś jest obok parku sztywnych no to jak sama nazwa powoduje to rzeczowe zaczyna się zastanawiać, dlaczego taka nie inaczej się tam park nazywa i minister też przykład pamiętania o tym, tak to nie zwraca uwagę talent niania salę, ale pamiętania tak to na koniec zapytam inni nowo pewnie słuchają nas mieszkańcy mieszkanki Poznania albo osoby, które wybierają się łuny do tego miasta w najbliższym czasie może któreś z cmentarzy 3 miejscu upamiętniania poleciłem dawanie do odwiedzenia ze względu na jakąś szczególną wartość dla zrozumienia pamięć, czyli tożsamości poznańskie, a może po prostu, dlatego że w trakcie pani badań i jakoś wyje w wyjątkowo pan pani zaciekawiła i są godne polecenia do odwiedzenia i Poznania fragmentu tej historii w taki stan takim sztandarowym niestandardową też miejsce ma odwiedzić także różnych grup turystycznych jest poznański cmentarz zasłużonych mówi, na które też są przenoszone co cenniejsze nagrobki z Kielc zlikwidowanych bądź lista płac MEN zaniedbanych różnych ważnych nekropolii, żeby właśnie ta sztuka cmentarną właśnie ocalić od dewastacji o tyle od zniszczenia tuż obok nie jest Nadala, który rozmawialiśmy, która jest też taki właśnie niezwykłym miejscem, ponieważ tam się znajduje stary cmentarz przy para w parafii Świętego Wojciecha oraz znajdują się różnego rodzaju upamiętnienia związane z drugą wojną światową cmentarz wspólnoty brytyjskiej cmentarz w elektrownie żołnierze armii czerwonej czy też właśnie żołnierze Wehrmachtu to są takie z żołnierzy niemieckich to są takie szczególne co takie szczególne miejsca, gdyż właśnie ta pamięć pamięć skupia się takim bardzo zabytkowym cmentarzem cmentarzu Jeżyckim w Poznaniu, który właśnie został zaprojektowany jako właśnie taka przestrzeń ogród tak takie kody literowe takiego ogrodu ogrodu pamięci, ale dla mnie takim cmentarzem, na które chodziłam jako dziecko, ponieważ był niedaleko mojej szkoły podstawowej im na tym cmentarzu oddaliśmy ogrody powstańców i groby ofiar drugiej wojny światowej był Poznań 4 był cmentarz na Górczynie, który też jest bardzo zabytkowy niewielki już w tej chwili LM bardzo ciasno, ale zabudowany, ale chciałabym podkreślić jeszcze krótką koleżanka wspomniała Poznań RM cmentarz ziemi zasłużonych Wielkopolan ten cmentarz jest takim trochę trudnym miejscem, dlatego że z 1 strony ma być kluczowym miejscem poznańskiej pamięci pochowanych inni są na nim zarówno prezydenci Poznania jak inni słynne poznańskie rody np. drut moc tych ma tam swoje groby, ale równocześnie ten cmentarz jest troszkę zaniedbany inni jak bardzo nas poruszyło to, że właśnie w wywiadzie z kibolami Lecha Poznań i świadomie używam słowa kibol, ponieważ w Poznaniu jest to słowo identyfikujące pozytywnie WL tak jak słowo obraz Holbeina brata, a więc kibole o tym, cmentarzu też pamiętali inni powiedzieli, że często wykorzystywany jest przez funkcjonariuszy miejskich czy państwowych do oficjalnego składania kwiatów, ale na tym się ich pamięć o tym, cmentarzu kończy po złożeniu kwiatów nikt nie dba o to, żeby wyrównać tam chodniki czy zabrać śmieci i kibole właśnie takie akcje przeprowadzają zaczęłyśmy rozmowę właściwie od polityki historycznej polityki na cmentarzach na niej ją kończymy bardzo panią dziękuję za tę rozmowę dziękujemy bardzo dziękuje moimi gośćmi była pani prof. Małgorzata Fabisiak z wydziału anglistyki oraz dr hab. Anna Brzezińska obie Uniwersytetu Adama Mickiewicza za chwilę informacje