Jak doszło do podpisania Traktatu w Trianon?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Radia TOK FM jest z nami już prof. Bogdan Góralczyk Uniwersytet warszawski dobry wieczór panie profesorze dobry wieczór w 2020 roku na placu Wolności w Budapeszcie ma stanąć długi na 100 m monument z czarnego granitu symbolizujący stuleciu zawarcia traktatu strzelaniu na cały jego długość ma się znaleźć wygra oferowanych 13 000 nazwę węgierskich miejscowości także tych, które dziś są poza granicami także tych, a może szczególnie tych, które z Łodzi są poza Rozwiń » granicami Węgier to jest cel wciąż bardzo silna trauma wykorzystywano zresztą politycznie przez obecnie Węgrami rządzących amen porozmawiamy o historii, czyli o końcu pierwszej wojny światowej, z których dowolny Węgry jako część monarchii austro-węgierskiej wychodzą jako przegrani no właśnie nie mieli z 1 strony Węgrzy ogromnie wygrali, bo w trzeba zaczynać chyba jednak od wiosny ludów 1800 czterdziestego ósmego roku, kiedy to Austriacy przy pomocy Rosjan z homilii powstanie tak naprawdę narodowe wiosna ludów tam gen. Bem Rumiński Polacy się też pokazali no bo już nie mieliśmy wspólnie wolności na jej to powstanie zostało krwawo stłumione, ale potem nadeszły lepsze czasy dla Węgrów, ale ten sam cesarz, który podpisywał rozkazy śmierci w 1800 sześćdziesiątym siódmym roku za podróż cieniem tak naprawdę 3 polityków węgierskich 1 z 1 z nich jest Manchester c narodu nazywanej Istvan DAG jak taki plac w centrum Budapesztu to właśnie jemu jest poświęcony doprowadził do ugody i ta ugoda przyniosła niebywały rozkwit gospodarczy na 1800 siedemdziesiątym drugim dosyć szybko doszło do połączenia budy i Pesztu, bo to dotychczas były 2 zupełnie innym charakterze miasta natomiast w 1800 dziewięćdziesiątym czwartymi piątym było Milenium, czyli tysiąclecie państwowości węgierskiej, czyli wkroczenie Węgrów do niecki Karpackiej na nogi to wykorzystano po to, żeby była wielka wystawa z udziałem cesarza i do niebywałego rozkwitu szczególnie Budapesztu tak naprawdę największe budynki najważniejsze pochodzą z tamtej epoki z tamtego czasu ten wizerunek Budapesztu, który na szczęście nie został zniekształcony wysokością owcami Anne jest z tej z tego okresu, czyli w tych latach 18801910 Budapeszt był najszybciej rozwijającym się miastem na świecie, a potem tę rolę przejął niejaki Manhattan, czyli część nowego Jorku co pokazuje, jaki to był rozkwit i Węgrzy bardzo zdziwieni ani w dziejach trzydziestolecie dokładnie trudno inaczej oceniać w sensie gospodarczym natomiast dzięki temu w tej ugodzie z Austriakami oni odzyskali koronę Świętego Stefana to znaczy ziemie Korony wielkie Węgry i to jest to co dzisiaj znamy jako Węgry plus Siedmiogród, a na terenie Siedmiogrodu jeszcze jest enklawa górali węgierskich zwanych sektorami, którzy w sensie geograficznym bliżej mieszkają Bukaresztu niż Budapesztu, bo do Bukaresztu mają raptem niespełna 300 km do Budapesztu 900 i gminy Cisek leżenie to jest samodzielna grupa etniczna tacy górale mija pamiętam jak zaczynam się uczyć języka węgierskiego to moje zdumienie wzbudziło to, że najstarszy zabytek języka węgierskiego o mariaż idolom, czyli lament Maryi odpowiednik Bogurodzica dziewica u nas również czasowo 13 stulecie mówiła wiekowa góralka siedmio grodu, a to było jeszcze za czasów Kadara, kiedy w ogóle na te tematy nie wolno było mówić to zwróciło moją uwagę w efekcie trafiło mi się, że tam jeżdżę i w tym roku też pojadę, bo coś tam szykuje związanego z Trianon, który dzisiaj mamy mówić natomiast oprócz Siedmiogrodu Węgrzy jeszcze nie mieli Vojvodiny tę, czyli część byłej Jugosławii to co nazywają w potocznym węgierskiemu górną prowincje, czyli słowo k znaczną część Słowacji aż, żeby znaczną czasami pomorskie oko czy Orawę, więc to daleko się nie miało na Ruś Zakarpacką, czyli części dzisiejszej Ukrainy i jej najazd była jeszcze Unia personalna na mocy, której Węgrzy sprawowali nadzór pierwszą nad Chorwacją, czyli te wielkie Węgry były większe terytorialnie niż dzisiejsza Polska, bo miały 325 000 km koryt kwadratowych Polska ma 312 zim ne to było odbudowanie największej potęgi w sensie geograficznym zasięgu, jaki kiedykolwiek, więc Węgrzy za Arpadów i potem gulasz Macieja posiadali na co oczywiście podniosło dumę narodową, ale niestety w ramach tej polityki rozpoczęli proces Madziar z racji, ponieważ ugoda ugodą, ale to były o tereny wymieszane etnicznie i na niektórych terenach w 50 ona brutalna prawda zimna niektórych terenach była bardzo brutalna to znaczy ograniczono możliwości najpier w w urzędach używania języków lokalnych, a potem w szkołach w 1907 roku wprowadzono tzw. lex Apolonii to nazwisko Apolonii potem się na mieście w naszej rozmowie pojawi i to sprawiło, że w ramach monarchii Węgrzy byli zadowoleni, ale nie wszyscy byli zadowoleni mieszczanie drobna burżuazja kapitaliści, a pojawiło się 2 zjawiska, które podważały jej jednolitości i siłę tego organizmu Janie mówię o całych austro Węgrzech mówią o koronie węgierskiej ne mianowicie, ale z 1 strony były ruchy etniczne czy to serbskiej czy chorwackie czy powiedzmy słowackie czy w najmniejszym stopniu Rusiński i z drugiej strony pojawiły się ruchy robotnicze to jest czas zrywu wielkiej klasy Robotniczej i władze węgierskie tego nie dostrzegły one były arystokratyczne one wywodziły się z górnej warstwy tamtejszej szlachty i arystokracji i nie dostrzegały było 2 premierów o nazwisku Tiso Kalman pisał wcześniej potem Istvan k i są, który wprowadził Węgry do pierwszej wojny światowej i oni w ogóle na te zagadnienia nie byli czuli i wreszcie trzeci element, który odegrał potem ogromną rolę kwestia żydowska, dlatego że na około 30 % w Budapeszcie, kiedy już on powstał jako Zjednoczone buda i Peszt i zdobyli ludzie pochodzenia żydowskiego, których wtedy też marginalizowana zmuszano do przyjmowania nazwiska, a nawet 3 ścierania się przechodzenia na wiarę odchodzenia od judaizmu taka, a propos no w Budapeszcie jest największa w Europie ana pewno w Europie środkowej synagoga na do Hani ulica, czyli tytoniowej ne i o tyle ona jest ważna, że jest fantastycznym obiektem architektonicznymi do zwiedzania hale stoi na miejscu, gdzie urodził się niejaki Theodora Herzla, czyli twórca ruchu syjonistycznym śliczna, ale on zrobił to już jak wyemigrował z Węgier to teraz koniec pierwszej wojny światowej Remigiusz mówiliśmy na początku naszej rozmowy Węgry jako składowa ne monarchii austro-węgierskiej no i państ w centralnych są po stronie przegranych inżynierem mnóstwo rzeczy dzieje się w 19181919 marsz aż za dużo terytorium najpier w powstaje inspirowana przykładowo rosyjskim rzecz jasna węgierska Republika rad, ale szybko upada po co wpływa ofensywy wojsk czeskich serbskich francuskich rumuńskich arf to jest to na tyle skomplikowane, że w książce, którą pisze otwieraną zajmuje mi 2 albo 3 rozdziały tak to jest pogmatwane no Otóż było mniej więcej od 1916 ana pewno siedemnastego roku widać że Austro-Węgry nie przetrwają tego konfliktu, ale były w ścisłym Sojuszu z Niemcami, czyli państ w centralnych i Węgrzy mimo sygnałów, które dostawali, czyli elity rządzące nie zdecydowały się na zmianę sojuszy co zrobili Rumuni el i pod koniec 1918 to mniej więcej jest ten sam czas co w Polsce, kiedy Polska uzyskuje niepodległość, czyli październik listopad na Węgrzech dochodzi do pierwszej rewolucji zwanej Goździk ową dochodzi do władzy też arystokrata, ale taki co rozdaje chłopom ziemie, czyli hrabia Karol i o lewicowych poglądach taka mieszanka i wprowadza Republikę, bo dotychczas była w Monachium, ale i tak źle im króla czy lisów Franciszka Józefa, a potem jego następca od 1916, kiedy już Franciszka Józefa nie było, czyli wprowadzono monarchie odstąpiono od monarchii wprowadzono Republikę i ta Republika nie radziła sobie z tym, że Węgrzy zaczęli mnie radzić sobie z ruchami odśrodkowych mi po kolei te wszystkie nacje, które wcześniej wymieniłem zacier mogła ogłaszać deklaracje niepodległości albo oderwania się od ziem węgierskich i na to nałożyła się jeszcze rewolucja październikowa z sowiecką rosyjska i przyjaciele Lenina dobrze mu znany niejaki Bielak KUL w marcu 1900, gdzie dziewiętnastego roku ogłasza komórek, czyli węgierską Republikę rad, która ma też miała bardzo burzliwe dzieje, ale przetrwała zaledwie 133 dni no bo z 1 strony była pozbawiona wojska, bo poprzednik hrabia Karol i wspaniałomyślnie zrezygnował z wojska, bo już dosyć, bo wojen natomiast ci komuniści nawet próbowali coś organizować, ale i on tamta, czyli ci co wygrali wojnę nie pozwolili głównie Francuzi, żeby te wojska się z pań za zorganizowały np. te wojska i koloru węgierskiej Republiki rad wkroczyły mocno na Słowacji zajęły kilka miast, ale zostały zmuszone do wycofania się, kiedy się wycofały no to to było zaproszenie do tanga dla innych niż w sierpniu 1919 roku do Budapesztu wkraczają w Rumunii i są przez 3 , 5 do listopada są na terenie Budapesztu wojska okupacyjne rumuńskie to jest taka ciemna karta bardzo trudna dla Węgrów do przyjęcia no oni dopiero spod uszczelnia Francuzów, którzy wówczas najbardziej nie Niemcy, bo przegrali wojnę Francuzi rozdawali karty Rumuni się wycofali, a władze węgierskie w tym czasie zaczęły się organizować na nim nadszedł na białym koniu w listopadzie 1919 roku niejaki Miklasz czwórki, a lokat, a USA admirał co najciekawsze, bo Węgry poprzez serię, jakie filmy mieli dostęp do morza jako Austro-Węgry, chociaż przez Chorwację czy Słowenii dzisiejszą Lichota i mieli flotę i co więcej admirałem całej Floty pod koniec było właśnie mit Gąsior ski, który wcześniej Talmud i ten awans zawdzięczał temu, żeby przez kilka lat adiutantem cesarza nadwozie i miał dobre kontakty no i teraz mi adm. Fortis został zdymisjonowany pod koniec wojny w listopadzie 900 osiemnastego przez kilka miesięcy błąkał się szukał swojego stryja, gdyby swojej misji wiedział, że trzeba zorganizować wojska na terenie Węgier, bo pojawił się na Węgrzech no i kiedy nadeszła okazja wykorzystały ją i w ten sposób podejść po wjechaniu do Budapesztu powiek, bo na usunięciu ich wycofaniu się rumu nów na pozostałą swego rodzaju dyktatorem, a na pewno regentem, bo nie chciał się ogłosić królem, ale rozumiem panie profesorze, że skoro on wkroczył na tym białym koniu do Budapesztu za zgodą aliantów to i z wolą aliantów musiał się pogodzić się anulować karę, która zostały od kary, które zostały one również Ano właśnie ich w tym czasie, kiedy nie są inni Republika i potem Republika rad inna jeszcze wojska i walki i ruchy wojsk i zamieszanie, ale nie logowała i w końcu się wyłania jakaś armia narodowa pod przywództwem, choć jego to równocześnie alianci już w Wersalu układają traktat wersalski rozpoczynają układać porządek międzynarodowy w tym Litwie narodów po jak to zawsze po wielkim konflikcie jego zwycięzcy układają nowy ład kwestionowanej z nami w tym układzie trzeba było coś zrobić z Węgrami, bo nikt nie miał wątpliwości szczególnie po włączeniu się w 1917 roku Stanów zjednoczonych już długą Wilson, który ogłosił swoje 14 słynne punktów na mocy, których Polska odzyskała niepodległość 1918 i dla Polski była to wspaniała wiadomość dla Węgier dosyć okropna, bo trzeba było się liczyć z tym życiem w państwach czy luty czy narody, które Madzia rysowali będą rości sobie pretensje do samodzielności, a nawet suwerenności w sensie państwowym no i ten proces się rozpoczął, a równocześnie rozpoczęły się negocjacji Węgrów wyłączona jako przegranych najpier w rozmawiano z Niemcami potem z Włochami i t d . i delegacja węgierska przyjechała do Paryża dopiero w styczniu 7 stycznia 1920 roku, stając po raz pierwszy szef tej delegacji hrabia, a oni Albert dla Japonii ten od prawa Madziarzy remis, a oni taniec też arystokrata wspaniałą wymogu 16 stycznia wspaniałą mowę wygłosił w języku francuskim angielskim, a jeszcze dodał ów Formuły grzecznościowe po włosku na koniec, ale alianci mieli już gotowe rozrysowane mapy jej nie było tak naprawdę, o czym gadać delegacja węgierska przedstawiła swoje stanowisko została wysłuchana, ale alianci myśleli co innego Węgrzy wrócili do siebie mieli swoją ekspozyturę mamy dzisiaj dokładne dosłownie minutowe mam materiały niestety w większości węgierską między liczne część jest po francusku bardzo mało po angielsku prawie nic, bo aż o dziwo, po niemiecku i nie jest z tych materiałów wiemy, że delegacja była, ale to tylko była symboliczna reprezentacja Japonii wrócił do kraju no i wtedy alianci powiedzieli, że niestety Węgry zostaną podzielone i w zasadzie oni już od lutego wiedzieli, że kraj zostanie straszliwie poszatkowany z tych 325 000 km zostanie, więc w 97 000 panie profesorze my jak rozumiem decydujące były 2 rzeczy z 1 strony to prawo do samostanowienia narodów, ale taka koncepcja amerykańskiego prezydenta, a z drugiej strony fakt bycia po stronie przegranych, ale oto drugą, że 3 doby tam przecież węgiel przez długi czas także były no i pod zaborami czy okupowany przez was realizowane przez Austriaków, a wcześniej Turków tak to prawda, ale i przecież, że na początku dwudziestego wieku nie prowadziły własnej polityki zagranicznej no właśnie nie powiedzieliśmy ja to dosyć istotne, że ugoda ugodą 2 były organizmy 1 Korona węgierska drugie Austria właściwa, ale czy resortowi resorty były wspólne to znaczy spra w zagranicznych obrony narodowej i finansów przy czym obrona narodowa dopóki Francja w Zabrzu to nigdy tego nie ujawniono, ale była klauzula, że on sobie rościć pretensje do podejmowania każdej decyzji w sprawach wojsko i tego, kiedy parlament węgierski za ugodą głosowała, a to nie było łatwe głosowanie, bo przecież sromotnie przegrali zostaliby krwawienie w 1800 czterdziestym ósmy właśnie przez Austriaków więc, gdyby wiedzieli, że taka klauzula nie spadnie trochę wyniki głosowania byłyby inne no ale tak było, czyli Węgry rzeczywiście polityki nie mieli zagranicznej własnej natomiast nowym zapłacili za to, że zbyt długo trzymali się głównego przegranego, czyli Niemców 4 czerwca 1920 roku podpisano w Wersalu traktat pokojowy między Węgrami, a państwa Jan Kanty mu to były stany Zjednoczone, którego chyba nie ratyfikowały wielka Brytania Francja Włochy Rumunia królestwo Serbów Chorwatów Słoweńców czy późniejsza Jugosławia Czechosłowacja i Polska musi też kawałek dostali trochę szczęścia szliśmy do sta -li Bora on to rzeczywiście skorzystaliśmy najmniej, a on czytałam, że hrabia, a Antoni, który był szefem tejże delegacja, która by przed chwilą mówił świetny mówca zresztą poseł od 1800 siedemdziesiątego drugiego roku minister oświecenia rano przez jakiś czas, który wygłosił fantastyczną mowę zaraz też zapytam argumenty, które przedstawił, bo on tak argumentował, dlaczego Węgry nie mogą przyjąć tych twardych warunków on nie chciał podpisać tego dokumentu stanowi on wie pan minister zdrowia podpisał prawda minister zdrowia i ambasador i o nich podpisali tę umowę i zniknęli z życia publicznego albo złożyli urzędy, a oni wiedział, że to odium nie może na niego spaść on wcześniej całą delegację, a w delegacji było 2 przyszłych premierów hrabia Bertram i hrabia te leki, którzy później byli premierami Węgier czy oni mieli dużo do stracenia ani jej tę delegację wycofaną, że ona nie może na siebie tego odium żal ci po prostu jak to się mówi u nas potocznie z łapanki w 2 tych 1 polityka 1 dyplomatę wybrano na traktat został podpisany, bo nie było innego wyjścia natomiast Antoni Lis hrabia te leki później bardzo ważny i polityki jak mówił premier przygotował taką mapę lotniczą tzw. czerwoną mapę, która zrobiła ogromne wrażenie na aut na celebrytę, gdy w delegacji brytyjskiej Neo Brytyjczycy zobaczyli, że to niema tak prostą, że to jest taka mieszanka etniczna ziemi nie ma prostych rozwiązań i zasiano w ich sercach ziarno niepewności niepewności natomiast Francuzi chcieli podyktować twarde warunki i podyktowali mając na uwadze Niemców ani Węgrów my, a oni, więc wszystkie jego argumenty etniczne religijne kulturowe językowe nie były brane pod uwagę, a pokazywała delegacja węgierska wyraziście, że jeśli chodzi o górne Węgry jak się mówi w języku potocznym, czyli południową część Słowacji to tam 70 parę procent do 80 % to są Węgrzy, że oprócz tych serwerów, o których mówiłem w Siedmiogrodzie jest ponad 33 ,51 000 000 ludzi z czego większość to są Węgrzy tym niemniej te argumenty trafiały niestety w próżnię ja myślę, że niestety, a nawet nie myślę to jest zgoda historyków, że ten epizod z węgierską republiką rad był jeszcze 1 kamieniem, który sprowadzał Węgrów do niżej nad nową no bo choć obawiano się w bojach i tajemnic ciągoty dalej bolszewickiej, a dokładnie tak, że na ich oczach równocześnie w tym, że w rządzie czy władzach precyzyjnie Beli Kuna węgierskiej Republiki rad to było dużo ludzi przedstawicieli narodowości żydowskiej coś się później w raporcie hord jego bardzo szybko odezwało i pokutowało do końca tej epoki, czyli to 1944 i 4 są w 4 z tego piątego roku, bo te 2 daty trzeba też rozdzielić natomiast wracając do tria non w, a czy rozważono w ogóle kwestii referendum na tych terenach inżyniera taka mieszanka Węgrzy zaproponowali najpier w coś co w Polsce brzmi źle, ale dla Węgrów brzmiało dobrze narysowali taką mapę korytarz, żeby połączyć tych sektorów takim polskim przez kolorze warg Lusina Bolka, który był stolicą Siedmiogrodu i żeby taki wąski pas, żeby ta tys Węgrów połączyć to się nie spotkało żadnym dobrym przyjęciem głównie przez stronę rumuńską, która wcześniej zmieniła sojusze i była wśród wygranych no, a równocześnie plebiscyty w zasadzie o tak jak u nas pamiętamy powstania śląskie na Śląsku prawda no to jest ten sam czas to tylko na pograniczu z Austrią udało się potem trochę od zyskać i trochę ze Słowacji, ale to było minimalne i też w wyniku ruchach i powstania lokalnej ludności oczywiście węgierskiej natomiast Trianon na jest porównywany na Węgrzech do 2 wydarzeń ten sam akt podpisania tego traktatu do klęski pod Mohaczem w 15002006 . roku, kiedy Węgrzy zostali pokonani przez Turków i to doprowadziło już 1500 czterdziestym do Jaś ma tureckiego, które trwało do króla Jana z Sobieskiego do 1680 tych lat, czyli długu i stąd pomnik księcia z sobą łódzkiego na koniu stoi na wzgórzu Zamkowym przed zamkiem Królewskim w Budapeszcie, bo to jest ten oswobodzić szkoda, że to nie Jan trzeci Sobieski ale, ale to ten ten czas, czyli do klęski pod Mohaczem i do rozbiorów Polski, bo Węgrzy w wyniku traktatu z Rihanną stracili jak się ocenia 23 terytorium i 35 ludności, czyli z kraju prawie 19 000 000 mieszkańców jest prowadzona to do niespełna 8 wtedy z jej terytorium z jakim mówili sporu i jeżeli sama Korona to 282 000 km ² do 97, jeżeli z Chorwacją to 325 do 97 wyrazili także dostęp do morza o tym, też stracili dostęp do morza, ale co największe to też argument, a po niego w tej jego słynnej mowie, że pozrywane sieci komunikacyjne, że nie było czołgów czy doszło z czyjej tras kolejowych, bo one były inaczej układane i to zostało puści znane nie zwracano na to zupełnie uwagi no i rozbrojono jeszcze węgierską armię na dodatek, czyli na ich kazano płacić ogromne reparacje wojenne w tym sensie to było nieszczęście i teraz powiem ciekawostkę Neila zamieszki mogę powiedzieć, że zamieszkuje od czasu do czasu w Budapeszcie i w sąsiedniej dzielnicy od naszego domu jest park park nazywa się Trianon i codziennie o godzinie 1632 biją dzwony to jest w tym czasie, kiedy podpisywał podpisywane tego dnia, kiedy podpisywano w roku 1920 w cały kraj także bitowy dzwony odprawiano nabożeństwa żałobne gazet ukazał się w czarnych obwódka ach, zamknięto szkoły urzędy sklepy na 5 minut stanął transport publiczny flagi państwowe opuszczono i pozostawiono je tak opuszczone do 1938 roku prawda no tak, bo później rozpoczęły się proces odwracania wyroków to znaczy Węgry przyjęły traktat z tremą, bo musiały celnie powiedzieliśmy co to jestem hieną, a z części Pałacu wersalskiego GER gont pijaną, czyli budynek, w którym ten akt został wreszcie po ograniu dokładnie tak, że to jest o dochodzi natomiast z chwilą, kiedy adm. Horatio objął niepodzielną władzę i został regentem tonął w zasadzie Węgrzy rozpoczęli politykę rewizjonizmu i podważania ustaleń traktatu wersalskiego co ich w 21927 dwudziestym ósmy wyk pchnęło w naturalny sposób w ręce Włochów Mussoliniego Mao apotem, kiedy Hitler doszedł do władzy w ręce Hitlera, ale z tym, że oni profesorze zapytać czy ten rok 1920 po jak nowe powiedziałam, jakie były te przejawy szoku niedowierzania traumy lęku także pewnie, ale to wszystko w żałobie narodowej żałoby narodowej wywalczył społeczeństwa przecież są ludzie są nagle w różnych państwach ulokowani prawda są rozdzielane rodziny czy jest jakiś proces przemieszczania jest ogromny proces przemieszczania się szczególnie w kierunku Budapesztu mamy setki tysięcy ludzi głównie biednych głównie siedmio grodu Troll to następuje natomiast potem władze węgierskie to wstrzymują się boją Ruchała w Pekinie niepokojów społecznych u siebie, bo trzeba tym ludziom dać pracę lokum zamieszkanie nie daje się, ale równocześnie od węgla się tamtejsze, a polityka była inna my tam wrócimy niesprawiedliwe wyroki dyktatu mocarst w sprawił, że wysiedlono nas z ziemi, które odwiecznie są węgierskie tak się przynajmniej utrzymywało jedno z najważniejszych haseł mówiła Anna Nemś ochoczo, czyli nigdy nigdy żaden sposób nie godzimy się z tym i cała polityka zagraniczna Węgier okresu, choć jego, czyli dla nas międzywojennego między pierwszą drugą wojną światową podlegała tylko 1 Zygmuntowi przywrócić utracone ziemie, ale był jeszcze 1 wymiar, który zaznaczył się już w 1920 roku numerus clausus, czyli Węgrzy jako pierwsi w Europie wprowadzili ograniczenia możliwości udziału studentów na studiach no bo ten udział sięgał 3740 %, a ograniczono go do 10 i 7 % taki później był, a potem z tego się wzięły niestety w 2 ustawy antyżydowskie przyjęte w maju i grudniu 1938 roku gdzie, toteż był numerus clausus tak naprawdę ludność żydowską wyeliminowano wśród przedstawicieli inteligencji oraz przemysłu bankowości przedsiębiorczość, czyli to było przygotowanie od węgierskich Holokaust, który przyszedł 1944 roku natomiast nie szukano winnych tak pani profesor to była to była cięższa odpowiedź na węgierską Republikę rad to była polityka świadoma anty żydowska ranna natomiast to się brało z tego, że zdaniem po prostu dominował nacjonalizm węgierski, że przedstawicieli Węgier prawdziwych Węgrów jest zbyt mało, kto nie był główny nurt to, żebyśmy powiedzieli, ale on przygotował bardzo społeczeństwo na bardzo zły epizod strzałokrzyżowców spotkania z drugiej wojny światowej natomiast główny nurt mówił odbieramy ziemi co się zdarzyło na podstawie tzw. arbitrażem w wiedeńskich pierwszy arbitraż przyszedł w dniach dwudziesty 2006 . i sierpnia 38 podpisany został 2 listopada 38 i Węgrzy odzyskali część 12 000 km prawie kwadratowych z byłej to znaczy wtedy Czechosłowacji, czyli zbyły górnych Węgier byli bardzo niezadowoleni, bo nie odzyskali 2 najważniejszych z ich punktu widzenia miast to znaczy kością, czyli Koszyce pni tego polscy słuchacze nasi pewnie nie wiedzą, że los, kiedy było dominacja austriacka przed 1800 czterdziestym ósmy roku to parlament węgierski, gdzie zasiadał w porządni, czyli dzisiejszej Bratysławie, a więc chcieliby wrócić również do Bratysławy co oczywiście nie było wtedy możliwe potem przyszedł drugi Arbitrażowy wiedeński 1940 rok inne może jeszcze tylko, tyle że w 1939 roku w marcu Słowacja się uniezależnia, bo pamiętajmy, że już jest po układzie monachijskim Czechosłowacja jest zajęta przez Niemcy i powstaje kolaboracji inny rząd księdza Tiso w dni będzie natychmiast wymuszają na tym słabym rządzie z w dzień po zaprzysiężeniu tego rządu zajmują Ruś Zakarpacką, która była w takim wolnym, ale jak się Sojuszu, czyli kolejne terytorium, które po, bo stracili odzyskali natomiast z drugiej arbitrażowe wiedeński dotyczył tego co dla rynku było najważniejsze, czyli 1940 roku k, czyli Siedmiogrodu no i tutaj oni odzyskują niecałe 7 ogród jego 3 EUR wzrost do północnej i te trochę tej ziemi serwerów, czyli dosięga aż po ten korytarz natomiast kiedy Węgrzy chcą się zebrać jeszcze na południe to znaczy iść w kierunku już ówczesnej Jugosławii to błąd w ataku Niemiec na jego sławie część banalne zawiodły przed tym atakiem jest dramatyczny akt, bo 3 kwietnia 1941 roku premier ten, który był już byli wśród delegacji na odlot pijaną parę te leki popełnia samobójstwo, bo twierdzi, że to jest samobójcza polityka zajmowanie tych ziem przychodzą tzw . na Węgrzech w baśniach głośna kiedyś powieść przetłumaczonej na język Polski hit jak na bok zimne dni Węgrzy wymordowali sporo tam ludności to bardzo przykry epizod, ale potem przyszedł bardziej przykry epizod, bo Węgrzy w zamian za odzyskane ziemie musieli drugą armie skierować nad Don i ta armia praktycznie została zniszczona do cna i spowodowała, że Węgry znowu były przegrane w le, a ich jeszcze tylko zupełnie żal, prowadząc politykę w okresie międzywojnia na powiększyli swoje terytorium do 172 000 km ² to już w trakcie wojny świat w wojnie światowej w granice jeszcze 2 000 000 Węgrów, ale podczas drugiej wojnie światowej Węgrzy chyba wyciągnął 3 wnioski z pierwszej wojny światowej chciały w pewnym momencie zmienić front tak oprócz nich należnych rozejm, ale to znaczy nie władze węgierskie nie ten na szczeblu rządowym myślę, że kaleki ewidentnie o tym, myślał myślał o tym, też kardynał już sorry przepraszam myślała o tym, też Regent korki, którego syn zginął na froncie wschodnim, a wtedy on się nad tym wahał, ale Niemcy już wtedy go otrzymali jako zakładnika i nie było możliwości, lecz także rozbudować swój własny rząd co stwarzało krzywo nos i nie jest tym też rządy pana zastały tam było kilku premierów i każdy z nich był coraz bardziej nacjonalistyczny antyżydowskiej i proniemiecki kilka tych gabinetów było aż 19 marca 1944 roku jest po prostu wejście Niemców, czyli Niemcy wkraczają na Węgry dopiero w 1944 roku w marcu, ale mieliśmy 1 wspaniały epizod, który powinniśmy koniecznie odnotować mianowicie, kiedy za i mieli Węgrzy ponownie Ruś Zakarpacką to odzyskano to o co i dyplomacja Polska i węgierska w okresie międzywojennym walczyła wspólną granicę polsko węgierską i przez tę wspólną granicę poszła Gene armia gen. Maczka link powstało zjawisko uciekinierów uchodźców po polskich w czasie drugiej wojny światowej w fascynujący piękny epizod stosunków polsko-węgierskich, bo Węgrzy nie zgodzili się, żeby nie polskie zaatakować w zasadzie udzieli 2 tylko mosty oddali wojskom niemieckim, kiedy szła inwazja 1939 roku i to na terenie dzisiejszej Słowacji, czyli Węgrzy nie zgodzili się, żeby przyłączyć się do inwazji na polskie, a co więcej przyjęli uchodźców i to jest cudowny epizod, który należy mocno wyeksponować mając zresztą i euro i na Węgrzech w Polsce sporą obszerną literaturę po drugiej wojny światowej alianci oczywiście przywracają te okrojone granice, ale potem mamy już komunistyczne Węgry, które nie mają żadnych szans, żeby to jakość rewizji granic, których strzeże armia czerwona się domagać Węgry nie zmieniły nie zmieniły sojusze z nową przyszedł bardzo okrutny okres rządów węgierskich faszystów zwanych strzałokrzyżowców sami wcale się jego na niej wtedy niestety sami sami własnymi rękami ponad 440 000 Żydów węgierskich wywieszono głównie do Oświęcimia 90 paru procentach i to jest czarna czarna stronicach historii węgierskiej to wszystko sprawiło, że od drugiego lub tak drugie w lutym 1947 roku w Paryżu potwierdzono decyzje stawianą Węgry wróciły do tych granic, które znamy dzisiaj zarysów, jakie mamy w Europie na 3007. a czterdziesty ósmy już jest dyktatura raku się go przychodzi znowu bardzo skrajne rządy powiedzielibyśmy dyktatura o lewacka no i czystość stalinowska u nas się próbowało coś takiego zrobić na Węgrzech się udało mu co potem rykoszetem w bardzo mocnym odbiło się w 1956 roku o powstaniu węgierskim w Victor Orban bardzo wykorzystuje traumatyczny ranią na ile ona jest silna i nadal obecna Anna Wiland gdzieś ukryte i politycy po prostu muszą wydobywać na konto ocenia pani profesorze to było także w okresie rak kości jego, czyli powietrzne 4953 dotąd deszcz potem była trochę odwilż i potem Kadara, czyli aż do 1989 roku Trianon był tematem tabu, bo był internacjonalizm socjalistyczny nie wolno było rozmawiać o tym, że mamy jakieś zatargi z Rumunami czy Czechosłowacją czy Jugosławię zapomnimy o tym, czyli temat w ogóle nie istniał nie wolno było ani o tym, uczyć ani o tym, mówić pierwsze pierwiastki pojawiły się w świecie naukowym dopiero pod koniec lat siedemdziesiątych, a pierwsze ruchy o charakterze społecznościowym takie, że społeczeństwo ruszyło to kiedy Nicolae Ceausescu kontu Kantor Rumuni zaczął tępić jej węgierskie wioski toż słynna wtedy sprawa i wtedy społeczeństwo ruszyło, ale to już był końcówka lat osiemdziesiątych i wtedy dopiero w Trianon zaistniał natomiast po 1990 roku na dalsze Trianon za bardzo nie zajmowano, bo sami wiemy z naszej historii co było po 4 czerwca 89 ile było zadanie nie było problemów nie było kwestii do rozwiązania i dopiero Viktor Orbán, kiedy po raz pierwszy był premierem, a po raz pierwszy był w latach 19982002 ne powrócił do tria non i przytoczył hasło, które my na Węgrzech międzywojennych było taką kanwą powiedzmy kataklizmem nie jest prawdziwym będzie to Węgrem ten, którego nie boli Trianon to jeszcze w tym pierwszym okresie pierwsze jego kadencji premier premiera nie stała się rzecz dominująca, chociaż już były próby nadawania praw węgierskiej diasporze natomiast po 2010 roku, kiedy Viktor Orbán powrócił do samodzielnej niepodzielne władzy ma większość konstytucyjną to 2 pierwsze akty, jakie były Lech wygrał wybory w kwietniu pod koniec maja ukonstytuował się nowy parlament, a na pierwszym posiedzeniu parlamentu, jakie są pierwsze decyzje 4 czerwca, czyli data podpisania Diamond święto narodowe i nadanie Węgrom poza granicami kraju prawo wyborcze praw wyborczych w prof. Bogdan Góralczyk Uniwersytet warszawski był nasz gość przed dwudziestą trzecią bardzo dziękuję pani profesor trochę ciężko na tę tematykę na tak późną porę to prawda, ale historia jest pełna takich czarnych kart c bardzo dziękuję bardzo określonej w Zwiń «

Jak doszło do podpisania Traktatu w Trianon?

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: WIECZÓR - KAROLINA LEWICKA

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 11:00

Najnowsze Podcasty

Dariusz Joński: Kaczyński stanie przed komisją śledczą

COP28 to greenwashing?

Co dalej z tzw. neosędziami? Kolejny głos w dyskusji o praworządności

Ile zapłacimy za ogrzewanie w 2024r.?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL