"Dyrektor mógł źle pracować, ale powodem jego nieudolności nie mógł być system". 30 lat temu zniesiono w Polsce cenzurę

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

Maciej Zakrocki dzień dobry to są historie Polski często w tym cyklu wracam do wydarzeń 1989 roku obchodziliśmy na antenie często trzydziestolecie tych ważnych wydarzeń wydawało się, że rok kolejny właściwie zwalnia już nas do obchodzenia ważnych rocznic, ale okazuje się, że w tym 90 tym ciągle wydarzyło się wyrażało wydarzyło wiele różnych ważnych rzeczy, które są dla naszej najnowszej historii najważniejsze m.in. właśnie 11kwietnia dokładnie 30 lat temu 1990 Rozwiń » roku Sejm Rzeczypospolitej uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury, zanim odpowiemy na pytanie, dlaczego tak późno skoro te pierwsze przynajmniej częściowo wolne wybory były już 4czerwca rok wcześniej, ale ja już na ten temat nie będę wymądrzać, bo to wszystko nam powie na dzisiejszy gość, a jest pan prof. Zbigniew Gromek Akademia imienia Aleksandra Gieysztora dzień dobry pani profesor dzień dobry Pański dobry pan, ale jak ja to często Lubie, żebyśmy przeszli do tego historycznego trzydziestolecia to jeszcze chciałem oczywiście dowiedzieć od pana myślę, że słuchać słuchacze również w ogóle jak to z tą cenzurą było jeszcze lepiej, gdybyśmy odpowiedzieli sobie na pytanie czy cenzura jako zjawisko kontroli tego co jest na przynajmniej początkowo drukowane upubliczniane to jest zjawisko typowe dla dyktatur dwudziestowiecznych czy zaczyna się znacznie znacznie wcześniej oczywiście znacznie wcześniej już w starożytności i ROE z rozporządzenia cesarza Cezara Augusta palono książki, które się nie podobały, które były przeciwko władzy jak być przeciwko moralności także ówczesnej i średniowiecze to okres cenzury i to cenzura kościelna cenzura poszczególnych królów władców cenzura miejska, bo tych cenzury było bardzo wiele i no i przez 19 wiek do dwudziestego, kiedy i te jest do najgorszej dalej najbardziej totalitarne państwa i władcy zorganizowali perfekcyjną cenzurę i zostaliby Hitler, a później uda w PRL-u i niestety to także się pojawiło, ale i w dwudziestoleciu międzywojennym była także cenzura, chociaż zupełnie innym charakterze bardziej rodziła i dowodach rodzonego państwa polskiego przed komunistami i o to chodziło żeby, żeby tego typu treści siedzi pojawiały, które to co nie zdają i bo jakoś walczą z państwem polskim i pośrednio to oczywiście robili i towarzysze radzieccy, którzy bardzo chcieli, żeby śmieć funkcjonowali istnieli, ale i nie wizyty także to były rzeczy obyczajowe i także przeciwko władzy przeciwko sanacji wyżej 3008. roku była taka ustawa o ochronie imienia i marszałka Piłsudskiego nie można było szargać, a i jego osoby i wsi, ale to to była cezura dzieci, która przestrzegała prawa można było zaskarżyć i te postanowienia cezury do sądu i sąd rozpatrywał do ich ewentualnie cofał i to tak tak to było to co była taka bardziej demokratyczna formuła, że można było odwoływać można było się układać cenzorem nic nie taka straszna była bardzo wiele można było pisać, ale wtedy pojawiło się np. w dwudziestoleciu międzywojennym białe plamy i ktoś, kto chciał i żeby zaznaczyć, że cenzura zadziałała zostawiał jej w gazetach książkach nie zadrukowane połacie te wycięte właśnie przez cenzurę białe plamy i znajdują się w PRL-owskiej prasie 3 czy w tej w tym tej oficjalnej oczywiście też znajdują się takie takie puste miejsca stąd do dzisiaj się mówi o białych plamach jakoś nikt takiej działalności cenzury i Grecja ach, czy w naszej świadomości białych plamach doba cenzura była na tyle na tyle skuteczna, że wycięła z ze świadomości już czasów PRL-u naprawdę olbrzymie połacie jest różnych spraw cała historia i powiedz jej stosunków polsko-rosyjskich radzieckich była tak fałszu wada że, że że, że to żyć trudno było się pozbierać historykowi, o co tak naprawdę chodziło pamiętam jak uczyłem się i dziejów właśnie jak i drugiej wojny światowej to szczególnie to trudno było posklejać te wszystkie fakty razem do kupy, żeby to jakoś opanować biczował, żeby zrozumieć, o co chodziło, bo cenzura była o zakazie, że to wszystko cięła i i wracało do góry Boga słuchać następnych pytań no to myślę, że może może będzie i trochę też zabawniej dla słuchaczy, gdy Hiszpan podczas pozwoli przypomnę taki krótki fragment znakomitego skeczu, który napisał Julian Tuwim od był raz popularyzowane przez kabaret Dudek to znakomite 2 kreacje Wiesława Michnikowskiego i twórca kabaretu Dudek i to jest rozmowa gen. Abramowicza Moniuszko prawda i to mimo, że to oczywiście powstało dużo później niż mogła się toczyć rozmowa generała z Moniuszko tam jest właśnie świetnie pokazane zarówno jak w okresie zaborów mogło rzeczywiście wyglądać cenzurowanie tekstów, ale też właśnie taką paranoję, która się wtedy wytwarza to króciutki fragment jeśli pan poseł pozwoli też gen. Abramowicz pyta o treść libretta Moniuszki mówi parę rzeczy w nim bardzo mi się pani Moniuszko nie podoba wyraźne wolno dum twoi podważanie nastroju, ale ekscelencjo, a za pozwoleniem maestro zaraz wam to przeczytam niech wam żyje mu para, bo panna młoda przyzna rentę tym obrzędzie wieczna miłość wieczna zgoda w młodym nie tak niechaj będzie no tu jeszcze można mówi generał nic takiego, ale tutaj jako od wichru krzew połamany tak się duszy czka targał to co ma znaczyć panie Moniuszko to znaczy tak jak napisano, że Halka kocha Janusza, więc cierpi i o to właśnie o to chodzi, jaki to Wicher panie Moniuszko miał pan namyśli, a Wicher jest rzecz niebezpieczna za chwilę, owszem, spokój cisza i jemu pozwala się wiać, a Wicher różyczki targa czy Dzieduszycki pytam się, dlaczego właśnie mówię wasza ekscelencjo, że dziewczyna cierpi, dlaczego cierpieć młoda ładna i radować się nie cierpieć, ale wie pani ma stracą ze swoim panem wolskim na myśli mieli od wyraźnie stoi napisane zabrał mi wszystko Jaśko mój Sokół pisze się Jaśko znaczyć ma Anika no tak no, więc to z 1 jak komentuje, jeżeli można oczywiście bardzo cenzor im czytał tekst takim kodzie politycznym domyślał się rzeczy głównie politycznych tam, gdzie nawet sam autor nie zawsze takie polityczne, jakie treści chciał zawrzeć jej to i musiał szukać aluzji czy niema jakichś aluzji do współczesności do władzy do do jakich zdarzeń, które miały miejsce no właśnie ten Wańka i zabrał mi wszystko prawda, jeżeli tak, jakby nawiązanie do rozbiorów do zgody na daczy czy jakaś taka im, a o o rozbiorach hit naród został Polski przygarnięty przez miłościwie panującego to tam dalej jest nic i to trzeba byłoby wdzięcznych Rosjanie do końca nie bardzo rozumieli, dlaczego Polacy nie chcą być Rosjanami przecież Słowianie jesteśmy kwita, dlaczego myślę ciągle buntujemy zamiast zamiast się cieszyć, że jesteśmy razem, że silni prawda imperialny wielcy, a my tego nie chcieliśmy te elity Rosji nad nami Novity i tu i a tego Rosjanie nie rozumieli no właśnie to skacz, który można, by powiedzieć zarówno pasował do czasów za zaboru rosyjskiego jak do właśnie później wydarzeń w PRL-u zacznijmy jeszcze może w tej części notę ten trudniejszy kawałek naszej opowieści, a więc już wejdziemy w ten PRL ciekawe, że już 19stycznia czterdziestego piątego roku, a więc właściwie jeszcze w momencie, kiedy trwa wojna gdzie, gdzie tam jeszcze wiadomo, jakie będą no może już wiadomo, jakie były postanowienia wielkich mocarstw ale, ale ciągle jeszcze przynajmniej część Polaków mogła wierzyć inny będzie ustrój w naszym kraju, a tu już powstaje główny urząd kontroli prasy publikacji i widowiska w czasie stało takiego po pierwsze to się troszkę inaczej nazywało centralne biuro kontroli prasy i jeśli, a i wcześniej powstała taka komórka i przy nim, a PKW nie, którą zarządzał Borejsza i tam już on cenzurował czterdziesty czwartym roku w lipcu dwudziestego 22lipca już, czyli jeszcze toczy się wojna, a w, a władza już myśli o tym jak i złapać i prasę i media wszelakie swoje ręce i żeby nie dopuścić do mówienia prawdy mówienia tego co się dzieje to znaczy mówienia o Jałcie mówienia o tym, że radzieccy i żołnierze wkraczają i walczą z armią krajową z co się dzieje właśnie z planem burza itd. itd. lipiec jeszcze przed powstaniem jeszcze przed powstaniem warszawskim, że się nie pomaga powstaniu warszawskim był już cenzura działała i chociaż ona głównie była skierowana na to, żeby nie nie było anty radzieckich i właśnie wystąpi no ale to była to był wówczas na 1 najważniejszy moment najważniejsza sprawa, żeby nie mówić o tym co się dzieje w polu co co się dzieje i z polską armią krajową i no i teraz i rzeczywiście dziewiętnastego i stycznia czterdziestego piątego roku i minister bezpieczeństwa publicznego proszę zauważyć, że rodowód cenzury to ubecy ja i czyli i służby specjalne, które biorą to swoje ręce i NIK i tym zarządzają i później to się już w listopadzie i tego czterdziestego piątego roku o nazwie właśnie tak jak pan powiedział główny urząd kontroli prasy publikacji widowisk, ale tego się nie ogłosi, a dopiero ogłosi i dopiero ogłosi czterdziestym szóstym roku, czyli tajny urząd w ogóle cenzura nie lubiła o sobie mówić zakazane było mówić publicznie o tym, że cenzura istnieje nowa chociaż, chociaż się pojawiła je no i teraz próbujemy ją opisać jak wyglądała działalność, czego dotykała, gdzie była właśnie ta paranoja doszukiwanie się wszystkiego, czego malutką kabaretową próbkę mieliśmy wskoczył Tuwim, ale to wszystko po informacjach TOK FM historię Polski Maciej Zakrocki dzień dobry ponownie to są historie Polski przez Skype jesteśmy połączeni pan prof. Zbigniewem Bronkiem Akademii imienia Aleksandra Gieysztora rozmawiamy o historii cenzury właściwie zakończyliśmy pierwszą część o, rozpoczynając tą naj bardziej smutną ponurą część naszej dzisiejszej audycji, a więc historię cenzury w Peerelu pan profesor przypomniał, że ta cenzura już powstała jest i choć oficjalnie działa to jak pan podkreślił nie lubiła zbyt głośno o sobie mówić no właśnie, ale czy to znaczy, że Polacy się nie dowiedzieli w tym 4000506. że jest taki urząd dowiedzieli się z tego co było publikowane kłamstw, które były publikowane z tego, że nie wszystko publikowano pojawiła się przecież oficjalna opozycja formie PSL Mikołajczyka i to co siedziało ich gazetami co się działo z ich informacji o tym co jak oni działają to NATO to co to co było wiadomo, że działa cenzura, że wszyscy, że nie można wszystkiego publikować w tym sensie wiadomo było, ale jak to działa to działa to to dla poprzez poza tym dla zwykłego zjadacza chleba to co nie było to nie było wiadome czy inny niż ich w tych późniejszych czasach ocenzurowano nawet Marksa proszę pana, który napisał taki tekst o cenzurze i z pruskiej cenzurze wprawdzie, ale nawet była tak scharakteryzowano że, że co przypominało i idealnie jest z polską cenzurę ten tekst ukazał dziełach, ale nigdy później i gdy wcześniej Marks cenzurowane proszę sobie wyobrazić zresztą tak i instruowany cenzorów, że klasyków Marksa Lenina w wizji Stalina trzeba czytać w jakim kontekście ci ludzie są cytowani 3 czy czy ktoś z nich naśmiewa, czyli czy 3 czy to czemu służą te cytaty czy nie mają jakiegoś politycznego kontekstu i po bardzo to były szli, by daleko idące ingerencje nie do decyzji pozwalały też czasami na krytykę żeby, żeby i jest udawać że, że jednak można krytykować, że jest to kraj demokratyczny mówiono tzw. krytyce twórczej i no i takiej niż mistyczne i co to była twórcza to znaczy taka, która nie zaprzeczała istnieniu państwa komunistycznego, czyli nie nie podważała ustroju można było krytykować jakiegoś dyrektora, że źle pracuje, ale nie można było powiedzieć rząd dlatego źle pracuje ten zakład pracy, bo cały ustrój i cała gospodarka jest do kitu, bo to wszystko jest źle poustawiane, bo i był niewydolny, bo bo, bo bo, bo socjalistyczna gospodarka no nie patrzy na nas zysk tylko na plan i na różne fikcje np. o tym nie można było napisać, ale jakiś tam Iksiński i dyrektor dzień planu nie wykonał krytykować można było, więc z pana była ta cenzura to święte to tak było pomyślane że, żeby i dalej udawał można było jakoś tak i pomyśleć, że to się, że to dobry normalnie funkcjonuje, ale można właściwie postawić takie pytanie, że już mówi już mówię, przechodząc trochę historycznie dalej, kiedy już niema Mikołajczyka, kiedy już wiadomo, że stalinizm zaczyna mieć się dobrze trudno jest być może niektórym uwierzyć po co była cenzura skoro wszystko było w rękach władzy kim byli w takim razie ci cenzorzy czy to byli tylko jacyś specjalni wysłannicy władzy, a poza tym no, jeżeli na czele mediów stanie również ludzie władzy to właściwie po co ta cenzura ludzie władzy przez powinni wiedzieć co wolno, czego nie wolno, jaki był jej sens czy w ogóle próbował to ktoś uzasadnić docent był taki, żeby nie kosmetycznej w zasadzie, bo trzeba powiedzieć o systemie cenzury właśnie to co pan przed chwilą i wspomniał i za to co jest publikowane byli odpowiedzialni redaktorzy naczelni i wydawnictw prasy dyrektorzy teatrów, którzy dopuszczali dany repertuar i kierownicy zespołów filmowych, którzy kierowali powstawanie filmów akceptowano prawda już na etapie projektu zastanawiano się czy to może pójść nie, jeżeli i dane wydawnictwo puszczało zbyt wiele rzeczy, które były później właśnie i obrabiane poważnie przez cenzurę to zwrot upomina takiego dyrektora czy takie wydawnictwo, a łącznie z tym, że później, jeżeli ktoś się upierał to go wyrzucano z pracy to PWN i sześćdziesiątych latach tak i przeczesano sekcję historyczną, która jak oceniała cenzura zbyt wiele zbyt wina zbyt wiele sobie pozwalała oczywiście to zbyt wiele ton to co było od 1 niewiele z dzisiejszego punktu widzenia, ale i zmieniono całą redakcję i a cenzura i pilnowała tego, żeby nic przypadkiem Sienie i nie przedostało proszę pana i zdarzały się różne rzeczy także przełom przyłączenia tej cenzury ja tam 1 przykład Otóż w 55 lat pięćdziesiątych wprawdzie, ale on jest charakterystyczny 50 drugi rok i drży i przykład dywersji drukarskiej to dokumenty cenzury o tym, mówią Otóż pojawia się w Ilustrowanym Kurierze polskim tekst i z fotografią marszałka Rokossowskiego i pod pod tą fotografią taki tytuł artykułu, który krytykuje armie przedwojenną chwali ludowe wojsko polskie nic nie było tam niecenzuralnego, ale tytuł zestawieniu z fotografią był niecenzuralny też marszałek Rokossowski pod nim tytuł wczoraj przeciw narodowi dzisiaj razem z nim na otarcie, a to chodziło o przedwojenne wojsko i artykuł był poprawny tylko zestawienie fotografii z tytułem dało powód dochodzi do właśnie do takiego śmiechu i wśród Czytelników, że chodzi o Rogowskiego oraz koszty wrocławskiego no właśnie tylko tu wracam do tego pytania do rodzinnego i z no tak, ale kim oni byli w takim razie oni mieli jakąś podwyższoną czujność rewolucyjną, ale proszę pana no przede wszystkim byli bardzo systematycznie szkole ta czarna księga zapisów cenzury, którą Strzyżewski tam wywiózł w latach siedemdziesiątych istniała cały czas to były systematyczne instrukcje co wolno, a co nie wolno bardzo szczegółowe i z po pierwsze z podaniem osób, których nie wolno pisać różnie emigranci różni, którzy akurat i narazili władzy mówi Kołakowski był najpierw bardzo wspaniałym człowiekiem prawda działał na rzecz, ale potem się sprzeniewierzył w tym 60 szóstym roku, kiedy w październiku zaczął do studentów mówić, że się idee października rozsypały no to no to dlatego od jak gdyby zaczęto cenzurować inni, a w ogóle się zrobiłby, gdy wyjechał na emigracji prawna i więc instrukcja i kto jest dobry, kto jest zły raczej kto zły rok nie nie należy pisać i całe wykazy i interpretacja tego jak interpretuje jak mówić o współczesnej rzeczywistości jak ją pokazywać w jaki sposób oczywiście była trybuna ludu, która nadawała pewien ton no ale nie wszystko idzie wszyscy przepisywali wszystkie rzeczy trybuny ludu i gdy jednak to ta rzeczywistość była dosyć bogata i coś działo teraz te instrukcje co można co nie można w jaki sposób rzeczy przedstawiać to były to były rzeczy, które powinny być przestrzegane przez tych, że cenzorów były pilnowane, że to pisał w takim razie te instrukcje, bo to też jeszcze na dobre i komitet centralny wydział prasy i gdy to były spotkania nawet pierwszym sekretarzem, ale przeważnie z tymi kierownikami i gdy do spraw właśnie prasy i i którzy omawiali na początku to był Berman pan, a daje mówił jak to jak to robić jak to jak to ich i jak działać rok już pierwsze spotkanie ma 45, a jak bardzo charakterystyczne i bo Berman, jakby powiedział to co potem działało przez cały okres i bo pytano się go i jak mieć tak magiczne tabelki jak i wg jakich zasad i działać i opowiedział, że nie ma recepty nie ma tabelki i naszym wspólnym wysiłkiem będziemy szukali rozwiązania codziennie co godzina takim powiedział, czyli jak macie jakieś wątpliwości mówił później kolejny szef cenzury to trzeba skonsultować najpierw zespołem, a później z partią konsultujemy jak nie wiemy co co zrobić z danym tekstem inni Wit i cenzura i no i działa pewien czas prawda to się do gazety nawet to był to był to to była taka coś co trzeba było nocą, gdy cenzurować i były nocne dyżury i w drukarni cenzor siedział i sprawdzał, ale miał pod ręką właśnie te te zapisy te lekcje te różne instrukcje w głowie szkolenia no no i pilnował i pilnował jest, żeby tam coś się nie nie przedostał jak to z punktu widzenia właśnie, bo już wspomniał pan, że w drukarni siedział cenzor jak to technicznie wyglądało, szczególnie że na pewne rzeczy jak zaczęły się rozwijać też media elektroniczne, jakbyśmy dzisiaj wiedzieli na radio na pewno pewne rzeczy też tak trudno wychwytywać na bieżącą jak pojawiła się telewizja to co w telewizji też siedział cenzor ustalano ustalano co co można co nie można albo za szybą siedział to znaczy tam w reżyserce prawdach i sprawdzał czy ustalone teksty ustalone ustalone programy idą tak jak trzeba najgorsze były te programy na żywo oczywiście tak, czyli w rozmowach ze słuchaczami, ale to wtedy chodziło o język była kwestia kto jakie redaktor rozbawia prawda to jest człowiek, któremu można zaufać czy nie, a że każdy jakieś wpadki nabierał to to bywało, ale on przychodziło to, żeby Lidia była zachowana, żeby żeby, żeby jakoś tam wybrać z różnych sytuacji z rozmów czy latach sześćdziesiątych i jakoś ta telewizja odjechała i dać więcej swobody w w czasach PRL-u później się zrobiło tragicznie i ale jakby władzy partyjnej nie doceniały siły telewizji Gomułka tego i to podobno nie doceniał i jak gdyby pozwala Doda do kabaretu starszych panów, który był nawiązaniem do dwudziestolecia międzywojennego w formie ubrania się tych tych tych 2 dżentelmenów i podobno Gomułka rzucał kapciami jak oglądał ten jest wtedy, a my ale, ale pozwala w 4 lotnisk biedy bardzo wtedy jakoś tak tak tak to się zdarzyło, ale i dużo wartościowych rzeczy dużo dużo w tych 60 latach się z dzieci ciekawych i audycji ukazywało, a potem bierek i z i jego propaganda sukcesu to to złapał się z za USD tak, bo dobrze, że rzezie tutaj i nie pozwalano na realne nadzieje na wiele rzeczy zrezygnować co ciekawe zrezygnowano z marksizmu jako formy cenzury, bo 5 zlotych filozofia marksistowska dziś i materialistyczny punkt widzenia świata miał dominować i w PRL-u to była forma wychowania społeczeństwa, żeby myśleć tymi kategoriami marksistowski materializm historyczny w ogóle materializm jako jedyna je wydać, by płaszczyzna myślenia rozmowy i dowodzenia historii bardzo wyraźnie to co było widać tylko materializm historyczny tutaj później zrezygnowano zaraza za za Gierka, ale za to każde słowo było ważne co się mówi co jak się mówi jak interpretuje władze się jakichś głupich aluzji głupich w sensie jej zysk władzy z punktu widzenia władzy dzięki bardzo ciekawie to i to co to to co i to co o tym i Kisielewski i mówił właśnie że, że chodziło o to żeby, żeby zniewolić tego tego autora, żeby on nawet już nie myślał o tym, że, że jest w stanie cokolwiek powiedzieć od siebie bo, bo ten system jest tak 3 mocnej, że ze, że autor tu musi się tylko podporządkować, jeżeli chce i uprawiać twórczości i artystyczną 3 czy jako dziennikarską i działalność to to to musi musi i to rzeczywiście było bardzo szczelne zresztą to chaos Strzyżewski opublikował na Zachodzie to co mamy prawda możemy przeczytać te tt te dokumenty cenzury to są porażające jak szczegółowo instruują cenzorów co jak i gdzie można publikować, czego nie można publikować to, jeżeli dziś padło nazwisko Stefana Kisielewskiego to może na koniec tej części przypomnę o tym, opowiadał sen, czyli Jerzy Kisielewski radiu TOK FM, że kiedyś właśnie tata tak mocno represjonowany przez cenzurę w, a dokładnie jego teksty w tygodniku powszechnym wkurzył się i postanowił napisać jakiś tekst kompletnie od czapy, którym nic nie było no i tak jak w poprzednich tekstach wyrzucano mu fragmenty właśnie cenzura nie pozwalała fragmenty tak tym razem kazano wyrzucić cały tekst, ponieważ cenzor się nic w tym nie był w stanie dopatrzeć i w związku z tym podejrzewał, że przewrotność Kisielewskiego była tak niezwykła, że to na pewno nie nadaje do publikacji, mimo że wprost nie mógł nic takiego znaleźć, ale to właśnie takie były też i paranoidalnej sytuacji w tym wszystkim teraz będą informacje taka sama po nich trzecia część audycji historię Polski historię Polski Maciej Zakrocki dzień dobry to są historie Polski rozmawiamy dzisiaj w kontekście trzydziestej rocznicy zniesienia w Polsce cenzury, a pan prezes Zbigniew Gromek przypomina nam jak to bywało wcześniej mówiliśmy przede wszystkim tej cenzurze dla mediów dla prasy trochę dla Radia i telewizja oczywiście ona obejmowała właśnie wszystkie dziedziny też sztuki, w której ludzie po prostu się mogli wypowiadać dotyczyło to i estrady filmu wiele filmów w w latach PRL-u nosiło nazwę pułkowników co właśnie świadczyło o tym, że długo leżały na półkach i nie mogły być pokazywane tutaj takim głośnym przykładem jest chociażby film przesłuchanie Ryszarda Bugajskiego matka królów Janusza Zaorskiego i wiele wiele wiele innych właściwie chciałem pana zapytać teraz taką rzecz czy to wszystko też nie powodowało, że ludzie twórcy do po to, żeby po prostu żyć, żeby funkcjonować w jakimś sensie budowali sobie mechanizm cenzury not, który często nazwaliśmy potem auto cenzurą no po prostu też po to, żeby, żeby mogli tworzyć, żeby mimo wszystko mogli w tych warunkach funkcjonować i czy to potem nie przybrało takiej formy takiej gry między twórcą, a cenzurą jak to zrobić, żeby to przeszło i wreszcie trzeci wątek czy to też nie było także próbowano jakoś sobie tych cenzorów zjednać po prostu zaprzyjaźnić się z nimi, żeby byli bardziej łaskawi no próbowano coś trzeba było żyć prawda jakoś trzeba było sypać ktoś, kto chciałby czuć, gdy ktoś, kto chciałby dziennikarzy ktoś, kto chciał komponować grać występować na estradzie do bardzo mógł z tego rezygnować i zacząć szyć buty jeździ taksówką do tak się zdarzało, ale to były raczej do wyjątkowej krótkotrwałe takie sytuacje do teraz skoro żyć w tym systemie, a nikt nie przewidywał, że się rozpadnie jej wizy nawet w połowie lat osiemdziesiątych jeszcze bardzo było to co wiadomo, kiedy już tam Gorbaczow się pojawić już była pieriestrojka jakaś taka od dziś zdawało się, że to się i uda poprawić tutaj dotyczący, że związek radziecki upadnie jest bez nas puścili tego nie przewidział, więc skoro nie było takiej perspektywy to ludzie się oczywiście układali i i swych, ale no nic to co były trudy cuda sytuację, bo jest wizyta ciekawie to scharakteryzował ksiądz Tischner prof. Tischner, który mówił, że od sytuacji właśnie takiego intelektualisty i twórcy, że to było szarpanie, ale z poszanowaniem Byczy, czyli i próbowałem coś przemycić coś coś coś nowego powiedzieć szli w zakresie historii np. uczyli i bardzo walczyli o obraz drugiej Rzeczypospolitej i i nie cały, bo osada racje o ich życie ziemiaństwo o nic, ale od PTS, ponieważ Polska Partia Socjalistyczna była wyklęta partią za czasów stalinowskich i jako zdrajca ruchu robotniczego i komunistyczna partia Polski była dobra, a PPS była zdradzić czynią i teraz cały wysiłek przez lata sześćdziesiąte i 7 i długi do połowy powiedzmy to była, jakby taka inny obraz tego PPS-u, że to jednak patriotyzm socjalizmem uda się pogodzić coś takiego śmiech no i teraz no ale w tym było tyle wierną poddaństwa odnośnie socjalizmu i tej i tych wytycznych, że a, że ktoś czyta dzisiaj, choć nie widzi się tej walki czasami w ogóle, że oni walczyli, ale w kontekście i tamtych czasów, jeżeli tak to się popatrzy to widać druga sprawa cenzorzy byli szkoleni, żeby nie jest, żeby i łagodzić konflikty autora proszę sobie wyobrazić, że upominany na na różnych szkoleniach cenzorów, którzy byli zbyt ostrzy mówili pójdzie później taki tam będzie rozrabiał pójdzie do władz partyjnych będzie nas skarżył chcemy tego ustępu by, ale te ustępstwa były takie, że wreszcie cenzor dopinał tego co co chciał 1 z profesorów historii opowiadał taką swoją przygodę z młodości, że cenzor powiedział proszę pana ja nie dam panu kłamać musimy się spotkać na górze, która się nazywa prawdą wyobraża pan sobie coś w i a i tak go uwiódł, że on się cenzor parę drobnych rzeczy się zgodził prawda, a był taki zadowolony, że parę rzeczy mu pozwolił tam wydrukować w tej swojej pracy to o to chodziło o historii PRL-u zaraz po o ziemie odzyskane dom ważne dokładnie podstawy, o co i jeże jeże cenzor grał, ponieważ ich zachęcić do zwrotu tego autora zwód i swoją grzecznościowo układy nowością rozumie tutaj nie możemy szkodzić naszemu Sojuszowi i gdy itd. itd. więc i, ale była też były znane są też przypadki powiedziałbym pewnego uwiedzenia drugą stronę, gdzie znalazłem w dokumentacji teorie pana płk. Apoloniusza Zawieyskiego historyka wojskowości, który pisał książkę bitwy polskiego września no i nie mógł oczywiście nazwać wprost tych sowieckich agresorów dojazd duży, którzy 17września wiadomo co zrobili no i w związku z tym, gdy pisał o walkach z Niemcami u używał określenia wojska niemieckie, gdy zaś pisało armii czerwonej to stosował słowo nieprzyjaciel no właściwie w ten sposób temat agresji był sowieckiej niby nie nieobecny, ale wszyscy wiedzieli, o co chodzi, choć zdarzały się takie sytuacje, ale jednak ja twierdzę że, że w większości to cenzorzy wygrywali oni byli szkoleni i tak psychologicznie jakoś nastawieni żeby, żeby wygrać ci i autor nie miał szans, więc na co dostosowywał się w Gniewie jest wielu ludzi śliny z panią prof. Carsten świętej pamięci rozmawiałem i ona mówiła pan co ja pytam, kiedy pani przez wiemy, że to był historyk opozycyjny Solidarnością związanych z kolorem ido w ogóle prawda wspaniała postać nie taka niezależna od książki jej ona pierwsza napisała, gdzie PKWN powstał w Moskwie prawda itd. i mówi, kiedy pani profesor tak przejrzała tak się zwróciła jej, że zaczęła walczyć i a wcześniej była bardzo taka za za tym ustrojem ona mówi pan nie powiem panu ja mówię co jak legitymację partyjną pani oddała w sześćdziesiątym ósmym roku nie i siedemdziesiątych latach pan nie wie no, czyli czuła jakiś czy jakiś taki inną przyuczyć czy 3 czy taką presję żeby, żeby pisać określony sposób poprawiła się z tego komunizmu z tego swojego przeświadczenia, że ten socjalizm jest najlepszym ustrojem na świecie wydobyć bardzo dużo naszej inteligencji niestety inni wychowało w takim duchu i wierzyło, że ten socjalizm radziecki, ale w ogóle socjalizm jest dobry i tu tu czuł się na tym można było wiele zbudować zna takie takie charakterystyczne zdanie jakich zdjęć znalazłem wypowiedział chyba pan Adam Zagajewski mówi uważałem, zanim przyszła refleksja, że cenzura jest częścią społecznego systemu ta myśl tak myślę działa system totalitarny chce nas przekonać, że jest naturalny, a i to rzeczywiście dobre słowo, ale czasami również dotykało nawet wydawałoby się sfery już takiej to najmniej chyba podejrzanej o to, że że, że może tutaj coś robić złego dla jedynie słusznego ustroju dotyczyło to również na muzyków rozrywkowych taki akt tak tak dowiedzieć, gdzie brak aut to wspaniały zespół młodzieżowy 60 dziewiąty rok i świetny przebój i gdybyś kochał, choć trochę tej chyba tak to się nazywało i trasach proszę sobie wyobrazić, że oni wrócili i tym sześćdziesiątym dziewiątym roku z tournée po Holandii pozwolono wyjechać to też Super mieli szczęście i zaczęli nosić długie włosy i dale, a i c wszyscy muzycy dodatkowo właśnie Nalepa miał krzyżyk na szyi powieszonej, a krzyżyka nie można było długich włosów niechętnie pokazywano w telewizji powiedziano musi pan obciąć włosy zdjąć krzyżyk dalej powiedział nie no i chociaż przebył już poszedł, ale ich zespół był ocenzurowany nie wpuszczono go to ludzie sobie przegrywali i te drzwi te nagrania wyszedł longplay prawda analog kleju nie było widać tak się w zbieraniu i jeżeli nosi krzyżyk, ale takie rzeczy też były cenzurowane proszę sobie wyobrazić mazda i ich, że są zbyt zachodni w swojej muzyce muzyce, że zbyt przypominają zachodnie zespoły, toteż nie podobało u nas było lansowanie zez zespołów ludowych zespołów, które tutaj folklor bardziej pokazują nam coś, a Brexit się tu z tego wyłamał i poniósł tego konsekwencje ponosi tego konsekwencji, więc dawać coś takiego no właśnie z Noto teraz końcowej części audycji zostało nam 5 minut powiedzmy o tym dlaczego dopiero 11kwietnia 9 dziesiątego roku no Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury, dlaczego nasi jeszcze przez te wiele miesięcy nie utrzymywała trzeba wrócić do tego, że nie było wiadomo co będzie ze związkiem Radzieckim uważano, że dalej związek radziecki jest silnym państwem, które nas trzyma w szachu i przy rozmowach okrągłego stołu proszę sobie wyobrazić mówiono właśnie cenzurze, że strona solidarnościowa była za utrzymaniem cenzury, a zniesienie cen zniesienie cenzury i postulowała strona rządowa, o co chodziło strona solidarnościowa bała się, że jeżeli nie zostanie zmieniany cały zmieniony cały system prawdy to brak cenzury spowoduje, że w imię obowiązującego prawa bez cenzury czy będzie działało prawo będą zdejmowane różne wydawnictwa opozycyjne, które łamią prawa socjalistyczne dalej obowiązujące, więc cenzura miała być tak kim i buforem, że jak już się zgodzili to znaczy, że wydawnictwo niezależne nie poniesie strat związanych z przemiału całego nakładu, który będzie mnie i nie zaakceptowany przez sąd i w ten sposób przywrócono cenzurę mniej więcej w takiej formule jak ona była po osiemdziesiątym pierwszym roku, że było dokładnie określone i dosyć precyzyjnie co wolno, a co nie wolno im i to było takie prawo dosyć przejrzyste i ale będzie tam możliwość, że rzeszę i nie nie splajtuje ta ta grupa wydawnictw i która wyszła z podziemia i do wszystko się zmieniło przy tej z wiosek radziecki rozpadł co najważniejsze prawda tam wszystko, więc jak, gdyby nie trzeba było tego bufora tego też tego nie tego tego takiego no zabezpieczenia i no i dopiero wtedy zdecydowano, że ta cenzura rzeczywiście nie jest potrzebna to od to tylko to i aż to tylko, że to no naprawdę z okresu tego 81009. roku to co ta wolność była jeszcze reglamentowana no no no ten Sejm prawda, który był też te były poukładane te klocki taki sposób i z cenzurą i wolnością słowo też tak było i no to chyba tak to najlepiej wytłumaczyć skeczy no tak właśnie czy czy cenzura w tym czasie no działała czy znane są takie praktyczne jej ingerencje prawda, że cenzorzy cenzorzy wtedy już byli bardzo bardzo bardzo jest w zasadzie siedzieli niszczyli akta, żeby za, żeby zatrzeć swoje różne grzechy swoją działalność, gdy norma to to tyle, chociaż trzeba powiedzieć, że niszczenie akt innych to była permanentna sprawa jak coś zostało cenzurze załatwione to to w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wyrzucano te materiały jak to było cenzurowane z co, dlaczego teksty, które były, więc jak się patrzy w aktach cenzury to tam bardzo dużo rzeczy jest zatarty bardzo trudno jest wyśledzić jak jak to ja jak jak to dokładnie działało jak to funkcjonowało inni, a w końcu to oni mieli celnicy robili, więc niech, więc w mieli czas, żeby to zrobić bardzo tak systematycznie można powiedzieć świetna świetna robota bardzo panu dziękuję za to za te wszystkie wspomnienia oraz opowieść o tym jak to wyglądało jeśli wydaje, że skoro już też padło dzisiaj tutaj nazwisko księdza Tischnera warto jeszcze powiedzieć na sam koniec tylko takim zjawisku, które chyba występowało, a może nawet niektórych jest dzisiaj coś co ksiądz Tischner nazwał właśnie Homo sovieticus, tak więc USA sami żeśmy przez te lata życia w tamtym systemie się jakoś ograniczyli, że część tego naszego myślenia tamtej epoki została, ale mam nadzieję, że już 30 lat obchodzimy dwudziestolecie zniesienia cenzury to te głowy tych wszystkich, których resztki tamtego ustroju zostały również staną się propaganda sukcesu istnieje do dzisiaj to każda partia, która dojdzie do władzy próbuje w telewizji uprawiać propagandę sukcesu epoki Gierka wszyscy się tylko chwalą nikt nie może skrytykować, bo jest jakaś niestety jest groza ty w tej w tej, gdyby chcieć bowiem właśnie mając wydaje mi się, że stąd jakoś mi się nasunął ten Homo sovieticus bardzo raz jeszcze dziękuję pan rektor Zbigniew ramy Akademii imienia Aleksandra Gieysztora był gościem audycji historię Polski wydawała Karolina Baczyńska Maciej Zakrocki życzę miłego wieczoru Zwiń «

"Dyrektor mógł źle pracować, ale powodem jego nieudolności nie mógł być system". 30 lat temu zniesiono w Polsce cenzurę

AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA PODCASTU

PODCASTY AUDYCJI: HISTORIE POLSKI

POSŁUCHAJ RÓWNIEŻ

DOSTĘP PREMIUM

SERWIS INFORMACYJNY

Wydanie z godziny 18:00

Najnowsze Podcasty

Baraże ME 2024 coraz bliżej, a drużyna w rozsypce. "Brak czasu i brak organizacji gry"

Rosjanie i Białorusini wystąpią na Igrzyskach Olimpijskich. "Haniebna decyzja"

Rośnie liczba zachorowań na COVID

Jak AI wkracza w proces rekrutacji?

TOK FM

Polecamy

Popularne

GOŚCIE TOK FM

Gazeta.pl

WYBORCZA.PL