Smaki i zapachy kuchni staropolskiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Cezary łasiczka program Owczarek wydanie specjalne drugi dzień nie w naszym studio Radia TOK FM w Poznaniu, a Grzegorz prof. Jarosław Dumanowski badacza literatury kulinarnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu dobry bardzo serdecznie dzień dobry witam pan Tadeusz wspaniały opis uczty aż ślinka leci, a kilka dni temu w portalu 1 z portali informacyjnych znalazłem nagłówek pytanie czy kebab to nasza potrawa narodowa co się stało jak doszliśmy jak przeszliśmy drogę od tych Rozwiń » specjałów, które nawet czytanie, których wywołuje ślinotok do kebabu do fast foodu droga jest długa, ale chyba typowa poza tym akurat chyba może nie są szefostwo dowie, ale w sensie tureckim ma troszeczkę coś wspólnego z dawną kuchnią polską czy staropolską, a to co się stało z fast food ami czy w ogóle z żywnością jest wynikiem no w szerszych procesów pewnie industrializacji uprzemysłowienia zaniku rolnictwa takiego drobnego indywidualnego czy ograniczenia go z drugiej strony jednak widać no można powiedzieć coś takiego jak ruch oporu ruch samochodowy przypominanie dawnych tradycji bardzo ciekawy ruch, gdzie łączy się coś takiego wyrafinowanego kuchnia dla bogatych kuchnia droga z kuchnią no właściwie ludową albo wręcz prostą naturalną ekologiczną to jest coś bardzo ciekawego, że w Polsce mamy do czynienia z jednymi drugim, że jesteśmy no na tyle nie bogaci mówiąc delikatnie, że zdołaliśmy uratować sporo z tego, o czym na Zachodzie już ludzie często tylko marzą to może przyjrzymy się początkowi tej drogi przyjrzymy się te najdawniejsze potrawą przyjrzymy się temu jak drzewiej jadano czy jakie smaki, jakie zapachy, jakie kompozycje, jakie mamy najstarsze zachowane źródła dotyczące kulinariów kulinariów, czyli ściśle rzecz biorąc receptur kuchennych mamy z nią zachowanych źródeł niewiele najstarsze z nich pochodzą z szesnastego siedemnastego wieku, chociaż zdarzają się kwiatki, chociaż są notowane są reguły w innych językach w innych krajach nawet piętnastego wieku ta najdawniejsza znana nam kuchnia Polska znana głównie z najstarszej polskiej książki kucharskiej kompendium Herkules rum z 1600 osiemdziesiątego drugiego roku to jest kuchnia dla nas dzisiaj tak inna was wasz egzotyczna nawet trudno rozpocząć taką przemowę krótką czy nasze charakteryzowała mówiąc najkrócej, kładąc nacisk na pewne różnice dzisiaj z kuchnią dzisiejszą, ale nawet wyobrażeniami kuchni dawne dawnej to kuchnia staropolska kuchnia bez wieprzowiny bez zup, chociaż nie było takie jasne zupami nazwano coś innego wtedy to kuchnia oparta na rybach kuchnia, gdzie ceniono smaki ostre pikantne kwaśne jednocześnie słodki także naprawdę droga, czyli po bardzo daleka przeć można tak powiedzieć, chociaż bardziej w sensie ścisłym takim naukowym należało powiedzieć, że lubił poszła w ranczu, jeżeli jest takie słowo, jeżeli nie to właśnie jest ważniejsze wiedzieliśmy także pan ma licencję myślę, że powinien pobierać jakiś z tego tytułu z tytułu praw autorskich do tego słowa o tantiemy będą uczciwie powiem, że w tekstach siedemnastowiecznych jest słowo szaf ranić, więc chwilowo się wstrzymam z poborem, czyli wieprzowina, dlaczego nie wieprzowina czy sam, jaki to jest pewna zagadka to znaczy to tak podkreślam, bo to się najbardziej rzuca, że chodzi o różnice skłóca oczy, jeżeli chodzi o różnice w kuchni dzisiejszą, ale tej wieprzowiny naprawdę było mało no to jest może przykład skrajny, ale w najstarszej książce kucharskiej w tekście głównym nie ma ani 1 przepisu nadanie wieprzowiny raz chyba tam autor wtrącił, że można biec wieprzowy użyć do zupy zupę francuskiej Polacy lub gotowali nie wiadomo dlaczego ale potem należy go podawać i taki właśnie najbardziej wymowny przykład w tej książce nie ma ani 1 przepisu nadanie z wieprzowiny jest chyba 6 przepisów nadania jeśli ma ze ślimaków, więc jeżeli osobie jedno uświadomimy to okazuje się, że ta droga była odległa, ale nie to nic innego jest kilkaset lat, czyli czerpiemy tak naprawdę z skowyt innych krajów innych dzisiaj wtedy po ślimaki no zgaduj, że to mogły być jakieś inspiracje francuskie francuskie czy włoskie to nie jest takie zupełnie jasne, bo kuchnia to sprawa nie tylko narodowa nie tylko sprawa czasu, ale środowiskowa i wielu ludzi z różnych regionów n p . Polski miał zupełnie inne wyobrażenia o kuchni dla przykładu u Czernieckiego jest sporo przepisów na czerninę wcieli się to jest właśnie autor kampaniom Herkules Stanisław Czerniecki ojciec kuchni staropolskiej autor pierwszej polskiej książki kucharskiej kuchnia ślubu niskich, a więc skłania specyficzna warto Mariacka warto dodać, że ta książka jest dostępna od zeszłego roku, jeżeli nie ma nie ma zaś nowym wydaniu właśnie tym zapomniał o tym, tak się składa, że w zeszłym roku wydaliśmy tę książkę ona wyszła w opracowaniu moim i pani Magdaleny spycha została wydana w takiej całej serii to jest na razie plan, ale drugą książkę składany powoli do druku takiej serii Monumenta Poloni kulinaria polskie zabytki kulinarne została wydana w muzeum Pałacu Wilanowie tam jeszcze chyba resztki tego nakładu są do nabycia będzie wznowienie w roku przyszłym, a mówiąc o tych różnicach nawet regionalnych to miałem namyśli to, że Stanisław Czerniecki w swojej książce zamieścił kilka przepisów naczelnik na czerninę najróżniejsze moich ulubionych właśnie z bardzo popularna kiedyś przynajmniej zupa Ano w na Pomorzu ziemi Chełmińskiej w Toruniu Bydgoszczy i Wielkopolsce Ania to już dzisiaj wybrać, ale taki, ale taki chyba trzeba by się było wybrać podróż w czasie tak myślę, ale taki Jan Chryzostom pasek n p . który w Danii zobaczył jak Duńczycy wykorzystują kre w w kuchni przyrządzają kaszankę dostał prawie Turcji i bardzo się na gospodarzy obraził, że śmiał go czymś takim częstować dziś podzieli też mamy wielki opór przed cieśniną radzę zajrzeć do Czerniawskiego, bo pokazuje jak to można to niechęć tym ten wstręt obejść pokazuje czerniny bez krwi ja zupełnie nie wiem, jakim straci mówimy czernina jest przecież jest 1 z moich ulubionych osób być może zasmakował w niej wcześniej, zanim akwen uświadomiłem sobie, że to może być taki sposób nieestetyczne niesmaczne nie miałoby to nie jest może kwestia estetyki jako takiego potężnego religijnego kulturowego ta wolność tak potężne, że wielu ludzi sobie uświadamia, że to jest coś zewnętrznego kulturowego traktuję to jako pewien odruch bezwarunkowy, a czernina to jest wręcz esencja kuchni staropolskiej jest połączenie 2 smaków, których połączenie było wtedy no czymś puszczany wręcz słodkiego kwaśnego, ale czernina mogą też być pewnym komunikatem dla za Lotnika była no to zostało uwiecznione jak wiadomo w panu Tadeuszu późniejszych dziełach Polewka na czarno miała być taką kulturalną, ale już dosyć no wyrazistą odmową i proporczyk na nim, a propos pana Tadeusza napisała do nas pani Teresa z Wrocławia, która pisze tak wspaniała historia dotycząca jej babci, która obecnie ma 97 lat serdecznie pozdrawiamy nigdy specjalnie nie radziła sobie z prowadzeniem domu nie miał inklinacji w tym kierunku, ale któregoś dnia postanowiła przyrządzić bigos wg przepisu pana Tadeusza niestety dziadek wybito głowy, więc nie udało się ale, gdybyśmy dzisiaj, czyli pana Tadeusza na podstawie pana Tadeusza spróbowali właśnie przechodzi taki bigos udałoby się myślę, żeby się udało raz jadłem taki bigos tyle tylko, że ten dawny bigos może nie pana Tadeusza, ale czasu Czernickiego czy jeszcze koniec osiemnastego wieku to jest potrawa zupełnie inaczej potrawach czy w ogóle nie było kapusty bigos to coś co jest bigos chowane, czyli cięte szykany to jest malarska pusty tak jak najbardziej osiemnastym roku pojawiło się nowe danie dodawano trochę kapusty i to było takie danie, które nazwano bigosem z kapustą dzisiaj wydaje nam się, że jest to auto loggia masło maślane prosta bigos z kapustą kiedyś to miało sens ja miałem okazję na jakieś prezentacji historyczną kulinarnej takie danie jeszcze było bardzo smakował zresztą takich prezentacji historyczną kulinarnych robiliśmy sporo to znaczy ja tutaj pracowałem przy takich prezentacjach jako konsultant powiedzmy, ale też potem zjadać, zwłaszcza z zapałem zjadać, ale przy pomocy czy było to dzieło na profesjonalnych kucharzy wychodziły rzeczy naprawdę wspaniały, chociaż na dosyć odległe od dzisiejszej kuchni polskiej naszego wyobrażenia o kuchni staropolskiej czy, jeżeli mówimy o tej najstarszej książce kucharskiej to jaki jest jakaś myśl przewodnia tych wszystkich przepisów kulinarnych czy chodzi o to, żeby dobrze zjeść czy chodzi o to, żeby zaskoczyć gościa czy chodzi o to, żeby zadziwić go czy chodzi o to żeby wszystko po trochu to, żeby zaskoczyć gościa zadziwić to jest 1 z naczelnych zasad kuchni barokowe albo szerzej w ogóle barokowej estetyki barokowej możliwości mamy całą serię takich przepisów niektóre prawie są nią nie kulinarne i czy są najbardziej znane dlatego długo ta kuchnia barokowa czy 17 wieczna była trochę lekceważona jako jako źródło inspiracji czy coś co możemy wykorzystać dzisiaj takie przepisy n p . Kapłon we w klasie chodziło o to jak w butelce zmieścić kapłona, czyli kastrowane otoczonego koguta tak naprawdę nie liczył się tutaj bardzo efekt kulinarny, ale to zaskoczenia coś niemożliwego zagadka pyta w jaki sposób bardzo pracochłonne wymagające zręczności wykorzystywano samą skórę kapłona wkładano ją do tej butelki zawiązano odpowiednio w rodzaju balona napełniano mlekiem jajkami w ten sposób to to jakoś funkcjonowało inny taki słynny przepis właśnie uwieczniony w panu Tadeuszu to szczupak, który jednocześnie nie pokrojony był smażony gotowany pieczonymi zagadka jak to zrobiono dzisiaj też byłoby to możliwe, ale pracochłonne, aby mieć kilku kilkunastu ludzi do wykonania takiego przepisu po prostu tego szczupaka na różnie jednocześnie pieczono w drugiej części polewano wodą w trzeciej części polewano olejem w ten sposób był jednocześnie w 1 kawałku pieczony winnym dotowany w innym smażony ale, ale oczywiście chodziło tam jak najbardziej o to, żeby dobrze zjeść, ale dobrze zjeść to znaczyło troszeczkę coś innego niż dzisiaj dobrze, czyli 3 ligi powinno być obficie przyprawione powinno być to aromatyczne kwaśne i słodki jednocześnie mamy np. tort z kiszonej kapusty uznał, że coś innego niż dzisiaj, bo tort to nie musiałby coś słodkiego raczej tarta mamy Monia to jest takie piękne słowo się kojarzy no akurat kojarzy z wypoczynkiem nad morzem 20 albo 30 lat temu, ale mimo nie da staropolska to jest taka ponura wyjątkami od chwili można dziś w plastikowych toreb oraz tak to kto ma wspólnego z tym mimo nadal to było nie są cielęcina albo ryby z Niemkami w sosie takim przeraźliwie kwaśnym ostrym i to była to był emblemat polskiej kuchni, która jeszcze szesnastym, a nawet 17 wieku była bardzo znana w Europie dzisiaj uczymy się od jesteśmy zapatrzeni we Francuzów Włochów orzekł, że Chińczycy właśnie krainę te słodko kwaśne smaki oto, żeby przywieźć z powrotem 20 lat takich zdarzeń, by nie rzucał pamiętam kiedyś mieć okazję gościć kolegów historyków z Chin zaprowadziłem ich wiedząc dobrze, że nie należy prowadzić do restauracji chińskie jak czasami gościmy nie wiem Chińczyków czy Francuz zapraszam ich rejestracji chińskie czy francuskiego z reguły nie są tym zachwyceni zaprosiłem do restauracji polskiej dzieli pierogi byli zachwyceni tym, że widzieli widomy znak no wpływów chińskich prastarych w Polsce, bo uważali, że to potrawa typowa chińska i że to my im może nie stracić, ale pożyczyliśmy od nich pierogi Cezary łasiczka program Owczarek wydanie specjalne z naszego studia Radia TOK FM w Poznaniu studia prof. Jarosław Dumanowski badacz dawnej literatury kulinarnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu warto wspomnieć jeszcze o tej książce Stanisława Czernickiego kompendium Sekula room, czyli zebranie potraw to najstarsza Polska książka Kucharska, a do nowego wydania, które ukazały się w zeszłym roku wstęp napisał dyrektor muzeum pałac w Wilanowie Paweł Jaskanis, ale z drugiej wstęp z tym trochę starszy to jest wstęp napisany przez pana Stanisława Lubomirskiego, czyli potomka tych Lubomirskich, na której gotował Stanisław Czerniecki Stanisław Lubomirski to jest pan, który mieszka w tej chwili w Krakowie napisał nam nie tylko o historii i dotyczące siedemnastego wieku, bo o tym, napisaliśmy historycy, ale napisał o trochę swoim dzieciństwie swoich wrażeniach swoich odczuciach, kiedy czyta książka, którą przed kilkuset laty napisał kucharz jego pracy prokuratora pradziadka nie wiem czy dobrze wymieniłem te prawa ale, ale chodzi o samo takie odczucie i chociaż w książkach siedemnastego wieku dotyczy czasu bardzo odległy to znalazł wiele punktów takich wspólnych wiele wyzwoliło w nim wiele wspomnień dzieciństwa sprzed drugiej wojny światowej z czasu no z ledwie kilkadziesiąt lat temu tak odległego po prostu z czasów, gdy jeszcze były dwory, gdy jeszcze były pałace, gdy ta tradycja siedemnastowieczne była żywa tradycja życia dworskiego tradycja dobrego polskiego jedzenia tradycja kuchni staropolskiej i mojego punktu widzenia z punktu widzenia historyka, który wykonywał na twardą niewdzięczną pracę ten wstęp jest czymś nie tylko interesujący, ale wręcz wzruszającymi zachęcam do lektury, a czy taka książka Kucharska to jest coś co przeglądamy dzisiaj tylko o to, aby pokiwał głową powiedzieć no Dawid dawniej jadano znakomicie czy możemy dzisiaj korzystać czy współcześni szefowie kuchni korzystają ze staropolskich przypra w przed prze przeprowadzi przecież te same przepisy przede wszystkim, tak więc zdania na ten temat długo były podzielone albo raczej uważano, że nie można z tego korzystać i to się wydawało wydaje się dzisiaj logiczne, bo póki to było starodruków, czyli naprawdę w takiej formie nieczytelnej niezrozumiałe dla historyka to trudno było to przeczytać, a co dopiero zrozumieć, a co dopiero coś na tej podstawie gotować teraz dokonaliśmy wydania, czyli starannie przypisaliśmy zmodernizowaliśmy pisownię wyjaśniliśmy wszystko zamieściliśmy słownik i cały taki no naukowy czy czytelnicza aparat to jest możliwe wydaje się, że jest to możliwe i przede wszystkim są takie próby sami zorganizowaliśmy kilka takich pokazów historyczną kulinarnych dzięki wsparciu muzeum Pałacu Wilanowie dzięki muzeum okręgowemu w Toruniu dzięki zaprzyjaźnionym kucharzom udało nam się sporo takich rzeczy gotować publiczność była zadowolona czy wręcz zachwycona, bo mieli okazję nie tylko posłuchać nią mądrych uczonych opowieści dawnych czasach, ale mieli unikalną okazję posmakowania tych dawnych czasów teraz razem z 2 mistrzami kuchni z Krakowa z panem Jerzym poznańskim i Andrzej Pawlas sem przygotowujemy czy właściwie to już jest w druku przygotowaliśmy wybór przepisów kulinarnych p t. sekrety kuchmistrz wąskie wybór 30 przepisów Czernieckiego, gdzie zamieściliśmy tekst dawny ten archaiczny staropolski piękny, chociaż trudno zrozumiały i dzisiejsze przepisy przetłumaczone na DK gramy stopni piekarnika i wszystkie szczegółowe procedury tych inicjaty w jest coraz więcej Jean Bos kucharz z Bydgoszczy, który w swoim życiu gotował dla belgijskiej rodziny królewskiej albo dla księcia Monako Rainiera zorganizował taki konkurs kulinarny, który odbędzie się 2001. 22 sierpnia w Grucznie podczas tamtejszego festiwalu smaku konkurs na dania z tej właśnie książki nadania kapłona, czyli kastrowane go uczonego koguta oraz nadania Zet konkretnie z łososiem oczywiście wielkim problemem jest brak pewnych produktów, ale dla chcącego nic trudnego grupa zapaleńców z Towarzystwa przyjaciół dolnej Wisły można rozpoczęła właśnie różową kursu już chyba nie wydają się też zamknięte to jest w sumie no za 8 dni, więc raczej nie poza tym jest to konkurs dla kucharzy profesjonalistów, a więc, więc jest to jest to coś specyficznego jest raczej początek takiej popularyzacji, ale mówiłem o tym, że no nazw, gdy gdy, gdy pracowaliśmy nad tym my szliśmy popularyzacji trochę przerażał brak produktów 2 ścianą brak tego kapłona uczonego kastrowane koguta tymczasem ta grupa zapaleńców Towarzystwa dolnej Wisły rozpoczęły hodowlę i jednak opony czy biedny kogo tri nie jestem pewien, bo ten chów dawny tradycyjny wydaje mi się i tak o wiele bardziej humanitarny i te koguty czy kury są były chyba o wiele bardziej szczęśliwszy szczęśliwe niż te hodowane w dzisiejszych przemysłowych fermach są to Capone z kogutów kur zielono duże kuropat w pijanych polskich kur, które dawniej masowo hodowane dzisiaj są coraz młodsze, ale po prostu nie mogą być hodowane Przemysłowo one po prostu masowo padają wtedy jest rękojmia, że jest to kura hodowana na wybiegu kura hodowana naturalnie bez chemikaliów po prostu nie być nie może mówiliśmy o kuchni barokowej, która miała zadziwić, ale także miała być dobrym przestraszyć czasami nawet przestraszyć jakiż to straszny potrawy w taki dowcip barokowy słynny przepis nie wiem czy był kulinarnie wykonywane, ale był powielany w różnych poradnikach kalendarza, więc jak znam życie pewnie znaleźć odważne przepis na kapłona coby ze stołu zleciał chodziło o to, żeby takiego kapłona ogłuszyć tylko trochę makabryczny to rzeczywiście trzeba przyznać ogłuszyć oskubać trochę przy piec czy posmarować tłuszczem przybiec przedtem znieczulić wódką Koziołku w ten sposób, żeby on był jeszcze jakoś tam żywy nie wiem czy można, by częściowo żywym, ale chodziło o to, żeby wyglądały upieczony biesiadników wiedziony tym wyglądem miał po prostu ukłuć Koczy nożem widelcem niestety ten kapłan miał podskoczyć i ze stołu, lecz jak pisze nam barokowy kuchni trochę inna wrażliwość 20 wśród Mistrzów kuchni w trochę jednak możliwość, ale no jest to wrażliwość rubaszne ja jestem pewien rządu rzeczywiście wykonywane to jest pewnie takiego warunku nie znaczy czy może raczej no utwór literacki, ale dosyć często był przepisywany ten przepis i pewnie znalazł się odważny czy ktoś mniej wrażliwy, który zrobił tylko gdy zestawimy to z takimi praktykami przemysłowymi dotyczącymi dzisiejszego chowu świń czy kurczaków to i tak wydaje się, że te ekscesy pojedyncze naszych przodków no były bardziej humanitarny wobec zwierząt niż te dzisiejsze praktyki niepokoi mnie ten bigos bez kapusty wciąż tego terminu można robić bez kapusty mamy całą serię przepisów na bigos czy bigos SEK np. jest bigos Japonii zauważmy, że powtórzyłem Kapłon kilka kilkanaście razy chyba dzisiaj, dlatego że no nie jest ono wieprzowiny i Kapłon gęś ewentualnie cielęcina to był podstawowy mięsa stąd tego kapłona robiono wszystko i pieczenie i tzw. bigos SEK, czyli siekane mięso kapłona, które z reguły, by było bardzo kwaśne to dawano cytryn limonek dodawano od tu bardzo szanowano dawnej polskiej kuchni odstęp i stąd bigos był Kwaśny pewnie ten bigos kiszoną kapustą czy bigosu kiszonej kapusty, który znamy dzisiaj jest przedłużeniem jest jak będą bigos wg dawnych pojęć wystąpiły dla ubogich i limonki cytryny, czyli bardzo drogie egzotyczne sprowadzane z końca świata dodatki zastąpiono swojską kiszoną kapustą, ale dzisiaj jest kuchnia Polska długo, by mówić nie wiem czy ja jestem najbardziej kompetentnym kompetentną osobą na to odpowiedzieć zauważyłem, że czasami się kuchnia Polska właśnie staropolska nie oznacza to wcale starego dawnego dla mnie jako dla historyka kuchnia staropolska to jest coś dziwnego coś z czasów szlacheckiej Rzeczypospolitej czy coś z osiemnastego siedemnastego wieku, a kucharze czy no smakosza często mówią kuchnia staropolska dla kuchni polskiej myślą o kuchni tłustej kuchni takiej mięsnej kuchni Śląskiej właśnie schabowy bigos z ewentualnie potrawy mączne, więc kuchnia Polska nie jest dzisiaj jednolita, a potrzebna jest zróżnicowana rewolucja renesans kuchni polskiej dzisiaj renesans może tak, ale czy rewolucja to Niewiem no my w sensie takim kulinarnym w pewnym w pewnym sensie liże rany z czasów tego masowego żywienia stołówka owego czasu upadku tradycji z czasów no niedawno podawano na 20 lat temu słusznie minionych, gdy po prostu zachowaliśmy się o jakimkolwiek produktem nie było czasu na na bardziej wymyślne wyrafinowane dania, gdy zapomnieliśmy o tym co co co co tradycyjne teraz do tego wracamy, ale często mamy za krótką pamięć, a przy okazji fascynację kuchniami innych krajów innych, a tu co samo sobie niezłe, ale one powoli zastępują nowo innej strony pamiętamy PRL, a z drugiej strony wszyscy inni jedzą smacznie lekko i pysznie i może warto właśnie wrócić do tych staropolskich, ale nie ciężkich mięsnych tylko tych raczej Kapłon nowych tak czy planowaniem proponuje, żeby dzisiejszą współczesną kuchnię porzucić zastąpić kuchnię staropolską, ale raczej chodzi tu pewne urozmaicenie tak albo omawiają kapłani uboga cenie tak chodzi o to zwrócić uwagę, że kuchnia staropolska w sensie ścisłym to znaczy ta sprzed wieków nie kuchnia nie wiem sprzed przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, bo czasem tak się myśli, że to jest kuchnia staropolska kuchnia mamy czy babci kuchnia wiejska tylko tak dawna kuchnia to ona wcale taka pusta nie była ona ze względu na posty na bardzo surowy długi okres wyrzeczeń ze względów religijnych te posty sięgały siedemnastym wieku do pół roku była przede wszystkim kuchnią rybną kuchnią no naprawdę lekką kuchnią mało kaloryczną kuchnią no, które pewnie nie powstydziłyby się dzisiejszej modelki ludzie dawniej to nawet bardzo bogaci majętni często budowali ze względu na post i wyrzeczenia religii stąd też z drugiej strony w okresach świątecznych następowała prawdziwa orgia obżarstwa i i nieraz jedzenie czekało po prostu tłuszczem to prawda, ale mi się zdaje, że możemy tam znaleźć wiele rzeczy wiele rzeczy prostych jak ktoś nie wierzy proszę sięgnąć do wydanego przez nas kompendium Herkules rum znaleźć przepis p t. jajecznica prosta wręcz, że każdy da radę go wykonać to nie są tylko barokowe trudne przepisy trzeba armii kucharzy i majątku na składniki, ale naprawdę czasami bardzo prosto rzecz dziękuję bardzo prof. Jarosław Dumanowski bada żadnej literatury kulinarnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Zwiń «

Smaki i zapachy kuchni staropolskiej

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: OFF CZAREK

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 06:00

Najnowsze Podcasty

Jednorodna etnicznie i katolicka. Gdynia miała być pierwszym czysto polskim miastem

Odkładasz różne rzeczy na jutro? Jak działa prokrastynacja

"Mamy pomysł na Polskę!" - propozycje III sektora przed wyborami

Wybieram klimat: powietrze w Polsce

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL